برآوردن حاجت مؤمن- بخش ٢
به نام خدا
عبارت «حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ» در کتابهای الکافی، وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل بررسی شد.
این موضوع در دو بخش ارائه می گردد.
موضوعات بخش 2
نتیجه رفع حوائج مؤمنین: رحمت الهی- پیگیری خدا برای برآورده شدن حاجات- اتصال به ولایت ائمه (ع) - شفاعت- بخشیده شدن- دور شدن از دوزخ- امنیت و شادی در قیامت- رفع گرفتاریها- برآورده شدن حاجتها- آمرزش خواهی و دعای فرشتگان- منکوب شدن شیطان-
روش رفع حوائج دیگران: دادن مال و کم کردن اموال خود- شتاب- خلوص نیت- مسابقه در نیکی رساندن به دیگران-
نتیجه روا نکردن حاجت مومن: بد کردن به خود- برگرداندن رحمت خدا از خود- عذاب قبر- نازل شدن بلا-
رفع حوائج مردم: اهمیت- نتیجه- رفع کننده نیاز مردم- عدم رفع حوائج مردم
متفرقات: شاد شدن رسول خدا (ص) از رفع حاجت مؤمنین- مؤمنین در رفع حوائح یکدیگر می کوشند- اعتماد برادران دینی به یکدیگر- بهترین برادران-
نتیجه رفع حوائج مؤمنین
رحمت الهی
عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَمَّارٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ الْمُؤْمِنُ رَحْمَةٌ عَلَى الْمُؤْمِنِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ قَالَ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ أَتَى أَخَاهُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا ذَلِکَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ سَاقَهَا إِلَیْهِ وَ سَبَّبَهَا لَهُ فَإِنْ قَضَى حَاجَتَهُ کَانَ قَدْ قَبِلَ الرَّحْمَةَ بِقَبُولِهَا وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا فَإِنَّمَا رَدَّ عَنْ نَفْسِهِ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ- سَاقَهَا إِلَیْهِ وَ سَبَّبَهَا لَهُ وَ ذَخَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْکَ الرَّحْمَةَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ حَتَّى یَکُونَ الْمَرْدُودُ عَنْ حَاجَتِهِ هُوَ الْحَاکِمَ فِیهَا إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَى نَفْسِهِ وَ إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَى غَیْرِهِ یَا إِسْمَاعِیلُ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ وَ هُوَ الْحَاکِمُ فِی رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ قَدْ شُرِعَتْ لَهُ فَإِلَى مَنْ تَرَى یَصْرِفُهَا قُلْتُ لَا أَظُنُّ یَصْرِفُهَا عَنْ نَفْسِهِ قَالَ لَا تَظُنَّ وَ لَکِنِ اسْتَیْقِنْ فَإِنَّهُ لَنْ یَرُدَّهَا عَنْ نَفْسِهِ یَا إِسْمَاعِیلُ مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ فِی حَاجَةٍ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا فَلَمْ یَقْضِهَا لَهُ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً یَنْهَشُ إِبْهَامَهُ فِی قَبْرِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَغْفُوراً لَهُ أَوْ مُعَذَّباً.
اسماعیل بن عمار صیرفى گوید: بامام صادق علیه السلام عرضکردم، قربانت مؤمن براى مؤمن رحمت است؟ فرمود: آرى: گفتم: چگونه؟ فرمود: هر مؤمنى که براى حاجتى نزد برادرش رود رحمتى است که خدا آن را بسوى او فرستاده و برایش آماده کرده، پس اگر حاجتش را روا کند، رحمت خدا را پذیرفته و اگر حاجت او را رد کند، با وجود آنکه میتواند برآورد، رحمتى را که خداى جل و عز بسوى او فرستاده و آماده نموده رد کرده است و خداى عز و جل آن رحمت را تا روز قیامت ذخیره کند تا کسى که از حاجتش رد شده نسبت بآن قضاوت کند، اگر خواهد آن را بخود برگرداند و اگر خواهد بدیگرى ارجاع دهد. اى اسماعیل؛ هر گاه او در روز قیامت حاکم شود نسبت برحمتى که از جانب خدا براى او روا گشته، عقیده دارى که بچه کسى ارجاعش میدهد؟ عرضکردم گمان ندارم آن را از خود بگرداند، فرمود گمان مبر، بلکه یقین داشته باش که هرگز از خود نگرداند. اى اسماعیل، هر که براى حاجتى نزد برادرش رود که او بتواند روا کند و روا نکند، خدا در قبر مارى بر او مسلط کند که انگشت ابهامش را تا روز قیامت بگزد، چه آنکه آن میت در قیامت آمرزیده باشد یا معذب (اگر آمرزیده هم باشد، این عذاب بجهت رد کردن حاجت مؤمن است).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 193، ح 5
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ أَغَاثَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ اللَّهْفَانَ اللَّهْثَانَ عِنْدَ جَهْدِهِ فَنَفَّسَ کُرْبَتَهُ وَ أَعَانَهُ عَلَى نَجَاحِ حَاجَتِهِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِذَلِکَ ثِنْتَیْنِ وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ یُعَجِّلُ لَهُ مِنْهَا وَاحِدَةً یُصْلِحُ بِهَا أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ یَدَّخِرُ لَهُ إِحْدَى وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً لِأَفْزَاعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ أَهْوَالِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: هر که از برادر مؤمن گرفتار تشنه کام خود هنگام بىتابیش فریادرسى کند و او را از گرفتارى نجات دهد و براى رسیدن بحاجتش او را یارى کند، خداى عز و جل بسبب آن عمل 72 رحمت از جانب خود برایش نویسد، که یکى از آنها را بزودى (در دنیا) باو دهد و بسبب آن امر زندگیشرا اصلاح کند و 71 رحمت دیگر را براى هراس و ترسهاى روز قیامتش ذخیره کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 199، ح 1
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ خَلْقاً مِنْ رَحْمَتِهِ لِرَحْمَتِهِ بِرَحْمَتِهِ وَ هُمُ الَّذِینَ یَقْضُونَ الْحَوَائِجَ لِلنَّاسِ فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْکُمْ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ فَلْیَکُنْ.
رسول خدا (ص) فرمودند: خداوند متعال مخلوقی از رحمت خود را خلق کرد که با رحمت او رحمت را گسترش دهد و آن مخلوق کسانی هستند که حاجات مردم را بر می آورند، پس کسی از شما که قدرت دارد از آن مخلوق محسوب شود باید سعی کند که باشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 402، ح 14419
قَالَ النَّبِیُّ ص: مَنْ أَعَانَ أَخَاهُ اللَّهْفَانَ اللَّهْبَانَ مِنْ غَمٍّ أَوْ کُرْبَةٍ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً عَجَّلَ لَهُ مِنْهَا وَاحِدَةً یُصْلِحُ بِهَا أَمْرَ دُنْیَاهُ وَ وَاحِدَةً وَ سَبْعِینَ لِأَهْوَالِ الْآخِرَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: کسى که برادر درمانده و تهیدست خود را نسبت به غم و اندوهش کمک نماید و سعى و تلاش خود را در بر آورده ساختن حاجت او کند هفتاد و دو (نوع) رحمت برایش از طرف خداوند عزّ و جلّ خواهد بود، که یکى براى اصلاح امور دنیایش و هفتاد و یک رحمت دیگر براى سختى‌هاى (پس از مرگ و قبر و) جهان آخرت.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 414، ح 14469
پیگیری خدا برای برآورده شدن حاجات
عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ سَالِمٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَشْتِمُهُ مَنْ کَانَ فِی حَاجَةِ أَخِیهِ کَانَ اللَّهُ فِی حَاجَتِهِ وَ مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُسْلِمٍ کُرْبَةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ سَرَّ مُسْلِماً سَرَّهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: مسلمان برادر مسلمان است به او ظلم نمی کند و او را دشنام نمی دهد کسی که در کار انجام حاجت برادرش باشد خداوند در کار انجام حاجتش است و کسی که گرفتاری مسلمانی را بگشاید خداوند گرفتاری قیامت او را می گشاید و هر کس مسلمانی را شاد کند، خدای تعالی در روز قیامت او را شاد نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 414، ح 14471
اتصال به ولایت ائمه (ع)
عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا هِیَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى سَاقَهَا إِلَیْهِ فَإِنْ قَبِلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَصَلَهُ بِوَلَایَتِنَا وَ هُوَ مَوْصُولٌ بِوَلَایَةِ اللَّهِ وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً مِنْ نَارٍ یَنْهَشُهُ فِی قَبْرِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَغْفُوراً لَهُ أَوْ مُعَذَّباً فَإِنْ عَذَرَهُ الطَّالِبُ کَانَ أَسْوَأَ حَالًا.
حضرت ابو الحسن علیه السّلام فرمود: هر که برادر مؤمنش براى حاجتى نزد او آید، رحمتى باشد که خداى تبارک و تعالى بسوى او کشانیده، پس اگر آن را بپذیرد، بولایت ما پیوستش داده و ولایت ما بولایت خدا پیوسته است و اگر با وجود آنکه توانائى بر قضاء حاجت او دارد، او را رد کند، خدا در قبرش مارى از آتش باو مسلط کند که تا روز قیامت او را بگزد، چه آنکه آمرزیده باشد یا معذب (گناه دیگرى داشته یا نداشته باشد) و اگر حاجت خواه او را معذور دارد، وضعش بدتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 196، ح 13
شفاعت
عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِی یَا مُفَضَّلُ اسْمَعْ مَا أَقُولُ لَکَ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ الْحَقُّ وَ افْعَلْهُ وَ أَخْبِرْ بِهِ عِلْیَةَ إِخْوَانِکَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا عِلْیَةُ إِخْوَانِی قَالَ الرَّاغِبُونَ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِ إِخْوَانِهِمْ قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ مَنْ قَضَى لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ حَاجَةً قَضَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِائَةَ أَلْفِ حَاجَةٍ مِنْ ذَلِکَ أَوَّلُهَا الْجَنَّةُ وَ مِنْ ذَلِکَ أَنْ یُدْخِلَ قَرَابَتَهُ وَ مَعَارِفَهُ وَ إِخْوَانَهُ الْجَنَّةَ بَعْدَ أَنْ لَا یَکُونُوا نُصَّاباً وَ کَانَ الْمُفَضَّلُ إِذَا سَأَلَ الْحَاجَةَ أَخاً مِنْ إِخْوَانِهِ قَالَ لَهُ أَ مَا تَشْتَهِی أَنْ تَکُونَ مِنْ عِلْیَةِ الْإِخْوَانِ.
مفضل گوید: امام صادق علیه السلام بمن فرمود: اى مفضل! آنچه بتو میگویم بشنو و بدان که حق است و انجام ده و به برادران بزرگوارت خبر ده، عرضکردم: برادران بزرگوارم کیانند؟ فرمود: کسانى که در روا ساختن حوائج برادران خود رغبت دارند، سپس فرمود: هر کس یک حاجت برادر مؤمن خود را روا کند خداى عز و جل روز قیامت صد هزار حاجت او را روا کند که نخستین آنها بهشت باشد و دیگرش اینکه خویشان و آشنایان و برادرانش را اگر ناصبى نباشند ببهشت برد. رسم مفضل این بود که چون از یکى از برادرانش درخواست حاجتى میکرد باو میگفت: آیا نمیخواهى که از برادران بزرگوار باشى؟
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 192، ح 1
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُؤْتَى بِعَبْدٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَیْسَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَیُقَالُ لَهُ اذْکُرْ هَلْ لَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَیَقُولُ مَا لِی مِنْ حَسَنَةٍ إِلَّا أَنَّ فُلَاناً عَبْدَکَ الْمُؤْمِنَ مَرَّ بِی فَطَلَبَ مِنِّی مَاءً یَتَوَضَّأُ بِهِ لِیُصَلِّیَ فَأَعْطَیْتُهُ فَیُدْعَى بِذَلِکَ الْمُؤْمِنِ فَیُذَکِّرُهُ ذَلِکَ فَیَقُولُ نَعَمْ یَا رَبِ فَیَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى قَدْ غَفَرْتُ لَکَ أَدْخِلُوا عَبْدِیَ الْجَنَّةَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: روز قیامت، بنده‌ای را می‌آورند که هیچ کار نیکی ندارد. به او گفته می‌شود: به یاد بیاور آیا کار نیکی کرده‌ای؟ می‌گوید: پروردگارا! مرا هیچ کار نیکی نیست، جز آنکه فلان بنده مؤمن تو بر من گذشت و از من آب خواست تا وضو بگیرد و نماز بخواند و من هم آبش دادم. آن بنده مؤمن را فرامی‌خوانند و وی آن کار را به یادش می‌آورد و می‌گوید: آری ای پروردگار من! پروردگار تبارک و تعالی می‌فرماید: «تو را آمرزیدم؛ بنده‌ام را به بهشت ببرید.»
وسائل الشیعة، ج 16، ص 362، ح 21766
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِیسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: از کفاره‌های گناهان بزرگ، رسیدن به فریاد دادخواهان و برطرف کردن غم اندوهگینان است.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 373، ح 21798
دور شدن از دوزخ
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ الْبِرُّ بِالْإِخْوَانِ وَ السَّعْیُ فِی حَوَائِجِهِمْ فَفِی ذَلِکَ مَرْغَمَةٌ لِلشَّیْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّیرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَانِ أَخْبِرْ بِهَذَا غُرَرَ أَصْحَابِکَ قَالَ قُلْتُ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ هُمُ الْبَرَرَةُ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ.
امام صادق علیه السّلام مى‌فرماید: از کارهاى شایسته نیکى کردن به برادران و کوشش در بر آوردن حاجات آنهاست، زیرا از این کار شیطان منکوب مى‌شود و موجب دورى از آتش و دخول در بهشت است. اى جمیل! این حدیث را براى برجستگان از یارانت نقل کن! جمیل مى‌گوید: عرض کردم: قربانت گردم، برجستگان اصحاب من کیانند؟ فرمود: آنها که با برادران خود در راحتی و سختى نیکى می کنند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 409، ح 14452
امنیت و شادی در قیامت
عَنْ أَبوا الْحَسَنِ ع یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ یَسْعَوْنَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الْآمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَرَّحَ اللَّهُ قَلْبَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
حضرت ابو الحسن علیه السلام میفرمود: همانا از براى خدا در زمین بندگانى است که براى حوائج مردم کوشش میکنند، اینها روز قیامت در امانند و هر که به مؤمنى شادى رساند، خدا روز قیامت دلش را شاد سازد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 197، ح 2
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ أَغَاثَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ اللَّهْفَانَ اللَّهْثَانَ عِنْدَ جَهْدِهِ فَنَفَّسَ کُرْبَتَهُ وَ أَعَانَهُ عَلَى نَجَاحِ حَاجَتِهِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِذَلِکَ ثِنْتَیْنِ وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ یُعَجِّلُ لَهُ مِنْهَا وَاحِدَةً یُصْلِحُ بِهَا أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ یَدَّخِرُ لَهُ إِحْدَى وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً لِأَفْزَاعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ أَهْوَالِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: هر که از برادر مؤمن گرفتار تشنه کام خود هنگام بىتابیش فریادرسى کند و او را از گرفتارى نجات دهد و براى رسیدن بحاجتش او را یارى کند، خداى عز و جل بسبب آن عمل 72 رحمت از جانب خود برایش نویسد، که یکى از آنها را بزودى (در دنیا) باو دهد و بسبب آن امر زندگیشرا اصلاح کند و 71 رحمت دیگر را براى هراس و ترسهاى روز قیامتش ذخیره کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 199، ح 1
عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْ قَلْبِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام رضا علیه السّلام فرمود: هر کس بمؤمنى گشایشى دهد، خدا روز قیامت دلش را گشایش دهد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 200، ح 4
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَضَى لِمُسْلِمٍ حَاجَةً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ وَ أَظَلَّهُ اللَّهُ فِی ظِلِّهِ یَوْمَ لَا ظِلِّ إِلَّا ظِلُّهُ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس حاجت مسلمانی را برآورد خداوند براى وى ده پاداش بنویسد و ده گناه از وى محو کند و ده درجه وی را بلند کند و در روزى که سایه جز سایه خداوند نیست وی را در زیر سایه خود پناه دهد.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 361، ح 21764
عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً مِنْ خَلْقِهِ یَفْزَعُ الْعِبَادُ إِلَیْهِمْ فِی حَوَائِجِهِمْ أُولَئِکَ هُمُ الْآمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: همانا برای خداوند بندگانی است که مردم در حاجتهایشان به آنها پناه می برند ایشان کسانی هستند که در روز قیامت در امنیت هستند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 405، ح 14435
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ مَشَى فِی حَاجَةٍ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ حَتَّى یُتِمَّهَا أَثْبَتَ اللَّهُ قَدَمَیْهِ یَوْمَ تَزِلُّ الْأَقْدَامُ.
امام باقر (علیه السلام) فرمودند: کسی که برای انجام حاجت برادر مسلمانش برود تا آن که آن را تمام کند خداوند در روزی که قدمها می لغزد او را تثبیت می نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 408، ح 14445
عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ سَالِمٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَشْتِمُهُ مَنْ کَانَ فِی حَاجَةِ أَخِیهِ کَانَ اللَّهُ فِی حَاجَتِهِ وَ مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُسْلِمٍ کُرْبَةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ سَرَّ مُسْلِماً سَرَّهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: مسلمان برادر مسلمان است به او ظلم نمی کند و او را دشنام نمی دهد کسی که در کار انجام حاجت برادرش باشد خداوند در کار انجام حاجتش است و کسی که گرفتاری مسلمانی را بگشاید خداوند گرفتاری قیامت او را می گشاید و هر کس مسلمانی را شاد کند، خدای تعالی در روز قیامت او را شاد نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 414، ح 14471
رفع گرفتاریها
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَعَانَ مُؤْمِناً نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ ثَلَاثاً وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً وَاحِدَةً فِی الدُّنْیَا وَ ثِنْتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً عِنْدَ کُرَبِهِ الْعُظْمَى قَالَ حَیْثُ یَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفُسِهِمْ.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: کسى که مؤمنى را یارى کند خداى عز و جل 73 گرفتارى از او بردارد که یکى در دنیا باشد و هفتاد و دوى دیگر هنگام گرفتاریهاى بزرگ؛ و فرمود: هنگامى که مردم بخود مشغولند (یعنى روز قیامت) که هر کس گرفتار اعمال خود است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 199، ح 2
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ کُرَبَ الْآخِرَةِ وَ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ ثَلِجُ الْفُؤَادِ وَ مَنْ أَطْعَمَهُ مِنْ جُوعٍ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ وَ مَنْ سَقَاهُ شَرْبَةً سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: کسى که مؤمنى را از گرفتارى نجات دهد، خدا او را از گرفتاریهاى آخرت نجات بخشد و از گورش با دل خنک شده و مسرور درآید و هر که مؤمن گرسنهاى را سیر کند، خدا او را از میوههاى بهشت خوراند و هر که شربتى باو آشاماند، خدایش از شربت بهشتى مهر شده آشاماند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 199، ح 3
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِعُثْمَانَ بْنِ عِمْرَانَ یَا عُثْمَانُ إِنَّکَ لَوْ عَلِمْتَ مَا مَنْزِلَةُ الْمُؤْمِنِ مِنْ رَبِّهِ مَا تَوَانَیْتَ فِی حَاجَتِهِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَقَدْ أَدْخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ تَدْفَعُ الْجُنُونَ وَ الْجُذَامَ وَ الْبَرَصَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اى عثمان! اگر مى‌دانستى مقام مؤمن در پیشگاه پروردگارش چقدر است در حاجت او سستى نمى‌کردى و هرکه مؤمن را خوشحالى کند، در واقع رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله خوشحال نموده است و به جا آوردن حاجت مؤمن، دیوانگى، جذام و بیمارى پوستى پیسى را برطرف مى‌نماید.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 359، ح 21759
عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الْآخِرَةِ وَ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الدُّنْیَا أَهْوَنُهَا الْمَغْصُ.
رسول خدا (ص) فرمودند: هر که گره کار مؤمنى را بگشاید خدا هفتاد و دو گره از گره های آخرت او گشاید و هفتاد و دو گره از کار دنیایش که آسانتر همه گلوگیریست.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 372، ح 21795
قَالَ الصَّادِقُ ع: مَنْ فَرَّجَ عَنْ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ کُرْبَةً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ کُرْبَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یَخْرُجُ مِنْ قَبْرِهِ مَثْلُوجَ الْفُؤَادِ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کسی که از برادر مسلمانش گرفتاری را بگشاید خداوند گرفتاری روز قیامت او را می گشاید و او را از قبرش خارج می کند در حالی که قلبش خنک است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 414، ح 14468
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَعَانَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ اللَّهْبَانَ اللَّهْفَانَ عِنْدَ جَهْدِهِ فَنَفَّسَ کَرْبَهُ وَ أَعَانَهُ عَلَى نَجَاحِ حَاجَتِهِ کَانَتْ لَهُ بِذَلِکَ اثْنَتَانِ وَ سَبْعُونَ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یُعَجِّلُ لَهُ مِنْهَا وَاحِدَةً یُصْلِحُ بِهَا أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ یَذَّخِرُ لَهُ وَاحِدَةً وَ سَبْعِینَ رَحْمَةً لِحَوَائِجِ الْآخِرَةِ وَ أَهْوَالِهَا.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کسى که برادر درمانده و تهیدست خود را نسبت به غم و اندوهش کمک نماید و سعى و تلاش خود را در بر آورده ساختن حاجت او کند هفتاد و دو (نوع) رحمت برایش از طرف خداوند عزّ و جلّ خواهد بود، که یکى براى اصلاح امور معیشت دنیایش و هفتاد و یک رحمت دیگر براى سختى‌هاى (پس از مرگ و قبر و) جهان آخرت.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 414، ح 14470
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ أَعَانَ ضَعِیفاً فِی بَدَنِهِ عَلَى أَمْرِهِ أَعَانَهُ اللَّهُ عَلَى أَمْرِهِ وَ نَصَبَ لَهُ فِی الْقِیَامَةِ مَلَائِکَةً یُعِینُونَهُ عَلَى قَطْعِ تِلْکَ الْأَهْوَالِ وَ عُبُورِ تِلْکَ الْخَنَادِقِ مِنَ النَّارِ حَتَّى لَا تُصِیبَهُ مِنْ دُخَانِهَا وَ لَا سُمُومِهَا وَ عَلَى عُبُورِ الصِّرَاطِ إِلَى الْجَنَّةِ سَالِماً آمِناً.
رسول خدا (ص) فرمودند: هر که ناتوانى را در بدنش کمک دهد در کارش خدا در کارش باو کمک دهد و در قیامت فرشته‌هائى روا دارد که او را در گذر از هراسها کمک دهند و از خندقهاى آتش بگذرانند تا آنکه به دودش و به سمومش برخورد نکند و از صراط او را سالم به بهشت رسانند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 415، ح 14473
قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): مَنْ نَفَّسَ کُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ کُرَبَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: کسى که مؤمنى را از گرفتارى نجات دهد، خدا او را از گرفتاریهاى دنیا و آخرت نجات بخشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 416، ح 14477
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ کُرْبَتَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: کسى که مؤمنى را از گرفتارى نجات دهد، خدا او را از گرفتاریهاى قیامت نجات بخشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 417، ح 14478
برآورده شدن حاجتها
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً وَ هُوَ مُعْسِرٌ یَسَّرَ اللَّهُ لَهُ حَوَائِجَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ قَالَ وَ مَنْ سَتَرَ عَلَى مُؤْمِنٍ عَوْرَةً یَخَافُهَا سَتَرَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَبْعِینَ عَوْرَةً مِنْ عَوْرَاتِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ قَالَ وَ اللَّهُ فِی عَوْنِ الْمُؤْمِنِ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُ فِی عَوْنِ أَخِیهِ فَانْتَفِعُوا بِالْعِظَةِ وَ ارْغَبُوا فِی الْخَیْرِ.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: هر کس گرفتارى مؤمنى را که در سختى افتاده رفع کند خدا حوائج دنیا و آخرتش را آسان کند و هر که عیب مؤمنى را که از آن میترسد بپوشاند، خدا 70 عیب دنیوى و اخروى او را بپوشاند، آنگاه فرمود: تا زمانى که مؤمن در راه کمک برادرش باشد، خدا در راه کمک باوست. از موعظه سود برید و در کار خیر رغبت کنید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 200، ح 5
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ یَقْضِی بَعْضُهُمْ حَوَائِجَ بَعْضٍ أَقْضِی حَوَائِجَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: خداوند فرموده مؤمنان برادر یکدیگرند و به کار همدیگر میرسند و روز قیامت من نیازمندى آنان را برآورده خواهم ساخت.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 361، ح 21765
عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ یَقْضُونَ حَوَائِجَ بَعْضِهِمْ بَعْضاً فَإِذَا قَضَى بَعْضُهُمْ حَوَائِجَ بَعْضٍ قَضَى اللَّهُ لَهُمْ حَاجَاتِهِمْ.
رسول خدا (ص) فرمودند: مؤمنان نسبت به هم برادرند، گروهى حاجتهاى گروه دیگرى را بر آورده مى‌سازند، اگر گروهى حاجتها و نیازمندى‌هاى دیگران تأمین نمایند، خداوند هم حاجتهاى آن گروه را روا مى‌نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 401، ح 14417
عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ یَقْضِی بَعْضُهُمْ حَوَائِجَ بَعْضٍ فَبَقْضَاءِ بَعْضِهِمْ حَوَائِجَ بَعْضٍ یَقْضِی اللَّهُ حَوَائِجَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله: مؤمنان برادرند و برخی از آنان نیازهای برخی دیگر را برمی آورند. بر اثر برآوردن نیازهای یکدیگر است که خداوند در روز قیامت، نیازهایشان را برمی آورد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 403، ح 14425
قَالَ الْکَاظِمُ (علیه السلام): مَنْ سَعَى لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فِی حَاجَةٍ مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا قَضَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِهَا سَبْعِینَ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الْآخِرَةِ أَیْسَرُهَا أَنْ یُزَحْزِحَهُ عَنِ النَّارِ.
امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: کسی که برای نیازی از نیازهای دنیای برادر مومنش تلاش کند خداوند هفتاد حاجت از حوائج آخرتش را برآورد که آسانترین آن کناره گیری از آتش است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 409، ح 14451
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع: مَنْ أَخْلَصَ النِّیَّةَ فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ جَعَلَ اللَّهُ نَجَاحَهَا عَلَى یَدَیْهِ وَ قَضَى لَهُ کُلَّ حَاجَةٍ فِی نَفْسِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: آنکه با خلوص نیت، در رفع نیازمندى برادر مؤمن خود بکوشد، خداوند آن حاجت را به دست او برآورده سازد و هر حاجت که در دل خود او باشد روا نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 404، ح 14430
آمرزش خواهی و دعای فرشتگان
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَنَافَسُوا فِی الْمَعْرُوفِ لِإِخْوَانِکُمْ وَ کُونُوا مِنْ أَهْلِهِ فَإِنَّ لِلْجَنَّةِ بَاباً یُقَالُ لَهُ- الْمَعْرُوفُ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا مَنِ اصْطَنَعَ الْمَعْرُوفَ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَإِنَّ الْعَبْدَ لَیَمْشِی فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فَیُوَکِّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَکَیْنِ وَاحِداً عَنْ یَمِینِهِ وَ آخَرَ عَنْ شِمَالِهِ یَسْتَغْفِرَانِ لَهُ رَبَّهُ وَ یَدْعُوَانِ بِقَضَاءِ حَاجَتِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ لَرَسُولُ اللَّهِ ص أَسَرُّ بِقَضَاءِ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ إِذَا وَصَلَتْ إِلَیْهِ مِنْ صَاحِبِ الْحَاجَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: در نیکى رساندن ببرادران خود با یک دیگر مسابقه گذارید و اهل نیکى باشید زیرا بهشت را دریست بنام معروف «نیکى و احسان» که جز کسى که در زندگى دنیا نیکى کرده داخل آن نشود؛ همانا بنده در راه برآوردن حاجت برادر مؤمن خود گام بردارد و خداى عز و جل دو فرشته بر او گمارد یکى در طرف راست و دیگرى در جانب چپ او که برایش از پروردگار آمرزش خواهند و براى روا شدن حاجت او دعا کنند. سپس فرمود: بخدا که چون مؤمن بحاجتش رسد پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله از خود او مسرورتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 195، ح 10
منکوب شدن شیطان
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ الْبِرُّ بِالْإِخْوَانِ وَ السَّعْیُ فِی حَوَائِجِهِمْ فَفِی ذَلِکَ مَرْغَمَةٌ لِلشَّیْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّیرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَانِ أَخْبِرْ بِهَذَا غُرَرَ أَصْحَابِکَ قَالَ قُلْتُ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ هُمُ الْبَرَرَةُ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ.
امام صادق علیه السّلام مى‌فرماید: از کارهاى شایسته نیکى کردن به برادران و کوشش در بر آوردن حاجات آنهاست، زیرا از این کار شیطان منکوب مى‌شود و موجب دورى از آتش و دخول در بهشت است. اى جمیل! این حدیث را براى برجستگان از یارانت نقل کن! جمیل مى‌گوید: عرض کردم: قربانت گردم، برجستگان اصحاب من کیانند؟ فرمود: آنها که با برادران خود در راحتی و سختى نیکى می کنند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 409، ح 14452
روش رفع حوائج دیگران
دادن مال و کم کردن اموال خود
عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ قَالَ: دَخَلَ سَدِیرٌ الصَّیْرَفِیُّ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ یَا سَدِیرُ مَا کَثُرَ مَالُ رَجُلٍ قَطُّ إِلَّا عَظُمَتِ الْحُجَّةُ لِلَّهِ عَلَیْهِ فَإِنْ قَدَرْتُمْ أَنْ تَدْفَعُوهَا عَنْ أَنْفُسِکُمْ فَافْعَلُوا فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِمَا ذَا قَالَ بِقَضَاءِ حَوَائِجِ إِخْوَانِکُمْ مِنْ أَمْوَالِکُمْ.
امام صادق (علیه السلام) به سدیر صیرفى فرمود: اى سدیر! دارائى کسى زیاد نشود جز این که حجت خدا بر او سنگین تر گردد و اگر بتوانید آن را از خود دور کنید بکنید؛ گفت یا ابن رسول الله به چه وسیله؟ فرمود: با برآوردن حوائج برادرتان با اموالتان.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 402، ح 14420
شتاب
عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: احْرِصُوا عَلَى قَضَاءِ حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَیْهِمْ وَ دَفْعِ الْمَکْرُوهِ عَنْهُمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ الْأَعْمَالِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ الْإِیمَانِ أَفْضَلَ مِنْ إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ.
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: حریص و شتابان باشید برای «برآوردن نیازهای مومنان» و «شاد کردن آنان» و «رفع هرگونه بدى از آنان»، زیرا هیچ کاری نزد خدای بزرگ، پس از واجبات، برتر از شاد کردن مؤمنان نیست.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 403، ح 14427
قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع: إِنَّهُ لَیَعْرِضُ لِی صَاحِبُ الْحَاجَةِ فَأُبَادِرُ إِلَى قَضَائِهَا مَخَافَةَ أَنْ یَسْتَغْنِیَ عَنْهَا صَاحِبُهَا.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: وقتى نیازمندى به من روى مى‌آورد من به برآوردن نیازش شتاب مى‌کنم از ترس آنکه [بر اثر دیر رواکردن آن] دیگر به او سودى نبخشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 404، ح 14429
خلوص نیت
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع: مَنْ أَخْلَصَ النِّیَّةَ فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ جَعَلَ اللَّهُ نَجَاحَهَا عَلَى یَدَیْهِ وَ قَضَى لَهُ کُلَّ حَاجَةٍ فِی نَفْسِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: آنکه با خلوص نیت، در رفع نیازمندى برادر مؤمن خود بکوشد، خداوند آن حاجت را به دست او برآورده سازد و هر حاجت که در دل خود او باشد روا نماید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 404، ح 14430
مسابقه در نیکی رساندن به دیگران
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَنَافَسُوا فِی الْمَعْرُوفِ لِإِخْوَانِکُمْ وَ کُونُوا مِنْ أَهْلِهِ فَإِنَّ لِلْجَنَّةِ بَاباً یُقَالُ لَهُ- الْمَعْرُوفُ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا مَنِ اصْطَنَعَ الْمَعْرُوفَ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَإِنَّ الْعَبْدَ لَیَمْشِی فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فَیُوَکِّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَکَیْنِ وَاحِداً عَنْ یَمِینِهِ وَ آخَرَ عَنْ شِمَالِهِ یَسْتَغْفِرَانِ لَهُ رَبَّهُ وَ یَدْعُوَانِ بِقَضَاءِ حَاجَتِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ لَرَسُولُ اللَّهِ ص أَسَرُّ بِقَضَاءِ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ إِذَا وَصَلَتْ إِلَیْهِ مِنْ صَاحِبِ الْحَاجَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: در نیکى رساندن ببرادران خود با یک دیگر مسابقه گذارید و اهل نیکى باشید زیرا بهشت را دریست بنام معروف «نیکى و احسان» که جز کسى که در زندگى دنیا نیکى کرده داخل آن نشود؛ همانا بنده در راه برآوردن حاجت برادر مؤمن خود گام بردارد و خداى عز و جل دو فرشته بر او گمارد یکى در طرف راست و دیگرى در جانب چپ او که برایش از پروردگار آمرزش خواهند و براى روا شدن حاجت او دعا کنند. سپس فرمود: بخدا که چون مؤمن بحاجتش رسد پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله از خود او مسرورتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 195، ح 10
نتیجه روا نکردن حاجت مومن
بد کردن به خود
عَنِ الْکَاظِمِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ أَتَاهُ [أَخُوهُ] الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا هِیَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ سَاقَهَا إِلَیْهِ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَصَلَهُ بِوَلَایَتِنَا وَ هِیَ مَوْصُولَةٌ بِوَلَایَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ [عَلَیْهَا] فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَ أَسَاءَ إِلَیْهَا.
امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: هر که برادر مؤمنش در حاجتى نزد او آید همانا آن رحمتى است از جانب خداى عز و جل که بسوى او روانه کرده است پس اگر آن را بپذیرد (این پذیرش) او را بولایت و دوستى ما رسانده است و آن بولایت خداى عز و جل پیوند است و اگر از حاجتش باز گرداند و با اینکه قدرت بر برآوردن آن حاجت دارد هرآینه به خودش ظلم کرده و به او بد کرده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 404، ح 14428
برگرداندن رحمت خدا از خود
عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَمَّارٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ الْمُؤْمِنُ رَحْمَةٌ عَلَى الْمُؤْمِنِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ قَالَ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ أَتَى أَخَاهُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا ذَلِکَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ سَاقَهَا إِلَیْهِ وَ سَبَّبَهَا لَهُ فَإِنْ قَضَى حَاجَتَهُ کَانَ قَدْ قَبِلَ الرَّحْمَةَ بِقَبُولِهَا وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا فَإِنَّمَا رَدَّ عَنْ نَفْسِهِ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ- سَاقَهَا إِلَیْهِ وَ سَبَّبَهَا لَهُ وَ ذَخَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْکَ الرَّحْمَةَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ حَتَّى یَکُونَ الْمَرْدُودُ عَنْ حَاجَتِهِ هُوَ الْحَاکِمَ فِیهَا إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَى نَفْسِهِ وَ إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَى غَیْرِهِ یَا إِسْمَاعِیلُ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ وَ هُوَ الْحَاکِمُ فِی رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ قَدْ شُرِعَتْ لَهُ فَإِلَى مَنْ تَرَى یَصْرِفُهَا قُلْتُ لَا أَظُنُّ یَصْرِفُهَا عَنْ نَفْسِهِ قَالَ لَا تَظُنَّ وَ لَکِنِ اسْتَیْقِنْ فَإِنَّهُ لَنْ یَرُدَّهَا عَنْ نَفْسِهِ یَا إِسْمَاعِیلُ مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ فِی حَاجَةٍ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا فَلَمْ یَقْضِهَا لَهُ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً یَنْهَشُ إِبْهَامَهُ فِی قَبْرِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَغْفُوراً لَهُ أَوْ مُعَذَّباً.
اسماعیل بن عمار صیرفى گوید: بامام صادق علیه السلام عرضکردم، قربانت مؤمن براى مؤمن رحمت است؟ فرمود: آرى: گفتم: چگونه؟ فرمود: هر مؤمنى که براى حاجتى نزد برادرش رود رحمتى است که خدا آن را بسوى او فرستاده و برایش آماده کرده، پس اگر حاجتش را روا کند، رحمت خدا را پذیرفته و اگر حاجت او را رد کند، با وجود آنکه میتواند برآورد، رحمتى را که خداى جل و عز بسوى او فرستاده و آماده نموده رد کرده است و خداى عز و جل آن رحمت را تا روز قیامت ذخیره کند تا کسى که از حاجتش رد شده نسبت بآن قضاوت کند، اگر خواهد آن را بخود برگرداند و اگر خواهد بدیگرى ارجاع دهد. اى اسماعیل؛ هر گاه او در روز قیامت حاکم شود نسبت برحمتى که از جانب خدا براى او روا گشته، عقیده دارى که بچه کسى ارجاعش میدهد؟ عرضکردم گمان ندارم آن را از خود بگرداند، فرمود گمان مبر، بلکه یقین داشته باش که هرگز از خود نگرداند. اى اسماعیل، هر که براى حاجتى نزد برادرش رود که او بتواند روا کند و روا نکند، خدا در قبر مارى بر او مسلط کند که انگشت ابهامش را تا روز قیامت بگزد، چه آنکه آن میت در قیامت آمرزیده باشد یا معذب (اگر آمرزیده هم باشد، این عذاب بجهت رد کردن حاجت مؤمن است).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 193، ح 5
عذاب قبر
عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا هِیَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى سَاقَهَا إِلَیْهِ فَإِنْ قَبِلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَصَلَهُ بِوَلَایَتِنَا وَ هُوَ مَوْصُولٌ بِوَلَایَةِ اللَّهِ وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً مِنْ نَارٍ یَنْهَشُهُ فِی قَبْرِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَغْفُوراً لَهُ أَوْ مُعَذَّباً فَإِنْ عَذَرَهُ الطَّالِبُ کَانَ أَسْوَأَ حَالًا.
حضرت ابو الحسن علیه السّلام فرمود: هر که برادر مؤمنش براى حاجتى نزد او آید، رحمتى باشد که خداى تبارک و تعالى بسوى او کشانیده، پس اگر آن را بپذیرد، بولایت ما پیوستش داده و ولایت ما بولایت خدا پیوسته است و اگر با وجود آنکه توانائى بر قضاء حاجت او دارد، او را رد کند، خدا در قبرش مارى از آتش باو مسلط کند که تا روز قیامت او را بگزد، چه آنکه آمرزیده باشد یا معذب (گناه دیگرى داشته یا نداشته باشد) و اگر حاجت خواه او را معذور دارد، وضعش بدتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 196، ح 13
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ سَأَلَهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ حَاجَتَهُ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا فَرَدَّهُ مِنْهَا سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً فِی قَبْرِهِ یَنْهَشُ أَصَابِعَهُ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر مؤمنى که برادرش درخواستى از او کند و او توان انجام آن را داشته باشد و دست ردّ بر سینه‌اش گذارد، خداوند در قبرش افعى بر او مسلّط مى‌گرداند که از انگشتانش نیش مى‌زند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 403، ح 14423
نازل شدن بلا
قَالَ الصَّادِقُ ع: الْمَاشِی فِی حَاجَةِ أَخِیهِ کَالسَّاعِی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ قَاضِی حَاجَتِهِ کَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَوْمَ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ مَا عَذَّبَ اللَّهُ أُمَّةً إِلَّا عِنْدَ اسْتَهَانَتِهِمْ بِحُقُوقِ فُقَرَاءِ إِخْوَانِهِمْ الْخَبَرَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رونده برای انجام حاجت برادش مانند سعی کننده میان صفا و مروه است و برآورنده حاجت برادرش مانند کسی است که در خون خودش در راه خدا در روز جنگ بدر و احد غلطیده است و خداوند امتى را عذاب نمی کند، مگر در وقتى که نسبت به حقوق برادران نیازمند خود سستى نمایند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 413، ح 14464
رفع حوائج مردم
در این بخش «حوائج الناس» بررسی شده است.
اهمیت
عَنْ أَبِی عُمَارَةَ قَالَ: إِنَّا رُوِّینَا أَنَّ عَابِدَ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَانَ إِذَا بَلَغَ الْغَایَةَ فِی الْعِبَادَةِ صَارَ مَشَّاءً فِی حَوَائِجِ النَّاسِ عَانِیاً بِمَا یُصْلِحُهُمْ.
ابى عماره گوید که براى ما روایت شده که هر عابد در بنى اسرائیل چون به نهایت و پایان عبادت میرسید براى انجام حوائج مردم دوندگى میکرد و به اصلاح حال آنها می پرداخت و رنج میکشید.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 367، ح 21782
نتیجه
سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِی الْأَرْضِ یَسْعَوْنَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الْآمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَرَّحَ اللَّهُ قَلْبَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: خدا در زمین بندگانى دارد که براى رفع نیازهاى مردم مى کوشند؛ اینان در روز قیامت در امان هستند و کسی که شادی به مومنی برساند خداوند قلب او را در روز قیامت شاد کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 197، ح 2
عَنْ أَبِی هَاشِمٍ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِنَّ فِی الْجَنَّةِ بَاباً یُقَالُ لَهُ الْمَعْرُوفُ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فَحَمِدْتُ اللَّهَ فِی نَفْسِی وَ فَرِحْتُ بِمَا أَتَکَلَّفُ مِنْ حَوَائِجِ النَّاسِ فَنَظَرَ إِلَیَّ وَ قَالَ نَعَمْ [فَدُمْ عَلَى] مَا أَنْتَ عَلَیْهِ فَإِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِی الدُّنْیَا أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِی الْآخِرَةِ جَعَلَکَ اللَّهُ مِنْهُمْ یَا أَبَا هَاشِمٍ وَ رَحِمَکَ.
امام حسن عسکری (علیه السلام) فرمودند: در بهشت درى هست که او را باب معروف میگویند، و جز اهل برّ و احسان کسى از آن وارد نمیگردد، من خداوند را سپاسگزارى کردم و از اینکه براى برآوردن حاجتهاى مردم خود را بتکلیف و مشقت مى‌اندازم خوشحال شدم، امام علیه السّلام متوجه من شد و فرمود: آرى من از حالات تو اطلاع دارم، و کسانى که در دنیا اهل معروف و برّ و احسان هستند اینان در آخرت هم از نیکوکاران خواهند بود، اى ابو هاشم اکنون بدان خداوند تو را از آنان قرار داده و مشمول رحمت خود کرده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 343، ح 14243
رفع کننده نیاز مردم
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): لِجَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ یَا جَابِرُ قِوَامُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا بِأَرْبَعَةٍ عَالِمٍ [یَسْتَعْمِلُ] مُسْتَعْمِلٍ عِلْمَهُ وَ جَاهِلٍ لَا یَسْتَنْکِفُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ جَوَادٍ لَا یَبْخَلُ بِمَعْرُوفِهِ وَ فَقِیرٍ لَا یَبِیعُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ فَإِذَا ضَیَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْکَفَ الْجَاهِلُ أَنْ یَتَعَلَّمَ وَ إِذَا بَخِلَ الْغَنِیُّ بِمَعْرُوفِهِ بَاعَ الْفَقِیرُ آخِرَتَهُ بِدُنْیَاهُ یَا جَابِرُ مَنْ کَثُرَتْ [نِعْمَةُ] نِعَمُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِیهَا بِمَا یَجِبُ فِیهَا عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ الْبَقَاءِ وَ مَنْ لَمْ یَقُمْ فِیهَا بِمَا یَجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ الْفَنَاءِ.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: به جابر بن عبد اللَّه انصارى فرمود اى جابر، استوارى دین و دنیا به چهار چیز است: عالمى که به علم خود عمل کند و جاهلى که از آموختن سرباز نزند و بخشنده اى که در بخشش بخل نورزد و فقیرى که آخرت خود را به دنیا نفروشد. پس هرگاه عالم علم خود را تباه کند، نادان به آموختن روى نیاورد، هر گاه بى نیاز در بخشش بخل ورزد، تهیدست، آخرت خویش را به دنیا فروشد. اى جابر، کسى که نعمت هاى فراوان خدا به او روکرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد خداوند نعمت ها را بر او جاودانه سازد، و آن که حقوق واجب الهى در نعمت ها را نپردازد خداوند آن را به زوال و نابودى کشاند.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص 541، حکمت 372
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): مَنْ کَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ عَلَیْهِ کَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیْهِ فَإِنْ قَامَ فِیهَا بِمَا أَوْجَبَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ عَلَیْهِ فَقَدْ عَرَضَهَا [أَهَّلَهَا] لِلدَّوَامِ وَ إِنْ مَنَعَ مَا أَوْجَبَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فِیهَا فَقَدْ عَرَضَهَا لِلزَّوَالِ.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: کسى که نعمت هاى فراوان خدا به او روى کرد، نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد خداوند نعمت ها را بر او جاودانه سازد و آن که حقوق واجب الهى در نعمت ها را نپردازد خداوند آن را به زوال و نابودى کشاند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 371، ح 8418
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): إِنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَاغْتَنِمُوهَا وَ لَا تَمَلُّوهَا فَتَتَحَوَّلَ نِقَماً.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: همانا نیازهای مردم به شما نعمتی از طرف خداست بر شما پس آن را غنیمت شمارید و از آن خسته نشوید (که اگر با آن با خستگی برخورد کنید) پس تبدیل به نقمت می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 448، ح 10301
عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعَمِ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَلَا تَمَلُّوا النِّعَمَ فَتَتَحَوَّلُ إِلَى غَیْرِکُمْ.
امام حسین (علیه السلام) فرمودند: بدانید که حوائج مردم به شما از نعمتهای خدا به سوی شماست پس از آنها ملول و خسته نشوید که در این صورت به غیر شما بر می گردد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 369، ح 14322
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): تَنَفَّسُوا إِلَى الْمَکَارِمِ وَ سَارِعُوا إِلَى الْغَنَائِمِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ مِنْ نِعْمَتِهِ تَعَالَى عَلَیْکُمْ وَ أَجْوَدَ النَّاسِ مَنْ یُعْطِی مَنْ لَا یَرْجُوهُ وَ مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الدُّنْیَا وَ اثْنَتَیْنِ وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً مِنْ کُرَبِ الْآخِرَةِ وَ مَنْ أَحْسَنَ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ*.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: به مکارم اخلاق رغبت کنید و به سوى آنچه به سود شماست بشتابید. بدانید که نیازمندى‌هاى مردم بسوى شما از نعمت‌هاى خداى تعالى است بر شما و کریمترین مردم کسى است که عطا کند بکسى که باو امیدى ندارد و هر که یک گرفتارى از مؤمنى برطرف کند خدا از او هفتاد و دو گرفتارى از گرفتاریهاى دنیائیش برطرف کند و هفتاد و دو گرفتارى از گرفتاریهاى آخرتش را و هر که به کسى نیکى نماید خدا به او نیکى کند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج 1، ص 138
عدم رفع حوائج مردم
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: أَیُّمَا وَالٍ احْتَجَبَ عَنْ حَوَائِجِ النَّاسِ احْتَجَبَ اللَّهُ عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ عَنْ حَوَائِجِهِ وَ إِنْ أَخَذَ هَدِیَّةً کَانَ غُلُولًا وَ إِنْ أَخَذَ الرِّشْوَةَ فَهُوَ مُشْرِکٌ.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: هر زمامداری که خویش را از رسیدگی به نیازهای مردم به دور دارد خداوند او را در روز رستاخیز از دستیابی به خواسته هایش به دور خواهد داشت و اگر زمامدار هدیه ای بگیرد خیانت نموده و چون رشوه ای بگیرد او مشرک است.
وسائل الشیعة، ج 17، ص 94، ح 22066
متفرقات
شاد شدن رسول خدا (ص) از رفع حاجت مؤمنین
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَنَافَسُوا فِی الْمَعْرُوفِ لِإِخْوَانِکُمْ وَ کُونُوا مِنْ أَهْلِهِ فَإِنَّ لِلْجَنَّةِ بَاباً یُقَالُ لَهُ- الْمَعْرُوفُ لَا یَدْخُلُهُ إِلَّا مَنِ اصْطَنَعَ الْمَعْرُوفَ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَإِنَّ الْعَبْدَ لَیَمْشِی فِی حَاجَةِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فَیُوَکِّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَلَکَیْنِ وَاحِداً عَنْ یَمِینِهِ وَ آخَرَ عَنْ شِمَالِهِ یَسْتَغْفِرَانِ لَهُ رَبَّهُ وَ یَدْعُوَانِ بِقَضَاءِ حَاجَتِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ لَرَسُولُ اللَّهِ ص أَسَرُّ بِقَضَاءِ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ إِذَا وَصَلَتْ إِلَیْهِ مِنْ صَاحِبِ الْحَاجَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: در نیکى رساندن ببرادران خود با یک دیگر مسابقه گذارید و اهل نیکى باشید زیرا بهشت را دریست بنام معروف «نیکى و احسان» که جز کسى که در زندگى دنیا نیکى کرده داخل آن نشود؛ همانا بنده در راه برآوردن حاجت برادر مؤمن خود گام بردارد و خداى عز و جل دو فرشته بر او گمارد یکى در طرف راست و دیگرى در جانب چپ او که برایش از پروردگار آمرزش خواهند و براى روا شدن حاجت او دعا کنند. سپس فرمود: بخدا که چون مؤمن بحاجتش رسد پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله از خود او مسرورتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 195، ح 10
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِعُثْمَانَ بْنِ عِمْرَانَ یَا عُثْمَانُ إِنَّکَ لَوْ عَلِمْتَ مَا مَنْزِلَةُ الْمُؤْمِنِ مِنْ رَبِّهِ مَا تَوَانَیْتَ فِی حَاجَتِهِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَقَدْ أَدْخَلَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ تَدْفَعُ الْجُنُونَ وَ الْجُذَامَ وَ الْبَرَصَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اى عثمان! اگر مى‌دانستى مقام مؤمن در پیشگاه پروردگارش چقدر است در حاجت او سستى نمى‌کردى و هرکه مؤمن را خوشحالى کند، در واقع رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله خوشحال نموده است و به جا آوردن حاجت مؤمن، دیوانگى، جذام و بیمارى پوستى پیسى را برطرف مى‌نماید.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 359، ح 21759
مؤمنین در رفع حوائح یکدیگر می کوشند
عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِی یَا مُفَضَّلُ اسْمَعْ مَا أَقُولُ لَکَ وَ اعْلَمْ أَنَّهُ الْحَقُّ وَ افْعَلْهُ وَ أَخْبِرْ بِهِ عِلْیَةَ إِخْوَانِکَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا عِلْیَةُ إِخْوَانِی قَالَ الرَّاغِبُونَ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِ إِخْوَانِهِمْ قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ مَنْ قَضَى لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ حَاجَةً قَضَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ- یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِائَةَ أَلْفِ حَاجَةٍ مِنْ ذَلِکَ أَوَّلُهَا الْجَنَّةُ وَ مِنْ ذَلِکَ أَنْ یُدْخِلَ قَرَابَتَهُ وَ مَعَارِفَهُ وَ إِخْوَانَهُ الْجَنَّةَ بَعْدَ أَنْ لَا یَکُونُوا نُصَّاباً وَ کَانَ الْمُفَضَّلُ إِذَا سَأَلَ الْحَاجَةَ أَخاً مِنْ إِخْوَانِهِ قَالَ لَهُ أَ مَا تَشْتَهِی أَنْ تَکُونَ مِنْ عِلْیَةِ الْإِخْوَانِ.
مفضل گوید: امام صادق علیه السلام بمن فرمود: اى مفضل! آنچه بتو میگویم بشنو و بدان که حق است و انجام ده و به برادران بزرگوارت خبر ده، عرضکردم: برادران بزرگوارم کیانند؟ فرمود: کسانى که در روا ساختن حوائج برادران خود رغبت دارند، سپس فرمود: هر کس یک حاجت برادر مؤمن خود را روا کند خداى عز و جل روز قیامت صد هزار حاجت او را روا کند که نخستین آنها بهشت باشد و دیگرش اینکه خویشان و آشنایان و برادرانش را اگر ناصبى نباشند ببهشت برد. رسم مفضل این بود که چون از یکى از برادرانش درخواست حاجتى میکرد باو میگفت: آیا نمیخواهى که از برادران بزرگوار باشى؟
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 192، ح 1
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ یَقْضِی بَعْضُهُمْ حَوَائِجَ بَعْضٍ أَقْضِی حَوَائِجَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا (ص) فرمودند: خداوند فرموده مؤمنان برادر یکدیگرند و به کار همدیگر میرسند و روز قیامت من نیازمندى آنان را برآورده خواهم ساخت.
وسائل الشیعة، ج 16، ص 361، ح 21765
اعتماد برادران دینی به یکدیگر
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَفَى بِالْمَرْءِ اعْتِمَاداً عَلَى أَخِیهِ أَنْ یُنْزِلَ بِهِ حَاجَتَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: براى اعتماد داشتن مرد به برادرش همین بس که حاجتش را بسوى او برد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج 2، ص 198، ح 8
بهترین برادران
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: مِنْ صَالِحِ الْأَعْمَالِ الْبِرُّ بِالْإِخْوَانِ وَ السَّعْیُ فِی حَوَائِجِهِمْ فَفِی ذَلِکَ مَرْغَمَةٌ لِلشَّیْطَانِ وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ النِّیرَانِ وَ دُخُولُ الْجِنَانِ أَخْبِرْ بِهَذَا غُرَرَ أَصْحَابِکَ قَالَ قُلْتُ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ هُمُ الْبَرَرَةُ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ.
امام صادق علیه السّلام مى‌فرماید: از کارهاى شایسته نیکى کردن به برادران و کوشش در بر آوردن حاجات آنهاست، زیرا از این کار شیطان منکوب مى‌شود و موجب دورى از آتش و دخول در بهشت است. اى جمیل! این حدیث را براى برجستگان از یارانت نقل کن! جمیل مى‌گوید: عرض کردم: قربانت گردم، برجستگان اصحاب من کیانند؟ فرمود: آنها که با برادران خود در راحتی و سختى نیکى می کنند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 12، ص 409، ح 14452
السلام علی من التبع الهدی
