غیبت - بخش ١
موضوعات
مبانی: کلیات- تعریف غیبت- توصیه- بدی غیبت- کفاره غیبت- شنونده غیبت
دلیل غیبت: ضعف و حقارت- سوء ظن- عذرتراشی برای عیبهای خود
کلمه « غیبت » در کتابهای الکافی، وسائل الشیعة، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر) و تصنیف غرر الحکم و درر الکلم بررسی شد.
مبانی
کلیات
٢٠٢٢٦- ١- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِینَارٍ عَنْ سَیِّدِ الْعَابِدِینَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ: ... حَقُ السَّمْعِ تَنْزِیهُهُ عَنْ سَمَاعِ الْغِیبَةِ وَ سَمَاعِ مَا لَا یَحِلُّ سَمَاعُه
امام زین العابدین علیه السلام فرمودند: حق گوش آن است که آن را از شنیدن غیبت و شنیدن چیزی که شنیدنش حلال نیست، دور نگه داری.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ١٧٢، ح ٢٠٢٢٦
٥- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُثَنًّى الْحَنَّاطِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ هُوَ عَیْنُهُ وَ مِرْآتُهُ وَ دَلِیلُهُ لَا یَخُونُهُ وَ لَا یَخْدَعُهُ وَ لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَکْذِبُهُ وَ لَا یَغْتَابُهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: مسلمان برادر مسلمانست و چشم او و آئینه او و رهنماى او است خیانتش نکند و ستمش نکند و فریبش ندهد و دروغش نگوید (و دروغگویش نداند) و غیبت او نکند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٦٦، ح ٥
٣- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغِیبَةِ قَالَ هُوَ أَنْ تَقُولَ لِأَخِیکَ فِی دِینِهِ مَا لَمْ یَفْعَلْ وَ تَبُثَّ عَلَیْهِ أَمْراً قَدْ سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ لَمْ یُقَمْ عَلَیْهِ فِیهِ حَدٌّ.
داود بن سرحان گوید: از امام صادق علیه السلام از غیبت پرسیدم (که چیست؟) فرمود: اینست که درباره برادرت در دین او بگوئى چیزى را که نکرده است، و بزبان او منتشر کنى چیزى را که خداوند بر او پوشانیده بود و حدى درباره آن اقامه نکرده بود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٥٧، ح ٣
٦- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ رَجُلٍ لَا نَعْلَمُهُ إِلَّا یَحْیَى الْأَزْرَقَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ ص مَنْ ذَکَرَ رَجُلًا مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا عَرَفَهُ النَّاسُ لَمْ یَغْتَبْهُ وَ مَنْ ذَکَرَهُ مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا لَا یَعْرِفُهُ النَّاسُ اغْتَابَهُ وَ مَنْ ذَکَرَهُ بِمَا لَیْسَ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَهُ.
حضرت ابو الحسن امام کاظم علیه السلام فرمودند: هر که پشت سر مردى چیزى را گوید که در اوست و مردم میدانند که آن چیز در اوست غیبت او را نکرده، و هر که پشت سر کسى چیزى را گوید که در اوست ولى مردم نمىدانند، غیبتش کرده و هر که پشت سر کسى چیزى گوید که در او نیست باو بهتان زنده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٥٨، ح ٦
٧- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْغِیبَةُ أَنْ تَقُولَ فِی أَخِیکَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِیهِ مِثْلُ الْحِدَّةِ وَ الْعَجَلَةِ فَلَا وَ الْبُهْتَانُ أَنْ تَقُولَ فِیهِ مَا لَیْسَ فِیهِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: غیبت آنست که درباره برادرت بگوئى چیزى را که خدا بر او پوشانده است، و اما چیزى را که در وجود او آشکار و ظاهر است مثل تندخوئى و شتابزدگى (گفتن آن) غیبت نیست، و بهتان آنست که دربارهاش بگوئى چیزى که در او نیست.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٥٨، ح ٧
وَ لَمَّا رَجَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرَّجُلَ فِی الزِّنَاءِ قَالَ رَجُلٌ لِصَاحِبِهِ هَذَا قُعِصَ کَمَا یُقْعَصُ الْکَلْبُ فَمَرَّ النَّبِیُّ ص مَعَهُمَا بِجِیفَةٍ فَقَالَ انْهَشَا مِنْهَا قَالا یَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ نَنْهَشُ جِیفَةً قَالَ مَا أصبتهما [أَصَبْتُمَا] مِنْ أَخِیکُمَا أَنْتَنُ مِنْ هَذِهِ
وقتى که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مرد زناکارى را سنگسار کرد، مردى به رفیقش گفت: این مرگ فورى بود مثل مردن سگ که زود مى‌میرد،پیامبر(صلّى الله علیه و آله)-که آن دو مرد هم همراهش بودند-به مردارى رسید،فرمود: از این مردار با دندانهایتان بجوید.عرض کردند: یا رسول الله!ما مردار را دندان بزنیم؟ حضرت فرمود: آنچه شما نسبت به برادر مسلمانتان مرتکب شدید،بدبوتر از این بود!
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٦
مَا رُوِیَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ هَلْ تَدْرُونَ مَا الْغِیبَةُ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرَهُ قِیلَ أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَ فِی أَخِی مَا أَقُولُ قَالَ ص إِنْ کَانَ فِیهِ مَا تَقُولُ فَقَدِ اغْتَبْتَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَّهُ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: آیا مى‌دانید که غیبت چیست؟عرض کردند: خدا و پیامبرش داناترند.فرمود: یاد کردن تو برادرت را به چیزى که او نمى‌پسندد.گفتند: اگر در برادر مسلمانم آنچه مى‌گویم وجود داشت، چه مى‌فرمایید؟ فرمود: اگر آنچه گفتید در او باشد غیبت کرده‌اید و اگر نباشد تهمت زده‌اید.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٨
مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ فِی اَلْمَجَالِسِ وَ اَلْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ اَلْآتِی عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی وَصِیَّةٍ لَهُ قَالَ: ... قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْغِیبَةُ قَالَ ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرَهُ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَنْ کَانَ فِیهِ ذَلِکَ الَّذِی ذَکَرْتُهُ قَالَ اعْلَمْ أَنَّکَ إِذَا ذَکَرْتَهُ بِمَا هُوَ فِیهِ فَقَدِ اغْتَبْتَهُ وَ إِنْ ذَکَرْتَهُ بِمَا لَیْسَ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَّهُ.
ابوذر گوید رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در یکى از نصایحش به من فرمودند:
گفتم: یا رسول الله (ص) غیبت چیست؟ فرمود: پشت سر برادر مسلمانت چیزى بگویى که بدش بیاید.گفتم: اگر چه آن چیز در او باشد؟ فرمود: اگر آنچه را که در او است بگویى غیبت است و اگر آنچه در او نیست بگویى تهمت زدهاى.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ٦٥
١٦٣٢٦- ٣- وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ رَجُلٍ لَا نَعْلَمُهُ إِلَّا یَحْیَى الْأَزْرَقَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ ع مَنْ ذَکَرَ رَجُلًا مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا عَرَفَهُ النَّاسُ لَمْ یَغْتَبْهُ وَ مَنْ ذَکَرَهُ مِنْ خَلْفِهِ بِمَا هُوَ فِیهِ مِمَّا لَا یَعْرِفُهُ النَّاسُ اغْتَابَهُ وَ مَنْ ذَکَرَهُ بِمَا لَیْسَ فِیهِ فَقَدْ بَهَتَهُ.
امام کاظم علیه السّلام فرمودند: هر که پشت سر کسى چیزى گوید که مردم آن را میدانند غیبت او نیست، و اگر چیزى گوید که مردمش نمیدانند غیبت او است و اگر چیزى است که در او نیست باو بهتان زده.
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ٢٨٩، ح ١٦٣٢٦
١٠٣٩٣-، وَ قَالَ عَلِیٌّ ع: مَنْ قَالَ فِی أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ مِمَّا فِیهِ مِمَّا قَدِ اسْتَتَرَ بِهِ عَنِ النَّاسِ فَقَدِ اغْتَابَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هرکه بگوید در مورد برادر مومنش آنچه را که در وجود او است و از مردم پنهان کرده است پس غیبت او را کرده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١١٤، ح ١٠٣٩٣
١٠٤٠٧- مِصْبَاحُ الشَّرِیعَةِ، قَالَ الصَّادِقُ ع: الْغِیبَةُ حَرَامٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ مَأْثُومٌ صَاحِبُهَا فِی کُلِّ حَالٍ وَ صِفَةُ الْغِیبَةِ أَنْ تَذْکُرَ أَحَداً بِمَا لَیْسَ عِنْدَ اللَّهِ عَیْباً أَوْ تَذُمَّ مَا تَحْمَدُهُ أَهْلُ الْعِلْمِ فِیهِ وَ أَمَّا الْخَوْضُ فِی ذِکْرِ الْغَائِبِ بِمَا هُوَ عِنْدَ اللَّهِ مَذْمُومٌ وَ صَاحِبُهُ فِیهِ مَلُومٌ فَلَیْسَ بِغِیبَةٍ وَ إِنْ کَرِهَ صَاحِبُهُ إِذَا سَمِعَ [بِهِ] وَ کُنْتَ أَنْتَ مُعَافًى عَنْهُ وَ خَالِیاً مِنْهُ وَ تَکُونُ فِی ذَلِکَ مُبَیِّناً لِلْحَقِّ مِنَ الْبَاطِلِ بِبَیَانِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ لَکِنْ بِشَرْطِ أَنْ لَا یَکُونَ لِلْقَائِلِ بِذَلِکَ مُرَادٌ غَیْرَ بَیَانِ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ فِی دِینِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا إِذَا أَرَادَ بِهِ نَقْصَ الْمَذْکُورِ بِغَیْرِ ذَلِکَ الْمَعْنَى فَهُوَ مَأْخُوذٌ بِفَسَادِ مُرَادِهِ وَ إِنْ کَانَ صَوَاباً فَإِنِ اغْتَبْتَ فَبَلَغَ الْمُغْتَابَ فَاسْتَحِلَّ مِنْهُ فَإِنْ لَمْ تَبْلُغْهُ وَ لَمْ تَلْحَقْهُ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ لَهُ وَ الْغِیبَةُ تَأْکُلُ الْحَسَنَاتِ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ عَلَى نَبِیِّنَا وَ آلِهِ وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ الْمُغْتَابُ هُوَ آخِرُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِنْ تَابَ وَ إِنْ لَمْ یَتُبْ فَهُوَ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ النَّارَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ (الحجرات ١٢) وَ وُجُوهُ الْغِیبَةِ تَقَعُ بِذِکْرِ عَیْبٍ فِی الْخَلْقِ وَ الْخُلُقِ وَ الْعَقْلِ وَ الْفِعْلِ وَ الْمُعَامَلَةِ وَ الْمَذْهَبِ وَ الْجَهْلِ وَ أَشْبَاهِهِ وَ أَصْلُ الْغِیبَةِ یَتَنَوَّعُ بِعَشَرَةِ أَنْوَاعٍ شِفَاءِ غَیْظٍ وَ مَسَاعَدَةِ قَوْمٍ وَ تُهْمَةٍ وَ تَصْدِیقِ خَبَرٍ بِلَا کَشْفِهِ وَ سُوءِ ظَنٍّ وَ حَسَدٍ وَ سُخْرِیَّةٍ وَ تَعَجُّبٍ وَ تَبَرُّمٍ وَ تَزَیُّنٍ فَإِنْ أَرَدْتَ السَّلَامَةَ فَاذْکُرِ الْخَالِقَ لَا الْمَخْلُوقَ فَیَصِیرَ لَکَ مَکَانَ الْغِیبَةِ عِبْرَةً وَ مَکَانَ الْإِثْمِ ثَوَاباً.
امام صادق علیه السّلام مى‌فرماید: غیبت کردن، حرام است و غیبت کننده گناهکار است در هر حال.
غیبت آن است که یاد کنى کسى را به صفتى که آن صفت نزد خدا عیب نباشد. و بد گویی آنچه را که نزد علما ستوده باشد.
خوض کردن و مبالغه نمودن، در یاد کردن غایبى به صفتى که آن صفت در نزد خداى تعالى مذموم باشد و صاحب آن صفت نزد عقلا ملوم باشد، این چنین غیبت، غیبت نیست هر چند صاحبش از شنیدن آن دلگیر شود، امّا به شرط آن که تو از آن صفت منزّه باشى و غرض تو از گفتن آن صفت، بیان کردن حقّ باشد و شایع کردن حقّ در میان خلایق.
امّا هر گاه غرض غیبت کننده، اظهار نقص آن شخص باشد، نه تمیز حقّ از باطل، پس این چنین غیبت کننده، آثم و گناهکار است هر چند در گفته خود صادق باشد.
هر گاه غیبت کردى اگر غیبت تو به گوش آن شخص رسید پس طلب حلالیت کن و اگر به گوش او نرسید و آن را ندانست پس نزد خدا برای او استغفار کن
غیبت مى‌خورد حسنات را، چنانکه آتش هیزم را مى‌خورد.
خداوند عالم، وحى کرد به حضرت موسى علیه السّلام که: غیبت کننده اگر توبه کرد آخر همه داخل بهشت مى‌شود. و اگر توبه نکرد، اول از همه داخل جهنّم مى‌شود.
خداوند عالم در قرآن مجید فرموده است که: آیا دوست مى‌دارید شما که بخورید گوشت برادر مؤمن را مردار بوده پس اکراه دارید.
واقع مى‌شود غیبت به ذکر کردن معایب کسى در خلقت، یا در خُلق، یا در فعل، یا در معامله، یا در مذهب، یا در جهل و مانند آن
و اصل (مبداء) غیبت ده نوع است: شفا یافتن خشم، همراهی دیگران، تصدیق خبر و تهمت، تصدیق خبر بدون جستجو، سوء ظنّ، حسد، تمسخر، اظهار تعجّب، اظهار ملالت، زینت دادن [حرف دیگران]
اگر خواهى که سالم باشی به یاد خدا باش و مخلوق را فراموش کن تا عبرت جایگزین غیبت شود و ثواب جایگزین گناه شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١١٧، ح ١٠٤٠٧
١٠٤٢٨- الشَّیْخُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ، وَ الْجَوَامِعِ،" فِی قَوْلِهِ تَعَالَى وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً (الحجرات: ١٢) نَزَلَ فِی رَجُلَیْنِ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص اغْتَابَا رَفِیقَهُمَا وَ هُوَ سَلْمَانُ بَعَثَاهُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص لِیَأْتِیَ لَهُمَا بِطَعَامٍ فَبَعَثَهُ إِلَى أُسَامَةَ بْنِ زَیْدٍ وَ کَانَ خَازِنَ رَسُولِ اللَّهِ ص عَلَى رَحْلِهِ فَقَالَ مَا عِنْدِی شَیْءٌ فَعَادَ إِلَیْهِمَا فَقَالا بَخِلَ أُسَامَةُ وَ قَالا لِسَلْمَانَ لَوْ بَعَثْنَاهُ إِلَى بِئْرِ سُمَیْحَةَ لَغَارَ مَاؤُهَا ثُمَّ انْطَلَقَا یَتَجَسَّسَانِ هَلْ عِنْدَ أُسَامَةَ مَا أَمَرَ لَهُمَا بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص" وَ فِی الْجَوَامِعِ،: ثُمَّ انْطَلَقَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَهُمَا مَا لِی أَرَى خُضْرَةَ اللَّحْمِ فِی أَفْوَاهِکُمَا فَقَالا یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا تَنَاوَلْنَا فِی یَوْمِنَا هَذَا لَحْماً قَالَ ظَلَلْتُمْ تَأْکُلُونَ لَحْمَ سَلْمَانَ وَ أُسَامَةَ.
در گفتار خدای تعالی در آیه «و بعضی از شما بعضی دیگر را غیبت نکنید» فرمودند: این آیه درباره دو تن از اصحاب رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم نازل شده است که از رفیق خود سلمان غیبت کردند. چون او را خدمت پیامبر صلّى الله علیه و آله و سلّم فرستادند تا برایشان غذا بیاورد، پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم او را نزد اسامة بن زید که مسئول [بیت المال] بود فرستاد تا غذا بگیرد. اسامه گفت چیزى ندارم که به تو بدهم. هنگامى که سلمان نزد آن دو برگشت گفتند چرا غذا نیاوردى؟ گفت خدمت پیامبر صلّى الله علیه و آله و سلّم رسیدم، ایشان مرا نزد اسامه فرستاد و او گفت الان چیزى ندارم به این جهت نتوانستم چیزى تهیّه کنم.
آن دو نفر گفتند: اسامه بخل ورزید و غذا نداد، و درباره سلمان گفتند: اگر او را به سراغ چاه سمیحه [ نام چاه پر آبى] بفرستیم آبش فروکش کند و خشک شود. آنگاه این دو نفر راه افتادند تا نزد اسامه بیایند و بررسى کنند که چرا اسامه به سلمان غذایى نداده است.
پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود: من آثار خوردن گوشت در دهان شما می‌بینم. گفتند: ما امروز گوشت نخورده‌ایم. فرمود: گوشت سلمان و اسامه را می‌خوردید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٢٣، ح ١٠٤٢٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِیَّاکَ أَنْ تَجْعَلَ مَرْکَبَکَ لِسَانَکَ فِی غَیْبَةِ إِخْوَانِکَ أَوْ تَقُولَ مَا یَصِیرُ عَلَیْکَ حُجَّةً وَ فِی الْإِسَاءَةِ إِلَیْکَ عِلَّةً.
امام على علیه السّلام فرمودند: بپرهیز از این که زبان خود را مرکب غیبت و بدگویى دیگران قرار دهى و یا چیزى بگویى که علیه خودت به کار گرفته شود و یا باعث بدى کردن با تو شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٢٦
وَ قَالَ النَّبِیُّ ص لَا تَحَاسَدُوا وَ لَا تَبَاغَضُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً وَ کُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَاناً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: نسبت به هم حسد نورزید و خشم نگیرید و برخى از برخى دیگر غیبت نکنید و بندگان خدا و برادران یکدیگر باشید.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٥
قَالَ سُلَیْمُ بْنُ جَابِرٍ أَتَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقُلْتُ عَلِّمْنِی خَیْراً یَنْفَعُنِیَ اللَّهُ بِهِ قَالَ لَا تُحَقِّرَنَّ مِنَ الْمَعْرُوفِ شَیْئاً وَ لَوْ أَنْ تَصُبَّ دَلْوَکَ فِی إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِی وَ أَنْ تَلْقَى أَخَاکَ بِبِشْرٍ حَسَنٍ وَ إِذَا أَدْبَرَ فَلَا تَغْتَابَهُ
سلیم بن جابر گوید: خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله رسیدم، عرض کردم: کار خیرى را به من بیاموز تا بدان وسیله خداوند مرا از الطاف خویش بهره‌مند سازد. فرمود: کار نیک را-هر چند اندک-کوچک مشمار! اگر سطل آبى را در ظرف تشنه کامى بریزى،و یا برادر مسلمانت را با روى باز ملاقات کنى، امّا پشت سر غیبتش را نکنى!
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٥
١٠٤٤٢-، وَ قَالَ ع: إِیَّاکَ وَ الْغِیبَةَ وَ النَّمِیمَةَ وَ سُوءَ الْخُلُقِ مَعَ أَهْلِکَ وَ عِیَالِکَ.
امام کاظم علیه السّلام فرمودند: بپرهیز از غیبت و سخن چینی و بد اخلاقی با اهل و عیالت (خانواده ات).
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٢٦، ح ١٠٤٤٢
١٠٣٧٥-، وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: یَا مَعْشَرَ مَنْ آمَنَ بِلِسَانِهِ وَ لَمْ یُؤْمِنْ بِقَلْبِهِ لَا تَطْلُبُوا عَوْرَاتِ الْمُؤْمِنِینَ وَ لَا تَتَّبِعُوا عَثَرَاتِهِمْ فَإِنَّ مَنِ اتَّبَعَ عَثْرَةَ أَخِیهِ اتَّبَعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ وَ مَنِ اتَّبَعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ فَضَحَهُ وَ لَوْ فِی جَوْفِ بَیْتِهِ.
رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله و سلّم فرمودند: اى گروهى که به زبان ایمان آورده اید و نه با قلب! غیبت مسلمانان نکنید، و از عیوب پنهانى آنها جستجو ننمائید، زیرا کسى که در امور پنهانى برادر دینى خود جستجو کند، خداوند اسرار او را فاش مى سازد، و در دل خانه اش رسوایش مى کند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٠٩، ح ١٠٣٧٥
قال الله تعالی فی کتابه: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا ۚ أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ .
ای اهل ایمان، از بسیاری پندارها در حق یکدیگر اجتناب کنید که برخی ظنّ و پندارها معصیت است و نیز هرگز (از حال درونی هم) تجسس مکنید و غیبت یکدیگر روا مدارید، هیچ یک از شما آیا دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را خورد؟ البته کراهت و نفرت از آن دارید (پس بدانید که مثل غیبت مؤمن به حقیقت همین است) و از خدا پروا کنید، که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.
سوره حجرات آیه ١٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْغِیبَةُ شَرُّ الْإِفْکِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: غیبت کردن بدترین دروغ و حرف نارواست.
(إِفک: دروغ. برگرداندن چیزى از حقیقتش. دروغ را از آن جهت افک گویند که از واقعیّتش برگردانده شده است.)
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٢٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْغِیبَةُ قُوتُ کِلَابِ النَّارِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: غیبت، خورش سگهاى دوزخ است
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٢٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّ ذِکْرَ الْغِیبَةِ شَرُّ الْإِفْکِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا غیبت بدترین دروغهاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٢٩
وَ عَنْ جَابِرٍ وَ أَبِی سَعِیدٍ قَالا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِیَّاکُمْ وَ الْغِیبَةَ فَإِنَّ الْغِیبَةَ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَاءِ إِنَّ الرَّجُلَ یَزْنِی وَ یَتُوبُ فَیَتُوبُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ إِنَّ صَاحِبَ الْغِیبَةِ لَا یُغْفَرُ لَهُ حَتَّى یَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ
جابر و ابو سعید نقل کرده‌اند که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: از غیبت دورى کنید! زیرا غیبت بدتر از زناست مردى زنا مى‌کند و بعد توبه مى‌کند خداوند توبه او را قبول مى‌کند امّا غیبت‌کننده را خداوند نمى‌آمرزد تا این که کسی را که غیبتش را کرده است او را ببخشد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٥
وَ قَالَ أَنَسٌ خَطَبَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَذَکَرَ الرِّبَا وَ عَظَّمَ شَأْنَهُ فَقَالَ إِنَّ الدِّرْهَمَ یُصِیبُهُ الرَّجُلُ مِنَ الرِّبَا أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ فِی الْخَطِیئَةِ مِنْ سِتٍّ وَ ثَلَاثِینَ زَنْیَةً یَزْنِیهَا الرَّجُلُ وَ أَرْبَى الرِّبَا عِرْضُ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ
انس مى‌گوید رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله خطبه خواند و از رباخوارى یاد کرد و آن را مهمّ شمرد و فرمود: یک درهم که از راه ربا به دست مرد مى‌رسد در نزد خداوند گناهش بیشتر از سى و شش زنایى است که مردى مرتکب شده باشد و بدترین نوع ربا آن است که مردى آبروى برادر مسلمانش را بریزد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٦
مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ فِی اَلْمَجَالِسِ وَ اَلْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ اَلْآتِی عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی وَصِیَّةٍ لَهُ قَالَ: ... یَا أَبَا ذَرٍّ إِیَّاکَ وَ اَلْغِیبَةَ فَإِنَّ اَلْغِیبَةَ أَشَدُّ مِنَ اَلزِّنَا قُلْتُ وَ لِمَ ذَاکَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ ، قَالَ لِأَنَّ اَلرَّجُلَ یَزْنِی فَیَتُوبُ إِلَى اَللَّهِ فَیَتُوبُ اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ اَلْغِیبَةُ لاَ تُغْفَرُ حَتَّى یَغْفِرَهَا صَاحِبُهَا.
ابوذر گوید رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در یکى از نصایحش به من فرمودند: یااباذر! از غیبت بپرهیز، که غیبت از زنا بدتر است.گفتم چرا یا رسول الله (ص) پدر و مادرم فدایت؟ فرمود: زیرا کسى که زنا می کند و توبه مىنماید خداوند او را می بخشد؛ ولى غیبت بخشوده نشود تا کسى که غیبت او شده راضى گردد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ٦٥
عَنْ نَوْفٍ الْبِکَالِیِّ قَالَ أَتَیْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ فِی رَحْبَةِ مَسْجِدِ الْکُوفَةِ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَقَالَ وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ یَا نَوْفُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَقُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عِظْنِی فَقَالَ یَا نَوْفُ أَحْسِنْ یُحْسِنِ اللَّهُ إِلَیْکَ فَقُلْتُ زِدْنِی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ یَا نَوْفُ ارْحَمْ تُرْحَمْ فَقُلْتُ زِدْنِی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ قُلْ خَیْراً تُذْکَرْ بِخَیْرٍ فَقُلْتُ زِدْنِی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ یَا نَوْفُ اجْتَنِبِ الْغِیبَةَ فَإِنَّهَا إِدَامُ کِلَابِ النَّارِ ثُمَّ قَالَ یَا نَوْفُ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ وُلِدَ مِنْ حَلَالٍ وَ هُوَ یَأْکُلُ لُحُومَ النَّاسِ بِالْغِیبَةِ .
نوف بکالى گوید در آستان مسجد کوفه خدمت امیر المؤمنین (ع) رسیدم و گفتم السلام علیک یا امیر المؤمنین و رحمة اللَّه و برکاته؛ فرمود و علیک السلام یا نوف و رحمة اللَّه و برکاته، گفتم یا امیر المؤمنین پندم بده فرمود اى نوف خوبى کن تا با تو خوبى شود، گفتم یا امیر المؤمنین بیفزا فرمود رحم کن تا رحمت کنند گفتم یا امیر المؤمنین بیفزا فرمود خوب بگو تا بخوبى یادت کنند. گفتم یا امیر المؤمنین بیفزا فرمود اى نوف از غیبت دوری کن زیرا خورشت سگان دوزخ است.سپس فرمود: ای نوف دروغ می گوید کسی که می پندارد که از حلال متولد شده است در حالی که (مرتب)گوشت مردم را به وسیله غیبت کردن می خورد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ١٦٤
١٩- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِالْمُؤْمِنِ مَنِ ائْتَمَنَهُ الْمُؤْمِنُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِالْمُسْلِمِ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ وَ الْمُهَاجِرُ مَنْ هَجَرَ السَّیِّئَاتِ وَ تَرَکَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ الْمُؤْمِنُ حَرَامٌ عَلَى الْمُؤْمِنِ أَنْ یَظْلِمَهُ أَوْ یَخْذُلَهُ أَوْ یَغْتَابَهُ أَوْ یَدْفَعَهُ دَفْعَةً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: آیا به شما خبر ندهم از اینکه مؤمن کیست؟ مؤمن کسى است که مؤمنین او را بر جان و مال خود امین دانند، مسلمان را براى شما معرفى نکنم؟ او کسى است که مسلمانها از زبان و دستش سالم باشند، و مهاجر کسى است که بدیها را کنار گذارد و حرام خدا را ترک کند. و بر مؤمن حرام است که نسبت بمؤمن ستم کند یا او را واگذارد یا پشت سرش بد گوئى کند یا او را از خود براند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٢٣٥، ح ١٩
١٦٣١٢- ١٣- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَهَى عَنِ الْغِیبَةِ وَ الِاسْتِمَاعِ إِلَیْهَا ... وَ قَالَ مَنِ اغْتَابَ امْرَأً مُسْلِماً بَطَلَ صَوْمُهُ وَ نُقِضَ وُضُوؤُهُ وَ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَفُوحُ مِنْ فِیهِ رَائِحَةٌ أَنْتَنُ مِنَ الْجِیفَةِ یَتَأَذَّى بِهِ أَهْلُ الْمَوْقِفِ وَ إِنْ مَاتَ قَبْلَ أَنْ یَتُوبَ مَاتَ مُسْتَحِلًّا لِمَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نهی کردند از غیبت و شنیدن آن. کـسـى کـه غـیـبـت کـنـد مـرد مسلمى را، بـاطـل شـود روزه او و شـکـسـتـه شـود وضوى او، و بیاید روز قیامت در حالى که از دهن او بـویـى مـى آیـد کـه از بـوى مـردار گـنـدش بـیـشـتـر اسـت ، در آزار مـى آیـنـد از آن اهـل مـوقـف . و اگـر بـمـیـرد قـبـل از تـوبـه ، مـرده اسـت در صـورتـى کـه حـلال شـمـرده چـیـزى را کـه خـداونـد حـرام شـمـرده اسـت.
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ٢٨٢، ح ١٦٣١٢
١٦٣١٨- ١٩- وَ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِالَّذِی هُوَ أَشَدُّ (شرّ) مِنَ الزِّنَا وَقْعُ الرَّجُلِ فِی عِرْضِ أَخِیهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: آیا آگاه نکنم شما را به چیزى که از زنا هم بدتر است و آن عبارت است از این که شخصی آبروی برادرش را بریزد.
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ٢٨٥، ح ١٦٣١٨
١٦٣١٩- عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: ... وَ مَنِ اغْتَابَهُ بِمَا فِیهِ فَهُوَ خَارِجٌ عَنْ وَلَایَةِ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ دَاخِلٌ فِی وَلَایَةِ الشَّیْطَانِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: ... هر که از او غیبت کند در آنچه در اوست از ولایت خدایی که بزرگ است نام او، خارج شده و در ولایت شیطان داخل شده است.
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ٢٨٥، ح ١٦٣١٩
١٦٣٢٠- ٢١- وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی بَابِ عِیَادَةِ الْمَرِیضِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ لَهُ وَ مَنِ اغْتَابَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ بَطَلَ صَوْمُهُ وَ نُقِضَ وُضُوؤُهُ فَإِنْ مَاتَ وَ هُوَ کَذَلِکَ مَاتَ وَ هُوَ مُسْتَحِلٌّ لِمَا حَرَّمَ اللَّهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که از برادر مسلمانش غیبت بکند، روزه‌اش باطل و وضویش شکسته مى‌شود،و اگر در آن حال بمیرد در حالى مرده که حرام خدا را حلال دانسته است.
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ٢٨٥، ح ١٦٣٢٠
١٠٣٩٧-، وَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع: أَنَّهُ نَظَرَ إِلَى رَجُلٍ یَغْتَابُ رَجُلًا عِنْدَ الْحَسَنِ ع ابْنِهِ فَقَالَ یَا بُنَیَّ نَزِّهْ سَمْعَکَ عَنْ مِثْلِ هَذَا فَإِنَّهُ نَظَرَ إِلَى أَخْبَثِ مَا فِی وِعَائِهِ فَأَفْرَغَهُ فِی وِعَائِکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: وقتی دید شخصی در حضور فرزندش حسن(ع) از کسی غیبت میکند فرمود: فرزندم، گوش خود را از چنین کسی به دور دار؛ زیرا او به پلیدترین و نجسترین چیزهایی که در ظرف (وجود) خود دارد، نگریسته و آنها را در ظرف تو خالی کرده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١١٤، ح ١٠٣٩٧
١٠٤٣٦-، وَ قَالَ ص: مَنِ اغْتَابَ مُؤْمِناً فَکَأَنَّمَا قَتَلَ نَفْساً مُتَعَمِّداً.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: کسی که غیبت مؤمنی را کند مانند آن است که کسی را به عمد کشته باشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٢٥، ح ١٠٤٣٦
١٠٤٦٢- وَ فِی کِتَابِ الرَّوْضَةِ، عَلَى مَا فِی مَجْمُوعَةِ الشَّهِیدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: الْغِیبَةُ کُفْرٌ وَ الْمُسْتَمِعُ لَهَا وَ الرَّاضِی بِهَا مُشْرِکٌ قُلْتُ فَإِنْ قَالَ مَا لَیْسَ فِیهِ فَقَالَ ذَاکَ بُهْتَانٌ.
امام صدق علیه السلام فرمودند: غیبت کفر است و شنونده آن که بر آن راضی باشد مشرک است. گفتم پس اگر بگوید آنچه در او نیست پس فرمودند: آن تهمت است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٣٣، ح ١٠٤٦٢
وَ رَوَى أَبُو هُرَیْرَةَ قَالَ مَنْ أَکَلَ لَحْمَ أَخِیهِ فِی الدُّنْیَا قُرِّبَ إِلَیْهِ لَحْمُهُ فِی الْآخِرَةِ فَقِیلَ لَهُ کُلْهُ مَیِّتاً کَمَا أَکَلْتَهُ حَیّاً فَیَأْکُلُهُ وَ یَضِجُّ وَ یَکْلَحُ.
ابو هریره نقل کرده است که فرمود: هر که گوشت برادرش را در دنیا بخورد، در آخرت همان گوشت را به او عرضه مى‌کنند و مى‌گویند این مردار را بخور همان طورى که زنده او را خوردى پس او را مى‌خورد در حالى که مى‌نالد و چهره درهم مى‌کشد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٦
وَ رُوِیَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّهَا قَالَتْ إِنِّی قُلْتُ لِامْرَأَةٍ وَ أَنَا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ هَذِهِ لَطَوِیلَةُ الذَّیْلِ فَقَالَ الْفِظِی الْفِظِی فَلَفَظْتُ بَضْعَةً مِنْ لَحْمٍ
از عایشه نقل کرده‌اند که گفت: من در حضور رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله بودم، به زنى گفتم: این زن، لباسش بلند است. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: برگردان از دهنت، برگردان!و من پاره گوشتى از دهنم استفراغ کردم.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا تُعَوِّدْ نَفْسَکَ الْغِیبَةَ فَإِنَّ مُعْتَادَهَا عَظِیمُ الْجُرْمِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نفس خود را به غیبت عادت مده؛ پس همانا کسى که به غیبت عادت کند گناه او بزرگ است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٣٦
١٠٤٢٥- الْبِحَارُ، عَنْ أَعْلَامِ الدِّینِ لِلدَّیْلَمِیِّ عَنْ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع وَ عِنْدَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْجَعْفَرِیُ فَتَبَسَّمْتُ إِلَیْهِ فَقَالَ أَ تُحِبُّهُ فَقُلْتُ نَعَمْ وَ مَا أَحْبَبْتُهُ إِلَّا لَکُمْ فَقَالَ ع هُوَ أَخُوکَ وَ الْمُؤْمِنُ أَخُو الْمُؤْمِنِ لِأُمَّهِ وَ أَبِیهِ وَ إِنْ لَمْ یَلِدْهُ أَبُوهُ؛ مَلْعُونٌ مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنْ غَشَّ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنْ لَمْ یَنْصَحْ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنِ اغْتَابَ أَخَاهُ.
عبد المؤمن انصاری گوید بر امام کاظم علیه السّلام وارد شدم. محمّد بن عبد اللّه جعفری در حضور ایشان بود. به او تبسّمی کردم. امام (ع) فرمودند: «او را دوست می داری؟» گفتم: آری، و او را جز به خاطر شما دوست نمی دارم.
فرمود: «او برادر توست. مؤمن، برادر پدری و مادری مؤمن است اگرچه از پدر او به دنیا نیامده باشد. ملعون است کسی که برادرش را متهم کند. ملعون است کسی که به برادرش حقه بزند. ملعون است کسی که خیرخواه برادرش نباشد. ملعون است کسی که از برادرش غیبت کند».
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٢٢، ح ١٠٤٢٥
٤- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ حَفْصِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُئِلَ النَّبِیُّ ص مَا کَفَّارَةُ الِاغْتِیَابِ قَالَ تَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِمَنِ اغْتَبْتَهُ کُلَّمَا ذَکَرْتَهُ.
امام صادق علیه السلام فرمودند از پیغمبر (ص) پرسیدند: کفاره غیبت چیست؟ فرمود: از خداوند طلب آمرزش کنى براى آنکه غیبتش کردى هر زمان بیادش افتادى.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٥٧، ح ٤
١٠٤٥٤- الْجَعْفَرِیَّاتُ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدٌ حَدَّثَنِی مُوسَى قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ ظَلَمَ أَحَداً فَعَابَهُ فَلْیَسْتَغْفِرِ اللَّهَ لَهُ کَمَا ذَکَرَهُ فَإِنَّهُ کَفَّارَةٌ لَهُ.
رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله و سلّم فرمودند: کسى که به دیگری ستم کند ولى او را پیدا نمى‌کند که رضایتش را بگیرد پس براى او از خدا طلب آمرزش کند زیرا این کفّاره گناه او خواهد بود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٣٠، ح ١٠٤٥٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: السَّامِعُ شَرِیکُ الْقَائِلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شنونده شریک گوینده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: سَامِعُ الْغِیبَةِ شَرِیکُ الْمُغْتَابِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شنونده غیبت شریک غیبت کننده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤٦
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: السَّامِعُ لِلْغِیبَةِ کَالْمُغْتَابِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شنونده غیبت مانند غیبت کننده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مُسْتَمِعُ الْغِیبَةِ کَقَائِلِهَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: شنونده غیبت مانند گوینده آن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: سَامِعُ الْغِیبَةِ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شنونده غیبت یکی از دو غیبت کننده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤٥
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص السَّاکِتُ شَرِیکُ الْمُغْتَابِ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: شخص ساکت نیز شریک غیبت‌کننده است.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٩
وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمُسْتَمِعُ أَحَدُ الْمُغْتَابَیْنِ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: شنونده غیبت، یکى از دو نفر غیبت‌کننده است.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١١٩
١٠٤٢٠-، وَ قَالَ ص: مَا عُمِرَ مَجْلِسٌ بِالْغِیبَةِ إِلَّا خَرِبَ مِنَ الدِّینِ فَنَزِّهُوا أَسْمَاعَکُمْ مِنِ اسْتِمَاعِ الْغِیبَةِ فَإِنَّ الْقَائِلَ وَ الْمُسْتَمِعَ لَهَا شَرِیکَانِ فِی الْإِثْمِ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: هیچ مجلسى با غیبت آمیخته نمى‌شود مگر آنکه از لحاظ دینى ویران مى‌شود.گوشهاى خود را از شنیدن غیبت پاک دارید که غیبت‌کننده و شنونده هر دو در گناه شریکند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٩، ص ١٢١، ح ١٠٤٢٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: عَادَةُ اللِّئَامِ قُبْحُ الْوَقِیعَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عادت فرومایگان، بدگویى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٣٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْغِیبَةُ جُهْدُ الْعَاجِزِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: غیبت تلاش انسان ناتوان است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٢١، ح ٤٤٤١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ کَثُرَ رِیبَتُهُ کَثُرَتْ غِیبَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که سوء ظنش زیاد شود غیبتش بسیار می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٣، ح ٥٦٧٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: ذَوُو الْعُیُوبِ یُحِبُّونَ إِشَاعَةَ مَعَایِبِ النَّاسِ لِیَتَّسِعَ لَهُمُ الْعُذْرُ فِی مَعَایِبِهِم
امام علی علیه السلام فرمودند: کسانی که خود عیب و نقص دارند، علاقه مند به شایع کردن عیب های مردم هستند تا جای عذر و بهانه ای برای عیب های خودشان، باز شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٢١، ح ٩٦٥٢
