نماز شب - بخش ١
موضوعات نماز شب بخش ١
آیات
اهمیت: تاکید- انواع- برترین اعمال
خدا: محبت- تقرب- رضایت- رحمت- دوست- احترام- ذاکرین- سخن با خدا- ایمان-
روش انجام: وقت- اذکار- مسافر- قضا- با اشاره- بیدار شدن-
آیات
کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ
و اندکى از شب را میخوابیدند و ایشان در سحرها طلب آمرزش میکردند و فرموده است
ذاریات ١٧
تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ
پهلوهایشان شبها از خوابگاه برمىخیزد خداى را میخوانند در حالت ترس و امیدوارى و از آنچه بآنان روزى دادیم انفاق میکنند.
سجده ١٦
أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ یَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ
کسى که شب زندهدار است دلهاى شب در حالت سجود و قیام است و از آخرت بیم دارد و امیدوار رحمت خداست.
زمر ١٢
وَ الَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیاماً
و آنان که شب را بروز آوردند براى پروردگارشان در حال سجود و نیز فرموده است
فرقان ٦٥
وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً
پس قسمتى از شب را بیدار باش بواسطهى خواندن نافله براى خودت شاید پروردگارت ترا براى مقام ارجمندى برانگیزاند.
اسرى ٨١
یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا
اى گلیم بخود پیچیده اندکى از شب را برخیز نصفش را یا اندکى از آن را و قرآن را با نظم و ترتیب بخوان و خدا پیامبرش را نمیخواند مگر براى امرى مهم و منفعت و از نبى اکرم روایت شده که آبرو و شرف مؤمن به نماز شب است و عزتش در بىنیازى از مردم است.
مزمل آیات ١ تا ٤
اهمیت
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ قَالَ فِی آخِرِ الْوَتْرِ «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» سَبْعِینَ مَرَّةً وَ دَامَ عَلَى ذَلِکَ سَنَةً کُتِبَ مِنَ «الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ»
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسی که هفتاد مرتبه بگوید در آخر وتر «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» تا یک سال نوشته می شود از «الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ»
المحاسن (برقی) ، ج ١، ص ٥٣، ح ٨٠
سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ (ع) عَنْ وَقْتِ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَقَالَ الْوَقْتُ الَّذِی جَاءَ عَنْ جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ (ص) أَنَّهُ قَالَ فِیهِ یُنَادِی مُنَادِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هَلْ مِنْ دَاعٍ فَأُجِیبَهُ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ قَالَ السَّائِلُ وَ مَا هُوَ قَالَ الْوَقْتُ الَّذِی وَعَدَ یَعْقُوبُ فِیهِ بَنِیهِ بِقَوْلِهِ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی (یوسف: ٩٨) قَالَ مَا هُوَ قَالَ الْوَقْتُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ فِیهِ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ (آل عمران: ١٧)
از امام باقر علیه السّلام سؤال شد از وقت نماز شب. فرمود: همان وقتى است که از طرف جدّم رسول خدا معین شده، جدم فرمود که براى خداى تعالى نداکنندهاى است که در سحرها فریاد میزند که آیا خوانندهاى هست که او را جواب دهم و حاجت و نیازمندیش را برآورم، آیا استغفار کنندهاى هست که من او را بیامرزم، آیا طلبکنندهاى هست که او را عطا کنم. بعد فرمود: آن وقتى است که یعقوب پیغمبر در سحرها به فرزندانش وعده کرد که آن وقت طلب آمرزش کند براى آنان و آن وقت همان وقتى است که ستایش شدهاند در آن وقت استغفار کنندگان که خدا میفرماید: وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ.
أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ٢٦٢
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ «آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ یَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ» قَالَ یَعْنِی صَلَاةَ اللَّیْلِ.
از امام باقر علیه السّلام: سوال کردم از آیه «در طول شب در سجده و قیام اطاعت [خدا] مىکند [و] از آخرت مىترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد » (الزمر- ٩) فرمودند یعنی نماز شب.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٤٤٤، ح ١١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ (ص) لِعَلِیٍّ (ع) أُوصِیکَ فِی نَفْسِکَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ -إِلَى أَنْ قَالَ- وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ
امام صادق علیه السّلام فرمودند: حضرت سول (ص) به علی (ع) فرمود تو را در خودت به خصلتهایی توصیه می کنم پس آنها را حفظ کن سپس فرمود خدایا او را یاری کن - تا اینکه فرمود- و بر تو باد به نماز شب و بر تو باد به نماز شب و بر تو باد به نماز شب.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٩١، ح ٤٥٩٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ (ص) لِعَلِیٍّ (ع): وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ یُکَرِّرُهَا أَرْبَعاً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند در وصیت حضرت سول (ص) به علی (ع) فرمودند: «و بر تو باد به نماز شب» و چهار مرتبه تکرار کردند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٨، ح ١٠٣٠١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع): فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلًا» (المزّمّل- ٦) قَالَ یَعْنِی بِقَوْلِهِ «وَ أَقْوَمُ قِیلًا» قِیَامَ الرَّجُلِ عَنْ فِرَاشِهِ یُرِیدُ بِهِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یُرِیدُ بِهِ غَیْرَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: در گفتار خدای عزوجل «قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستینتر است » (سوره مزمل، آیه ٦) فرمود در معنی گفتار «وَ أَقْوَمُ قِیلًا» قیام مرد از بسترش که خدای عزوجل را اراده کرده باشد نه غیر او را.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٤٦، ح ١٠٢٦٦
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا» (المزّمّل- ٢) قَالَ أَمَرَهُ اللَّهُ أَنْ یُصَلِّیَ کُلَّ لَیْلَةٍ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَ عَلَیْهِ لَیْلَةٌ مِنَ اللَّیَالِی لَا یُصَلِّی فِیهَا شَیْئاً.
محمد بن مسلم گوید از امام باقر علیه السّلام از گفتار خدای عزوجل «به پا خیز شب را مگر اندکى » (سوره مزمل، آیه ٢) سوال کردم فرمودند: امر کرده خداوند که در هر شب نماز بخواند مگر شبی از شبها که (به دلیل بیماری یا مشکل) نماز نمی خواند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٤٧، ح ١٠٢٦٧
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: عَلَیْکُمْ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ فَإِنَّهَا سُنَّةُ نَبِیِّکُمْ وَ دَأْبُ الصَّالِحِینَ قَبْلَکُمْ وَ مَطْرَدَةُ الدَّاءِ عَنْ أَجْسَادِکُمْ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: بر شما باد نماز شب، زیرا نماز شب، سنّت پیامبر شما و شیوه مردان نیکوکارى است که پیش از شما مىزیستهاند، و نیز باعث دورى بیماریها از بدنهاى شماست.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٤٩، ح ١٠٢٧١
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ: أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ» (الفتح- ٢٩) قَالَ هُوَ السَّهَرُ فِی الصَّلَاةِ.
عبد الله بن سنان گوید سوال کردم از امام صادق علیه السّلام از گفتار خدای عزوجل «سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ» (سوره فتح، آیه ٢٩) فرمودند منظور از آن بیدار ماندن برای نماز است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٢، ح ١٠٢٧٩
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِقِیَامِ اللَّیْلِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّ خِیَارَ أُمَّتِی لَنْ یَنَامُوا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: جبرئیل پیوسته مرا به شب زنده دارى سفارش مى کرد چندان که گمان کردم نیکان امّت هرگز نخواهند خوابید.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٤، ح ١٠٢٨٦
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ «تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ» (السجدة- ١٦) إِلَى أَنْ قَالَ: قَالَ أُنْزِلَتْ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) وَ أَتْبَاعِهِ مِنْ شِیعَتِنَا. یَنَامُونَ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ فَإِذَا ذَهَبَ ثُلُثَا اللَّیْلِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ فَزِعُوا إِلَى رَبِّهِمْ رَاغِبِینَ رَاهِبِینَ طَامِعِینَ فِیمَا عِنْدَهُ فَذَکَرَهُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ لِنَبِیِّهِ (ص) وَ أَخْبَرَهُ بِمَا أَعْطَاهُمْ وَ أَنَّهُ أَسْکَنَهُمْ فِی جِوَارِهِ أَدْخَلَهُمْ جَنَّتَهُ وَ آمَنَ خَوْفَهُمْ وَ آمَنَ رَوْعَتَهُمْ.
امام باقر علیه السّلام درباره گفتار خدای عزوجل که می فرماید «در شبها از بستر پهلو تهى مى‌کنند» (سوره سجده، آیه ١٦) فرمودند: این آیه درباره أمیرالمؤمنین علیه‌السّلام و پیروان او از شیعیان ما نازل شده‌است. ایشان در اوّل شب مى‌خوابند و چون ثلثى از شب بگذرد یا به مقدارى که خداوند اراده فرموده سپرى شود، با حال خوف و ترس و با امید و رغبت به آنچه نزد اوست، به پروردگار خود پناه برده و مشغول مناجات با او مى‌گردند. خداوند عزّوجلّ در کتابش براى پیامبرش (ص) ایشان را یاد نمود و پیامبرش را از آنچه که به ایشان عطا نموده خبر داده و از اینکه ایشان را در کنار خود مسکن و مأوى داده و در بهشت خود داخل نموده و خوفشان را ایمن کرده و اضطراب و ترسشان را به آرامش تبدیل نموده‌است، مطّلع ساخته است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٤، ح ١٠٢٨٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): الرَّکْعَتَانِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: دو رکعت در دل شب نزد من بهتر است از دنیا و هر آنچه در آن است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٦، ح ١٠٢٩٢
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّ الْبُیُوتَ الَّتِی یُصَلَّى فِیهَا بِاللَّیْلِ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ تُضِیءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِیءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خانههائى که شبها در آنها نماز و قرآن تلاوت مىشود، در نظر اهل آسمان مىدرخشند همان گونه که ستارگان آسمانى براى اهل زمین مىدرخشند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٨، ح ١٠٢٩٩
عَنِ الرِّضَا (ع) قَالَ: إِنَّ الْبُیُوتَ الَّتِی یُصَلَّى فِیهَا اللَّیْلَ یَزْهَرُ نُورُهَا لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا یَزْهَرُ نُورُ الْکَوَاکِبِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ.
امام رضا علیه‌السلام فرمودند: خانه هائی که در آنها نماز شب خوانده می‌شود نورش برای اهل آسمان می‌درخشد همانطور که نور ستارگان برای مردم زمین می‌درخشد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣١، ح ٦٩٣٣
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلَاةَ اللَّیْلِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: از ما نیست کسی که نماز شب را نخواند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٦٢، ح ١٠٣١٠
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: لَیْسَ مِنْ شِیعَتِنَا مَنْ لَمْ یُصَلِّ صَلَاةَ اللَّیْلِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: از شیعیان ما نیست کسی که نماز شب را نخواند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٦٢، ح ١٠٣١٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَا مِنْ عَمَلٍ حَسَنٍ یَعْمَلُهُ الْعَبْدُ إِلَّا وَ لَهُ ثَوَابٌ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا صَلَاةَ اللَّیْلِ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یُبَیِّنْ ثَوَابَهَا لِعِظَمِ خَطَرِهَا عِنْدَهُ فَقَالَ تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ.- فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ. (السجدة - ١٦، ١٧)
امام صادق علیه السّلام فرمودند: نیست نیکی که بنده ای انجام دهد آن را مگر آنکه برای آن در قرآن ثوابی مشخص وجود دارد مگر نماز شب که خداوند ثوابی برای آن مشخص نکرده به خاطر بزرگی عظمت آن نزد خدا پس فرمود « پهلوهایشان از خوابگاهها جدا مىگردد [و] پروردگارشان را از روى بیم و طمع مىخوانند و از آنچه روزیشان دادهایم انفاق مى‌کنند » (سوره سجده آیه ١٦) «هیچ کس نمىداند چه چیز از آنچه روشنىبخش دیدگان است به [پاداش] آنچه انجام مىدادند براى آنان پنهان کردهام» (سوره سجده آیه ١٧)
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٦٣، ح ١٠٣١٥
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) یُصَلِّی مِنَ اللَّیْلِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ رَکْعَةً مِنْهَا الْوَتْرُ وَ رَکْعَتَا الْفَجْرِ فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در سفر و وطن هر شب سیزده رکعت نماز می خواندند از آنها نماز وتر و دو رکعت نماز نافله صبح.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٩١، ح ٤٥٩٣
کَانَ عَلِیٌّ (ع) ... وَ لَمْ یَتْرُکْ صَلَاةَ اللَّیْلِ قَطُّ حَتَّى لَیْلَةَ الْهَرِیرِ.
على علیه السّلام هیچ گاه نماز شبش را ترک نکرد حتى در شب لیلة الهریر.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٤٦، ح ٥٠٥١
عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ: أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلَى دَابَّتِهِ أَ لَهُ أَنْ یُغَطِّیَ وَجْهَهُ وَ هُوَ یُصَلِّی فَقَالَ أَمَّا إِذَا قَرَأَ فَنَعَمْ وَ أَمَّا إِذَا أَوْمَأَ بِوَجْهِهِ لِلسُّجُودِ فَلْیَکْشِفْهُ حَیْثُ أَوْمَتْ بِهِ الدَّابَّةُ.
سعید بن یسار از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد: شخصى که بر چهار پا (سواره) نماز شب مىکند آیا جایز است که صورت خود را در هنگام نماز بپوشاند؟ آن حضرت فرمود: هنگام قراءت مىتواند بپوشاند، ولى وقتى براى سجود ایماء مىکند باید روى خود را بگشاید و بهر جانب که چهار پا میرود بهمان سمت سجده کند.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٣٢٩، ح ٥٢٩٨
فِی تَوْقِیعِ الْإِمَامِ الْعَسْکَرِیِّ (ع) إِلَى عَلِیِّ بْنِ بَابَوَیْهِ: وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ فَإِنَّ النَّبِیَّ (ص) أَوْصَى عَلِیّاً (ع) فَقَالَ یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ فَلَیْسَ مِنَّا فَاعْمَلْ بِوَصِیَّتِی وَ آمُرُ جَمِیعَ شِیعَتِی حَتَّى یَعْمَلُوا عَلَیْهِ الْخَبَرَ.
در نامه امام حسن عسکری (ع) به علی بن بابویه: و بر تو باد به نماز شب پس همانا رسول خدا (ص) وصیت کرد به امام علی (ع) پس فرمود ای علی بر تو باد به نماز شب، کسی که نماز شب را کوچک شمارد از ما نیست پس عمل کن به وصیت من و دستور بده به همه شیعیان من تا اینکه به آن عمل کنند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٣، ص ٦٤، ح ٣٠٣٣
رُوِیَ عَنِ الرِّضَا ع: سَأَلَ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى وَ «مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا» قَالَ مَا ذَلِکَ التَّسْبِیحُ قَالَ صَلَاةُ اللَّیْل.
احمد بن محمد در مورد کلمه تسبیح در گفتار خداوند که می فرماید «و بخشى از شب را در برابر او سجده کن و شب[هاى] دراز او را به پاکى بستاى » (سوره انسان، آیه ٢٦) سوال کرد امام رضا (ع) فرمودند: منظور نماز شب است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٣، ص ٦٤، ح ٣٠٣٤
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) أَنَّهُ قَالَ: أُوصِیکُمْ بِقِیَامِ اللَّیْلِ أُوصِیکُمْ بِقِیَامِ اللَّیْلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: توصیه می کنم شما را به شب زنده داری، توصیه می کنم شما را به شب زنده داری.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٣، ص ٦٤، ح ٣٠٣٥
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) قَالَ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) أَمَرَ بِالْوَتْرِ وَ أَنَّ عَلِیّاً (ع) کَانَ یُشَدِّدُ فِیهِ وَ لَا یُرَخِّصُ فِی تَرْکِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا رسول خدا (ص) امر کرد به نماز وتر و همانا امام علی (ع) حتما آن را انجام می داد و آن را ترک نمی کرد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٢٧، ح ٦٩١٩
عَنْ عَلِیٍّ (ع) أَنَّهُ قَالَ: أَفْشُوا السَّلَامَ وَ أَطْعِمُوا الطَّعَامَ وَ صَلُّوا بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ تَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِسَلَامٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: [ای مردم!] سلام کردن در بین خودتان را رواج دهید و به فقیران غذا دهید و در دل شب هنگامی که مردم در خوابند نماز بخوانید، تا این که بدون حساب وارد بهشت شوید.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٢٨، ح ٦٩٢٣
عَنْ عَلِیٍّ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّ فِی الْجَنَّةِ شَجَرَةً یَخْرُجُ مِنْ أَصْلِهَا خَیْلٌ بُلْقٌ لَا تَرُوثُ وَ لَا تَبُولُ مُسْرَجَةٌ مُلْجَمَةٌ لُجُمُهَا الذَّهَبُ وَ مَرْکَبُهَا الذَّهَبُ وَ سُرُوجُهَا الدُّرُّ وَ الْیَاقُوتُ فَیَسْتَوِی عَلَیْهَا أَهْلُ عِلِّیِّینَ فَیَمُرُّونَ عَلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلُ عَنْهُمْ فَیَقُولُونَ یَا أَهْلَ الْجَنَّةِ أَنْصِفُونَا یَا رَبِّ بِمَا بَلَّغْتَ عِبَادَکَ هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ قَالَ فَیَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ کَانُوا یَصُومُونَ وَ کُنْتُمْ تَأْکُلُونَ وَ کَانُوا یَقُومُونَ بِاللَّیْلِ وَ کُنْتُمْ تَنَامُونَ وَ کَانُوا یَتَصَدَّقُونَ وَ کُنْتُمْ تَبْخَلُونَ وَ کَانُوا یُجَاهِدُونَ وَ کُنْتُمْ تَجْبُنُونَ فَبِذَلِکَ بَلَّغْتُهُمْ هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ
حضرت علی علیه‌السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و اله روایت کرده که رسول خدا(ص) فرمودند: همانا در بهشت درختی است که از آن درخت اسبهای ابلق بیرون می‌آید که بول و سرگین ندارند، لجام شده و زین گذاشته، افسارشان طلا، زینهایشان از در و یاقوت است، بلند پایگان و اهل علیین بر آنها سوار شوند و بگذرند بر کسانی که مقام و مرتبهشان از آن سواران پستتر است، اهل بهشت میپرسند پروردگارا چه عملی بندگان ترا به این مقام رسانده است؟ خدای عزوجل میفرماید: اینان روزه میگرفتند شما میخوردید، شبها به پا میخواستند شما میخوابیدید، صدقه میدادند شما بخل میورزیدید، جهاد در راه خدا میکردند شما دوری از جهاد میکردید با این کردار و اعمال نیک بدین مقام و مرتبه رسیدند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٢٨، ح ٦٩٢٤
عَنِ النَّبِیِّ (ص) قَالَ: إِذَا أَیْقَظَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ مِنَ اللَّیْلِ فَتَوَضَّئَا وَ صَلَّیَا کُتِبَا مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِرَاتِ وَ قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلًا (المزّمّل: ٦) الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُمَا قَالا هِیَ الْقِیَامُ فِی آخِرِ اللَّیْلِ إِلَى صَلَاةِ اللَّیْلِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هنگامى که مرد همسرش را شبانگاه بیدار کند و هر دو وضو بگیرند و نماز (شب) بخوانند از مردان و زنانى خواهند بود که بسیار یاد خدا می کنند و فرمود در گفتار خداوند « قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستینتر است.» (سوره مزمل، آیه ٦) روایت شده از امام باقر(ع) و امام صادق(ع)که فرمودند آن برپاخاستن در آخر شب برای نماز شب است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٢، ح ٦٩٣٥
عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) أَنَّهُ قَالَ: خِیَارُکُمْ أُولُو النُّهَى قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ أُولُو النُّهَى؟ فَقَالَ: أُولُو النُّهَى أُولُو الْأَحْلَامِ الصَّادِقَةَ وَ الْأَخْلَاقِ الطَّاهِرَةِ الْمُطْعِمُونَ الطَّعَامَ الْمُفْشُونَ السَّلَامَ الْمُتَهَجِّدُونَ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بهترین شما صاحبان عقل هستند. گفته شد: «اى رسول خدا! صاحبان عقل چه کسانىاند؟» فرمودند: آنان که داراى عقلهای صحیح و اخلاق پاکند، اطعام طعام مى‌کنند، آشکارا سلام مىدهند و هنگامى که مردم در خوابند نماز (نماز شب) مىگذارند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٤، ح ٦٩٤٠
زَیْدٌ الزَّرَّادُ فِی أَصْلِهِ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) نَخْشَى أَنْ لَا نَکُونَ مُؤْمِنِینَ قَالَ وَ لِمَ ذَاکَ - إِلَى أَنْ قَالَ (ع)- بَلْ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ فِی الْأَرْضِ فِی أَطْرَافِهَا مُؤْمِنِینَ مَا قَدْرُ الدُّنْیَا کُلِّهَا عِنْدَهُمْ یَعْدِلُ جَنَاحَ بَعُوضَةٍ - إِلَى أَنْ ذَکَرَ مِنْ صِفَاتِهِمُ- الصُّفْرَ الْوُجُوهِ مِنَ السَّهَرِ فَذَلِکَ سِیمَاهُمْ مَثَلًا ضَرَبَهُ اللَّهُ فِی الْإِنْجِیلِ لَهُمْ وَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْفُرْقَانِ وَ الزَّبُورِ وَ الصُّحُفِ الْأُولَى وَصَفَهُمْ فَقَالَ سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ (الفتح: ٢٩) عَنَى بِذَلِکَ صُفْرَةَ وُجُوهِهِمْ مِنْ سَهَرِ اللَّیْلِ.
زید زراد گوید به امام صادق (ع) گفتم: ما می ترسیم که مؤمن نباشیم. آن حضرت فرمود: چرا چنین می گویید؟ - تا آن که فرمود:- بلکه سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، همانا در زمین و در اطراف آن مؤمنانی هستند که ارزش دنیا در نزد آنان به قدر بال پشه ای است. - تا آن که در بیان ویژگیهای آنها فرمود:- صورتشان زرد است از شب بیداری پس مثل چهره آنها را خداوند در انجیل و تورات و فرقان و زبور و کتابهای پیشینیان بیان کرده و فرموده « علامت [مشخصه] آنان بر اثر سجود در چهرههایشان است این صفت ایشان است در تورات و مثل آنها در انجیل» یعنی به خاطر آن از بیداری شب چهره آنها زرد است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٤، ح ٦٩٤١
عَنِ الْبَاقِرِ (ع) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ صَلَاةَ اللَّیْلِ فِی آخِرِهِ أَفْضَلُ مِنْهَا قَبْلَ ذَلِکَ وَ هُوَ وَقْتُ الْإِجَابَةِ وَ هِیَ هَدِیَّةُ الْمُؤْمِنِ إِلَى رَبِّهِ فَأَحْسِنُوا هَدَایَاکُمْ إِلَى رَبِّکُمْ یُحْسِنِ اللَّهُ جَوَائِزَکُمْ فَإِنَّهُ لَا یُوَاظِبُ عَلَیْهَا إِلَّا مُؤْمِنٌ أَوْ صِدِّیقٌ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: همانا نماز شب در آخرهاى شب از اول شب افضل است و آن وقت هنگام برآورده شدن حاجتها و استجابت دعاست و نماز در آن وقت ارمغان مؤمن است بسوى پروردگارش پس ارمغانهاى خویش را براى پروردگارتان نیکو کنید که خدا جائزههاى شما را نیکو کند زیرا که این ارمغان را نگهدارى نمیکند مگر مؤمن یا صدیق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٢٨، ح ٦٩٢١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّ أَفْضَلَ الصَّلَاةِ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ الصَّلَاةُ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا برترین نمازها بعد از نماز واجب، نماز در دل شب است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٩، ح ٦٩٥١
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) أَنَّهُ قَالَ: إِنِّی لَأَمْقُتُ الْعَبْدَ قَدْ قَرَأَ الْقُرْآنَ ثُمَّ یَنْتَبِهُ مِنَ اللَّیْلِ فَلَا یَقُومُ حَتَّى إِذَا دَنَا الصُّبْحُ قَامَ فَبَادَرَ الصَّلَاةَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا نزد من مورد بغض ترین بندگان کسی است که قرآن می خواند سپس بیدار می شود در شب اما بلند نمی شود تا اینکه نزدیک صبح می شود بلند شده و نماز [صبح] می خواند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٩، ح ٦٩٥٣
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً قَامَ مِنَ اللَّیْلِ فَصَلَّى وَ أَیْقَظَ أَهْلَهُ فَصَلَّوْا أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ صَلَاةُ الرَّجُلِ بِاللَّیْلِ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا قَامَ مِنَ اللَّیْلِ یُصَلِّی تُسَبِّحُ ثِیَابُهُ وَ مَنْ حَوْلَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خدا رحمت کند بنده ای را که بلند می شود در شب و نماز می خواند و بیدار می کند خانواده اش را پس نماز می خوانند و همانا برترین اعمال نماز فرد در شب است. قسم به کسی که جان من در دست اوست همانا مرد هنگامی که بلند می شود در شب و نماز می خواند تسبیح می گوید لباسش و آنچه در اطراف اوست.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٧، ح ٦٩٤٧
٢٧- تفسیر القمی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ عَمَلٍ حَسَنٍ یَعْمَلُهُ الْعَبْدُ إِلَّا وَ لَهُ ثَوَابٌ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا صَلَاةَ اللَّیْلِ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یُبَیِّنْ ثَوَابَهَا لِعَظِیمِ خَطَرِهَا عِنْدَهُ فَقَالَ تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِلَى قَوْلِهِ یَعْمَلُونَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ لِلَّهِ کَرَامَةً فِی عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ فِی کُلِّ یَوْمِ جُمُعَةٍ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ بَعَثَ اللَّهُ إِلَى الْمُؤْمِنِ مَلَکاً مَعَهُ حُلَّةٌ فَیَنْتَهِی إِلَى بَابِ الْجَنَّةِ فَیَقُولُ اسْتَأْذِنُوا لِی عَلَى فُلَانٍ فَیُقَالُ لَهُ هَذَا رَسُولُ رَبِّکَ عَلَى الْبَابِ فَیَقُولُ لِأَزْوَاجِهِ أَیَّ شَیْءٍ تَرَیْنَ عَلَیَّ أَحْسَنَ فَیَقُلْنَ یَا سَیِّدَنَا وَ الَّذِی أَبَاحَکَ الْجَنَّةَ مَا رَأَیْنَا عَلَیْکَ شَیْئاً أَحْسَنَ مِنْ هَذَا بَعَثَ إِلَیْکَ رَبُّکَ فَیَتَّزِرُ بِوَاحِدَةٍ وَ یَتَعَطَّفُ بِالْأُخْرَى فَلَا یَمُرُّ بِشَیْءٍ إِلَّا أَضَاءَ لَهُ حَتَّى یَنْتَهِیَ إِلَى الْمَوْعِدِ فَإِذَا اجْتَمَعُوا تَجَلَّى لَهُمُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَإِذَا نَظَرُوا إِلَیْهِ خَرُّوا سُجَّداً فَیَقُولُ عِبَادِی ارْفَعُوا رُءُوسَکُمْ لَیْسَ هَذَا یَوْمَ سُجُودٍ وَ لَا یَوْمَ عِبَادَةٍ قَدْ رَفَعْتُ عَنْکُمُ الْمَئُونَةَ
فَیَقُولُونَ یَا رَبِّ وَ أَیُّ شَیْءٍ أَفْضَلُ مِمَّا أَعْطَیْتَنَا أَعْطَیْتَنَا الْجَنَّةَ فَیَقُولُ لَکُمْ مِثْلُ مَا فِی أَیْدِیکُمْ سَبْعِینَ ضِعْفاً فَیَرْجِعُ الْمُؤْمِنُ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ بِسَبْعِینَ ضِعْفاً مِثْلَ مَا فِی یَدَیْهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ لَدَیْنا مَزِیدٌ وَ هُوَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ إِنَّ لَیْلَهَا لَیْلَةٌ غَرَّاءُ وَ یَوْمُهَا یَوْمٌ أَزْهَرُ فَأَکْثِرُوا فِیهَا مِنَ التَّسْبِیحِ وَ التَّکْبِیرِ وَ التَّهْلِیلِ وَ الثَّنَاءِ عَلَى اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
قَالَ فَیَمُرُّ الْمُؤْمِنُ فَلَا یَمُرُّ بِشَیْءٍ إِلَّا أَضَاءَ لَهُ حَتَّى یَنْتَهِیَ إِلَى أَزْوَاجِهِ فَیَقُلْنَ وَ الَّذِی أَبَاحَنَا الْجَنَّةَ یَا سَیِّدَنَا مَا رَأَیْنَا قَطُّ أَحْسَنَ مِنْکَ السَّاعَةَ فَیَقُولُ إِنِّی قَدْ نَظَرْتُ بِنُورِ رَبِّی ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَزْوَاجَهُ لَا یَغِرْنَ وَ لَا یَحِضْنَ وَ لَا یَصْلَفْنَ
قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَرَدْتُ أَنْ أَسْأَلَکَ عَنْ شَیْءٍ أَسْتَحْیِی مِنْهُ قَالَ سَلْ قُلْتُ هَلْ فِی الْجَنَّةِ غِنَاءٌ قَالَ إِنَّ فِی الْجَنَّةِ شَجَراً یَأْمُرُ اللَّهُ رِیَاحَهَا فَتَهُبُّ فَتَضْرِبُ تِلْکَ الشَّجَرَةُ بِأَصْوَاتٍ لَمْ یَسْمَعِ الْخَلَائِقُ بِمِثْلِهَا حُسْناً ثُمَّ قَالَ هَذَا عِوَضٌ لِمَنْ تَرَکَ السَّمَاعَ فِی الدُّنْیَا مِنْ مَخَافَةِ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ زِدْنِی فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ جَنَّةً بِیَدِهِ وَ لَمْ تَرَهَا عَیْنٌ وَ لَمْ یَطَّلِعْ مَخْلُوقٌ یَفْتَحُهَا الرَّبُّ کُلَّ صَبَاحٍ فَیَقُولُ ازْدَادِی رِیحاً ازْدَادِی طِیباً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر کـار نـیکى که بـنـده مىکند در قــرآن برایش ثوابى ذکر شده است مگر نماز شب که از بس نزد خدا پر اهمیت است ثواب آن را معلوم نکرده است و فرموده: «(شبها) پهلو از بستر خواب تهی کنند و با بیم و امید (و ناله اشتیاق در نماز شب) خدای خود را بخوانند و آنچه روزی آنها کرده‌ایم (به مسکینان) انفاق کنند. پس هیچ کس نمیداند که به پاداش نیکوکاریشان چه نعمت و لذّتهای بی‌نهایت که روشنی‌بخش (دل و) دیده است در عالم غیب برایشان ذخیره شده است.» (سوره سجده آیات ١٦ و ١٧) سپس فرمودند: همانا خداوند در مورد مومنان در هر روز جمعه اکرام ویژه‌ای به عمل می‌آورد؛ هنگامی که روز جمعه شود، خداوند نزد مومنان فرشته‌ای را می‌فرستد که همراهش دو حُلّه (= جامه بهشتی) هست؛ او به درب بهشت می‌رسد و میگوید: برای من از فلانی اذن ورود بگیرید. به او گفته می‌شود فرستاده پروردگارت دم درب است. [فرستاده وارد می‌شود و جامه‌های بهشتی را تقدیم میکند و او بر تن میگوید] سپس به همسرانش میگوید: آیا تاکنون چیزی بر من نیکوتر از این دیده بودید؟ می‌گویند: ای سرور ما! قسم به کسی که بهشت را بر تو حلال کرد، ما نیکوتر از این چیزی که خداوند برایت فرستاد بر تو ندیده بودیم. پس یکی را به تن می کند و دیگری را بر دوش می‌اندازد و برچیزی نمی‌گذرد مگر اینکه آن را نورانی و روشن می‌گرداند تا به وعده‌گاه می‌رسد. هنگامی که همگی جمع شدند پروردگار تبارک و تعالی بر آنان تجلی‌ای میکند؛ چون به سوی او، یعنی به رحمت او، نظر کنند همگی به سجده بیفتند. خداوند می فرماید: سر بردارید که امروز دیگر زمان سجده و عبادت نیست که من هرگونه سختی را از شما برداشته‌ام.
می‌گویند: پروردگارا! واقعا چه چیزی برتر از این بهشتی است که به ما عطا فرمودی؟! خطاب می‌آید: برای هر یک از شما هفتاد برابر آنچه در اختیارتان داده‌ام نیز گوارای‌تان! پس هر مومنی در هر جمعه هفتاد برابر آنچه تاکنون در اختیار داشته دریافت می کند و این همان است که فرمود «و نزد ما اضافه‌ای است» (ق/۳۵) و آن در روز جمعه است که همانا شبش دلربا و روزش زیباست؛ پس در آن بسیار تسبیح (= سبحان الله) و تهلیل (= لا اله الا الله) و تکبیر (= الله اکبر) و حمد و ثنای بر خداوند و صلوات بر پیامبر (ص) گویید.
فرمود: سپس مومن برمی‌گردد و باز از چیزی عبور نمیکند مگر اینکه آن را نورافشان می‌نماید تا به نزد همسرانش برمی‌گردد. آنان به او می‌گویند: به کسی که بهشت را بر تو حلال کرد سوگند که ما تاکنون تو را نیکوتر از این لحظه ندیده بودیم. میگوید: این بدان سبب است که من به نور پروردگارم نگریسته‌ام. سپس فرمود: همانا همسرانش نه هووگری میکنند و نه دچار حیض می‌شوند و نه خودستایی و فخرفروشی میکنند [یا: نه با او با خشکی برخورد می‌نمایند]
به امام صادق (علیه السلام) گفتم: فدایت شوم، همانا من می خواهم از چیزی که از آن شرم دارم، از شما بپرسم. حضرت فرمودند: بپرس. گفتم: آیا در بهشت غنا و موسیقی هم هست؟ حضرت فرمود: در بهشت درختی است که بر اثر وزش باد بهشت، صداهایی از آن شنیده می شود که هیچیک از خلائق به زیبایی آن صدایی نشنیده اند. سپس حضرت فرمودند: این، برای کسانی است که در دنیا از ترس خدا، شنیدن موسیقی (حرام) را ترک کرده اند. گوید گفتم: فدایت شوم بیشتر بفرمایید. حضرت فرمودند: خداوند یک بهشت را به دست خود آفریده است و هیچ چشمی آنرا ندیده است و هیچ آفریده‌ای از آن آگاه نگردیده است؛ و خداوند آنرا هر صبحگاهی باز میکند و به آن میگوید: بویَت فراوان باد، عطرت فراوان باد! (یعنی پیوسته و مدام عطرت و رائحۀ پاک و طیّبت را زیادتر کن) و اینست گفتار خدای تعالی که: «هیچ نفسی نمیداند که آنچه برای او مخفی شده است، در پاداش کرداری که در دنیا انجام میداده است چیست؛ پاداشی که موجب روشنی چشمهاست.» (سوره سجده آیه ١٧)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨، ص ١٢٦، ح ٢٧
٣١١- ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثٌ هُنَّ فَخْرُ الْمُؤْمِنِ وَ زَیْنُهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ الصَّلَاةُ فِی آخِرِ اللَّیْلِ وَ یَأْسُهُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ وَلَایَتُهُ الْإِمَامَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ وَ ثَلَاثَةٌ هُمْ شِرَارُ الْخَلْقِ ابْتُلِیَ بِهِمْ خِیَارُ الْخَلْقِ- أَبُو سُفْیَانَ أَحَدُهُمْ قَاتَلَ رَسُولَ اللَّهِ ص وَ عَادَاهُ وَ مُعَاوِیَةُ قَاتَلَ عَلِیّاً ع وَ عَادَاهُ وَ یَزِیدُ بْنُ مُعَاوِیَةَ لَعَنَهُ اللَّهُ قَاتَلَ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع وَ عَادَاهُ حَتَّى قَتَلَهُ.
عبد اللَّه بن سنان مىگوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مىفرمود: سه چیز است که مؤمن بدان مىبالد و زیور دنیا و آخرت بشمار است: نماز آخر شب، نومیدى او از آنچه در دست مردم است و دوست داشتن امام از آل محمد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم. امام علیه السّلام فرمود: و سه کس بودند که بدترین خلق خدا بودند و بهترین آفریدگان خدا گرفتار ایشان بودند: ابو سفیان که با پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم جنگید، معاویه که با على علیه السّلام دشمنى ورزید، یزید بن معاویه- که نفرین خدا بر او باد- کشنده حسین بن على علیه السّلام که با او آن قدر ستیز کرد که او را کشت.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٢٣٤، ح ٣١١
قَالَ الصَّادِقُ (ع) یَقُومُ النَّاسُ مِنْ فُرُشِهِمْ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ صِنْفٌ لَهُ وَ لَا عَلَیْهِ وَ صِنْفٌ عَلَیْهِ وَ لَا لَهُ وَ صِنْفٌ لَا عَلَیْهِ وَ لَا لَهُ. فَأَمَّا الصِّنْفُ الَّذِی لَهُ وَ لَا عَلَیْهِ فَیَقُومُ مِنْ مَنَامِهِ فَیَتَوَضَّأُ وَ یُصَلِّی وَ یَذْکُرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَذَلِکَ الَّذِی لَهُ وَ لَا عَلَیْهِ وَ أَمَّا الصِّنْفُ الثَّانِی فَلَمْ یَزَلْ فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَذَلِکَ الَّذِی عَلَیْهِ وَ لَا لَهُ وَ أَمَّا الصِّنْفُ الثَّالِثُ فَلَمْ یَزَلْ نَائِماً حَتَّى أَصْبَحَ فَذَلِکَ الَّذِی لَا عَلَیْهِ وَ لَا لَهُ.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردمى که از بستر خود برخیزند، سه دستهاند؛ دسته‌اى سودمند و بىزیان، دسته‌اى زیان‌مند و بىسود و دسته‌اى بىسود و بىزیان. دسته سودمند بىزیان، کسی است که از خواب برخیزد و وضوء می گیرد و نماز می خواند و ذکر خدا می گوید. دسته دوم، کسانی هستند پیوسته در معصیت هستند تا بخوابند این افراد زیان‌مند و بىسود هستند. دسته سوم کسانی هستند که تا صبح بخوابند، نه سود می‌برند و نه زیان.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٣، ح ١٠٢٨٣
خدا و نماز شب
عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ (ع) أَنْ قَالَ لَهُ؛ یَا ابْنَ عِمْرَانَ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی فَإِذَا جَنَّهُ اللَّیْلُ نَامَ عَنِّی أَ لَیْسَ کُلُ مُحِبٍ یُحِبُ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ. هَا أَنَا یَا ابْنَ عِمْرَانَ مُطَّلِعٌ عَلَى أَحِبَّائِی إِذَا جَنَّهُمُ اللَّیْلُ حَوَّلْتُ أَبْصَارَهُمْ فِی قُلُوبِهِمْ وَ مَثَّلْتُ عُقُوبَتِی بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ یُخَاطِبُونِّی عَنِ الْمُشَاهَدَةِ وَ یُکَلِّمُونِّی عَنِ الْحُضُورِ یَا ابْنَ عِمْرَانَ هَبْ لِی مِنْ قَلْبِکَ الْخُشُوعَ وَ مِنْ بَدَنِکَ الْخُضُوعَ وَ مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ ادْعُنِی فِی ظُلَمِ اللَّیْلِ فَإِنَّکَ تَجِدُنِی قَرِیباً مُجِیباً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: در مناجات موسى بن عمران با خدا است که اى موسى، دروغ گوید کسی که فکر کند مرا دوست دارد پس هنگامی که تاریکى شب او را فرا مى گیرد به خواب مى رود ( و از مناجات با من غافل مى شود). مگر نه هر محبی دوست دارد که با محبوبش خلوت کند؟ هان ای فرزند عمران! من به حال دوستانم آگاهم، وقتی سیاهی شب آنان را در بر گیرد، به جای دیده با دل بنگرند و عقوبت من در جلوی دیدگانشان مجسم گردد، پس مرا چنان خطاب کنند که گوئی می بینند و با من آنگونه سخن بگویند که گوئی در حضورم نشسته‌اند. اى پسر عمران بر من ببخش از قلبت خشوع و از بدنت خضوع و از دو چشمت اشک و مرا در دل شب تاریک بخوان که من را نزدیک و پاسخ دهنده مىیابى.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ٧٧، ح ٨٧٧٨
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): إِنَّ اللَّهَ یُحِبُ الْمُدَاعِبَ فِی الْجِمَاعِ بِلَا رَفَثٍ وَ الْمُتَوَحِّدَ بِالْفِکْرِ الْمُتَخَلِّیَ بِالْعِبَرِ السَّاهِرَ فِی الصَّلَاةِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: همانا خداوند کسی را که در بین جماعت شوخی و خوشمزگی کند بدون ناسزاگویی دوست دارد و کسی که در حالت تنهایی در حال تفکر است، آنکه خودش را به زیور عبرت آراسته و کسی که شب زنده دار به نماز است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٣، ح ١٠٢٨٤
عَنِ النَّبِیِّ (ص) عَلَیْکُمْ بِقِیَامِ اللَّیْلِ فَإِنَّهُ دَأْبُ الصَّالِحِینَ قَبْلَکُمْ وَ إِنَّ قِیَامَ اللَّیْلِ قُرْبَةٌ إِلَى اللَّهِ وَ تَکْفِیرُ السَّیِّئَاتِ وَ مَنْهَاةٌ عَنِ الْإِثْمِ وَ مَطْرَدَةُ الدَّاءِ عَنْ أَجْسَادِکُمْ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بر شما باد نماز شب، زیرا نماز شب شیوه نیکوکاران پیش از شماست و همانا بیداری شب تقرب به سوی خدا و پوشاننده (کفاره) بدیها و از بین برنده گناهان و باعث دورى بیماریها از بدنهاى شماست.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣١، ح ٦٩٣٢
عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ (ع) أَنْ قَالَ لَهُ؛ یَا ابْنَ عِمْرَانَ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی فَإِذَا جَنَّهُ اللَّیْلُ نَامَ عَنِّی أَ لَیْسَ کُلُ مُحِبٍ یُحِبُ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ. هَا أَنَا یَا ابْنَ عِمْرَانَ مُطَّلِعٌ عَلَى أَحِبَّائِی إِذَا جَنَّهُمُ اللَّیْلُ حَوَّلْتُ أَبْصَارَهُمْ فِی قُلُوبِهِمْ وَ مَثَّلْتُ عُقُوبَتِی بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ یُخَاطِبُونِّی عَنِ الْمُشَاهَدَةِ وَ یُکَلِّمُونِّی عَنِ الْحُضُورِ یَا ابْنَ عِمْرَانَ هَبْ لِی مِنْ قَلْبِکَ الْخُشُوعَ وَ مِنْ بَدَنِکَ الْخُضُوعَ وَ مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ ادْعُنِی فِی ظُلَمِ اللَّیْلِ فَإِنَّکَ تَجِدُنِی قَرِیباً مُجِیباً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: در مناجات موسى بن عمران با خدا است که اى موسى، دروغ گوید کسی که فکر کند مرا دوست دارد پس هنگامی که شب فرا رسد دروغ مى گوید کسى که مى پندارد مرا دوست مى دارد، اما چون تاریکى شب او را فرا مى گیرد به خواب مى رود ( و از مناجات با من غافل مى شود). مگر نه هر محبی دوست دارد که با محبوبش خلوت کند؟ هان ای فرزند عمران! من به حال دوستانم آگاهم، وقتی سیاهی شب آنان را در بر گیرد، به جای دیده با دل بنگرند و عقوبت من در جلوی دیدگانشان مجسم گردد، پس مرا چنان خطاب کنند که گوئی می بینند و با من آنگونه سخن بگویند که گوئی در حضورم نشسته‌اند. اى پسر عمران ببخش بر من از قلبت خشوع و از بدنت خضوع و از دو چشمت اشک و مرا در دل شب تاریک بخوان که من را نزدیک و پاسخ دهنده مىیابى.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ٧٧، ح ٨٧٧٨
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِی جُعِلْتُ فِدَاکَ أَیُّ سَاعَةٍ یَکُونُ الْعَبْدُ أَقْرَبَ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ مِنْهُ قَرِیبٌ؟ قَالَ: إِذَا قَامَ فِی آخِرِ اللَّیْلِ وَ الْعُیُونُ هَادِئَةٌ فَیَمْشِی إِلَى وَضُوئِهِ حَتَّى یَتَوَضَّأَ فَأَسْبَغَ وُضُوءَهُ ثُمَّ یَجِیءُ حَتَّى یَقُومَ فِی مَسْجِدِهِ فَیُوَجِّهُ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَ یَصُفُّ قَدَمَیْهِ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ وَ یُکَبِّرُ وَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ وَ قَرَأَ جُزْءاً وَ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ وَ قَامَ لِیُعِیدَ صَلَاتَهُ نَادَاهُ مُنَادٍ مِنْ عَنَانِ السَّمَاءِ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ أَیُّهَا الْعَبْدُ الْمُنَادِی رَبَّهُ إِنَّ الْبِرَّ لَیُنْشَرُ عَلَى رَأْسِکَ مِنْ عَنَانِ السَّمَاءِ وَ الْمَلَائِکَةُ مُحِیطَةٌ بِکَ مِنْ لَدُنْ قَدَمَیْکَ إِلَى عَنَانِ السَّمَاءِ وَ اللَّهُ یُنَادِی عَبْدِی لَوْ تَعْلَمُ مَنْ تُنَاجِی إِذاً مَا انْفَتَلْتَ. قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا الِانْفِتَالُ قَالَ تَقُولُ بِوَجْهِکَ وَ جَسَدِکَ هَکَذَا ثُمَّ وَلَّى وَجْهَهُ فَذَاکَ الِانْفِتَالُ.
ابی یعقوب گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم قربانت گردم در چه ساعتی بنده به خدا نزدیکتر می شود و خدا نیز به او نزدیک می شود؟ فرمود: هرگاه بنده در آخر شب به پا خیزد در حالی که دیدگان همه در خوابند سپس برای وضو برود وضوی شادابی بگیرد بعد بیاید به جایگاه نمازش بایستد رو به طرف خدا کند روی دو پا بایستد و صدایش را بلند کند تکبیر نماز را شروع کند، جزئی از آن را بخواند سپس دو رکعت نماز بگذارد و بایستد دوباره نماز بخواند، ندا کننده ای از دل آسمان از طرف راست عرش ندا در دهد: ای بنده ای که پروردگارت را صدا می زنی همانا نیکی از آسمان بر سرت پخش می شود، فرشتگان دور ترا گرفته اند، از قدمت تا آسمان و خداوند ندا سر می دهد که ای بنده من اگر بدانی با چه کسی مناجات و نیایش می کنی هرگز از مناجات منصرف نخواهی شد. راوی می گوید: عرض کردم ای فرزند پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) فدایت شوم مقصود از (انفتال) چیست؟ امام در حالی که صورت خود را به سمت پشت سر می چرخانید، فرمود: انفتال این است که صورت و بدنت را برگردانی.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٣، ح ٦٩٣٩
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ: قِیَامُ اللَّیْلِ مَصَحَّةُ الْبَدَنِ وَ رِضَا الرَّبِّ وَ تَمَسُّکٌ بِأَخْلَاقِ النَّبِیِّینَ وَ تَعَرُّضٌ لِرَحْمَتِهِ.
ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش، از امیر مؤمنان على علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: نماز شب، بدن را سلامت مىبخشد، موجب خشنودى پروردگار مىگردد و مقیّد بودن به اخلاق پسندیده پیامبران الهى و خود را در معرض رحمت خداوندى قرار دادن است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٠، ح ١٠٢٧٥
مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ صَلَاةَ اللَّیْلِ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُرْضِی الرَّبَّ وَ تَنْفِی السَّیِّئَاتِ.
روایت شده که همانا نماز شب روزى را فراوان، چهره را زیبا، پروردگار را راضی و گناهان را می برد.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٧، ح ١٠٢٩٦
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ اللَّیْلِ مَرْضَاةُ الرَّبِّ وَ حُبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ سُنَّةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ نُورُ الْمَعْرِفَةِ وَ أَصْلُ الْإِیمَانِ وَ رَاحَةُ الْأَبْدَانِ وَ کَرَاهِیَةُ الشَّیْطَانِ وَ سِلَاحٌ عَلَى الْأَعْدَاءِ وَ إِجَابَةٌ لِلدُّعَاءِ وَ قَبُولُ الْأَعْمَالِ وَ بَرَکَةٌ فِی الرِّزْقِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: نماز شب سبب خوشنودى پروردگار و دوستى فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و ریشهى ایمان و وسیله آسایش بدنها و باعث ناراحتى شیطان و اسلحه اى در مقابل دشمنان و وسیله مستجاب شدن دعا و قبولى اعمال و فراوانى روزى است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٥، ح ٦٩٤٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ (ع) قَالَ: قِیَامُ اللَّیْلِ مَصَحَّةُ الْبَدَنِ وَ رِضَا الرَّبِّ وَ تَمَسُّکٌ بِأَخْلَاقِ النَّبِیِّینَ وَ تَعَرُّضٌ لِرَحْمَتِهِ.
ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش، از امیر مؤمنان على علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: نماز شب، بدن را سلامت مىبخشد، موجب خشنودى پروردگار مىگردد و مقیّد بودن به اخلاق پسندیده پیامبران الهى و خود را در معرض رحمت خداوندى قرار دادن است.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٠، ح ١٠٢٧٥
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثَلَاثَةً التَّهَجُّدَ بِاللَّیْلِ وَ إِفْطَارَ الصَّائِمِ وَ لِقَاءَ الْإِخْوَانِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: از رحمت خدای عزوجل سه چیز است: عبادت شبانه، افطار دادن به روزه دار، و دیدار با برادران دینى.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٣، ح ١٠٢٨٢
قَالَ رَسُولَ اللَّهِ (ص): مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا إِلَّا لِإِطْعَامِهِ الطَّعَامَ وَ الصَّلَاةِ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: [حضرت] ابراهیم به مقام دوست خاص خدا نرسید مگر به خاطر اطعام غذا، نماز شب در حالی که مردم در خواب بودند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٥٦، ح ١٠٢٩١
قَالَ عَلِیّ بْنِ موسی الرِّضَا (ع): حَافِظُوا عَلَى صَلَاةِ اللَّیْلِ فَإِنَّهَا حُرْمَةُ الرَّبِّ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تَضْمَنُ رِزْقَ النَّهَارِ وَ طَوِّلُوا الْوُقُوفَ فِی الْوَتْرِ فَإِنَّهُ رُوِیَ أَنَّهُ مَنْ طَوَّلَ الْوُقُوفَ فِی الْوَتْرِ قَلَّ وُقُوفُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام فرمودند: برنماز شب مواظبت کنید چراکه نماز شب رعایت حرمت پروردگار است و روزی را جلب ، صورت را زیبا و روزی را ضمانت میکند. نماز وتر را طولانی انجام دهید ، چون روایت شده است که هرکس آن را طولانی کند درقیامت کمتر توقف خواهدکرد.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣١، ح ٦٩٣٠
عَنِ النَّبِیِّ (ص) قَالَ: إِذَا أَیْقَظَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ مِنَ اللَّیْلِ فَتَوَضَّئَا وَ صَلَّیَا کُتِبَا مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِرَاتِ وَ قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى «إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلًا» (المزّمّل: ٦) الْمَرْوِیُّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُمَا قَالا هِیَ الْقِیَامُ فِی آخِرِ اللَّیْلِ إِلَى صَلَاةِ اللَّیْلِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هنگامى که مرد همسرش را شبانگاه بیدار کند و هر دو وضو بگیرند و نماز (شب) بخوانند از مردان و زنانى خواهند بود که بسیار یاد خدا می کنند و فرمود در گفتار خداوند « قطعا برخاستن شب رنجش بیشتر و گفتار [در آن هنگام] راستینتر است.» (سوره مزمل، آیه ٦) روایت شده از امام باقر(ع) و امام صادق(ع)که فرمودند آن برپاخاستن در آخر شب برای نماز شب است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٢، ح ٦٩٣٥
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً قَامَ مِنَ اللَّیْلِ فَصَلَّى وَ أَیْقَظَ أَهْلَهُ فَصَلَّوْا أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ صَلَاةُ الرَّجُلِ بِاللَّیْلِ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا قَامَ مِنَ اللَّیْلِ یُصَلِّی تُسَبِّحُ ثِیَابُهُ وَ مَنْ حَوْلَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خدا رحمت کند بنده ای را که بلند می شود در شب و نماز می خواند و بیدار می کند خانواده اش را پس نماز می خوانند و همانا برترین اعمال نماز فرد در شب است. قسم به کسی مه جان من در دست اوست همانا مرد هنگامی که بلند می شود در شب و نماز می خواند تسبیح می گوید لباسش و آنچه در اطراف اوست.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٧، ح ٦٩٤٧
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَى الدُّنْیَا أَنْ أَتْعِبِی مَنْ خَدَمَکِ وَ اخْدُمِی مَنْ رَفَضَکِ وَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا تَخَلَّى بِسَیِّدِهِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ وَ نَاجَاهُ أَثْبَتَ اللَّهُ النُّورَ فِی قَلْبِهِ فَإِذَا قَالَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ نَادَاهُ الْجَلِیلُ جَلَّ جَلَالُهُ لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْنِی أُعْطِکَ وَ تَوَکَّلْ عَلَیَّ أَکْفِکَ ثُمَّ یَقُولُ جَلَّ جَلَالُهُ لِمَلَائِکَتِهِ مَلَائِکَتِی انْظُرُوا إِلَى عَبْدِی فَقَدْ تَخَلَّى بِی فِی جَوْفِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ وَ الْبَطَّالُونَ لَاهُونَ وَ الْغَافِلُونَ نِیَامٌ اشْهَدُوا أَنِّی غَفَرْتُ لَهُ
مفضل از امام صادق علیه السلام نقل کرده که رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند: خداوند عزوجل به دنیا وحى کرد: هر که در خدمت تو باشد او را به رنج و تعب بیانداز و هر که تو را رها کند تو در خدمت او باش و هرگاه بنده در دل شب تار، با مولاى خود خلوت کند و با او به راز نیاز پردازد، خداوند نور را در دل او جایگزین فرماید و چون بگوید اى پروردگار من ، خداوند جلیل جل جلاله صدایش کرده و گوید بله اى بنده من، بخواه از من تا عطایت کنم به من توکل نما تا کفایتت کنم. سپس خداوند جل جلاله به فرشتگانش مى فرماید: اى فرشتگان من، بنده ام را بنگرید، در دل این شب تاریک با من خلوت کرده است در حالى که بطالت پیشگان به لهو و لعب مشغولند و غفلت زدگان در بستر خواب خفته اند، اینک گواه باشید که من به طور حتم او را آمرزیدم.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٨، ح ٦٩٥٠
عَنِ النَّبِیِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ اللَّیْلِ مَرْضَاةُ الرَّبِّ وَ حُبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ سُنَّةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ نُورُ الْمَعْرِفَةِ وَ أَصْلُ الْإِیمَانِ وَ رَاحَةُ الْأَبْدَانِ وَ کَرَاهِیَةُ الشَّیْطَانِ وَ سِلَاحٌ عَلَى الْأَعْدَاءِ وَ إِجَابَةٌ لِلدُّعَاءِ وَ قَبُولُ الْأَعْمَالِ وَ بَرَکَةٌ فِی الرِّزْقِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: نماز شب سبب خوشنودى پروردگار و دوستى فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و ریشهى ایمان و وسیله آسایش بدنها و باعث ناراحتى شیطان و اسلحه اى در مقابل دشمنان و وسیله مستجاب شدن دعا و قبولى اعمال و فراوانى روزى است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٣٥، ح ٦٩٤٢
روش انجام
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ (ع) قَالَ: إِذَا انْتَصَفَ اللَّیْلُ ظَهَرَ بَیَاضٌ فِی وَسَطِ السَّمَاءِ شِبْهُ عَمُودٍ مِنْ حَدِیدٍ تُضِیءُ لَهُ الدُّنْیَا فَیَکُونُ سَاعَةً ثُمَّ یَذْهَبُ وَ یُظْلِمُ فَإِذَا بَقِیَ ثُلُثُ اللَّیْلِ ظَهَرَ بَیَاضٌ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ فَأَضَاءَتْ لَهُ الدُّنْیَا فَیَکُونُ سَاعَةً ثُمَّ یَذْهَبُ وَ هُوَ وَقْتُ صَلَاةِ اللَّیْلِ ثُمَّ یُظْلِمُ قَبْلَ الْفَجْرِ ثُمَّ یَطْلُعُ الْفَجْرُ الصَّادِقُ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ قَالَ وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ یُصَلِّیَ صَلَاةَ اللَّیْلِ فِی نِصْفِ اللَّیْلِ فَذَلِکَ لَهُ
امام هادی علیه السلام فرمودند: چون نصف شب شود، در دل آسمان سپیدی همچون عمود آهنین که دنیا را روشن می کند پدید می آید، ساعتی هست، سپس می رود و تاریک می شود و چون یک سوم شب باقی ماند، سپیدی از طرف مشرق که دنیا را روشن می کند پدید می آید، ساعتی هست، سپس می رود و این وقت نماز شب است، سپس پیش از سپیده فجر تاریک می شود، آنگاه از جانب شرق، فجر صادق می دمد و هر که بخواهد نماز شب را در نصف شب بخواند می تواند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٨٣، ح ٦
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): وَقْتُ صَلَاةِ اللَّیْلِ مَا بَیْنَ نِصْفِ اللَّیْلِ إِلَى آخِرِهِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: وقت نماز شب ما بین نیمه شب تا آخر شب است.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٥٩، ح ٥٠٩٥
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَتَى أُصَلِّی صَلَاةَ اللَّیْلِ قَالَ صَلِّهَا فِی آخِرِ اللَّیْلِ.
به امام صادق علیه السّلام گفتم کی نماز شب بخوانم؟ فرمودند: نماز بخوان در آخر شب. (یعنی بهتر است در آخر شب نزدیک صبح نماز بخوانی)
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٧٢، ح ٥١٣٨
عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) عَنْ سَاعَاتِ الْوَتْرِ قَالَ أَحَبُّهَا إِلَیَّ الْفَجْرُ الْأَوَّلُ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ أَفْضَلِ سَاعَاتِ اللَّیْلِ قَالَ الثُّلُثُ الْبَاقِی.
اسماعیل بن سعد اشعری گوید از امام رضا (ع) سوال کردم از ساعات نماز شب فرمود بهترینش نزد من فجر اول است و سوال کردم از برترین ساعات نماز شب فرمودند یک سوم باقی مانده [از آخر شب].
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٧٢، ح ٥١٣٩
عَنِ الْبَاقِرِ (ع) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ صَلَاةَ اللَّیْلِ فِی آخِرِهِ أَفْضَلُ مِنْهَا قَبْلَ ذَلِکَ وَ هُوَ وَقْتُ الْإِجَابَةِ وَ هِیَ هَدِیَّةُ الْمُؤْمِنِ إِلَى رَبِّهِ فَأَحْسِنُوا هَدَایَاکُمْ إِلَى رَبِّکُمْ یُحْسِنِ اللَّهُ جَوَائِزَکُمْ فَإِنَّهُ لَا یُوَاظِبُ عَلَیْهَا إِلَّا مُؤْمِنٌ أَوْ صِدِّیقٌ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: همانا نماز شب در آخرهاى شب از اول شب افضل است و آن وقت هنگام برآورده شدن حاجتها و استجابت دعاست و نماز در آن وقت ارمغان مؤمن است بسوى پروردگارش پس ارمغانهاى خویش را براى پروردگارتان نیکو کنید که خدا جائزههاى شما را نیکو کند زیرا که این ارمغان را نگهدارى نمیکند مگر مؤمن یا صدیق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٦، ص ٣٢٨، ح ٦٩٢١
سُئِلَ الْبَاقِرُ (ع) عَنْ وَقْتِ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَقَالَ: هُوَ الْوَقْتُ الَّذِی جَاءَ عَنْ جَدِّی رَسُولِ اللَّهِ (ص) أَنَّهُ قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى مُنَادِیاً یُنَادِی فِی السَّحَرِ هَلْ مِنْ دَاعٍ فَأُجِیبَهُ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ هَلْ مِنْ طَالِبٍ فَأُعْطِیَهُ ثُمَّ قَالَ هُوَ الْوَقْتُ الَّذِی وَعَدَ فِیهِ یَعْقُوبُ بَنِیهِ أَنْ یَسْتَغْفِرَ لَهُمْ وَ هُوَ الْوَقْتُ الَّذِی مَدَحَ فِیهِ الْمُسْتَغْفِرِینَ فَقَالَ وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ
از امام باقر علیه السّلام سؤال شد از وقت نماز شب. فرمود: همان وقتى است که از طرف جدّم رسول خدا معین شده، جدم فرمود که براى خداى تعالى نداکنندهاى است که در سحرها فریاد میزند که آیا خوانندهاى هست که او را جواب دهم و حاجت و نیازمندیش را برآورم، آیا استغفار کنندهاى هست که من او را بیامرزم، آیا طلبکنندهاى هست که او را عطا کنم. بعد فرمود: آن وقتى است که یعقوب پیغمبر در سحرها به فرزندانش وعده کرد که آن وقت طلب آمرزش کند براى آنان و آن وقت همان وقتى است که ستایش شدهاند در آن وقت استغفارکنندگان که خدا میفرماید: وَ الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحارِ.
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج ١، ص ٩٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» قَالَ: کَانُوا یَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ فِی آخِرِ الْوَتْرِ فِی آخِرِ اللَّیْلِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
امام صادق علیه السّلام درباره گفتار خداوند تعالی «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ» فرمودند: استغفار می کنند خدا را هفتاد مرتبه در آخر نماز شب در آخر شب.
علل الشرائع، ج ٢، ص ٣٦٤، ح ١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَقُومَ إِلَى صَلَاةِ اللَّیْلِ فَقُلْ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ وَ آلِهِ وَ أُقَدِّمُهُمْ بَیْنَ یَدَیْ حَوَائِجِی فَاجْعَلْنِی بِهِمْ وَجِیهاً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ اللَّهُمَّ ارْحَمْنِی بِهِمْ وَ لَا تُعَذِّبْنِی بِهِمْ وَ اهْدِنِی بِهِمْ وَ لَا تُضِلَّنِی بِهِمْ وَ ارْزُقْنِی بِهِمْ وَ لَا تَحْرِمْنِی بِهِمْ وَ اقْضِ لِی حَوَائِجِی لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ»
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هرگاه خواستی برای نماز شب به پا خیزی پس بگو: بارالها! من به وسیله پیامبرت؛ پیامبر رحمت و آل او به سوی تو رو می کنم و آنان را در برابر حوائجم قرار می دهم، پس مرا به واسطه آنان آبرومند و از مقربان در دنیا و آخرت قرار ده.بارالها! مرا به خاطر آنان رحم کن و به خاطر آنان عذاب نکن و به آنان هدایت نما و گمراه مگردان، و روزی بده و محروم نگردان و حوائج دنیا و آخرتم را برآورده نما، که به طور حتم تو بر هر کاری قدرت داری و به هر چیزی دانایی.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ١٥٢، ح ٤٣٥٥
عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) قَالَ: مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَرْتَعَ فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ فَلْیَقْرَأِ الْحَوَامِیمَ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که دوست دارد در باغهای بهشت بگردد پس سوره های حوامیم (سوره های غافر یا مؤمن، فصلت، شورى، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف) را در نماز شب بخواند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٢١٨، ح ٤٥٣١
عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: مَنْ قَالَ فِی وَتْرِهِ «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» سَبْعِینَ مَرَّةً وَ هُوَ قَائِمٌ وَ وَاظَبَ عَلَى ذَلِکَ حَتَّى یَمْضِیَ لَهُ سَنَةٌ، کُتِبَ عِنْدَهُ تَعَالَى مِنَ وَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسی که بخواند در نماز وتر هفتاد مرتبه «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» در حالی که ایستاده است و پایداری نماید در آن تا اینکه یک سال چنین کند نوشته می شود نزد خدای تعالی از استغفار کنندگان در سحرگاهان (الْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَارِ) و بهشت بر او واجب می شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٤٠٧، ح ٥٠٢٩
عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاک عَنِ الرِّضَا (ع) فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ فِی سِیرَتِهِ فِی عِبَادَتِهِ قَالَ ثُمَّ یَقُومُ (ع) فَیُصَلِّی الْوَتْرَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِیهَا الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ یَقْنُتُ فِیهَا قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ وَ یَقُولُ فِی قُنُوتِهِ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ اهْدِنَا فِیمَنْ هَدَیْتَ وَ عَافِنَا فِیمَنْ عَافَیْتَ وَ تَوَلَّنَا فِیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا أَعْطَیْتَ وَ قِنَا شَرَّ مَا قَضَیْتَ فَإِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَى عَلَیْکَ إِنَّهُ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تَبَارَکْتَ رَبَّنَا وَ تَعَالَیْتَ» ثُمَّ یَقُولُ «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ» سَبْعِینَ مَرَّةً.
امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام فرمودند: سپس ایستاد پس یک رکعت نماز وتر خواند قرائت کرد در آن سوره حمد (یک مرتبه) و توحید سه مرتبه و فلق یک مرتبه و ناس یک مرتبه و قبل از رکوع و بعد از قرائت قنوت گرفت و در قنوتش گفت اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اللَّهُمَّ اهْدِنَا فِیمَنْ هَدَیْتَ وَ عَافِنَا فِیمَنْ عَافَیْتَ وَ تَوَلَّنَا فِیمَنْ تَوَلَّیْتَ وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا أَعْطَیْتَ وَ قِنَا شَرَّ مَا قَضَیْتَ فَإِنَّکَ تَقْضِی وَ لَا یُقْضَى عَلَیْکَ إِنَّهُ لَا یَذِلُّ مَنْ وَالَیْتَ وَ لَا یَعِزُّ مَنْ عَادَیْتَ تَبَارَکْتَ رَبَّنَا وَ تَعَالَیْتَ» سپس هفتاد مرتبه گفت «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ»
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٤٠٨، ح ٥٠٣١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع): أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) کَانَ یَقْرَأُ فِی آخِرِ صَلَاةِ اللَّیْلِ هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سوره انسان را در آخر نماز شب می خواند.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٢٩، ح ٧٥٢٧
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: أَنَّ مَنْ قَرَأَ فِی الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثِینَ مَرَّةً انْفَتَلَ وَ لَیْسَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ ذَنْبٌ إِلَّا غُفِرَ لَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا کسی که بخواند در دو رکعت اول در نماز شب در هر رکعت سوره حمد یک مرتبه و سوره توحید سی مرتبه، نماز تمام نشده که بین او و خداوند گناهی نباشد مگر آنکه آمرزیده شده باشد.
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ١٢٩، ح ٧٥٢٨
عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ الْوَتْرِ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ فِی السَّفَرِ إِذَا تَخَوَّفْتُ الْبَرْدَ وَ کَانَتْ عِلَّةٌ فَقَالَ لَا بَأْسَ أَنَا أَفْعَلُ ذَلِکَ.
حلبی گوید سوال کردم از امام صادق (ع) از خواندن نماز شب و وتر در اول شب در سفر هنگامی که از سرما می ترسد و بیماری دارد ایشان فرمودند اشکالی ندارد من این کار را کرده ام.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٤٤١، ح ١٠
عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا (ع) فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّمَا جَازَ لِلْمُسَافِرِ وَ الْمَرِیضِ أَنْ یُصَلِّیَا صَلَاةَ اللَّیْلِ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ لِاشْتِغَالِهِ وَ ضَعْفِهِ وَ لِیُحْرِزَ صَلَاتَهُ فَیَسْتَرِیحَ الْمَرِیضُ فِی وَقْتِ رَاحَتِهِ وَ لِیَشْتَغِلَ الْمُسَافِرُ بِاشْتِغَالِهِ وَ ارْتِحَالِهِ وَ سَفَرِهِ.
امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام فرمودند: همانا جایز است براى مسافر و مریض که نماز شب را در اول شب بخوانند از براى مشغله مسافر و ضعف مریض تا اینکه مریض نماز خود را درک کند و بعد از آن در وقت راحت استراحت کند و مسافر نماز خود را درک کند و مشغول شود باعمال خود از تهیه اسباب و کوچ کردن.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٥٠، ح ٥٠٦١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ اللَّهَ لَیُبَاهِی مَلَائِکَتَهُ بِالْعَبْدِ یَقْضِی صَلَاةَ اللَّیْلِ بِالنَّهَارِ فَیَقُولُ یَا مَلَائِکَتِیَ انْظُرُوا إِلَى عَبْدِی یَقْضِی مَا لَمْ أَفْتَرِضْهُ عَلَیْهِ أُشْهِدُکُمْ أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ.
امام صادق (ع) فرمودند: همانا خداوند مباهات می کند به فرشتگانش از بنده ای که قضا می کند نماز شبش را در روز پس می فرماید نگاه کنید به بنده ام که قضا بجا می آورد به آنچه واجب نیست بر او شاهد باشید که من هرآینه بخشیدم او را.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٧٧، ح ٤٥٥٤
قَالَ الصَّادِقُ (ع): قَضَاءُ صَلَاةِ اللَّیْلِ بَعْدَ الْغَدَاةِ وَ بَعْدَ الْعَصْرِ مِنْ سِرِّ آلِ مُحَمَّدٍ (ص) الْمَخْزُونِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: قضاء نماز شب بعد از سپیده دم و بعد از عصر از گنج پنهان آل محمد (ص) است.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٥٦، ح ٥٠٨١
عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ هُوَ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرادَ أَنْ یَذَّکَّرَ أَوْ أَرادَ شُکُوراً قَالَ قَضَاءُ صَلَاةِ اللَّیْلِ بِالنَّهَارِ وَ صَلَاةِ النَّهَارِ بِاللَّیْلِ.
عنبسه گوید سوال کردم از امام صادق علیه السّلام درباره گفتار خداوند عزوجل «و اوست کسى که براى هر کس که بخواهد عبرت گیرد یا بخواهد سپاسگزارى نماید شب و روز را جانشین یکدیگر گردانید» (سوره فرقان، آیه ٦٢) فرمودند منظور قضای نماز شب است در روز و قضای نماز روز است در شب. (از این حدیث معلوم می شود خواند قضای نماز شب صحیح است.)
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٧٥، ح ٥١٤٧
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ قَالَ: أَفْضَلُ قَضَاءِ صَلَاةِ اللَّیْلِ فِی السَّاعَةِ الَّتِی فَاتَتْکَ آخِرِ اللَّیْلِ وَ لَیْسَ بَأْسٌ أَنْ تَقْضِیَهَا بِالنَّهَارِ وَ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: بهترین قضاء نماز شب در ساعتی است که در آخر شب انجام نشده باشد و اشکالی ندارد که در روز و قبل از غروب خورشید قضاء شود.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٢٧٥، ح ٥١٤٨
قَالَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِینَ (ع): أَنَّ مَنْ غَفَلَ عَنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَلْیُصَلِّ عَشْرَ رَکَعَاتٍ بِعَشْرِ سُوَرٍ یَقْرَأُ فِی الْأُولَى بِالْحَمْدِ وَ الم تَنْزِیلٍ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ یس وَ فِی الثَّالِثَةِ الْحَمْدَ وَ الرَّحْمَنَ- قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ الدُّخَانَ- وَ فِی الرَّابِعَةِ الْفَاتِحَةَ وَ اقْتَرَبَتْ- وَ فِی الْخَامِسَةِ الْفَاتِحَةَ وَ الْوَاقِعَةَ- وَ فِی السَّادِسَةِ الْفَاتِحَةَ وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ- وَ فِی السَّابِعَةِ الْحَمْدَ وَ الْمُرْسَلَاتِ- وَ فِی الثَّامِنَةِ الْحَمْدَ وَ عَمَّ یَتَسَاءَلُونَ- وَ فِی التَّاسِعَةِ الْحَمْدَ وَ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ- وَ فِی الْعَاشِرَةِ الْحَمْدَ وَ الْفَجْرَ- قَالُوا (ع) مَنْ صَلَّاهَا عَلَى هَذِهِ الصِّفَةِ لَمْ یَغْفُلْ عَنْهَا.
از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام روایت شده است که هر کس از نماز شب غفلت نمود پس باید ده رکعت با ده سوره بخواند؛ در رکعت اول حمد و الم تنزیل ، در رکعت دوم حمد و یس، در رکعت سوم حمد و الرحمن و در روایت دیگر دخان، در رکعت چهارم حمد و اقتربت الساعه، در رکعت پنجم حمد فاتحه و واقعه، در رکعت ششم حمد و تبارک الملک، در رکعت هفتم حمد و مرسلات، در رکعت هشتم حمد و نبأ، در رکعت نهم حمد وشمس و در رکعت دهم حمد و فجر بخواند. فرمودند کسی که به این ترتیب نماز بخواند غافل نمی شود از آن. (یعنی جزو غفلت کنندگان نخواهد بود.)
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٦٧، ح ١٠٣٢٦
عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ هُوَ عَلَى دَابَّتِهِ أَ لَهُ أَنْ یُغَطِّیَ وَجْهَهُ وَ هُوَ یُصَلِّی فَقَالَ أَمَّا إِذَا قَرَأَ فَنَعَمْ وَ أَمَّا إِذَا أَوْمَأَ بِوَجْهِهِ لِلسُّجُودِ فَلْیَکْشِفْهُ حَیْثُ أَوْمَتْ بِهِ الدَّابَّةُ.
سعید بن یسار از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد: شخصى که بر چهار پا (سواره) نماز شب مىکند آیا جایز است که صورت خود را در هنگام نماز بپوشاند؟ آن حضرت فرمود: هنگام قراءت مىتواند بپوشاند، ولى وقتى براى سجود ایماء مىکند باید روى خود را بگشاید و بهر جانب که چهار پا میرود بهمان سمت سجده کند.
وسائل الشیعة، ج ٤، ص ٣٢٩، ح ٥٢٩٨
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ قَالَ: مَا نَوَى عَبْدٌ أَنْ یَقُومَ أَیَّةَ سَاعَةٍ نَوَى فَعَلِمَ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْهُ إِلَّا وَکَّلَ بِهِ مَلَکَیْنِ یُحَرِّکَانِهِ تِلْکَ السَّاعَةَ.
ابو حمزه ثمالى از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمودند: هیچ بندهاى نیست که نیّت کند و قصد داشته باشد در ساعتى که میخواهد از خواب بیدار شود، و خداوند بداند که این برخاستن فقط برای رضاى اوست، مگر اینکه دو فرشته را بر او گمارد تا در همان ساعت او را تکان دهند و از خواب بیدار کنند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٦٢، ح ١٠٣٠٨
قَالَ الصَّادِقُ (ع) مَنْ خَافَ فَوَاتَ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَلْیَقْرَأْ عِنْدَ نَوْمِهِ آخِرَ سُورَةِ الْکَهْفِ قُلْ لَوْ کانَ الْبَحْرُ مِداداً لِکَلِماتِ رَبِّی إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً فَمَنْ قَرَأَهُمَا أَیْقَظَهُ اللَّهُ لِصَلَاةِ لَیْلَتِهِ وَ لْیَسْأَلِ اللَّهَ عَقِیبَهُمَا إِیقَاظَهُ لِعِبَادَتِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسی که از فوت شدن نماز شب می ترسد هنگام خواب، [آیات] آخر سوره کهف را بخواند « بگو اگر دریا براى کلمات پروردگارم مرکب شود پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان پذیرد قطعا دریا پایان مىیابد هر چند نظیرش را به مدد [آن] بیاوریم (١٠٩) بگو من هم مثل شما بشرى هستم و[لى] به من وحى مىشود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد (١١٠)» (سوره کهف، آیات ١٠٩ و ١١٠) پس کسی که بخواند این دو آیه را خداوند او را برای نماز شب بیدار می کند و درخواست کند از خدا به دنبال آن دو که خداوند برای عبادتش بیدارش کند.
أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص ٢٦٣
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ خَافَ أَنْ یَنَامَ عَنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَلْیَقْرَأْ عِنْدَ مَنَامِهِ «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً» (الکهف: ١١٠) وَ یَقُولُ «اللَّهُمَّ أَنْبِهْنِی لِأَحَبِّ السَّاعَاتِ إِلَیْکَ أَدْعُوکَ فَتُجِیبُنِی وَ أَسْأَلُکَ فَتُعْطِینِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَتَغْفِرُ لِی» وَ تَقُولُ «اللَّهُمَّ ابْعَثْنِی مِنْ مَضْجَعِی لِذِکْرِکَ وَ شُکْرِکَ وَ صَلَوَاتِکَ وَ اسْتِغْفَارِکَ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِکَ وَ حُسْنِ عِبَادَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که از خواب ماندن برای نماز شب می ترسد هنگام خواب بخواند « قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا» و بگوید «اللَّهُمَّ أَنْبِهْنِی لِأَحَبِّ السَّاعَاتِ إِلَیْکَ أَدْعُوکَ فَتُجِیبُنِی وَ أَسْأَلُکَ فَتُعْطِینِی وَ أَسْتَغْفِرُکَ فَتَغْفِرُ لِی» و بگوید «اللَّهُمَّ ابْعَثْنِی مِنْ مَضْجَعِی لِذِکْرِکَ وَ شُکْرِکَ وَ صَلَوَاتِکَ وَ اسْتِغْفَارِکَ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِکَ وَ حُسْنِ عِبَادَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»
إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج ١، ص ٩١
