صلوات- بخش ١
مبانی: اهمیت- صلوات کامل- روش صلوات فرستادن- صلوات نفرستادن- مفهوم صلوات- ابلاغ به پیامبر (ص) - صلوات بر شیعیان
مبانی
اهمیت
إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً
خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‌فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و [در برابر اوامر او] کاملاً تسلیم باشید.
سوره احزاب، آیه ٥٦
١٧- عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ نُعَیْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلَّا الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ.
عبد السلام بن نعیم گوید: به امام صادق علیه السلام عرضکردم: من وارد خانه (کعبه) شدم و هیچ دعائى بخاطر نداشتم جز صلوات بر محمد و آل محمد. فرمود: آگاه باش که هیچ کس مانند تو (در فضیلت و ثواب) از خانه بیرون نیامده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٤، ح ١٧
١٨- عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع فَقَالَ لِی مَا مَعْنَى قَوْلِهِ- وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى قُلْتُ کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ قَامَ فَصَلَّى فَقَالَ لِی لَقَدْ کَلَّفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذَا شَطَطاً فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَکَیْفَ هُوَ فَقَالَ کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ صَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
عبید اللَّه بن عبد اللَّه دهقان گوید: خدمت امام رضا علیه السلام شرفیاب شدم، پس آن حضرت بمن فرمود: معنى گفتار خداوند چیست؟ (که فرماید:) «و یاد کرد نام پروردگارش را پس صلوات بجا آورد.» (سوره اعلى آیه ١٥) من عرضکردم: یعنى هر زمان نام پروردگارش را بیاد آورد برخاست پس نماز خواند (و صلاة به معنى نماز است) فرمود: (اگر این طور باشد) پس خدا بحقیقت تکلیفى نابجا و بیرون از طاقت و توانائى کرده است؟ عرضکردم: قربانت پس معنى آن چیست؟ فرمود: هر گاه نام پروردگارش را یاد کند بر محمد و آل او صلوات فرستد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٤، ح ١٨
٥٢٥٥- الْبِحَارُ، عَنْ أَعْلَامِ الدِّینِ لِلدَّیْلَمِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ صَلَّى وَ لَمْ یَذْکُرِ الصَّلَاةَ عَلَیَّ وَ عَلَى آلِی سُلِکَ بِهِ غَیْرَ طَرِیقِ الْجَنَّةِ وَ کَذَلِکَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که نماز بخواند و بر من و خاندانم صلوات نفرستد به راهی غیر طریق بهشت می رود و اینچنین است کسی که نام من نزدش برده شود و بر من صلوات نفرستد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ١٥، ح ٥٢٥٥
٥٢٥٦- عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ صَلَّى صَلَاةً لَمْ یُصَلِّ فِیهَا عَلَیَّ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِی لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که نماز بخواند و بر من و خاندانم صلوات نفرستد از او قبول نمی شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ١٥، ح ٥٢٥٦
١٩- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّى أَحَدُکُمْ وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ وَ آلَهُ ص فِی صَلَاتِهِ یُسْلَکُ بِصَلَاتِهِ غَیْرَ سَبِیلِ الْجَنَّةِ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ دَخَلَ النَّارَ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ قَالَ ص وَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ خُطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هر گاه یکى از شماها نماز بخواند و در نماز خود نام پیغمبر (ص) [و آل او] را نبرد، با این نماز بجز راه بهشت میرود (یعنى این نماز او را ببهشت نخواهد برد)؛ و رسول خدا (ص) فرمود: هر که نام من نزد او برده شود و بر من صلوات نفرستد به دوزخ رود، پس خدایش (از رحمت خود) دور کند؛ و فرمود (ص): و هر که نام من نزد او برده شود و صلوات بر من را فراموش کند از راه بهشت به خطا رفته است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٥، ح ١٩
٢٠- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ خَطَّأَ اللَّهُ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که نام من نزدش برده شود و فراموش کند که بر من صلوات بفرستد خداوند او را براهى جز راه بهشت برد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٥، ح ٢٠
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّى أَحَدُکُمْ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى النَّبِیِّ ص خُطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: هر گاه یکتن از شما نماز بخواند و در نماز صلوات بر پیغمبر نفرستد با آن از راه بهشت به خطا رفته است. (این نماز موجب تقرّب او بپروردگار نشود و او را به بهشت نبرد.)
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ٢٠٦
قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ خُطِئَ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله و سلّم فرمود: کسى که نام من نزدش برده شود ولى فراموش کند بر من صلوات بفرستد، با آن از راه بهشت به خطا رفته است.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ٢٠٦
٧- الأمالی للصدوق عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّى أَحَدُکُمْ وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ ص یَسْلُکُ بِصَلَاتِهِ غَیْرَ سَبِیلِ الْجَنَّةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: هرگاه کسی از شما نماز بخواند و در نماز صلوات بر پیغمبر نفرستد با این نماز راه غیر بهشت را پیموده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٤٩، ح ٧
٨٢٩٨- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءُ الزَّکَاةِ کَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ وَ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّهَا فَلَا صَوْمَ لَهُ إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً وَ مَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ تَرَکَ ذَلِکَ مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ إِنَّ اللَّهِ تَعَالَى بَدَأَ بِهَا فَقَالَ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کامل و تمام شدن روزه با پرداخت زکات (فطریه) است همان گونه که کامل و تمام شدن نماز با درود فرستادن بر پیامبر (صلّى الله علیه و آله) است و هر که روزه بگیرد و زکات خود را عمدا نپردازد، روزه‌یى براى او نیست و هر که نماز بگزارد و بر پیامبر (صلّى الله علیه و آله) عمدا درود نفرستد، او را نمازى نیست و خداوند متعال زکات فطریه را مقدم بر نماز آورده و فرموده: «همانا رستگار شد آنکه پاک شد (زکات فطر را پرداخت کرد) و یاد کرد نام پروردگارش را و نماز گزارد.» (سوره اعلى آیه ١٤)
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٤٠٧، ح ٨٢٩٨
٣- الأمالی للصدوق فِی خُطْبَةٍ خَطَبَهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بَعْدَ وَفَاةِ النَّبِیِّ ص: بِالشَّهَادَتَیْنِ تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ بِالصَّلَاةِ تَنَالُونَ الرَّحْمَةَ فَأَکْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى نَبِیِّکُمْ وَ آلِهِ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً.
امام على علیه السّلام در خطبه ای بعد از وفات پیامبر (ص) فرمودند: بشهادتین داخل بهشت می شوند و با نماز به رحمت رسند پس بسیار بر پیغمبر و آلش صلوات فرستید زیرا خدا و فرشتگان بر پیغمبر صلوات می فرستند ای کسانى که ایمان آورده اید بر او صلوات بفرستید و تسلیم باشد تسلیم بودنی.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٤٨، ح ٣
٩- قرب الإسناد الْیَقْطِینِیُّ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: أَثْقَلُ مَا یُوضَعُ فِی الْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ.
یکى از دو امام باقر یا امام صادق علیهما السلام فرمودند: سنگین ترین چیزی که روز قیامت در ترازو قرار داده می شود صلوات بر محمد و اهل بیتش است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٤٩، ح ٩
١١- الخصال عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ عَشِیَّةُ الْخَمِیسِ وَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ نَزَلَتْ مَلَائِکَةٌ مِنَ السَّمَاءِ مَعَهَا أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ صُحُفُ الْفِضَّةِ لَا یَکْتُبُونَ عَشِیَّةَ الْخَمِیسِ وَ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَى أَنْ تَغِیبَ الشَّمْسُ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ وَ آلِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: چون عصر پنجشنبه و شب جمعه فرا میرسد فرشتگانى از آسمان فرود مى‌آیند که قلمهاى طلا و صفحه‌هاى نقره به همراه دارند و در عصر پنجشنبه و شب جمعه و روز جمعه تا غروب آفتاب نمى‌نویسند مگر صلوات بر پیغمبر و آل او؛ درود خدا بر او و آلش باد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٠، ح ١١
٢٠- الأمالی للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که صلوات بر من را فراموش کند، راه بهشت را گم کرده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٣، ح ٢٠
٢٣- علل الشرائع عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ: إِنَّمَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا لِکَثْرَةِ صَلَاتِهِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.
حضرت عبد العظیم علیه السلام از امام هادى علیه السلام چنین روایت مى کند: خداوند متعال، حضرت ابراهیم علیه السلام را دوست خود گرفت زیرا او بر محمّد و اهل بیت او بسیار درود مى فرستاد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٤، ح ٢٣
٢٤- علل الشرائع عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ کُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مَنْ ذَکَرَ رَسُولَ اللَّهِ ص کُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَرَنَ رَسُولَهُ بِنَفْسِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسى که ذکر اللّٰه تعالى را بگوید ده حسنه برایش منظور مى‌کنند و کسى که رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله و سلّم را یاد کند ده حسنه برایش حساب مى‌نمایند زیرا خداوند تعالى رسولش را با خود مقرون قرار داده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٤، ح ٢٤
٤٩- تفسیر الإمام علیه السلام: إِنَّ أَشْرَفَ أَعْمَالِ الْمُؤْمِنِینَ فِی مَرَاتِبِهِمُ الَّتِی قَدْ رُتِّبُوا فِیهَا مِنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ اسْتِدْعَاءُ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ رِضْوَانِهِ لِشِیعَتِهِمُ الْمُتَّقِینَ وَ اللَّعْنُ لِلْمُتَابِعِینَ لِأَعْدَائِهِمُ الْمُجَاهِرِینَ الْمُنَافِقِینَ.
امام حسن عسکری علیه السّلام فرمودند: به درستی که شریف‌‌ترین کارهای اهل ایمان در جایگاه‌هایی که از زمین تا عرش در آن قرار گرفته اند، صلوات بر محمد و خاندان پاک آن حضرت و طلب رحمت و رضوان او برای شیعیان متقی و لعن برای پیروان دشمنان آشکار کننده و منافقین ایشان است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٢، ح ٤٩
٥٨- الإختصاص الصَّدُوقُ؛ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادَةٌ وَ ذِکْرِی عِبَادَةٌ وَ ذِکْرُ عَلِیٍّ عِبَادَةٌ وَ ذِکْرُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ عِبَادَةٌ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ذکر خدای عزوجل عبادت است و یاد من عبادت است و یاد علی (ع) عبادت است و یاد ائمه از فرزندان او عبادت است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٩، ح ٥٨
٥٩- إِرْشَادُ الْقُلُوبِ، عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ أَنَّهُ قَالَ فِی جَوَابِ الْیَهُودِیِّ الَّذِی سَأَلَهُ عَنْ فَضْلِ النَّبِیِّ ص عَلَى سَائِرِ الْأَنْبِیَاءِ ع فَذَکَرَ الْیَهُودِیُّ أَنَّ اللَّهَ أَسْجَدَ مَلَائِکَتَهُ لآِدَمَ ع فَقَالَ ع وَ قَدْ أَعْطَى اللَّهُ مُحَمَّداً ص أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ وَ هُوَ أَنَّ اللَّهَ صَلَّى عَلَیْهِ وَ أَمَرَ مَلَائِکَتَهُ أَنْ یُصَلُّوا عَلَیْهِ وَ تَعَبَّدَ جَمِیعَ خَلْقِهِ بِالصَّلَاةِ عَلَیْهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَقَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً فَلَا یُصَلِّی عَلَیَّ أَحَدٌ فِی حَیَاتِهِ وَ لَا بَعْدَ وَفَاتِهِ إِلَّا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ بِذَلِکَ عَشْراً وَ أَعْطَاهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ عَشْراً بِکُلِّ صَلَاةٍ صَلَّى عَلَیْهِ وَ لَا یُصَلِّی عَلَیْهِ أَحَدٌ بَعْدَ وَفَاتِهِ إِلَّا وَ هُوَ یَعْلَمُ بِذَلِکَ وَ یَرُدُّ عَلَى الْمُصَلِّی السَّلَامَ مِثْلَ ذَلِکَ لِأَنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ جَعَلَ دُعَاءَ أُمَّتِهِ فِیمَا یَسْأَلُونَ رَبَّهُمْ جَلَّ ثَنَاؤُهُ مَوْقُوفاً عَنِ الْإِجَابَةِ حَتَّى یُصَلُّوا عَلَیْهِ ص فَهَذَا أَکْبَرُ وَ أَعْظَمُ مِمَّا أَعْطَى اللَّهُ آدَمَ ع ثُمَّ ذَکَرَ ع فِی بَیَانِ مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ أُمَّتَهُ ص وَ مِنْهَا أَنَّ اللَّهَ جَعَلَ لِمَنْ صَلَّى عَلَى نَبِیِّهِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَدَّ اللَّهُ سُبْحَانَهُ عَلَیْهِ مِثْلَ صَلَاتِهِ عَلَى النَّبِیِّ ص.
امام على علیه السّلام در جواب به فرد یهودی که از برتری پیامبر (ص) بر سایر پیامبران سوال کرده بود فرمودند: یهودی یاد کرد از اینکه خداوند فرشتگانش را بر آدم بر سجده واداشت (این نشانه برتری حضرت آدم به رسول خداست.) پس امام على علیه السّلام فرمودند: هر آینه خداوند بر محمد (ص) برتر از آن را عطا کرده است و آن اینکه خداوند بر او صلوات فرستاد و فرشتگان را امر کرد که بر او صلوات بفرستند و عبادت کنند همه خلق با صلوات بر او تا روز قیامت پس خدای جل ثناؤه فرمود: «خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‌فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و [در برابر اوامر او] کاملاً تسلیم باشید.» (سوره احزاب، آیه ٥٦) پس کسی بر من (شاید منظور «بر او» باشد یعنی به رسول خدا (ص)) در زندگانی اش صلوات نمی فرستد و نه بعد از مرگش مگر آنکه خداوند بر او به خاطر آن، ده درود می فرستد و به او به هر صلواتش ده حسنه عطا می کند؛ و بعد از مرگش (بعد از رحلت رسول خدا (ص)) بر او صلوات نمی فرستد مگر آنکه او آن را می داند بر کسی که صلوات فرستاده مانند آن را می دهند. برای اینکه خدای عزوجل دعای امت او را در آنچه که از پروردگارشان درخواست می کنند اجابت کند وابسته به صلوات بر او قرار داده است؛ پس این برتر و بزرگتر است از آنچه که خداوند به [حضرت] آدم داده است. سپس [امام علی (ع)] آنچه خداوند از فضلش به امت او (رسول خدا (ص)) داده را یاد کرد و از آن جمله اینکه: همانا خداوند برای هر صلوات بر پیامبرش ده حسنه قرار داده و ده سیئه را محو می کند و خداوند سبحان بر او مانند صلواتش بر پیامبر (ص) می دهد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٩، ح ٥٩
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ لِیَ النَّبِیُّ ص رَأَیْتُ فِی مَا یَرَى النَّائِمُ عَمِّی حَمْزَةَ بْنَ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ أَخِی جَعْفَرَ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ بَیْنَ یَدَیْهِمَا طَبَقٌ مِنْ نَبِقٍ فَأَکَلَا سَاعَةً فَتَحَوَّلَ النَّبِقُ عِنَباً فَأَکَلَا سَاعَةً فَتَحَوَّلَ الْعِنَبُ لَهُمَا رُطَباً فَأَکَلَا سَاعَةً فَدَنَوْتُ مِنْهُمَا وَ قُلْتُ بِأَبِی أَنْتُمَا أَیَّ الْأَعْمَالِ وَجَدْتُمَا أَفْضَلَ قَالا فَدَیْنَاکَ بِالْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ وَجَدْنَا أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ الصَّلَاةَ عَلَیْکَ وَ سَقْیَ الْمَاءِ وَ حُبَّ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ.
ابن عباس گوید رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به من فرمود: دیشب عمویم حمزه و برادرم جعفر (طیار) را در خواب دیدم که در مقابل آنها ظرفی از عناب بود و مدتی آن را می خوردند پس عناب به انگور تغییر کرد و مدتی آن را می خوردند پس انگور برای آن دو به خرما تغییر کرد و مدتی آن را می خوردند پس به آن دو نزدیک شدم و گفتم: «پدر و مادرم فدایتان، کدام عمل را برتر یافتید؟» پاسخ دادند: پدر و مادر ما فدایت، ما صلوات بر تو، تشنه را سیراب کردن و محبت علی بن ابی طالب علیه السلام را برترین اعمال یافتیم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧٠
٦٠٤١- وَ رُوِیَ: أَنَّ الْعَمَلَ الصَّالِحَ هُوَ قَوْلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
روایت شده که عمل صالح همان گفتار «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٣٧، ح ٦٠٤١
٦٠٤٨- مَشَارِقِ الْأَنْوَارِ، عَنْ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: لَمَّا خَلَقَ اللَّهُ الْعَرْشَ خَلَقَ سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ قَالَ لَهُمْ طُوفُوا بَعَرْشِ النُّورِ وَ سَبِّحُونِی وَ احْمِلُوا عَرْشِی فَطَافُوا وَ سَبَّحُوا وَ أَرَادُوا أَنْ یَحْمِلُوا الْعَرْشَ فَمَا قَدَرُوا فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ طُوفُوا بَعَرْشِ النُّورِ فَصَلُّوا عَلَى نُورِ جَلَالِی مُحَمَّدٍ حَبِیبِی وَ احْمِلُوا عَرْشِی فَطَافُوا بَعَرْشِ الْجَلَالِ وَ صَلَّوْا عَلَى مُحَمَّدٍ ص وَ حَمَلُوا الْعَرْشَ فَأَطَاقُوا حَمْلَهُ فَقَالُوا رَبَّنَا أَمَرْتَنَا بِتَسْبِیحِکَ وَ تَقْدِیسِکَ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ یَا مَلَائِکَتِی إِذَا صَلَّیْتُمْ عَلَى حَبِیبِی مُحَمَّدٍ ص فَقَدْ سَبَّحْتُمُونِی وَ قَدَّسْتُمُونِی وَ هَلَّلْتُمُونِی.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: وقتی خداوند عرش را آفرید، هفتاد هزار ملک خلق کرد و به آنها دستور داد که اطراف عرش نور طواف کنید و مرا تسبیح نمایید و عرش مرا حمل کنید. پس طواف کردند و تسبیح نمودند، ولی وقتی خواستند عرش را حمل کنند نتوانستند. خداوند به آنها فرمود: طواف کنید اطراف عرش نور و صلوات بفرستید بر نور جلالم محمّد حبیبم و عرشم را حمل کنید. پس طواف به عرش جلال نمودند و صلوات بر محمّد فرستادند و عرش را حمل کردند و قدرت حمل آن را پیدا کردند. پس گفتند: خدایا! ما را دستور به تسبیح و تقدیس خود دادی. خداوند فرمود: ای ملائکه من! وقتی شما صلوات بر حبیبم محمّد فرستادید مرا تسبیح و تقدیس و تهلیل نموده اید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٤١، ح ٦٠٤٨
٦٤٦٣- فِقْهُ الرِّضَا (ع) قَالَ عَلِیّ بْنِ موسی الرِّضَا (ع): إِذَا کَانَتْ عَشِیَّةُ الْخَمِیسِ نَزَلَتْ مَلَائِکَةٌ مَعَهَا أَقْلَامٌ مِنْ نُورٍ وَ صُحُفٌ مِنْ نُورٍ لَا یَکْتُبُونَ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَى آخِرِ النَّهَارِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: هنگامی که غروب پنجشنبه می شود فرشتگانی نازل می شوند که با آنها قلمهای نور و صفحات نور است نمی نویسند مگر صلوات بر رسول خدا (ص) تا آخر روز جمعه.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧١، ح ٦٤٦٣
٦٤٦٥- قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یَبْعَثُ لَیْلَةَ کُلِّ جُمُعَةٍ مَلَائِکَةً إِذَا انْفَجَرَ الْفَجْرُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَکْتُبُونَ الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ إِلَى اللَّیْلِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا خدای تبارک و تعالی شب هر جمعه فرشتگانی را برمی انگیزد وقتی سحر جمعه می شود می نویسند صلوات بر محمد و آل محمد تا هنگام شب.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧٢، ح ٦٤٦٥
صلوات کامل
٤٧- کِتَابُ فَضَائِلِ الْأَشْهُرِ الثَّلَاثَةِ، عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: ... وَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَصَلَّى عَلَیَّ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ کَیْفَ یُصَلِّی عَلَیْکَ وَ لَا یُغْفَرُ لَهُ فَقَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا صَلَّى عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى آلِی تِلْکَ الصَّلَاةَ فَضُرِبَ بِهَا وَجْهَهُ وَ إِذَا صَلَّى عَلَیَّ وَ عَلَى آلِی غُفِرَ لَهُ.
امام رضا علیه السلام فرمود: ... و کسی که نام مرا بشنود و بر من صلوات بفرستد و آمرزیده نشود از رحمت خدا دور است. گفته شد: یا رسول الله! چگونه می شود کسی بر شما صلوات بفرستد و آمرزیده نشود؟ رسول خدا فرمود: اگر بنده ای بر من صلوات بفرستد و بر آل من صلوات نفرستد آن صلوات بر می گردد و بر صورت او زده می شود، در حالی که اگر کسی بر من و آل من صلوات بفرستد آمرزیده خواهد شد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٤، ص ٨٠، ح ٤٧
٢١- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَمِعَ أَبِی رَجُلًا مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَهُ أَبِی یَا عَبْدَ اللَّهِ لَا تَبْتُرْهَا لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: پدرم شنید که مردى به پرده کعبه در آویخته و میگوید: «اللهم صل على محمد» (و نامى از آل محمد دنبال آن نمىبرد) پدرم باو فرمود: اى بنده خدا بریدهاش مکن و درباره حق ما بما ستم مکن و بگو: «اللهم صل على محمد و أهل بیته»
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٥، ح ٢١
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَاتَ یَوْمٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَ لَا أُبَشِّرُکَ قَالَ بَلَى بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَإِنَّکَ لَمْ تَزَلْ مُبَشِّراً بِکُلِّ خَیْرٍ فَقَالَ أَخْبَرَنِی جَبْرَائِیلُ آنِفاً بِالْعَجَبِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ مَا الَّذِی أَخْبَرَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ أَخْبَرَنِی أَنَّ الرَّجُلَ مِنْ أُمَّتِی إِذَا صَلَّى عَلَیَّ وَ أَتْبَعَ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ أَهْلَ بَیْتِی فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ سَبْعِینَ صَلَاةً وَ أَنَّهُ لِلذَّنْبِ حَطّاً ثُمَّ تَحَاتَّتْ عَنْهُ الذُّنُوبُ کَمَا تَحَاتَّتِ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَبَّیْکَ عَبْدِی وَ سَعْدَیْکَ یَا مَلَائِکَتِی أَنْتُمْ تُصَلُّونَ عَلَیْهِ سَبْعِینَ صَلَاةً وَ أَنَا أُصَلِّی عَلَیْهِ سَبْعَمِائَةِ صَلَاةٍ فَإِذَا صَلَّى عَلَیَّ وَ لَمْ یُتْبِعْ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ أَهْلَ بَیْتِی کَانَ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ السَّمَاءِ سَبْعُونَ حِجَاباً وَ یَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لَا لَبَّیْکَ وَ لَا سَعْدَیْکَ یَا مَلَائِکَتِی لَا تُصْعِدُوا دُعَاءَهُ إِلَّا أَنْ یُلْحِقَ بِالنَّبِیِّ عِتْرَتَهُ فَلَا یَزَالُ مَحْجُوباً حَتَّى یُلْحِقَ بِی أَهْلَ بَیْتِی.
عبد اللّٰه بن سنان از امام صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود: روزى رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و اله و سلّم به أمیر المؤمنین علیه السلام فرمود: آیا ترا مژده ندهم؟ امیر المؤمنین علیه السّلام گفت: بفرما پدر و مادرم قربانت شما که پیوسته مبشّر به خیر و خوبیها بوده‌اید. فرمود: جبرئیل به تازگى براى من خبر خوشى آورده و آن اینست که هر کدام از امت من هنگامى که بر من صلوات میفرستد اگر نام اهل بیتم را نیز ملحق سازد درهاى آسمان جملگى براى پذیرفتن دعا و عبادت او گشوده گردد و فرشتگان هفتاد درود بر وى بفرستند و این خود محو سازنده جرم است، آنگاه گناهان چون برگ درختان از او بریزد و خداوند تعالى فرماید: «لبّیک» ترا پذیرفتم بنده من خجسته و مسعود باشى پس فرشتگان را گوید شما هفتاد بار بر وى درود فرستادید و من هفتصد بار؛ لیکن اگر تنها بر من صلوات بفرستد و اهل بیتم را ملحق نسازد میان دعاى او و آسمان هفتاد حجاب حائل باشد و خداوند جلّ جلاله فرماید: «لا لبّیک» تو را نپذیرم خجسته مباد تو را و مسعود نباشى. اى فرشتگان من دعاى او را به آسمان مبرید تا اینکه اهل بیت پیغمبرش را نیز در فرستادن درود با پیغمبر ملحق سازد، پس همچنین دعایش پذیرفته نگردد و به آسمان بالا نرود تا بر اهل بیت پیغمبر نیز سلام و درود بفرستند.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٥٧
عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى السَّابَاطِیِّ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ رَجُلٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا هَذَا لَقَدْ ضَیَّقْتَ عَلَیْنَا أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ أَهْلَ الْبَیْتِ خَمْسَةٌ أَصْحَابُ الْکِسَاءِ فَقَالَ الرَّجُلُ کَیْفَ أَقُولُ قَالَ قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَنَکُونَ نَحْنُ وَ شِیعَتُنَا قَدْ دَخَلْنَا فِیهِ.
عمّار ساباطى گوید: من نزد امام صادق علیه السّلام بودم: مردى گفت: «اللّهم صلّ على محمّد و أهل بیت محمّد». امام علیه السّلام بدو فرمود: اى مرد دائره را بر ما تنگ ساختى آیا نمیدانى که اهل بیت همان پنج تن اصحاب کسایند و بس. مرد پرسید چگونه بگویم؟ فرمود بگو: «اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد» تا اینکه ما و شیعیان ما نیز داخل باشیم.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٥٨
١٥٠- الأمالی للصدوق قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ صَلَّى عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى آلِی لَمْ یَجِدْ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ إِنَّ رِیحَهَا لَتُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که بر من صلوات فرستد و بر آلم نفرستد بوى بهشت را نبوید که از مسافت پانصد سال بوئیده شود.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨، ص ١٨٦، ح ١٥٠
٤- الأمالی للصدوق قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ فَلْیُکْثِرْ مِنْ ذَلِکَ وَ مَنْ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى آلِهِ لَمْ یَجِدْ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ رِیحُهَا تُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که صلوات بر محمد و آلش فرستد خداى جل جلاله فرماید: بر تو باد صلوات خدا پس بسیار بفرست؛ و هر که صلوات بر محمد تنها فرستد و بر آلش نگوید بوى بهشت که از پانصد سال راه دریافت شود نبوید.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج٩١، ص: ٤٨
١٦- عیون أخبار الرضا علیه السلام فِیمَا احْتَجَّ الرِّضَا ع عَلَى عُلَمَاءِ الْمُخَالِفِینَ بِمَحْضَرِ الْمَأْمُونِ فِی تَفْضِیلِ الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ قَالَ وَ أَمَّا الْآیَةُ السَّابِعَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً (الأحزاب ٥٦) وَ قَدْ عَلِمَ الْمُعَانِدُونَ مِنْهُمْ أَنَّهُ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ عَرَفْنَا التَّسْلِیمَ عَلَیْکَ فَکَیْفَ الصَّلَاةُ عَلَیْکَ فَقَالَ تَقُولُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ فَهَلْ بَیْنَکُمْ مَعَاشِرَ النَّاسِ فِی هَذَا خِلَافٌ قَالُوا لَا قَالَ الْمَأْمُونُ هَذَا مَا لَا خِلَافَ فِیهِ أَصْلًا وَ عَلَیْهِ إِجْمَاعُ الْأُمَّةِ فَهَلْ عِنْدَکَ فِی الْآلِ شَیْءٌ أَوْضَحُ مِنْ هَذَا فِی الْقُرْآنِ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع نَعَمْ أَخْبِرُونِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ فَمَنْ عَنَى بِقَوْلِهِ یس قَالَتِ الْعُلَمَاءُ یس مُحَمَّدٌ ص لَمْ یَشُکَّ فِیهِ أَحَدٌ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ مِنْ ذَلِکَ فَضْلًا لَا یَبْلُغُ أَحَدٌ کُنْهَ وَصْفِهِ إِلَّا مَنْ عَقَلَهُ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَى أَحَدٍ إِلَّا عَلَى الْأَنْبِیَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى سَلامٌ عَلى نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ وَ قَالَ سَلامٌ عَلى إِبْراهِیمَ وَ قَالَ سَلامٌ عَلى مُوسى وَ هارُونَ وَ لَمْ یَقُلْ سَلَامٌ عَلَى آلِ نُوحٍ وَ لَمْ یَقُلْ سَلَامٌ عَلَى آلِ إِبْرَاهِیمَ وَ لَا قَالَ سَلَامٌ عَلَى آلِ مُوسَى وَ هَارُونَ (الصافّات: ٧٩ و ١٠٩ و ١٢٠) وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ سَلَامٌ عَلَى آلِ یس (الصافّات: ١٣٠) یَعْنِی آلَ مُحَمَّدٍ ع.
امام رضا علیه السّلام در آوردن دلایل بر علماء مخالفین در حضور مامون درباره عترت طاهره فرمودند: اما آیه هفتم اینست «به درستى که خدا و فرشتگان او درود میفرستند به پیغمبر عالی‌مقدار اى آن کسانى که بخدا و رسول او ایمان آورده‌اید درود فرستید بر وى و سلام گوئید سلام گفتنى یا تسلیم باشید او را تسلیم بودنی» و معاندین میدانستند که از چه جهت این آیه شریفه نازل شده و برسول خدا گفته شد که ما میدانیم چگونه بتو سلام دهیم اما کیفیت صلوات را بیان کن آن جناب فرمود بگوئید «الهم صل على محمد و آل محمد کما صلیت و بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید.» پس اى مردم آیا در میان شما در این مطلب خلافى هست عرض کردند خلافى نیست. مأمون گفت: این مطلب اصلا خلافى در آن نیست و اجماع امت بر آن استقرار یافته است اما چیزى هست نزد خود از «آل» که در قرآن واضحتر از این باشد؟ حضرت فرمود: بلى مرا خبر دهید از قول خداى تعالى «یس؛ وَ اَلْقُرْآنِ اَلْحَکِیمِ؛ إِنَّکَ لَمِنَ اَلْمُرْسَلِینَ؛ عَلىٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ» که مقصود به یس کیست علماء عرض کردند که مقصود به یس محمد (ص) است و احدى در آن شک و شبهه ندارد حضرت فرمود یس خداى عز و جل بمحمد و آل محمد از این جهت فضیلتى عطا کرده است که احدى به کنه وصف آن فضیلت نرسد مگر آنکه او را دانشورى و عقل بسیار باشد و نکته این مطلب آنست که حقتعالى بر احدى سلام نگفته است مگر بر انبیاء (علیهم السّلام) که در قرآن مجید فرموده «سَلاٰمٌ عَلىٰ نُوحٍ فِی اَلْعٰالَمِینَ» و فرموده است «سَلاٰمٌ عَلىٰ إِبْرٰاهِیمَ» و فرموده است «سَلاٰمٌ عَلىٰ مُوسىٰ وَ هٰارُونَ» و نفرموده است سلام على آل نوح و نفرموده است سلام على آل ابراهیم و نفرموده است سلام على آل موسى و هرون و فرموده است سلام على آل یاسین (صافّات: ١٣٠) یعنى آل محمد (صلّى الله علیه و آله).
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥١، ح ١٦
٦٠٧٣- فِی لُبِّ اللُّبَابِ، عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى آلِی رُدَّتْ عَلَیْهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که بر من صلوات بفرستد و بر خاندانم درود نفرستد، به او بازگردانده می شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٥٦، ح ٦٠٧٣
روش صلوات فرستادن
٤- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مَعْنَى أَجْعَلُ صَلَوَاتِی کُلَّهَا لَکَ فَقَالَ یُقَدِّمُهُ بَیْنَ یَدَیْ کُلِّ حَاجَةٍ فَلَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ شَیْئاً حَتَّى یَبْدَأَ بِالنَّبِیِّ ص فَیُصَلِّیَ عَلَیْهِ ثُمَّ یَسْأَلَ اللَّهَ حَوَائِجَهُ.
ابو بصیر گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم معناى اینکه: «همه صلواتم را براى شما قرار دهم» چیست؟ فرمود: یعنى پیامبر (ص) را مقدمه و جلو هر حاجتى قرار میدهد و از خداى عز و جل چیزى درخواست نکند تا به نام پیغمبر (ص) ابتداء کند و صلوات بر او فرستد، سپس حاجات خود را از خدا درخواست کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٢، ح ٤
٥- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَجْعَلُونِی کَقَدَحِ الرَّاکِبِ فَإِنَّ الرَّاکِبَ یَمْلَأُ قَدَحَهُ فَیَشْرَبُهُ إِذَا شَاءَ اجْعَلُونِی فِی أَوَّلِ الدُّعَاءِ وَ فِی آخِرِهِ وَ فِی وَسَطِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا (ص) فرمود: مرا چون قدح شترسوار قرار ندهید، زیرا شترسوار قدح خود را پر کند و هر زمان خواست بنوشد مرا در اول دعا و وسط و آخر آن قرار دهید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٢، ح ٥
١٦- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةٌ فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یَقْبَلَ الطَّرَفَیْنِ وَ یَدَعَ الْوَسَطَ إِذَا کَانَتِ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَا تُحْجَبُ عَنْهُ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هر که به درگاه خداى عز و جل حاجتى دارد باید بصلوات بر محمد و آلش شروع کند و سپس حاجت خود را بخواهد و در آخر هم به صلوات بر محمد و آل محمد پایان دهد، زیرا خداى عز و جل کریمتر از آن است که دو طرف (دعا) را بپذیرد و وسط (دعا) را واگذارد (و باجابت نرساند) زیرا صلوات بر محمد و آل محمد محجوب نیست (و بدون برخورد بحجابى بالا رود).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٤، ح ١٦
عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ بَعْدَ الْعَصْرِ وَ مَا زَادَتْ فَهُوَ أَفْضَلُ.
حمّاد بن عثمان از امام صادق علیه السّلام پرسید: برترین اعمال در روز جمعه کدام است؟ فرمود صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه بعد از نماز عصر و هر چه بر آن بیفزائى بهتر خواهد بود.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٥٨
عَنْ نَاجِیَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِذَا صَلَّیْتَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَقُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ کَتَبَ اللَّهُ لَکَ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْکَ مِائَةَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ قَضَى لَکَ بِهَا مِائَةَ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ رَفَعَ لَکَ بِهَا مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ.
ناجیه از یکى از این دو امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام نقل کرده که فرمود: چون نماز جمعه به جا آوردى بگو «اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد الأوصیاء المرضیّین بأفضل صلواتک و بارک علیهم بأفضل برکاتک و السّلام علیه و علیهم و على أرواحهم و أجسادهم و رحمة اللّٰه و برکاته». خداوند براى تو صد هزار حسنه بنویسد و صد هزار گناه از نامه عملت محو سازد و صد هزار حاجتت را براى آن روا کند و یک صد هزار درجه مقامت را بالا برد.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٥٨
٨٢٩٨- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مِنْ تَمَامِ الصَّوْمِ إِعْطَاءُ الزَّکَاةِ کَمَا أَنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ ص مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ وَ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّهَا فَلَا صَوْمَ لَهُ إِذَا تَرَکَهَا مُتَعَمِّداً وَ مَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ تَرَکَ ذَلِکَ مُتَعَمِّداً فَلَا صَلَاةَ لَهُ إِنَّ اللَّهِ تَعَالَى بَدَأَ بِهَا فَقَالَ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کامل و تمام شدن روزه با پرداخت زکات (فطریه) است همان گونه که کامل و تمام شدن نماز با درود فرستادن بر پیامبر (صلّى الله علیه و آله) است و هر که روزه بگیرد و زکات خود را عمدا نپردازد، روزه‌یى براى او نیست و هر که نماز بگزارد و بر پیامبر (صلّى الله علیه و آله) عمدا درود نفرستد، او را نمازى نیست و خداوند متعال زکات فطریه را مقدم بر نماز آورده و فرموده: «همانا رستگار شد آنکه پاک شد (زکات فطر را پرداخت کرد) و یاد کرد نام پروردگارش را و نماز گزارد.» (سوره اعلى آیه ١٤)
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٤٠٧، ح ٨٢٩٨
٥- الأمالی للصدوق عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: ذَکَرْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ بَعْضَ الْأَنْبِیَاءِ فَصَلَّیْتُ عَلَیْهِ فَقَالَ إِذَا ذُکِرَ أَحَدٌ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ فَابْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ ثُمَّ عَلَیْهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَى جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ.
معاویة بن عمار گوید نام یکى از پیغمبران را نزد امام صادق علیه السّلام بردم و بر او صلوات فرستادم، فرمود چون نام پیغمبرى برده شد اول صلوات بر محمد (ص) فرست و سپس بر او و سائر انبیاء.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٤٨، ح ٥
١٣- ل، الخصال عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: الصَّلَاةُ عَلَى النَّبِیِّ ص وَاجِبَةٌ فِی کُلِّ الْمَوَاطِنِ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ الرِّیَاحِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: صلوات بر پیغمبر (صلّى الله علیه و آله) در هر جا و خصوص در موقع عطسه و وزیدن بادها و غیر آن واجب است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٠، ح ١٣
فِی خُطْبَةِ النَّبِیِّ ص فِی فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِیزَانَهُ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در فضیلت ماه رمضان فرمودند: کسی که در ماه رمضان بر من بسیار صلوات بفرستد خداوند ترازوی او را در روزی که ترازوها سبک است سنگین می نماید.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٢
٢١- الأمالی للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَى النَّبِیِّ ص فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَى النَّبِیِّ ص مَقْبُولَةٌ وَ لَمْ یَکُنِ اللَّهُ لِیَقْبَلَ بَعْضاً وَ یَرُدَّ بَعْضاً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر گاه یکی از شما دعا نمود پس دعای خود را با صلوات بر نبیّ (اکرم صلّی الله علیه و آله) آغاز کند که همانا صلوات بر نبیّ قطعاً مورد قبول است و خداوند هیچ گاه این گونه نبوده که بعض دعا (قسمت صلوات) را قبول کند و بعض دیگرش را رد نماید.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٣، ح ٢١
٦٤٦٤- دَعَائِمُ الْإِسْلَامِ، عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: أَکْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَإِنَّهُ یَوْمٌ یُضَاعَفُ فِیهِ الْأَعْمَالُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: روز جمعه بر من بسیار صلوات بفرستید پس همانا آن روزی است که [ثواب] اعمال در آن دو برابر می شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧٢، ح ٦٤٦٤
٦٤٦٢- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ السُّنَّةِ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ مَنْ صَلَّى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ مِائَةَ صَلَاةٍ وَ اسْتَغْفَرَ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَةَ مَرَّةٍ غُفِرَ لَهُ الْبَتَّةَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: از سنت است هزار مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد در روز جمعه و در غیر روز جمعه صد مرتبه و کسی که بر محمد و آل محمد در روز جمعه صد مرتبه صلوات بفرستد و صد مرتبه استغفار کند و بخواند سوره توحید را صد مرتبه حتما (یا کاملا) بخشیده می شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧١، ح ٦٤٦٢
٦٤٦٣- فِقْهُ الرِّضَا (ع) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَکْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَیَّ فِی اللَّیْلَةِ الْغَرَّاءِ وَ الْیَوْمِ الْأَزْهَرِ فَقَالَ اللَّیْلَةُ الْغَرَّاءُ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ وَ الْیَوْمُ الْأَزْهَرُ یَوْمُ الْجُمُعَةِ فِیهِمَا لِلَّهِ طُلَقَاءُ وَ عُتَقَاءُ وَ هُوَ یَوْمُ الْعِیدِ لِأُمَّتِی أَکْثِرُوا الصَّدَقَةَ فِیهِمَا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بر من در شب غراء و روز ازهر بسیار صلوات بفرستید. پس فرمودند شب غراء شب جمعه است و روز ازهر روز جمعه است. در آن دو برای خدا آزاد و رها شدگانی است و آن روز عید است برای امت من. در آن دو بسیار صدقه دهید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧١، ح ٦٤٦٣
٦٤٦٣- فِقْهُ الرِّضَا (ع) قَالَ عَلِیّ بْنِ موسی الرِّضَا (ع): أَکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمِهَا وَ إِنْ قَدَرْتَ أَنْ تَجْعَلَ ذَلِکَ أَلْفَ کَرَّةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّ الْفَضْلَ فِیهِ.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: در شب و روز جمعه بر رسول خدا (ص) بسیار صلوات بفرستید و اگر توانایی دارید هزار مرتبه آن را تکرار کنید که برتری در آن است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٧١، ح ٦٤٦٣
صلوات نفرستادن
٨- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَخِیلُ حَقّاً مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بخیل حقیقی کسی است که وقتی نام من پیش او برده می شود بر من صلوات نمی فرستد.
معانی الأخبار، ص ٢٤٦، ح ٨
٤٧- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْبَخِیلَ کُلَّ الْبَخِیلِ الَّذِی إِذَا ذُکِرْتُ عِنْدَهُ لَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بخیل حقیقی کسی است که وقتی نام من پیش او برده می شود بر من صلوات نمی فرستد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦١، ح ٤٧
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ... فَمَنْ أَدْرَکَهُ وَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ أَدْرَکَ وَالِدَیْهِ وَ لَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ وَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ فَلَمْ یَغْفِرِ اللَّهُ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ.
امام باقر علیه السلام فرمود: ... پس کسی که ماه رمضان را درک کرد؛ ولی بخشیده نشود، خدا او را از خود دور کند و کسی که پدر و مادرش را درک کند؛ ولی آمرزیده نشود، خدا او را از خویش دور کند و کسی که نام من نزد او ذکر شود؛ ولی بر من صلوات نفرستاد، آمرزیده نشود خدا او را از خود دور گرداند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٤، ص ٦٧، ح ٥
٢٠- الأمالی للشیخ الطوسی الْمُفِیدُ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که صلوات بر من را فراموش کند، راه بهشت را گم کرده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٥٣، ح ٢٠
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ ذَکَرَنِی فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ فَقَدْ شَقِیَ وَ مَنْ أَدْرَکَ رَمَضَانَ فَلَمْ تُصِبْهُ الرَّحْمَةُ فَقَدْ شَقِیَ وَ مَنْ أَدْرَکَ أَبَوَاهُ أَوْ أَحَدَهُمَا فَلَمْ یَبَرَّ فَقَدْ شَقِیَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: شقی است کسی که نام مرا ببرد و بر من درود نفرستد. شقی است کسی که ماه مبارک رمضان را درک کند و مشمول رحمت قرار نگیرد. شقی است کسی که والدین خود یا یکی از آنان را درک کند، امّا به آنان احسان نکند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٣
٦٧- کِتَابُ الْإِمَامَةِ وَ التَّبْصِرَةِ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ رَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ أَدْرَکَ أَبَوَیْهِ عِنْدَ الْکِبَرِ فَلَمْ یُدْخِلَاهُ الْجَنَّةَ رَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ دَخَلَ عَلَیْهِ شَهْرُ رَمَضَانَ ثُمَّ انْسَلَخَ قَبْلَ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خاک بر بینى آنکه نام مرا نزد او برند و بر من صلوات نفرستد، خاک بر بینى آنکه پدر و مادرش نزد او پیر شوند و او را وارد بهشت ننمایند، خاک بر بینى مردى که ماه رمضان بر او بگذرد پیش از آنکه آمرزیده شود.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧٢، ح ٦٧
٦٤- عُدَّةُ الدَّاعِی، عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أَجْفَى النَّاسِ رَجُلٌ ذُکِرْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: جفاکارترین مردم کسی است که در مقابل او از من یاد شود و بر من صلوات نفرستد. (جفاکاری به معنی بی وفایی است و فرد بی وفا کسی است که در شرایط نامساعد انسان را ترک کند و در کنار شخص نماند.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧١، ح ٦٤
٦٠٤٠- عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: فَسَادُ الْمَعْرِفَةِ فِی تَرْکِ الصَّلَاةِ عَلَى خَیْرِ الْأَنَامِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: تباهى معرفت در ترک صلوات بر بهترین انسانها (پیامبر (ص)) است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٣٧، ح ٦٠٤٠
٦٠٧٣- فِی لُبِّ اللُّبَابِ، عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: یُؤْمَرُ بِأَقْوَامٍ إِلَى الْجَنَّةِ فَیُخْطِئُونَ الطَّرِیقَ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ لِمَ ذَاکَ قَالَ سَمِعُوا اسْمِی وَ لَمْ یُصَلُّوا عَلَیَّ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: به گروهی امر می شود که به بهشت بروند، اما در راه اشتباه می کنند. گفته شد ای رسول خدا (ص) برای چه؟ فرمودند: نام مرا شنیدند و بر من صلوات نفرستادند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٥٦، ح ٦٠٧٣
مفهوم صلوات
٦٦- جَمَالُ الْأُسْبُوعِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً فَقَالَ صَلَاةُ اللَّهِ تَزْکِیَةٌ لَهُ فِی السَّمَاءِ قُلْتُ مَا مَعْنَى تَزْکِیَةِ اللَّهِ إِیَّاهُ قَالَ زَکَّاهُ بِأَنْ بَرَّأَهُ مِنْ کُلِّ نَقْصٍ وَ آفَةٍ یَلْزَمُ مَخْلُوقاً قُلْتُ فَصَلَاةُ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ یُبَرِّءُونَهُ وَ یُعَرِّفُونَهُ بِأَنَّ اللَّهَ قَدْ بَرَّأَهُ مِنْ کُلِّ نَقْصٍ هُوَ فِی الْمَخْلُوقِینَ مِنَ الْآفَاتِ الَّتِی تُصِیبُهُمْ فِی بُنْیَةِ خَلْقِهِمْ فَمَنْ عَرَّفَهُ وَ وَصَفَهُ بِغَیْرِ ذَلِکَ فَمَا صَلَّى عَلَیْهِ قُلْتُ فَکَیْفَ نَقُولُ نَحْنُ إِذَا صَلَّیْنَا عَلَیْهِمْ قَالَ تَقُولُونَ «اللَّهُمَّ إِنَّا نُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ نَبِیِّکَ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا أَمَرْتَنَا بِهِ وَ کَمَا صَلَّیْتَ أَنْتَ عَلَیْهِ فَکَذَلِکَ صَلَاتُنَا عَلَیْهِ.»
عبد الرحمن کثیر گوید از امام صادق علیه السّلام درباره آیه «همانا خداوند و فرشتگان او درود مى‌فرستند بر پیغمبر، اى کسانى که ایمان آورده‌اید، صلوات فرستید بر او و سلام گوئید بر وى سلام گفتنى.» (احزاب: ۵۶) پرسیدم فرمود: صلوات خدا بر رسولش، تزکیه و ثناءِ او در آسمان است. میگوید: پرسیدم معنی ثناء و تزکیة رسول خدا (ص) به وسیله خدا به چه معنی است؟ فرمود: پاک نگه داشتن او از هر نقص و آفتی که لازمه مخلوق است. پرسیدم معنی صلوات مؤمنین چیست؟ (مؤمنین که صلوات می فرستند چه می گویند؟) فرمود: او را مبرّا بدانند و این طور بشناسند که خداوند او را از کلیه ضعف‌هایی که در بقیه خلق هست پاک نگه داشته و کسی که او را جز این بشناسد و وصف کند عملاً بر پیامبر صلوات نفرستاده. پرسیدم: چگونه ما بر او و خاندانش صلوات بفرستیم؟ فرمود: بگویید؛ «خدایا! ما بر پیامبرت و بر آل او درود می‌فرستیم، همچنان که به ما امر کردی و همانطور که خودت بر آنها درود می‌فرستی، صلوات ما بر آنها باد.»
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧١، ح ٦٦
١- قَالَ الصَّادِقُ (ع): مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ ص فَمَعْنَاهُ أَنِّی أَنَا عَلَى الْمِیثَاقِ وَ الْوَفَاءِ الَّذِی قَبِلْتُ حِینَ قَوْلِهِ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: شخصى که بر پیامبر صلوات مى‌فرستد مفهومش آن است که من بر سر پیمان خود که به سؤال «آیا من پروردگار شما نیستم» «بلى» گفته‌ام وفادارم. (در عالم «ذَرّ»)
معانی الأخبار، ص ١٥٥، ح ١
٤٥- المحاسن عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً فَقَالَ أَثْنَوْا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا لَهُ.
امام صادق علیه السّلام درباره آیه «خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‌فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و [در برابر اوامر او] کاملاً تسلیم باشید.» (سوره احزاب، آیه ٥٦) فرمودند: یعنی پیامبر (ص) را ستایش نمایند و بر او درود بفرستند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٠، ح ٤٥
٤٦- المحاسن عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً قَالَ الصَّلَاةُ عَلَیْهِ وَ التَّسْلِیمُ لَهُ فِی کُلِّ شَیْءٍ جَاءَ بِهِ.
ابوبصیر گوید از امام صادق علیه السّلام درباره آیه «خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‌فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، بر او درود فرستید و [در برابر اوامر او] کاملاً تسلیم باشید.» (سوره احزاب، آیه ٥٦) سوال کردم ایشان فرمودند: یعنی درود بر او و تسلیم او بودن در هر چیزی که آورده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٠، ح ٤٦
ابلاغ به پیامبر (ص)
عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَیَّ عِنْدَ قَبْرِی سَمِعْتُهُ وَ مَنْ صَلَّى عَلَیَّ مِنْ بَعِیدٍ بُلِّغْتُهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که بر من نزد قبرم صلوات بفرستد آن را می شنوم و کسی که بر من از دور صلوات بفرستد آن [صلوات] به من ابلاغ می شود.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٥٤
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ وَ آلِهِ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ أَسْدَاهَا سَبْعُونَ مَلَکاً یُبْلِغُهَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص قَبْلَ صَاحِبِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هرکه بر پیغمبر و آل پیغمبر در هر روز صد بار صلوات بفرستد هفتاد فرشته او را در میان گیرند و آن صلوات را برای رساندن به رسول اللّه صلی الله علیه و آله از رفیق خود سبقت می گیرند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٣
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَکَّلَ اللَّهُ بِقَبْرِ النَّبِیِّ ص مَلَکاً یُقَالُ لَهُ ظِهْلِیلُ إِذَا صَلَّى عَلَیْهِ أَحَدُکُمْ وَ سَلَّمَ عَلَیْهِ قَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فُلَانٌ سَلَّمَ عَلَیْکَ وَ صَلَّى عَلَیْکَ قَالَ فَیَرُدُّ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ بِالسَّلَامِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: خداوند فرشته‌ای را برای قبر پیامبر اسلام (ص) موکل قرار داد که «ظِهلیل» نام دارد. هرگاه یکی از شما بر او سلام و صلوات بفرستد، این فرشته می گوید: ای رسول خدا (ص) فلانی به شما سلام و درود فرستاد. فرمود: پس پیامبر (ص) هم جواب سلامش را میدهد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٨
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّ اللَّهَ أَعْطَى مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ أَسْمَاءَ الْخَلَائِقِ کُلِّهِمْ وَ أَسْمَاءَ آبَائِهِمْ فَهُوَ قَائِمٌ عَلَى قَبْرِی إِذَا مِتُّ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَلَیْسَ أَحَدٌ یُصَلِّی عَلَیَّ صَلَاةً إِلَّا قَالَ یَا مُحَمَّدُ صَلَّى عَلَیْکَ فُلَانُ بْنُ فُلَانٍ بِکَذَا وَ کَذَا وَ إِنَّ رَبِّی کَفَّلَ لِی أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى ذَلِکَ الْعَبْدِ بِکُلِّ وَاحِدَةٍ عَشْراً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا خداوند به فرشته ای از فرشتگان نامهای همه مخلوقات و نام پدرانشان را عطا کرده است و او ایستاده بر قبر من است. از مرگم تا روز قیامت کسی نیست که بر من صلوات بفرستد مگر آنکه گوید ای محمد (ص)! فلانی فرزند فلانی به چنین و چنان بر تو صلوات فرستاد و همانا پروردگارم مرا عهده دار شده که صلوات بفرستم بر آن بنده در مقابل هر یکی (صلوات) ده تا (صلوات).
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٦٨
٦١- الأمالی للشیخ الطوسی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ سَأَلَ اللَّهَ أَنْ یُعْطِیَهُ سَمْعَ الْعِبَادِ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ فَذَلِکَ الْمَلَکُ قَائِمٌ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ لَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ یَقُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ إِلَّا قَالَ الْمَلَکُ وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ ثُمَّ یَقُولُ الْمَلَکُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ فُلَاناً یُقْرِئُکَ السَّلَامَ فَیَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: همانا فرشته‌اى از فرشتگان از خدا خواست که قدرت شنیدن سخنان بندگان را به او بدهد، خداوند متعال هم این کار را کرد تا روز قیامت هر گاه یکى از مؤمنین بگوید: خدایا! بر پیامبر و اهل بیتش صلوات و درود بفرست، این ملک اولا مى‌گوید و علیک السّلام و ثانیا به رسول خدا- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- مى‌گوید: اى رسول حق! فلانى به تو سلام مى‌رساند که پیامبر اکرم- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- هم مى‌گوید: و علیه السّلام.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧٠، ح ٦١
٦٠١١- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: أَرْبَعٌ جُعِلْنَ شُفَعَاءَ الْجَنَّةُ وَ النَّارُ وَ الْحُورُ الْعِینُ وَ مَلَکٌ عِنْدَ رَأْسِی فِی الْقَبْرِ فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ مِنْ أُمَّتِی اللَّهُمَّ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ قُلْنَ اللَّهُمَّ زَوِّجْنَاهُ وَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ اللَّهُمَّ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ قَالَتْ اللَّهُمَّ أَجِرْهُ مِنِّی وَ إِذَا قَالَ اللَّهُمَّ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ قَالَتِ الْجَنَّةُ اللَّهُمَّ هَبْنِی لَهُ وَ إِذَا قَالَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مَحَمَّدٍ وَ آلِ مَحَمَّدٍ قالَ الْمَلَکُ الَّذِی عِنْدَ رَأْسِی یَا مُحَمَّدُ إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ صَلَّى عَلَیْکَ فَأَقُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ کَمَا صَلَّى عَلَیَّ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: چهار چیز شفاعت کننده قرار داده شده است؛ بهشت، دوزخ، حورالعین و فرشته ای که در قبر نزد سر من است. وقتی بنده ای از امت من می گوید خدایا حورالعینی را به ازدواج من درآور می گویند خدایا ما را به ازدواج او درآور. وقتی بنده ای می گوید خدایا مرا از آتش پناه بده [دوزخ] می گوید خدایا او را از من پناه ده؛ و هنگامی که می گوید خدایا از تو بهشت را درخواست می کنم بهشت می گوید خدایا مرا به او ببخش؛ و هنگامی که می گوید خدایا بر محمد و آل محمد درود فرست فرشته ای که نزد سر من است می گوید ای محمد (ص)! همانا فلانی فرزند فلانی بر تو صلوات فرستاد پس می گویم صلوات خدا بر او همانطور که بر من صلوات فرستاد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٢٩، ح ٦٠١١
صلوات بر شیعیان
عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى السَّابَاطِیِّ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ رَجُلٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا هَذَا لَقَدْ ضَیَّقْتَ عَلَیْنَا أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ أَهْلَ الْبَیْتِ خَمْسَةٌ أَصْحَابُ الْکِسَاءِ فَقَالَ الرَّجُلُ کَیْفَ أَقُولُ قَالَ قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَنَکُونَ نَحْنُ وَ شِیعَتُنَا قَدْ دَخَلْنَا فِیهِ.
عمّار ساباطى گوید: من نزد امام صادق علیه السّلام بودم: مردى گفت: «اللّهم صلّ على محمّد و أهل بیت محمّد». امام علیه السّلام بدو فرمود: اى مرد دائره را بر ما تنگ ساختى آیا نمیدانى که اهل بیت همان پنج تن اصحاب کسایند و بس. مرد پرسید چگونه بگویم؟ فرمود بگو: «اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد» تا اینکه ما و شیعیان ما نیز داخل باشیم. (در این روایت شیعیان نیز جزو آل محمد (ص) در نظر گرفته شده است.)
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٥٨
٦٢- بَیَانُ التَّنْزِیلِ، لِابْنِ شَهْرَآشُوبَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ الْأَقْطَعِ قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ ع أَ یَجُوزُ أَنْ یُصَلَّى عَلَى الْمُؤْمِنِینَ قَالَ إِی وَ اللَّهِ یُصَلَّى عَلَیْهِمْ فَقَدْ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ الْآیَةَ (الأحزاب: ٤٣).
سلیمان بن خالد گوید به امام صادق علیه السّلام گفتم آیا مجاز است که به مؤمنین درود (صلوات) فرستاده شود؟ فرمودند: بله به خدا قسم صلوات فرستاده می شود به آنها پس همانا خداوند به آنها صلوات می فرستد آیا گفتار خدا را نشنیده ای که می فرماید: «او کسی است که بر شما درود می فرستد» (احزاب ٤٣)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩١، ص ٧٠، ح ٦٢
