سوره توبه، آیه ۷۲- جنات عدن

روایات مرتبط با آیه ٧٢ سوره توبه بررسی شد.

موضوعات

مبانی: آیه- دلیل نام بهشت

بهشت عدن: عظمت بهشت عدن- کسانی که وارد بهشت عدن می شوند- نعمتهای بهشت عدن

کسانی که وارد بهشت می شوند: امام علی (ع) و دوستداران ایشان-

نعمتهای بهشتی: مصادیق نعمتهای بهشتی- برترین نعمت بهشت

 

مبانی

وَعَدَ اللهُ‌ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ‌ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ [72]

خداوند به مردان و زنان با ایمان، باغ‎هاى بهشتى وعده داده که نهرها از زیر درختانش جارى است، جاودانه در آن خواهند ماند و [همچنین] خانه‌ها [و قصرهاى] پاکیزه در باغ‎هاى جاودان بهشتى [به آن‌ها وعده داده] و خشنودى خدا [از همه‌ی این‌ها] برتر است و این همان رستگارى و پیروزى بزرگ است.

سوره توبه آیه ۷۲

157- علل الشرائع ... عَنْ یَزِیدَ بْنِ سَلَّامٍ‏ أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِمَ سُمِّیَتِ الْجَنَّةُ جَنَّةً قَالَ لِأَنَّهَا جَنِینَةٌ خِیَرَةٌ نَقِیَّةٌ وَ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ مَرْضِیَّةٌ.

یزیدبن‌سلام خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عرض کرد: چرا جنّت (بهشت) را جنّت خوانده‌اند؟ پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: زیرا مستور و پنهان از مخلوقات است و نیز پسندیده و پاکیزه بوده است.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 187، ح 157

 

بهشت عدن

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):‏ عَدْنٌ دَارُ اللَّهِ الَّتِی لَمْ تَرَهَا عَیْنٌ وَ لَا یَخْطُرُ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ وَ لَا یَسْکُنُهَا غَیْرُ ثَلَاثَةٍ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ‏ وَ الشُّهَدَاءِ یَقُولُ اللَّهُ طُوبَى لِمَنْ دَخَلَکِ.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: عَدْن، خانه‌ خداست که هیچ‌گاه چشمی آن را ندیده است و به دل هیچ‌یک از آدمیان خطور نکرده است و فقط سه گروه در آن سکونت دارند: پیامبران، صدّیقین، شهیدان. خدای عزّوجلّ [به عَدْن] می‌فرماید: خوشا به حال کسی که وارد تو شود.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 85

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):‏ عَدْنٌ دَارُ اللَّهِ الَّتِی لَمْ تَرَهَا عَیْنٌ وَ لَا یَخْطُرُ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ وَ لَا یَسْکُنُهَا غَیْرُ ثَلَاثَةٍ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ‏ وَ الشُّهَدَاءِ یَقُولُ اللَّهُ طُوبَى لِمَنْ دَخَلَکِ.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: عَدْن، خانه‌ خداست که هیچ‌گاه چشمی آن را ندیده است و به دل هیچ‌یک از آدمیان خطور نکرده است و فقط سه گروه در آن سکونت دارند: پیامبران، صدّیقین، شهیدان. خدای عزّوجلّ [به عَدْن] می‌فرماید: خوشا به حال کسی که وارد تو شود.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 85

177- إکمال الدین عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع:‏ وَ سَاقَ الْحَدِیثَ الطَّوِیلَ فِی أَجْوِبَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع عَنْ مَسَائِلِ الْیَهُودِیِّ إِلَى أَنْ قَالَ قَالَ الْیَهُودِیُّ وَ أَیْنَ یَسْکُنُ نَبِیُّکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ قَالَ فِی أَعْلَاهَا دَرَجَةً وَ أَشْرَفِهَا مَکَاناً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ قَالَ صَدَقْتَ وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَبِخَطِّ هَارُونَ وَ إِمْلَاءِ مُوسَى ع.

مفضّل‌بن‌صالح از امام صادق (علیه السلام) در حدیثی طولانی در پاسخ امام علی (ع) از سوالهای یهودی نقل می‌کند: یهودی سؤال کرد: پیامبر شما، در کجای بهشت ساکن است؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: در بالاترین درجه و شریف‌ترین مکان در بهشت عدن (بهشت‌های جاودانگی). گفت راست گفتی به خدا قسم همانا آن به خط هارون (ع) و املاء موسی (ع) رسیده است.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 195، ح 177

1- الأمالی للصدوق ... قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص):‏ عَنْ بِلَالِ مُؤَذِّنِ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فِی حَدِیثٍ فِی وَصْفِ الْجَنَّة قُلْتُ هَلْ وَسَطُهَا غَیْرُهَا قَالَ نَعَمْ جَنَّةُ عَدْنٍ وَ هِیَ فِی وَسَطِ الْجِنَانِ فَأَمَّا جَنَّةُ عَدْنٍ فَسُورُهَا یَاقُوتٌ أَحْمَرُ وَ حَصْبَاؤُهَا اللُّؤْلُؤُ.

از بلال موذّن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حدیثی که در توصیف بهشت است [این‌گونه نقل شده است:] گفتم: آیا در میان آن چیز دیگری هست؟ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: آری! جنّت عدن که میانه‌ بهشت‌ها است. جنّت عدن بارویی از یاقوت سرخ دارد و ریگ آن لؤلؤ است.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 116، ح 1

 

کسانی که وارد بهشت می شوند

42- جامع الأخبار عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ ع قَالَ: فَقَالَ النَّبِیُّ ص لِأَصْحَابِهِ: ... طُوبَى لِمَنْ وَالاهُ وَ الْوَیْلُ لِمَنْ عَادَاهُ کَأَنِّی‏ أَنْظُرُ إِلَى‏ عَلِیٍ‏ وَ شِیعَتِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یُزَفُّونَ عَلَى نُوقٍ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ شَبَابٌ مُتَوَّجُونَ مُکَحَّلُونَ‏ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ‏ قَدْ أُیِّدُوا بِرِضْوَانٍ‏ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ‏ حَتَّى سَکَنُوا حَظِیرَةَ الْقُدُسِ مِنْ جِوَارِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَهُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی الْأَنْفُسُ‏ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ‏ وَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ وَ یَقُولُ لَهُمُ الْمَلَائِکَةُ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله درباره امام علی علیه السلام فرمودند: خوش به حال کسی که او را دوست داشته باشد و وای به حال کسی که او را دشمن داشته باشد. گویا علی (علیه السلام) و شیعیان او را در روز قیامت می­نگرم و می­بینم که جوان شده و سوار بر شتران در باغ­های بهشتی هستند، تاج­ها بر سر و سرمه بر چشم کشیده­اند «و هیچ بیم و ترسی برایشان نیست و اندوه نمی‌خورند» (سوره یونس آیه 62) درحالی‌که مشمول رضوانی «از خدا گشته­اند و آن رستگاری بزرگ است.» (سوره توبه آیه 72) تا اینکه در جایگاه قدس در کنار پروردگار جهانیان ساکن می شوند برای آنهاست « هر چه نفوس را بر آن میل و اشتهاست و چشمها را شوق و لذت است. » (سوره زخرف آیه 71) و در آن جاودانه اند و فرشتگان به آنها می گویند: « سلام و تحیت بر شما باد که صبر پیشه کردید و بس نیک است سرانجام این سرای. » (سوره رعد آیه 24)

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏37، ص 167، ح 42

 

نعمتهای بهشتی

42- جامع الأخبار عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ ع قَالَ: فَقَالَ النَّبِیُّ ص لِأَصْحَابِهِ: ... طُوبَى لِمَنْ وَالاهُ وَ الْوَیْلُ لِمَنْ عَادَاهُ کَأَنِّی‏ أَنْظُرُ إِلَى‏ عَلِیٍ‏ وَ شِیعَتِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یُزَفُّونَ عَلَى نُوقٍ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ شَبَابٌ مُتَوَّجُونَ مُکَحَّلُونَ‏ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ‏ قَدْ أُیِّدُوا بِرِضْوَانٍ‏ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ‏ حَتَّى سَکَنُوا حَظِیرَةَ الْقُدُسِ مِنْ جِوَارِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَهُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی الْأَنْفُسُ‏ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ‏ وَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ وَ یَقُولُ لَهُمُ الْمَلَائِکَةُ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله درباره امام علی علیه السلام فرمودند: خوش به حال کسی که او را دوست داشته باشد و وای به حال کسی که او را دشمن داشته باشد. گویا علی (علیه السلام) و شیعیان او را در روز قیامت می­نگرم و می­بینم که جوان شده و سوار بر شتران در باغ­های بهشتی هستند، تاج­ها بر سر و سرمه بر چشم کشیده­اند «و هیچ بیم و ترسی برایشان نیست و اندوه نمی‌خورند» (سوره یونس آیه 62) درحالی‌که مشمول رضوانی «از خدا گشته­اند و آن رستگاری بزرگ است.» (سوره توبه آیه 72) تا اینکه در جایگاه قدس در کنار پروردگار جهانیان ساکن می شوند برای آنهاست « هر چه نفوس را بر آن میل و اشتهاست و چشمها را شوق و لذت است. » (سوره زخرف آیه 71) و در آن جاودانه اند و فرشتگان به آنها می گویند: « سلام و تحیت بر شما باد که صبر پیشه کردید و بس نیک است سرانجام این سرای. » (سوره رعد آیه 24)

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏37، ص 167، ح 42

84- کنز جامع الفوائد و تأویل الآیات الظاهرة عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: سَأَلْتُ عِمْرَانَ بْنَ حُصَیْنٍ وَ أَبَا هُرَیْرَةَ عَنْ تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَى‏ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فَقَالا عَلَى الْخَبِیرِ سَقَطْتَ سَأَلْنَا عَنْهَا رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ قَصْرٌ مِنْ لُؤْلُؤٍ فِی الْجَنَّةِ فِی ذَلِکَ الْقَصْرِ سَبْعُونَ‏ دَاراً مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ دَارٍ سَبْعُونَ بَیْتاً مِنْ زُمُرُّدَةٍ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ سَرِیراً عَلَى کُلِّ سَرِیرٍ سَبْعُونَ فِرَاشاً مِنْ کُلِّ لَوْنٍ عَلَى کُلِّ فِرَاشٍ امْرَأَةٌ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ مَائِدَةً عَلَى کُلِّ مَائِدَةٍ سَبْعُونَ لَوْناً مِنَ الطَّعَامِ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ وَصِیفاً وَ وَصِیفَةً وَ قَالَ فَیُعْطِی اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنَ الْقُوَّةِ فِی غَدَاةٍ وَاحِدَةٍ أَنْ یَأْتِیَ عَلَى ذَلِکَ کُلِّهِ.

عمران‌بن‌حصین و ابوهریره گویند از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از تفسیر آیه « و خانه‌ها [و قصرهاى] پاکیزه » (سوره توبه آیه ۷۲) سوال کردیم ایشان فرمودند: کاخی از مروارید که در بهشت قرار دارد و در آن قصر هفتاد سرا از یاقوت سرخ و در هر سرا هفتاد خانه از زمرّد سرخ است که در هر خانه هفتاد تخت و بر هر تخت هفتاد فراش از هر رنگ گسترده و بر بالای هر فراش زنی از حورالعین است. در هر خانه هفتاد سفره پهن است و بر هر سفره هفتاد رنگ از غذا قرار دارد. در هر خانه هفتاد خدمتکار و کنیز است. و فرمود: خداوند به مؤمن توانایی می‌دهد در هر وعده همه آن را مصرف کند.

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 149، ح 84

57- تفسیر العیاشی عَنْ ثُوَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: إِذَا صَارَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِی الْجَنَّةِ وَ دَخَلَ وَلِیُّ اللَّهِ إِلَى جِنَانِهِ وَ مَسَاکِنِهِ وَ اتَّکَأَ کُلُّ مُؤْمِنٍ مِنْهُمْ عَلَى أَرِیکَتِهِ حَفَّتْهُ‏ خُدَّامُهُ وَ تَهَدَّلَتْ عَلَیْهِ الثِّمَارُ وَ تَفَجَّرَتْ حَوْلَهُ الْعُیُونُ وَ جَرَتْ مِنْ تَحْتِهِ الْأَنْهَارُ وَ بُسِطَتْ لَهُ الزَّرَابِیُّ وَ صُفِّفَتْ لَهُ النَّمَارِقُ وَ أَتَتْهُ الْخُدَّامُ بِمَا شَاءَتْ شَهْوَتُهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَسْأَلَهُمْ ذَلِکَ قَالَ وَ یَخْرُجُ عَلَیْهِمُ الْحُورُ الْعِینُ مِنَ الْجِنَانِ فَیَمْکُثُونَ بِذَلِکَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ إِنَّ الْجَبَّارَ یُشْرِفُ عَلَیْهِمْ فَیَقُولُ لَهُمْ أَوْلِیَائِی وَ أَهْلَ طَاعَتِی وَ سُکَّانَ جَنَّتِی فِی جِوَارِی أَلَا هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرٍ مِمَّا أَنْتُمْ فِیهِ فَیَقُولُونَ رَبَّنَا وَ أَیُّ شَیْ‏ءٍ خَیْرٌ مِمَّا نَحْنُ فِیهِ نَحْنُ فِیمَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُنَا وَ لَذَّتْ أَعْیُنُنَا مِنَ النِّعَمِ فِی جِوَارِ الْکَرِیمِ قَالَ فَیَعُودُ عَلَیْهِمْ بِالْقَوْلِ فَیَقُولُونَ رَبَّنَا نَعَمْ فَأْتِنَا بِخَیْرٍ مِمَّا نَحْنُ فِیهِ فَیَقُولُ لَهُمْ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى رِضَایَ عَنْکُمْ وَ مَحَبَّتِی لَکُمْ خَیْرٌ وَ أَعْظَمُ مِمَّا أَنْتُمْ فِیهِ قَالَ فَیَقُولُونَ نَعَمْ یَا رَبَّنَا رِضَاکَ عَنَّا وَ مَحَبَّتُکَ لَنَا خَیْرٌ لَنَا وَ أَطْیَبُ لِأَنْفُسِنَا ثُمَّ قَرَأَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع هَذِهِ الْآیَةَ وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ‏.

ثویر از امام سجّاد (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: وقتی بهشتیان به بهشت وارد شوند و دوست خدا به باغ و منزلگاهش وارد گردد و هر مؤمنی بر مسندش تکیّه زند، خدمتکارانش اطراف او را می‌گیرند و میوه‌ها بر او سرازیر شود و چشمه‌ها اطرافش می‌شکافد و نهرها از زیرش جاری می‌شود و فرش‌های نفیس گسترده می‌گردد و بالش‌های به‌هم‌پیوسته برایش مرتّب می‌گردد و خدمتکاران هرآنچه را بخواهد قبل از سؤال برایش می‌آورند. [امام (علیه السلام) در ادامه] فرمود: و حورالعین از بهشت نزد ایشان می‌آیند و نزدشان می‌مانند هرچه خدا خواهد. سپس خداوند جبّار بر آنان اشراف می‌یابد و می‌گوید: دوستان و پیروان و ساکنان بهشت من، که در کنار من هستید آیا شما را به بهتر از آنچه در آن هستید خبر دهم؟ گویند: پروردگارا آیا بهتر از آنچه در آن هستیم چیزی هست؟ ما در جوار خدای کریم هرچه بخواهیم داریم و چشمانمان از نعمت‌ها لذّت می‌برند. [امام (علیه السلام)] فرمود: خداوند گفته‌اش را تکرار می‌کند. پس می‌گویند: آری! به ما بهتر از آنچه در آنیم عطا فرما. پس خداوند گوید: «رضایت من از شما و دوستی من با شما بهتر و باعظمت‌تر از چیزی است که شما در آن هستید». می‌گویند: آری، پروردگارا رضایت و خشنودی و دوستی تو نسبت به ما بهتر و نیکوتر و پاک‌تر برای ماست. سپس امام سجّاد (علیه السلام) این آیه را خواندند: « خداوند به مردان و زنان با ایمان، باغ‎هاى بهشتى وعده داده که نهرها از زیر درختانش جارى است، جاودانه در آن خواهند ماند و [همچنین] خانه‌ها [و قصرهاى] پاکیزه در باغ‎هاى جاودان بهشتى [به آن‌ها وعده داده] و خشنودى خدا [از همه‌ی این‌ها] برتر است و این همان رستگارى و پیروزى بزرگ است.» (سوره توبه آیه ۷۲)

بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ‏8، ص 140، ح 57