جزا، به بهترین و بدترین اعمال

بنام خدا

عبارت «کانُوا یَعْمَلُونَ» در کتابهای برگزیده بررسی شده و احادیث مرتبط با موضوع استخراج گردید.

عبارت «لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ» یعنی به بهترین اعمالی که انجام می دادند به آنها پاداش داده می شود یعنی همه اعمالی که در عمرشان انجام دادند تبدیل به بهترین اعمالی می شود که بعد از رشد و کمالشان انجام دادند و پاداش بهترین عمل به آنها داده می شود.

پس این تحقیق در این باره است که «کسانی که در آخرت به بهترین یا بدترین اعمالشان جزا داده می شوند» یعنی تمام اعمالشان تبدیل به بهترین یا بدترین عمل می شود و جزا داده می شوند.

 

 

کسانی که به بهترین اعمالشان پاداش داده می شوند

متقین

وَ الَّذی جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ [33] لَهُمْ ما یَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِکَ جَزاءُ الْمُحْسِنینَ [34] لِیُکَفِّرَ اللهُ عَنْهُمْ أَسْوَأَ الَّذی عَمِلُوا وَ یَجْزِیَهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ الَّذی کانُوا یَعْمَلُونَ [35]

و کسى که سخن راست بیاورد و کسى که آن را تصدیق کند، آنان پرهیزگارانند. (33) آنچه بخواهند نزد پروردگارشان براى آنان موجود است؛ و این است جزاى نیکوکاران. (34) تا خداوند [حتّى] بدترین اعمالى را که انجام داده‌اند [در سایه‌ی ایمان و صداقت آن‌‌ها] بیامرزد و آن‌ها را مطابق بهترین اعمالى که انجام مى‌دادند پاداش دهد. (35)

سوره زمر آیه 34

 

کسانی که از اهل بیت (ع) هستند

14- قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سُلَیْمَانَ وَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ:‏ مِنَّا الَّذِی‏ أُحِلَ‏ لَهُ‏ الْخُمُسُ‏ وَ مِنَّا الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ‏ وَ مِنَّا الَّذِی‏ صَدَّقَ بِهِ‏ وَ لَنَا الْمَوَدَّةُ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِیٌّ الْوَالِدَانِ وَ أَمَرَ اللَّهُ ذُرِّیَّتَهُمَا بِالشُّکْرِ لَهُمَا.

امام باقر علیه السّلام فرمودند: آنکه طبق آیه‌ی خمس، مصرف خمس برایش حلال شده است ما اهل بیت هستیم، آنکه قرآن در مورد او فرمود: «کسى که سخن راست بیاورد» (سوره زمر آیه 33) از ماست و آنکه در مورد او فرمود «کسى که آن را تصدیق کند» (سوره زمر آیه 33) از ماست؛ و آیه‌ مودّت در قرآن در مورد ما است و منظور از والدان، پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) است و [در سوره‌ی لقمان] به فرزندان این دو پدر، دستور داده که از پدران خود تشکّر کنند.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏36، ص 12، ح 14

 

کسانی که اهل ایمان و عمل صالح هستند

وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ‏

و کسانى‌که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادند، گناهان آنان را مى‌بخشیم و آنان را به بهترین اعمالى که انجام مى‌دادند پاداش مى‌دهیم.

سوره عنکبوت آیه ۷

 

‏ أَحْسَنَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ‏ (العنکبوت: 7) أی أحسن جزاء أعمالهم.

[درباره گفتار خدای تعالی] «بهترین اعمالى که انجام مى‌دادند» (سوره عنکبوت آیه ۷) [علما گفته اند] یعنی جزا می دهیم آنها را به بهترین اعمالشان.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏64، ص 42

 

... إِنَّ اللهَ‌ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنینَ [120] وَ لا یُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً وَ لا یَقْطَعُونَ وادِیاً إِلاَّ کُتِبَ لَهُمْ لِیَجْزِیَهُمُ اللهُ‌ أَحْسَنَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ [121]

همانا خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمى‌کند. (120) و هیچ مال کوچک یا بزرگى را [در این راه] صرف نمى‌کنند و هیچ سرزمینى را [به‌سوى میدان جهاد و یا در بازگشت] نمى‌پیمایند، جز اینکه براى آن‌ها نوشته مى‌شود تا خداوند آن را به‌عنوان بهترین اعمالشان، پاداش دهد. (121)

سوره توبه آیه 121

 

کسانی که بر نیکی صبر می کنند

ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللهِ باقٍ وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ [96]

آنچه نزد شماست از میان مى رود؛ و آنچه نزد خداست باقى مى ماند؛ و به یقین به کسانى که صبر و استقامت پیشه کنند، مطابق بهترین اعمالى که انجام مى دادند پاداش خواهیم داد.

سوره نحل آیه 96

 

1- (وصیة النبی ص إلى عبد الله بن مسعود) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):‏ ... یَا ابْنَ مَسْعُودٍ کُلَّمَا أَبْصَرْتَهُ‏ بِعَیْنِکَ‏ وَ اسْتَحْلَاهُ‏ قَلْبُکَ‏ فَاجْعَلْهُ لِلَّهِ فَذَلِکَ تِجَارَةُ الْآخِرَةِ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ- ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ‏. (النحل: 98) ...

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ای پسر مسعود! هر چیزی را که با چشمانت دیدی و قلبت آن را گوارا می‌دانست، به خداوند واگذار که این تجارت، تجارت آخرت است، زیرا خداوند می‌فرماید: «آنچه نزد شماست از میان مى رود؛ و آنچه نزد خداست باقى مى ماند.» (سوره نحل آیه 96)

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏74، ص 106، ح 1

 

 

کسانی که به بدترین اعمالشان مجازات می شوند

کافران

فَلَنُذیقَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا عَذاباً شَدیداً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذی کانُوا یَعْمَلُونَ [27] ذلِکَ جَزاءُ أَعْداءِ اللهِ النَّارُ لَهُمْ فیها دارُ الْخُلْدِ جَزاءً بِما کانُوا بِآیاتِنا یَجْحَدُونَ [28]

به یقین به کافران عذاب شدیدى مى‌چشانیم و آن‌ها را به بدترین اعمالى که انجام مى‌دادند کیفر مى‌دهیم. (27) این، کیفر دشمنان خداست، سراى جاویدشان در آن خواهد بود، کیفرى است به خاطر این که آیات ما را انکار مى‌کردند. (28)

سوره فصلت آیات 27 و 28

 

فی قوله تعالى‏ أَسْوَأَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ‏ أی نجازیهم بأقبح الجزاء على أقبح معاصیهم

درباره گفتار خدای تعالی «بدترین اعمالى که انجام مى‌دادند» [علما گفته اند] یعنی جزا می دهیم آنها را به بدترین مجازات بر زشت ترین گناهانشان.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 263

 

منکران ائمه (ع)

28- کنز جامع الفوائد و تأویل الآیات الظاهرة ... عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ فَلَنُذِیقَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِتَرْکِهِمْ وَلَایَةَ عَلِیٍّ ع‏ عَذاباً شَدِیداً فِی الدُّنْیَا وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ‏ فِی الْآخِرَةِ ذلِکَ‏ جَزاءُ أَعْداءِ اللَّهِ‏ النَّارُ لَهُمْ فِیها دارُ الْخُلْدِ جَزاءً بِما کانُوا بِآیاتِنا یَجْحَدُونَ‏ وَ الْآیَاتُ الْأَئِمَّةُ ع.

امام صادق علیه السّلام درباره تفسیر آیات 27 و 28 سوره فصلت فرمودند: خدای عزوجل می فرماید «به یقین به کافران مى‌چشانیم» به سبب ترک آنها ولایت امام علی علیه السلام را «عذاب شدیدى» در دنیا «و آن‌ها را به بدترین اعمالى که انجام مى‌دادند کیفر مى‌دهیم.» در آخرت «این، کیفر دشمنان خداست، سراى جاویدشان در آن خواهد بود، کیفرى است به خاطر این که آیات ما را انکار مى‌کردند.» و منظور از آیات (نشانه هایی که آنها را انکار می کنند) ائمه علیهم السلام هستند.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏23، ص 365، ح 28

 

کسانی که ولایت امام علی (ع) را ترک کردند

45- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع‏ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسَتَعْلَمُونَ‏ مَنْ هُوَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ‏ یَا مَعْشَرَ الْمُکَذِّبِینَ حَیْثُ أَنْبَأْتُکُمْ رِسَالَةَ رَبِّی فِی وَلَایَةِ عَلِیٍّ ع وَ الْأَئِمَّةِ ع مِنْ بَعْدِهِ مَنْ هُوَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ کَذَا أُنْزِلَتْ وَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَقَالَ إِنْ تَلْوُوا الْأَمْرَ وَ تُعْرِضُوا عَمَّا أُمِرْتُمْ بِهِ‏ فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیراً وَ فِی قَوْلِهِ‏ فَلَنُذِیقَنَ‏ الَّذِینَ کَفَرُوا بِتَرْکِهِمْ وَلَایَةَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع‏ عَذاباً شَدِیداً فِی الدُّنْیَا وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ‏ أَسْوَأَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ‏.

امام صادق علیه السلام راجع باین قول خداى عز و جل فرمود: «و خواهید دانست چه کسی در گمراهى نمایانست- 29 سوره 67-» اى گروه تکذیب‏ کنندگان، زیرا من پیغام پروردگارم را درباره ولایت على علیه السلام و امامان بعد از او به شما رساندم. چه کسی در گمراهى نمایانست، این چنین نازل شده است؛ و راجع بقول خداى تعالى: «اگر کج کنید یا رو بگردانید 135 سوره 4-» فرمود: امر امامت را (از صاحبش) کج کنید و از آنچه مأمور شده‏اید، روبگردانید «خدا بآنچه میکنید آگاهست»؛ و در باره این قول خداى تعالى فرمود: «پس حتما بچشانیم به کافران» به سبب ترک گفتن ولایت امیر المؤمنین علیه السلام «عذاب سختى» در دنیا «و هر آینه ببدترین کردارى که انجام داده‏اند مجازاتشان کنیم.» (سوره 41 آیه 27)

الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏ 1، ص 421، ح 45

 

کسانی که زندگی دنیا را انتخاب کنند اعمالشان باطل می شود

قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ عَلِیّ (ع): ...‏ أَ لَسْتُمْ فِی مَسَاکِنِ مَنْ کَانَ أَطْوَلَ مِنْکُمْ أَعْمَاراً وَ أَبْیَنَ آثَاراً وَ أَعَدَّ مِنْکُمْ عَدِیداً وَ أَکْثَفَ مِنْکُمْ جُنُوداً وَ أَشَدَّ مِنْکُمْ عُنُوداً تَعَبَّدُوا لِلدُّنْیَا أَیَّ تَعَبُّدٍ وَ آثَرُوهَا أَیَّ إِیْثَارٍ ثُمَّ ظَعَنُوا عَنْهَا بِالصَّغَارِ أَ فَهَذِهِ تُؤْثِرُونَ أَمْ عَلَى هَذِهِ تَحْرِصُونَ أَمْ إِلَیْهَا تَطْمَئِنُّونَ یَقُولُ اللَّهُ‏ مَنْ کانَ یُرِیدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فِیها وَ هُمْ فِیها لا یُبْخَسُونَ. أُولئِکَ الَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ إِلَّا النَّارُ وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فِیها وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ‏ (هود: 15 و 16) فَبِئْسَتِ الدَّارُ لِمَنْ لَمْ یَتَهَیَّبْهَا وَ لَمْ یَکُنْ فِیهَا عَلَى وَجَلٍ ...

آیا نه چنین است که شما اکنون در خانه های کسانی به سر می برید که عمرشان از شما درازتر بود و آثارشان روشن تر و افرادشان از شما افزون تر و لشکرهایشان فراگیرتر و در عناد سخت تر؟ دنیا را پرستیدند آن هم چه پرستیدنی و برگزیدنش چه گزیدنی سپس با خواری از آن رخت بربستند. آیا گزینش شما نیز همین است؟ یا بر این آزمندید؟ یا بر آن دل بسته و آرام شده اید؟ خداوند می فرماید: «کسانی که زندگی دنیا و زیور آن را بخواهند جزای کارهایشان را در آنجا به طور کامل به آنان می دهیم و به آنان در آنجا کم داده نخواهد شد. اینان کسانی هستند که در آخرت جز آتش بر ایشان نخواهد بود و آنچه در آنجا کرده اند به هدر رفته و آنچه انجام می داده اند باطل گردیده است». سوره هود، آیه 15 و 16. پس این دنیا بد خانه ای است برای کسی که از آن نهراسد یا در آن خود را از بیم وی ایمان شمارد.

تحف العقول، ص 150

 

والسلام علی من التبع الهدی