رجس در قرآن و روایات
آیات قرآن که کلمه رجس در آنها آمده است:
سوره انعام آیه ١٤٥- سوره توبه آیه ٩٥- سوره مائده آیه ٩٠- سوره اعراف آیه ٧١- سوره توبه آیه ١٢٥- سوره انعام آیه ١٢٥- سوره یونس آیه ١٠٠- سوره احزاب آیه ٣٣- سوره حج آیه ٣٠
کلمه «رجس» در قرآن و احادیث مربوط به آن بررسی شد.
مبانی
قُلْ لا أَجِدُ فی ما أُوحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّماً عَلى طاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلاَّ أَنْ یَکُونَ مَیْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَیْرِ اللهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ رَبَّکَ غَفُورٌ رَحیمٌ
بگو: «در آنچه بر من وحى شده، هیچ طعامى را براى خورندگان، حرام نمى‌یابم؛ بجز اینکه مردار باشد، یا خونى که [از بدن حیوان] بیرون ریخته، یا گوشت خوک که این‌ها همه پلیدند یا حیوانى که به گناه، [هنگام ذبح] نام غیر خدا (نام بتها) بر آن برده شده است». امّا کسى که ناچار [از خوردن این محرمات] شود، در‌صورتى که ستمکار و متجاوز نباشد، [گناهى بر او نیست]؛ زیرا پروردگارت، آمرزنده و مهربان است.
سوره انعام آیه ١٤٥
سَیَحْلِفُونَ بِاللهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ
هنگامى‌که به‌سوى آنان بازگردید، براى شما به خدا سوگند یاد مى‌کنند تا از آنها اعراض [و صرف‌نظر] کنید، [آرى]! از آنها اعراض کنید [و روى بگردانید]، چراکه آنها پلیدند و به کیفر اعمالى که انجام مى‌دادند، جایگاهشان دوزخ است.
سوره توبه آیه ٩٥
قال مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (ع): وَ لَمَّا قَدِمَ النَّبِیُّ ص مِنْ تَبُوکَ کَانَ أَصْحَابُهُ الْمُؤْمِنُونَ یَتَعَرَّضُونَ لِلْمُنَافِقِینَ وَ یُؤْذُونَهُمْ فَکَانُوا یَحْلِفُونَ لَهُمْ أَنَّهُمْ عَلَى الْحَقِّ وَ لَیْسُوا بِمُنَافِقِینَ لِکَیْ یُعْرِضُوا عَنْهُمْ وَ یَرْضَوْا عَنْهُمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ سَیَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ (التوبة: ٩٥) الْآیَةَ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هنگامی‌که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از تبوک آمد، اصحاب مؤمنش به منافقان تعرّض می‌کردند و آنان را آزار می‌دادند. منافقان برای آنان قسم می‌خوردند که بر حق هستند و منافق نیستند که [شاید] از آنان روی گردان شوند و از آنان راضی شوند، پس خدا این آیه را نازل کرد؛ « هنگامى‌که به‌سوى آنان بازگردید، براى شما به خدا سوگند یاد مى‌کنند » (سوره توبه آیه ٩٥)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢١، ص ٢٢٢، ح ٤
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بتها و ازلام (نوعى بخت آزمایى)، پلید و از عمل شیطان است، از آن دورى کنید تا رستگار شوید.
سوره مائده آیه ٩٠
قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِی فِی أَسْمَاءٍ سَمَّیْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُکُمْ مَا نَزَّلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ
گفت: «پلیدى و غضب از سوى پروردگارتان، شما را [به‌سبب اعمالتان] فراگرفته است. آیا با من در مورد اسم‌هایى [بى‌مسمّا] که شما و پدرانتان آنها را [خدا] نامیده‌اید مجادله مى‌کنید، درحالىکه خداوند هیچ دلیلى درباره‌ی آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار مى‌کشم! [شما انتظار شکست من و من انتظار عذاب الهى براى شما]!»
سوره اعراف آیه ٧١
وَ أَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ وَ مَاتُوا وَ هُمْ کَافِرُونَ
و امّا کسانى که در دل‌هایشان بیمارى است، پلیدى بر پلیدیشان افزوده و از دنیا رفتند درحالىکه کافر بودند.
سوره توبه آیه ١٢٥
٤- تفسیر العیاشی عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع: وَ أَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ یَقُولُ شَکّاً إِلَى شَکِّهِمْ.
امام باقر علیه السّلام درباره آیه « و امّا کسانى که در دل‌هایشان بیمارى است، پلیدى بر پلیدیشان افزود » (سوره توبه آیه ١٢٥) فرمودند: شکّی بر شکّ ایشان. (منظور از رجس شک است.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٩، ص ١٢٦، ح ٤
فَمَنْ یُرِدِ الله أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ کَذلِکَ یَجْعَلُ الله الرِّجْسَ عَلَى الَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ
آنکه را خدا بخواهد هدایت کند سینه‌اش را براى [پذیرش] اسلام باز مى‌نماید؛ و آنکه را بخواهد گمراه سازد سینه‌اش را آنچنان تنگ مى‌کند که گویا مى‌خواهد به آسمان بالا رود؛ این‌گونه خداوند پلیدى را بر افرادى که ایمان نمى‌آورند قرار مى‌دهد.
سوره انعام آیه ١٢٥
٢٢- التوحید، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا علیه السلام ابْنُ عُبْدُوسٍ عَنِ ابْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ قَالَ مَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ بِإِیمَانِهِ فِی الدُّنْیَا إِلَى جَنَّتِهِ وَ دَارِ کَرَامَتِهِ فِی الْآخِرَةِ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلتَّسْلِیمِ لِلَّهِ وَ الثِّقَةِ بِهِ وَ السُّکُونِ إِلَى مَا وَعَدَهُ مِنْ ثَوَابِهِ حَتَّى یَطْمَئِنَّ إِلَیْهِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ عَنْ جَنَّتِهِ وَ دَارِ کَرَامَتِهِ فِی الْآخِرَةِ لِکُفْرِهِ بِهِ وَ عِصْیَانِهِ لَهُ فِی الدُّنْیَا یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً حَتَّى یَشُکَّ فِی کُفْرِهِ وَ یَضْطَرِبَ مِنِ اعْتِقَادِهِ قَلْبُهُ حَتَّى یَصِیرَ کَأَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ کَذلِکَ یَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ.
حمدان بن سلیمان گوید از امام رضا (علیه السلام) از آیه « آنکه را خدا بخواهد هدایت کند سینه‌اش را براى [پذیرش] اسلام باز مى‌نماید. » (سوره انعام آیه ١٢٥) پرسیدم ایشان فرمودند: کسی را که خدا می‌خواهد او را با ایمان خویش در دنیا به‌سوی بهشت و خانه کرامت خود در آخرت هدایت کند سینه‌ی وی را برای تسلیم به خدا و اعتماد بر او و اطمینان به پاداشی که وعده داده است می‌گشاید تا اینکه او [به خدای خویش] اطمینان پیدا کرده و آرامش یابد. « و آنکه را بخواهد گمراه سازد » (سوره انعام آیه ١٢٥) و هرکه را می‌خواهد به خاطر کفری که به خدا ورزیده و معصیت وی را در دنیا مرتکب شده است از بهشت خویش و خانه‌ی کرامتش در آخرت گمراه سازد، «سینه‌اش را آنچنان تنگ می‌کند.» (سوره انعام آیه ١٢٥) تا اینکه در کفر خود شک کند و قلبش در نتیجه اعتقادش مضطرب و پریشان شود تا این به این حالت درآید: « گویا مى‌خواهد به آسمان بالا رود؛ این‌گونه خداوند پلیدى را بر افرادى که ایمان نمى‌آورند قرار مى‌دهد.» (سوره انعام آیه ١٢٥)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٥، ص ٢٠٠، ح ٢٢
٢٩- شی، تفسیر العیاشی عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: إِنَ لِلْقَلْبِ تَلَجْلُجاً فِی الْخَوْفِ یَطْلُبُ الْحَقَّ فَإِذَا أَصَابَهُ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ قَرَأَ فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّما یَصَّعَّدُ فِی السَّماءِ.
عبداللّه‌بن‌جعفر از برادرش امام کاظم (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: قلب آدمی تا حقیقت را نیافته است تشویش و اضطراب دارد، ولی چون به حق دست یافت، سکون و آرامش می‌یابد؛ و این آیه را قرائت فرمود: « آنکه را خدا بخواهد هدایت کند سینه‌اش را براى [پذیرش] اسلام باز مى‌نماید؛ و آنکه را بخواهد گمراه سازد سینه‌اش را آنچنان تنگ مى‌کند که گویا مى‌خواهد به آسمان بالا رود » (سوره انعام آیه ١٢٥)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٥٧، ح ٢٩
٣- الإحتجاج فِی خَبَرِ مَنِ ادَّعَى التَّنَاقُضَ فِی الْقُرْآنِ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع: ... إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ بِسَعَةِ رَحْمَتِهِ وَ رَأْفَتِهِ بِخَلْقِهِ وَ عِلْمِهِ بِمَا یُحْدِثُهُ الْمُبَدِّلُونَ مِنْ تَغْیِیرِ کَلَامِهِ قَسَمَ کَلَامَهُ ثَلَاثَةَ أَقْسَامٍ فَجَعَلَ قِسْماً مِنْهُ یَعْرِفُهُ الْعَالِمُ وَ الْجَاهِلُ وَ قِسْماً لَا یَعْرِفُهُ إِلَّا مَنْ صَفَا ذِهْنُهُ وَ لَطُفَ حِسُّهُ وَ صَحَّ تَمْیِیزُهُ مِمَّنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَ قِسْماً لَا یَعْرِفُهُ إِلَّا اللَّهُ وَ أُمَنَاؤُهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْم ...
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا خداوند متعال به سبب فراخی رحمت و مهربانیاش در حقّ آفریدگان و نیز از آنجا که میدانست تبدیل‌کنندگان در کتابش تغییر به وجود میآورند، کلام خود را بر سه‌گونه تقسیم کرد: گونهای را چنان قرار داد که دانا و نادان در مییابند، گونهای را چنان قرار داد که تنها دارندگان ذهن پالوده و احساس لطیف و تشخیص درست درمییابند؛ یعنی همان کسانی که خود، سینه‌ی آنها را برای اسلام گشوده است. و گونه ای که نمی شناسد مگر خدا و امینهای او و راسخون در علم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨٩، ص ٤٥، ح ٣
١- عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع: ... وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَیْراً شَرَحَ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَإِذَا أَعْطَاهُ ذَلِکَ أَنْطَقَ لِسَانَهُ بِالْحَقِّ وَ عَقَدَ قَلْبَهُ عَلَیْهِ فَعَمِلَ بِهِ فَإِذَا جَمَعَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ تَمَ لَهُ إِسْلَامُهُ وَ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ إِنْ مَاتَ عَلَى ذَلِکَ الْحَالِ مِنَ الْمُسْلِمِینَ حَقّاً وَ إِذَا لَمْ یُرِدِ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً وَکَلَهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ کَانَ صَدْرُهُ ضَیِّقاً حَرَجاً فَإِنْ جَرَى عَلَى لِسَانِهِ حَقٌّ لَمْ یُعْقَدْ قَلْبُهُ عَلَیْهِ وَ إِذَا لَمْ یُعْقَدْ قَلْبُهُ عَلَیْهِ لَمْ یُعْطِهِ اللَّهُ الْعَمَلَ بِهِ فَإِذَا اجْتَمَعَ ذَلِکَ عَلَیْهِ (آل عمران: ٣١) حَتَّى یَمُوتَ وَ هُوَ عَلَى تِلْکَ الْحَالِ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ صَارَ مَا جَرَى عَلَى لِسَانِهِ مِنَ الْحَقِّ الَّذِی لَمْ یُعْطِهِ اللَّهُ أَنْ یُعْقَدَ قَلْبُهُ عَلَیْهِ وَ لَمْ یُعْطِهِ الْعَمَلَ بِهِ حُجَّةً عَلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ سَلُوهُ أَنْ یَشْرَحَ صُدُورَکُمْ لِلْإِسْلَامِ وَ أَنْ یَجْعَلَ أَلْسِنَتَکُمْ تَنْطِقُ بِالْحَقِّ حَتَّى یَتَوَفَّیکُمْ وَ أَنْتُمْ عَلَى ذَلِک ...
امام صادق علیه السّلام فرمودند: بدانید وقتی خداوند برای بنده‌ای خیری اراده کند، خداوند سینه‌اش را برای اسلام گشاده می‌سازد و هر وقت آن را به او عطا کند، زبانش به حق گویا می‌شود و قلبش را بر آن گره می‌زند و به آن عمل می‌کند و زمانی‌که خداوند آنها را برای او جمع گرداند، اسلامش کامل می‌گردد و نزد خداوند اگر بر آن حالت بمیرد از مسلمانان می‌باشد و هر وقت خداوند برای بنده‌ای خیری نخواهد، او را به خودش واگذار می‌کند و سینه‌اش تنگ می‌باشد. اگر حقّی بر زبانش جاری شود، قلبش به آن اعتقاد نداشته باشد و وقتی که به آن اعتقاد قلبی نداشته باشد، خداوند عمل به آن را به او عطا نمی‌کند. وقتی این امور در او جمع شود و او در آن حالت از دنیا برود، نزد خداوند از منافقان می‌باشد و آنچه از حق که خداوند اعتقاد قلبی به آن را به او عطا نکرده و عمل به آن را به او عطا نکرده بر زبانش جاری شده حجّت برضدّ او می شود؛ پس تقوای الهی پیشه کنید و از او بخواهید که سینه‌هایتان را برای اسلام گشاده سازد و زبان‌هایتان را طوری قرار دهد که سخن حق می‌گوید تا اینکه شما را در آن حالت از دنیا ببرد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ١٣، ح ١
٢٣- معانی الأخبار أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْخَالِقِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً فَقَالَ قَدْ یَکُونُ ضَیِّقاً وَ لَهُ مَنْفَذٌ یَسْمَعُ مِنْهُ وَ یُبْصِرُ وَ الْحَرَجُ هُوَ الْمُلْتَامُ الَّذِی لَا مَنْفَذَ لَهُ یَسْمَعُ بِهِ وَ لَا یُبْصِرُ مِنْهُ.
امام صادق علیه السّلام در مورد کلام خداوند متعال: « و آنکه را بخواهد گمراه سازد سینه‌اش را آنچنان تنگ مى‌کند » (سوره انعام آیه ١٢٥) فرمودند: گاه سینه ممکن است تنگ باشد، ولی دارای روزنهای باشد که توسّط آن بشنود و ببیند و حَرَج یعنی دلی که سربسته است و دریچه‌ای در آن وجود ندارد که به‌وسیله آن صداها را بشنود و اشیاء را ببیند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٥، ص ٢٠٠، ح ٢٣
١٤- تفسیر العیاشی عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ کَذلِکَ یَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ قَالَ هُوَ الشَّکُ.
امام صادق علیه السّلام در مورد کلام خداوند متعال: « این‌گونه خداوند پلیدى را بر افرادى که ایمان نمى‌آورند قرار مى‌دهد.» (سوره انعام آیه ١٢٥) فرمودند: پلیدی یعنی شک.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٩، ص ١٢٨، ح ١٤
وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللهِ وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ
و هیچ‌کس نمى‌تواند ایمان بیاورد، جز به خواست خدا [و توفیق و یارى و هدایت او]؛ و خداوند، پلیدى (کفر و گناه) را بر کسانى قرار مى‌دهد که نمى‌اندیشند.
سوره یونس آیه ١٠٠
٤٨- بصائر الدرجات مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیُّ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الرِّجْسُ هُوَ الشَّکُ وَ لَا نَشُکُ فِی دِینِنَا أَبَداً ثُمَّ قَالَ بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ قُلْتُ أَنْتُمْ هُمْ قَالَ مَنْ عَسَى أَنْ یَکُونَ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: رِجْسَ، همان شک است و ما هرگز در دین خود، شک نمی‌کنیم. سپس فرمود: « بلکه این آیات روشنى است که در سینه کسانى‌که دانش به آنها داده شده جاى دارد. » (سوره عنکبوت آیه ۴۹) گفتم شما آنها هستید؟ فرمودند: چه کسی ممکن است باشد؟
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢٣، ص ٢٠٣، ح ٤٨
٣٣- عَنْ أَبِی الصَّلْتِ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى ... وَ أَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَى وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَلَیْسَ ذَلِکَ عَلَى سَبِیلِ تَحْرِیمِ الْإِیمَانِ عَلَیْهَا وَ لَکِنْ عَلَى مَعْنَى أَنَّهَا مَا کَانَتْ لِتُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ إِذْنُهُ أَمْرُهُ لَهَا بِالْإِیمَانِ مَا کَانَتْ مُکَلَّفَةً مُتَعَبِّدَةً وَ أَلْجَأَهُ إِیَّاهَا إِلَى الْإِیمَانِ عِنْدَ زَوَالِ التَّکْلِیفِ وَ التبعد [التَّعَبُّدِ] عَنْهَا فَقَالَ الْمَأْمُونُ فَرَّجْتَ عَنِّی یَا أَبَا الْحَسَنِ فَرَّجَ اللَّهُ عَنْک ...
مأمون از امام رضا (علیه السلام) درباره آیه « و هیچ‌کس نمى‌تواند ایمان بیاورد، جز به خواست خدا » (سوره یونس آیه ١٠٠) سوال کرد؛ امام فرمود: این آیه به‌معنی این نیست که کسی از ایمان آوردن محروم می‌شود. بلکه به این معنی است که کسی بدون اذن خدا نمی‌تواند ایمان بیاورد و اذن خدا عبارتست از فرمان او به ایمان آوردن آن شخص؛ و [با این حال آن شخص] مکلّف و مجبور به ایمان نیست. اجبار به ایمان آوردن فقط هنگام زوال تکلیف و عبادت اوست (پس از مرگ)». در اینجا مأمون گفت: «ای اباالحسن (علیه السلام)! اندوه مرا از میان بردی خداوند اندوه تو را از میان بردارد.»
عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ١، ص ١٣٥، ح ٣٣
وَ قَرْنَ فی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتینَ الزَّکاةَ وَ أَطِعْنَ اللهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً
و در خانه‌هاى خود بمانید و همچون دوران جاهلیّت نخستین [در میان مردم] ظاهر نشوید و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید؛ خداوند فقط مى‌خواهد پلیدى [گناه] را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.
سوره احزاب آیه ٣٣
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَ تَدْرُونَ مَا «الرِّجْسُ» یَا سَلْمَانُ قَالَ: لَا. قَالَ: الشَّکُّ، لَا یَشُکُّونَ فِی شَیْءٍ جَاءَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ أَبَداً، مُطَهَّرُونَ فِی وَلَادَتِنَا وَ طِینَتِنَا إِلَى آدَمَ، مُطَهَّرُونَ مَعْصُومُونَ مِنْ کُلِّ سُوءٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله درباره اهل بیت (ع) فرمودند: ای سلمان آیا می‌دانی الرِّجْسُ چیست؟ سلمان عرض کرد: «خیر». فرمود: شکّ است؛ آنان هرگز درباره چیزی که از جانب خدا آمده باشد شک نمی‌کنند. ما در ولادتمان و در طینتمان تا حضرت آدم پاک هستیم، از هر بدی پاک و معصوم هستیم.
کتاب سلیم بن قیس الهلالی ؛ ج٢ ؛ ص٩٠٩
١٦- قال مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (ع): ... إِنَّا لَا نُوصَفُ وَ کَیْفَ یُوصَفُ قَوْمٌ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ هُوَ الشَّکُّ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: ما هم وصف نشویم و چگونه وصف شوند مردمی که خدا پلیدی را که همان شک است از آنها برداشته.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٨٢، ح ١٦
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): إِنَّمَا نَزَلَتْ فِیَ وَ فِی أَخِی عَلِیٍ [وَ فِی ابْنَتِی فَاطِمَةَ] وَ فِی ابْنَیَّ وَ فِی تِسْعَةٍ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ خَاصَّةً وَ لَیْسَ مَعَنَا أَحَدٌ غَیْرُنَا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله درباره آیه تطهیر (إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً) (سوره احزاب آیه ٣٣) فرمودند: این آیه فقط درباره من و برادرم علیّ‌بن‌ابی‌طالب و دخترم فاطمه و دو فرزندم حسن و حسین و نُه نفر از فرزندان حسین نازل شده است و غیر ما کسی با ما نیست.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٣١، ص ٤١٣، ح ١
٥٤- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ ... إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً یَعْنِی الْأَئِمَّةَ ع وَ وَلَایَتَهُمْ مَنْ دَخَلَ فِیهَا دَخَلَ فِی بَیْتِ النَّبِیِ ص.
امام صادق علیه السّلام آیه تطهیر (إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً) (سوره احزاب آیه ٣٣) فرمودند: منظور، ائمّه (ع) و ولایت آنان است؛ هرکس وارد ولایت شود، در بیت پیامبر (ص) وارد شده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٤٢٣، ح ٥٤
ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ حُرُماتِ اللهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَکُمُ الْأَنْعامُ إِلاَّ ما یُتْلى عَلَیْکُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ
[مناسک حج] این است و هرکس آنچه را خدا حرمت بخشیده بزرگ دارد، نزد پروردگارش براى او بهتر است و چهارپایان براى شما حلال شده؛ مگر آنچه [ممنوع بودنش] بر شما خوانده مى‌شود. از پلیدى بتها اجتنابکنید و از سخن باطل بپرهیزیِد.
سوره حج آیه ٣٠
