روایات درباره عجله کردن
موضوعات
مبانی: خدا و عجله - شتاب نکردن باعث عاقل شدن- آرامش بهتر از عجله است-
عجله خوب: عجله در کار خیر- عجله در دور کردن بدی- عجله در توبه- کیفر کردن خطای همسر- انجام وعده- جبران کم کاری- بخشیدن- دادن پاداش- عجله در فرصتها-
فواید عجله خوب: دوست داشتن خدا- رسیدن به ثواب- مانع نشدن شیطان- عطا کردن خدا- زیاد شدن نیکی-
عجله بد: عجله از شیطان است- عجله روزی را زیاد نمی کند- توصیه- عجله قبل از امکان انجام کاری- عجله در آنچه خدا نخواسته- شتاب در اِعمال خشم- انتقام-
ضررهای عجله بد: گرفتاری و ناتوانی- هلاکت- به گناه افتادن- زیاد شدن خطاها- پشیمانی- از دست رفتن فرصت- ستایش نشدن- نرسیدن- نظر نادرست- اندوه- سرزنش- خطر کردن
کلمه «عجل» «عجلة» «تعجیل» در کتابهای الکافی و تصنیف غرر الحکم بررسی شد.
١٦- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْجَارُودِ عَنْ مُوسَى بْنِ بَکْرِ بْنِ دَأْبٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع: ... فَلَا تَعْجَلْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ وَ لَا تَسْبِقَنَّ اللَّهَ فَتُعْجِزَکَ الْبَلِیَّةُ فَتَصْرَعَکَ ...
امام باقر علیه السّلام فرمودند: ... شتاب مکن که خدا بواسطه شتاببندگانش شتاب نمیکند تو بر خدا سبقت مگیر (بگذار اموری را که خدا مقرر کرده به انجام برسد) که گرفتارى ناتوانت کند و بخاکت اندازد ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٣٥٧، ح ١٦
٧- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْأَنْبَارِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرْنَا عِنْدَهُ مُلُوکَ آلِ فُلَانٍ فَقَالَ إِنَّمَا هَلَکَ النَّاسُ مِنِ اسْتِعْجَالِهِمْ لِهَذَا الْأَمْرِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَایَةً یَنْتَهِی إِلَیْهَا فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ یَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَ لَمْ یَسْتَأْخِرُوا.
مهزم پدر ابراهیم گوید: خدمت امام صادق علیه السلام از سلاطین آل فلان (بنى عباس) سخن بمیان آوردیم، حضرت فرمود: مردم بواسطه شتابشان براى این امر هلاک گشتند. همانا خدا براى شتاب بندگان، شتاب نمیکند، براى این امر پایانى است که باید بآن برسد و اگر مردم بآن پایان رسیدند ساعتى پیش و پس نیفتند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٣٦٩، ح ٧
٢- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ غَیْرِهِمَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا عَجَّلَ فَقَامَ لِحَاجَتِهِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَ مَا یَعْلَمُ عَبْدِی أَنِّی أَنَا اللَّهُ الَّذِی أَقْضِی الْحَوَائِجَ.
و نیز آن حضرت علیه السّلام فرمود: همانا بنده چون شتاب کند و براى کار (هاى) خود برخیزد (و بدنبال کار خود رود) خداى تبارک و تعالى فرماید: آیا بنده من نداند که براستى منم آن خدائى که حاجتها را برآورم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٧٤، ح ٢
٧- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْعَبْدَ الْوَلِیَّ لِلَّهِ یَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَمْرِ یَنُوبُهُ فَیَقُولُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ اقْضِ لِعَبْدِی حَاجَتَهُ وَ لَا تُعَجِّلْهَا فَإِنِّی أَشْتَهِی أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ الْعَدُوَّ لِلَّهِ لَیَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَمْرِ یَنُوبُهُ فَیُقَالُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ اقْضِ لِعَبْدِی حَاجَتَهُ وَ عَجِّلْهَا فَإِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ قَالَ فَیَقُولُ النَّاسُ مَا أُعْطِیَ هَذَا إِلَّا لِکَرَامَتِهِ وَ لَا مُنِعَ هَذَا إِلَّا لِهَوَانِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: همانا بنده‌اى که دوست خدا است در پیش آمدى که براى او رخ داده دعا کند و خدا بفرشتهاى که موکل باو (یا بآن دعا) است فرماید: حاجت بنده مرا بر آور ولى در (دادن) آن شتاب مکن زیرا که من میل دارم صدا و آواز او را بشنوم؛ و همانا بنده‌اى دشمن خدا بدرگاه خداى عز و جل در باره اتفاقى که براى او پیش آمده دعا کند پس بفرشته موکل بر او (یا بر آن دعا) گفته شود: حاجتش را برآور و در (دادن) آن شتاب کن زیرا من خوش ندارم آواز و صدایش را بشنوم. فرمود: پس مردم (که خبر از این جریان ندارند بآن که حاجتش زود برآورده شده) گویند: باین داده نشده جز براى گرامى بودنش (نزد خدا و بآن که در اجابتش تأخیر شده گویند:) از او دریغ نشده جز براى زبونى و خواریش.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٠، ح ٧
١- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ سَهْلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَخْشَاکَ کَأَنِّی أَرَاکَ وَ أَسْعِدْنِی بِتَقْوَاکَ وَ لَا تُشْقِنِی بِنَشْطِی لِمَعَاصِیکَ وَ خِرْ لِی فِی قَضَائِکَ وَ بَارِکْ لِی فِی قَدَرِکَ حَتَّى لَا أُحِبَّ تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ وَ لَا تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ وَ اجْعَلْ غِنَایَ فِی نَفْسِی وَ مَتِّعْنِی بِسَمْعِی وَ بَصَرِی وَ اجْعَلْهُمَا الْوَارِثَیْنِ مِنِّی وَ انْصُرْنِی عَلَى مَنْ ظَلَمَنِی وَ أَرِنِی فِیهِ قُدْرَتَکَ یَا رَبِّ وَ أَقِرَّ بِذَلِکَ عَیْنِی.
امام صادق علیه السلام فرمودند: بگو (دعائى را که ترجمهاش چنین است): «بار خدایا مرا از خود ترسان کن چنان که گویا ترا بچشم ببینم و با تقواى نسبت بخودت مرا سعادتمند گردان و بوسیله نشاط در نافرمانیت مرا بدبخت مکن و خیر و سعادت مرا در حکم خود بخواه و قضا و قدر خود را بر من مبارک گردان تا بدان جا که پس افتادن آنچه را در آن شتاب دارى دوست نداشته باشم و شتاب در آنچه پس افتادنش را خواهى نخواهم و توانگرى مرا در خودم مقرر فرما و بگوش و چشمم مرا بهرهمند ساز و آن دو را وارث من گردان (یعنى آنچه از آن دو بدست من آید براى من باقى نگهدار) و مرا بآن کس که بمن ستم کند یارى فرما و قدرت خودت را در باره او بمن بنما اى پروردگار و دیدهام را بدان روشن کن».
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٧٧، ح ١
٤١٢- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنِ الْفَضْلِ الْکَاتِبِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَتَاهُ کِتَابُ أَبِی مُسْلِمٍ فَقَالَ لَیْسَ لِکِتَابِکَ جَوَابٌ اخْرُجْ عَنَّا فَجَعَلْنَا یُسَارُّ بَعْضُنَا بَعْضاً فَقَالَ أَیَّ شَیْءٍ تُسَارُّونَ یَا فَضْلُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِکْرُهُ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ وَ لَإِزَالَةُ جَبَلٍ عَنْ مَوْضِعِهِ أَیْسَرُ مِنْ زَوَالِ مُلْکٍ لَمْ یَنْقَضِ أَجَلُهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ حَتَّى بَلَغَ السَّابِعَ مِنْ وُلْدِ فُلَانٍ قُلْتُ فَمَا الْعَلَامَةُ فِیمَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ لَا تَبْرَحِ الْأَرْضَ یَا فَضْلُ حَتَّى یَخْرُجَ السُّفْیَانِیُّ فَإِذَا خَرَجَ السُّفْیَانِیُّ فَأَجِیبُوا إِلَیْنَا یَقُولُهَا ثَلَاثاً وَ هُوَ مِنَ الْمَحْتُومِ.
فضل کاتب مىگوید: خدمت امام صادق علیه السّلام بودم که نامه‌اى از ابو مسلم خراسانى براى ایشان رسید. حضرت فرمود: نامه تو جواب ندارد برو. ما شروع کردیم با هم به نجوا کردن. فرمود: اى فضل! چه سخنى را با هم نجوا مىکنید! همانا خدا براى شتاب بندگان شتاب نمىکند و از جاى برآوردن کوهى آسانتر است از ساقط کردن حکومتى که هنوز عمرش به پایان نرسیده. سپس فرمود: همانا فلان پسر فلان تا به هفتمین فرزند فلان رسید. من عرض کردم: قربانت گردم پس چه نشانى میان ما و شماست؟ امام علیه السّلام فرمود: اى فضل! از جاى خود حرکت نکن تا سفیانى خروج کند و هنگامى که سفیانى خروج کرد به سوى ما رو آرید و این سخن را سه بار باز گفت و این از نشانههاى حتمى [ظهور حضرت قائم علیه السّلام] است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٢٧٤، ح ٤١٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَوْ حَفِظْتُمْ حُدُودَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ لَعَجَّلَ لَکُمْ مِنْ فَضْلِهِ الْمَوْعُودِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اگر حدود خداوند سبحان را پاس دارید، فضل و برکت خود را که وعده داده شده است، سریعا به شما ارزانى مى دارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٠٠، ح ٣٩٧٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: صِلْ عَجَلَتَکَ بِتَأَنِّیکَ وَ سَطْوَتَکَ بِرِفْقِکَ وَ شَرَّکَ بِخَیْرِکَ وَ انْصُرِ الْعَقْلَ عَلَى الْهَوَى تَمْلِکِ النُّهَى.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب خود را با درنگ کردن، درشتى را با نرمى، بدى را با خوبى پیوند ده و عقل را در مقابل خواهش نفس یارى کن تا خردمند شوى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٦٤، ح ٨٢٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: رَوِیَّةُ الْمُتَأَنِّی أَفْضَلُ مِنْ بَدِیهَةِ الْعَجِلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اندیشیدن درنگ کننده، برتر از ناگهانى شتاب کننده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٧٨، ح ١٠٩٦٦
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ قَالَ حَدَّثَنِی حَمْزَةُ بْنُ حُمْرَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا هَمَّ أَحَدُکُمْ بِخَیْرٍ فَلَا یُؤَخِّرْهُ فَإِنَّ الْعَبْدَ رُبَّمَا صَلَّى الصَّلَاةَ أَوْ صَامَ الْیَوْمَ فَیُقَالُ لَهُ اعْمَلْ مَا شِئْتَ بَعْدَهَا فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر گاه یکى از شما آهنگ کار خیرى کند، نباید تأخیرش اندازد، زیرا بنده گاهى نماز میخواند یا روزه میگیرد و باو گفته مى‌شود، پس از این هر چه خواهى بکن، که خدا ترا آمرزید (یعنى گناهان گذشتهات آمرزیده شد، در آینده مواظب باش و ببین چه خواهى کرد).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٢، ح ١
٣- عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ إِذَا هَمَمْتَ بِخَیْرٍ فَبَادِرْ فَإِنَّکَ لَا تَدْرِی مَا یَحْدُثُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: پدرم میفرمود: چون اراده کار خیرى کردى بشتاب، زیرا نمیدانى چه پیش مىآید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٢، ح ٣
٨- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع اعْلَمْ أَنَّ أَوَّلَ الْوَقْتِ أَبَداً أَفْضَلُ فَعَجِّلْ بِالْخَیْرِ مَا اسْتَطَعْتَ وَ أَحَبُ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دَاوَمَ الْعَبْدُ عَلَیْهِ وَ إِنْ قَلَّ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: بدان که اوّل وقت همیشه بهتر است پس تا جایى که مى توانى به کار خیر بشتاب، محبوبترین کارها نزد خداوند عزّ و جلّ کارى است که بنده بر آن مداومت ورزد گر چه اندک باشد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٧٤، ح ٨
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ حَاتِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَأَیْتُ الْمَعْرُوفَ لَا یَصْلُحُ إِلَّا بِثَلَاثِ خِصَالٍ تَصْغِیرِهِ وَ تَسْتِیرِهِ وَ تَعْجِیلِهِ فَإِنَّکَ إِذَا صَغَّرْتَهُ عَظَّمْتَهُ عِنْدَ مَنْ تَصْنَعُهُ إِلَیْهِ وَ إِذَا سَتَّرْتَهُ تَمَّمْتَهُ وَ إِذَا عَجَّلْتَهُ هَنَّأْتَهُ وَ إِنْ کَانَ غَیْرُ ذَلِکَ سَخَّفْتَهُ وَ نَکَّدْتَهُ.
امام صادق علیه السلام: دیدم که احسان جز با سه کار سامان نمى پذیرد: کوچک شمردن آن، پوشاندن آن و شتاب کردن در انجام آن؛ زیرا هر گاه آن را کوچک شمارى، در نظر کسى که بدو احسان کرده اى بزرگش ساخته اى و هر گاه آن را بپوشانى [و به رخ نکشى]، به کمالش رسانده اى و هر گاه در انجامش شتاب ورزى، گوارایش کرده اى، در غیر این صورت، احسان و نیکى خود را بى ارزش و ناگوار ساخته اى.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٤، ص ٣٠، ح ١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْمَعْرُوفُ لَا یَتِمُّ إِلَّا بِثَلَاثٍ بِتَصْغِیرِهِ وَ تَعْجِیلِهِ [وَ سَتْرِهِ] فَإِنَّکَ إِذَا صَغَّرْتَهُ فَقَدْ عَظَّمْتَهُ وَ إِذَا عَجَّلْتَهُ فَقَدْ هَنَّأْتَهُ وَ إِذَا سَتَرْتَهُ فَقَدْ تَمَّمْتَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کار نیک کامل نمى شود مگر به سه چیز: به کوچک شمردن آن و شتاب کردن در آن و پوشانیدن آن. همانا اگر آن را کوچک شمارى پس آن را بزرگ کرده اى و اگر در آن شتاب کنى، پس آن را گوارا کرده اى و اگر آن را بپوشانى، پس آن را کامل کرده اى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٨٨، ح ٨٨٨٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَا یَسْتَقِیمُ قَضَاءُ الْحَوَائِجِ إِلَّا بِثَلَاثٍ بِتَصْغِیرِهَا لِتَعْظُمَ وَ سَتْرِهَا لِتَظْهَرَ وَ تَعْجِیلِهَا لِتَهْنَأَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: رآوردن حاجات مردم کامل نمى شود مگر به سه چیز: کوچک شمردنش تا بزرگ گردد و مکتوم داشتنش تا آشکار شود و تعجیل در آن تا گوارا شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٠، ح ٨٩٧٢
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ: لِکُلِّ شَیْءٍ ثَمَرَةٌ وَ ثَمَرَةُ اَلْمَعْرُوفِ تَعْجِیلُهُ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هر چیزى را ثمرى است و ثمر نیکی شتاب کردن در انجام آن است.
من لا یحضره الفقیه، جلد ۲, صفحه ۵۷
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: تَعْجِیلُ الْمَعْرُوفِ مِلَاکُ الْمَعْرُوفِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب کردن در خوبى، ملاک خوبى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٠٥، ح ١٨٧٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: التَّثبُّتُ خَیرٌ مِنَ العَجَلَةِ إلاّ فی فُرَصِ البِرِّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: درنگ کردن بهتر از عجله است، مگر در فرصتهاى کار خیر.
غرر الحکم: ١٩٤٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَا أَقْرَبَ النَّجَاحَ مِمَّنْ عَجَّلَ السَّرَاحَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: چقدر نزدیک به رستگارى است که کسى که به دنبال کارى شتاب مى کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٤٤، ح ١٠١٣٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجَلَةُ مَذْمُومَةٌ فِی کُلِّ أَمْرٍ إِلَّا فِیمَا یَدْفَعُ الشَّرَّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله در هر کارى نکوهش شده، مگر در آنچه بدى را دور مى کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٨٠٣
٨- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَى رَفَعَهُ قَالَ: إِنَّ مُوسَى (ع) نَاجَاهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَقَالَ لَهُ فِی مُنَاجَاتِهِ یَا مُوسَى ... یَا مُوسَى عَجِّلِ التَّوْبَةَ وَ أَخِّرِ الذَّنْبَ وَ تَأَنَّ فِی الْمَکْثِ بَیْنَ یَدَیَّ فِی الصَّلَاةِ وَ لَا تَرْجُ غَیْرِی اتَّخِذْنِی جُنَّةً لِلشَّدَائِدِ وَ حِصْناً لِمُلِمَّاتِ الْأُمُورِ ...
على بن عیسى سند خود را به معصوم رسانیده که فرموده است: همانا خداوند تبارک و تعالى با موسى مناجات کرد و در مناجاتش به او فرمود: ... اى موسى! در توبه بشتاب و گناه را به تأخیر انداز و در آرامش نماز درنگ کن و جز من را امید مبر و در سختىها مرا سپر خود قرار ده و در ناملایمات مرا دژ استوار خود بگیر.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٤٦، ح ٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِنْ قَارَفْتَ سَیِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَهَا بِالتَّوْبَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اگر مرتکب گناه شدى، به سرعت، آن را با توبه نابود کن.
تحف العقول، ص ٨١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: وَعْدُ الْکَرِیمِ نَقْدٌ وَ تَعْجِیلٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: وعده بزرگوار، نقد و با عجله است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٥٢، ح ٥٢٩٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: تَعْجِیلُ الِاسْتِدْرَاکِ إِصْلَاحٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله در جبران کاستى ها، اصلاح کردن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٨٠٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: رَأْسُ السَّخَاءِ تَعْجِیلُ الْعَطَاءِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: سر سخاوت، شتاب در عطا کردن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٧٧، ح ٨٥٠٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: کَمَالُ الْعَطِیَّةِ تَعْجِیلُهَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: کمال عطا کردن عجله کردن در آن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٨١، ح ٨٦٥٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مِنْ کَمَالِ الْکَرَمِ تَعْجِیلُ الْمَثُوبَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب در پاداش، از کمال بزرگوارى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٨٢، ح ٨٦٦٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مِنْ عَلَامَةِ الْکَرَمِ تَعْجِیلُ الْمَثُوبَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب در پاداش، نشانه کمال بزرگوارى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٠، ح ٨٩٦٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: التَّثَبُّتُ خَیْرٌ مِنَ الْعَجَلَةِ إِلَّا فِی فُرَصِ الْبِرِّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: درنگ کردن بهتر از شتاب کارى است، مگر در فرصتهاى کار خیر.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٧٣، ح ١٠٨١٦
٩- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَمیِرَ الْمُؤْمنِیِنَ ع کَتَبَ فِی رِسَالَتِهِ إِلَى الْحَسَنِ ع إِیَّاکَ وَ التَّغَایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ الْغَیْرَةِ فَإِنَّ ذَلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَةَ مِنْهُنَّ إِلَى السَّقَمِ وَ لَکِنْ أَحْکِمْ أَمْرَهُنَّ فَإِنْ رَأَیْتَ عَیْباً فَعَجِّلِ النَّکِیرَ عَلَى الصَّغِیرِ وَ الْکَبِیرِ فَإِنْ تَعَیَّنْتَ مِنْهُنَّ الرَّیْبَ فَیُعَظَّمُ الذَّنْبُ وَ یُهَوَّنُ الْعَتْبُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: امیر مؤمنان على علیه السّلام در نامه‌اى براى امام حسن علیه السّلام چنین نوشت: بپرهیز از غیرت ورزیدن آنجا که جاى غیرت نیست، چرا که چنین رفتارى زنان درستکار را به بیمارى گناه فرامى‌خواند. امّا با آنان محکم برخورد کن. پس اگر عیب و ایرادى مشاهده نمودى در کیفر کردن بر گناه کوچک و بزرگ عجله کن اگر عیبى و گناهى را از آنان مشاهده نمودى و کیفر ندادى، آن زن مرتکب گناه بزرگ مى‌شود و مجازات را سبک مى‌شمارد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٥، ص ٥٣٧، ح ٩
٤- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنَ الْخَیْرِ مَا یُعَجَّلُ.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: همانا خدا کارهاى خیر، زود انجام شده را دوست دارد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٢، ح ٤
٥- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَشِیرِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ فَلَا تُؤَخِّرْهُ فَإِنَّ الْعَبْدَ یَصُومُ الْیَوْمَ الْحَارَّ یُرِیدُ مَا عِنْدَ اللَّهِ فَیُعْتِقُهُ اللَّهُ بِهِ مِنَ النَّارِ وَ لَا تَسْتَقِلَّ مَا یُتَقَرَّبُ بِهِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَوْ شِقَّ تَمْرَةٍ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: چون اراده کار خیرى کردى تأخیرش مینداز، زیرا بنده بقصد ثواب خدا در روز گرمى روزه میگیرد و همان سبب مى‌شود که خدا او را از آتش دوزخ میرهاند و چیزى را که مایه تقرب بخداى عز و جل است کوچک مشمار، اگر چه پاره خرمائى باشد (که آن را در راه خدا دهى).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٢، ح ٥
٧- عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا هَمَمْتَ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَیْرِ فَلَا تُؤَخِّرْهُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رُبَّمَا اطَّلَعَ عَلَى الْعَبْدِ وَ هُوَ عَلَى شَیْءٍ مِنَ الطَّاعَةِ فَیَقُولُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أُعَذِّبُکَ بَعْدَهَا أَبَداً وَ إِذَا هَمَمْتَ بِسَیِّئَةٍ فَلَا تَعْمَلْهَا فَإِنَّهُ رُبَّمَا اطَّلَعَ اللَّهُ عَلَى الْعَبْدِ وَ هُوَ عَلَى شَیْءٍ مِنَ الْمَعْصِیَةِ فَیَقُولُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أَغْفِرُ لَکَ بَعْدَهَا أَبَداً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: چون اراده کار خیرى نمودى، تأخیرش مینداز زیرا خداى عز و جل گاهى بر بنده مشرف مى‌شود که او مشغول طاعتى است، پس میفرماید: بعزت و جلالم سوگند که ترا پس از این هرگز عذاب نکنم و چون اراده گناهى کردى انجام مده، زیرا گاهى خدا بر بنده مشرف مى‌شود که او معصیتى انجام میدهد، پس میفرماید: بعزت و جلالم که ترا بعد از این دیگر نخواهم آمرزید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٣، ح ٧
٦- عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ هَمَّ بِخَیْرٍ فَلْیُعَجِّلْهُ وَ لَا یُؤَخِّرْهُ فَإِنَّ الْعَبْدَ رُبَّمَا عَمِلَ الْعَمَلَ فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى قَدْ غَفَرْتُ لَکَ وَ لَا أَکْتُبُ عَلَیْکَ شَیْئاً أَبَداً وَ مَنْ هَمَّ بِسَیِّئَةٍ فَلَا یَعْمَلْهَا فَإِنَّهُ رُبَّمَا عَمِلَ الْعَبْدُ السَّیِّئَةَ فَیَرَاهُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فَیَقُولُ لَا وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أَغْفِرُ لَکَ بَعْدَهَا أَبَداً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که آهنگ خیرى کند، باید عجله کند و تأخیرش نیندازد، زیرا بنده گاهى عملى انجام میدهد که خداى تبارک و تعالى میفرماید: ترا آمرزیدم و دیگر چیزى علیه تو نمینویسم و هر که آهنگگناهى کند، آن را انجام ندهد، زیرا گاهى بنده گناهى میکند و خداى سبحان او را میبیند و میفرماید: نه، بعزت و جلالم سوگند که ترا پس از این هرگز نیامرزم.
(اگر عجله نکند در انجام کار رخنه ایجاد شده و آن را انجام نمی دهد و از پاداش آن محروم می شود.)
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٢، ح ٦
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیُ قَالَ حَدَّثَنِی عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) ... وَ إِیَّاکُمْ أَیَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ الْمُفَضَّلَةُ عَلَى مَنْ سِوَاهَا وَ حَبْسَ حُقُوقِ اللَّهِ قِبَلَکُمْ یَوْماً بَعْدَ یَوْمٍ وَ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ فَإِنَّهُ مَنْ عَجَّلَ حُقُوقَ اللَّهِ قِبَلَهُ کَانَ اللَّهُ أَقْدَرَ عَلَى التَّعْجِیلِ لَهُ إِلَى مُضَاعَفَةِ الْخَیْرِ فِی الْعَاجِلِ وَ الْآجِلِ وَ إِنَّهُ مَنْ أَخَّرَ حُقُوقَ اللَّهِ قِبَلَهُ کَانَ اللَّهُ أَقْدَرَ عَلَى تَأْخِیرِ رِزْقِهِ وَ مَنْ حَبَسَ اللَّهُ رِزْقَهُ لَمْ یَقْدِرْ أَنْ یَرْزُقَ نَفْسَهُ فَأَدُّوا إِلَى اللَّهِ حَقَّ مَا رَزَقَکُمْ یُطَیِّبِ اللَّهُ لَکُمْ بَقِیَّتَهُ وَ یُنْجِزْ لَکُمْ مَا وَعَدَکُمْ مِنْ مُضَاعَفَتِهِ لَکُمُ الْأَضْعَافَ الْکَثِیرَةَ الَّتِی لَا یَعْلَمُ عَدَدَهَا وَ لَا کُنْهَ فَضْلِهَا إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ ...
١- از اسماعیل بن جابر رسیده است که امام صادق علیه السّلام این نامه را به اصحاب خود نوشت و به آنها دستور داد این نامه را به یکدیگر بیاموزند و در آن توجه کنند و آن را بررسى کرده به کارش بندند، آنها هم هر یک نسخهاى از آن را در نمازخانه منزل خویش نهاده بودند و هر گاه نمازشان به پایان مىرسید در آن مىنگریستند ... اى گروه رحمت شده که بر دیگران برترى دارید! مبادا حقوق خدا را که بر عهده شماست روزى تا روز دیگر و ساعتى تا ساعت دیگر پس اندازید، زیرا هر که در پرداخت حقوق خدا که بر ذمّه دارد شتاب کند خداوند در شتاب کردن و چند برابر نمودن خیر او در دنیا و آخرت تواناتر است، هر کس در پرداخت حقوق الهى که نزد اوست تأخیر کند خدا به حبس روزى مقرر او تواناتر است و هر که خدا بدو روزى ندهد نخواهد توانست روزى خویش را فراهم آورد. حق آنچه را خدا روزى شما کرده بپردازید تا خداوند باقیمانده آن را براى شما پاک سازد و پیمان خود را در چند برابر کردن آن برآورد و آن را چندان زیاد سازد که هیچ کس جز خداى جهانیان شمار و کنه برترى آن را نداند ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٩، ح ١
٨- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا هَمَّ أَحَدُکُمْ بِخَیْرٍ أَوْ صِلَةٍ فَإِنَّ عَنْ یَمِینِهِ وَ شِمَالِهِ شَیْطَانَیْنِ فَلْیُبَادِرْ لَا یَکُفَّاهُ عَنْ ذَلِکَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر گاه یکى از شما آهنگ کار خیر یا رساندن نفعى به دیگرى کرد، دو شیطان در جانب راست و چپش باشند، پس باید بشتابد که او را از آن باز ندارند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٣، ح ٨
٩- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ هَمَّ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَیْرِ فَلْیُعَجِّلْهُ فَإِنَّ کُلَّ شَیْءٍ فِیهِ تَأْخِیرٌ فَإِنَّ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ نَظْرَةً.
امام باقر علیه السّلام فرمود: کسى که قصد کار خیرى کند، باید بشتابد، زیرا هر چه در آن تأخیر رود، شیطان را نسبت به آن مهلتى پیدا شود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٣، ح ٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ بَذَلَ فِی ذَاتِ اللَّهِ مَالَهِ عَجَّلَ لَهُ الْخَلَفَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که دارایى خود را در راه خدا خرج کند، براى جایگزینى آن، خداوند شتاب نماید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٧٩، ح ٨٥٨٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: تَعْجِیلُ الْبِرِّ زِیَادَةٌ فِی الْبِرِّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب کردن در نیکی، زیاد شدن نیکی است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٤٩، ح ١٠٣٢٢
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): الْأَنَاةُ مِنَ اللَّهِ وَ الْعَجَلَةُ مِنَ الشَّیْطَانِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: درنگ کردن در کارها از خصوصیات خداست و عجله کردن از شیطان است.
تحف العقول، ص ٤٣
٩- عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کَثِیراً مَا یَقُولُ اعْلَمُوا عِلْماً یَقِیناً أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یَجْعَلْ لِلْعَبْدِ وَ إِنِ اشْتَدَّ جَهْدُهُ وَ عَظُمَتْ حِیلَتُهُ وَ کَثُرَتْ مُکَابَدَتُهُ أَنْ یَسْبِقَ مَا سُمِّیَ لَهُ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ وَ لَمْ یَحُلْ مِنَ الْعَبْدِ فِی ضَعْفِهِ وَ قِلَّةِ حِیلَتِهِ أَنْ یَبْلُغَ مَا سُمِّیَ لَهُ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَنْ یَزْدَادَ امْرُؤٌ نَقِیراً بِحِذْقِهِ وَ لَمْ یَنْتَقِصِ امْرُؤٌ نَقِیراً لِحُمْقِهِ فَالْعَالِمُ لِهَذَا الْعَامِلُ بِهِ أَعْظَمُ النَّاسِ رَاحَةً فِی مَنْفَعَتِهِ وَ الْعَالِمُ لِهَذَا التَّارِکُ لَهُ أَعْظَمُ النَّاسِ شُغُلًا فِی مَضَرَّتِهِ وَ رُبَّ مُنْعَمٍ عَلَیْهِ مُسْتَدْرَجٌ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ وَ رُبَّ مَغْرُورٍ فِی النَّاسِ مَصْنُوعٌ لَهُ فَأَفِقْ أَیُّهَا السَّاعِی مِنْ سَعْیِکَ وَ قَصِّرْ مِنْ عَجَلَتِکَ وَ انْتَبِهْ مِنْ سِنَةِ غَفْلَتِکَ وَ تَفَکَّرْ فِیمَا جَاءَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى لِسَانِ نَبِیِّهِ ص وَ احْتَفِظُوا بِهَذِهِ الْحُرُوفِ السَّبْعَةِ فَإِنَّهَا مِنْ قَوْلِ أَهْلِ الْحِجَى وَ مِنْ عَزَائِمِ اللَّهِ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ أَنَّهُ لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِخَلَّةٍ مِنْ هَذِهِ الْخِلَالِ الشِّرْکِ بِاللَّهِ فِیمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ أَوْ إِشْفَاءِ غَیْظٍ بِهَلَاکِ نَفْسِهِ أَوْ إِقْرَارٍ بِأَمْرٍ یَفْعَلُ غَیْرُهُ أَوْ یَسْتَنْجِحَ إِلَى مَخْلُوقٍ بِإِظْهَارِ بِدْعَةٍ فِی دِینِهِ أَوْ یَسُرَّهُ أَنْ یَحْمَدَهُ النَّاسُ بِمَا لَمْ یَفْعَلْ وَ الْمُتَجَبِّرِ الْمُخْتَالِ وَ صَاحِبِ الْأُبَّهَةِ وَ الزَّهْوِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ السِّبَاعَ هِمَّتُهَا التَّعَدِّی وَ إِنَّ الْبَهَائِمَ هِمَّتُهَا بُطُونُهَا وَ إِنَّ النِّسَاءَ هِمَّتُهُنَّ الرِّجَالُ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ مُشْفِقُونَ خَائِفُونَ وَجِلُونَ جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنْهُمْ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: امیر مؤمنان على علیه السّلام در موارد بسیارى مى‌فرمود:
به‌طور حتم و یقین بدانید که خداوند عزّ و جلّ حتى اگر بنده‌اى بسیار تلاش کند و نقشه‌هاى بزرگ بچیند و رنج فراوان بکشد نمى‌گذارد از آنچه در «لوح محفوظ» برایش در نظر گرفته شده است، پیشى بگیرد؛ و اگر بنده‌اى ناتوان باشد و تدبیرش اندک باعث نمى‌شود از آن چه در لوح محفوظ برایش نوشته شده است، عقب بماند و بدان دست نیابد.
اى مردم! هیچ فردى به جهت زیرکى خود هسته خرمایى نیفزود و هیچ فردى به جهت حماقتش هسته خرمایى از دارایى‌اش کاسته نشد، پس آنکه از این امر آگاه است آسوده‌ترین مردم در سود است و آنکه ناآگاه است مشغول‌ترین فرد به زیان آن است؛ و چه بسا افرادى که به آنان نعمت داده شده و با احسان مورد استدراج قرار گرفته‌اند و چه بسا فردى مردم عاقل مى‌پندارند و خداوند کار او را مى‌سازد.
پس اى کوششگر! در کوشش خود تقواى خدا پیشه کن و از شتابت بکاه و از خواب غفلت بیدار شو و مطالبى که از جانب خداوند متعال بر زبان پیامبرش صلّى اللّه علیه و اله جارى شده بیندیش و این حروف هفتگانه را حفظ کن! چرا که آنها از گفتار خردمندان و از عزائم خدا در لوح محفوظ است که هیچ‌کس با این ویژگى خدا را ملاقات نخواهد کرد که در آنچه خدا به او واجب کرده به خدا شرک ورزد یا با هلاک خویش خشم خود را شفا دهد یا به کار دیگرى اقرار کند یا به مخلوقى با اظهار بدعتى در دین روى آورد، یا دوست بدارد که مردم او را به کارى که نکرده بستایند و جبّار و سرکشى که تکبر مى‌ورزد و صاحب عظمت و شکوه دروغین.
اى مردم! همّت درندگان، تجاوزگرى و همّت چهارپایان شکم آنهاست؛ و همّت زنان مردان هستند. به راستى که مؤمنان ترسان و بیمناک هستند، خداوند ما و شما را از آنان قرار دهد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٥، ص ٨١، ح ٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَفِقْ أَیُّهَا السَّامِعُ [النَّاسِی] مِنْ سَکْرَتِکَ وَ اسْتَیْقِظْ مِنْ غَفْلَتِکَ وَ احْتَصِرْ [اخْتَصِرْ] مِنْ عَجَلَتِکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اى شنونده [فراموشکار] از هستى خود بهوش و از بى خبرى خود بیدار شو و از شتاب خود باز ایست [کم نما].
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٤٦، ح ٢٦٥٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: فَأَفِقْ أَیُّهَا السَّامِعُ مِنْ غَفْلَتِکَ وَ اخْتَصِرْ مِنْ عَجَلَتِکَ وَ اشْدُدْ أَزْرَکَ وَ خُذْ حِذْرَکَ وَ اذْکُرْ قَبْرَکَ فَإِنَّ عَلَیْهِ مَمَرَّکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اى شنونده! از غفلت خود خارج شو و شتاب خود را کم کن و پشت خود را قوى گردان و در عاقبت کار خود بیندیش و به یاد قبر خود باش زیرا گذرگاه توست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٥٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مِنَ الْخُرْقِ الْعَجَلَةُ قَبْلَ الْإِمْکَانِ وَ الْأَنَاةُ بَعْدَ إِصَابَةِ الْفُرْصَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب پیش از امکان و از دست دادن فرصت حماقت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٧٤، ح ١٠٨٤٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ یُعَجِّلْهُ اللَّهُ لَکُمْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله نکنید به آنچه خداوند براى شما پیش نیانداخته است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٧٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَا تُسْرِعَنَّ إِلَى بَادِرَةٍ وَجَدْتَ عَنْهَا مَنْدُوحَةً.
امام على علیه السّلام فرمودند: به خشمى که راه بیرون رفتن از آن وجود دارد شتاب مکن. (به خشمى که امکان رهایى از آن هست، شتاب مکن.)
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٧٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِیَّاکَ وَ التَّسَرُّعَ إِلَى الْعُقُوبَةِ فَإِنَّهُ مَمْقَتَةٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ مُقَرِّبٌ مِنَ الْغِیَرِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از عجله کردن به عذاب بپرهیز که آن نزد خدا منفور و نزدیک شدن به دیگران است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: قِلَّةُ الْعَفْوِ أَقْبَحُ الْعُیُوبِ وَ التَّسَرُّعُ إِلَى الِانْتِقَامِ أَعْظَمُ الذُّنُوبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کم گذشتى زشت ترین عیبهاست و شتاب در انتقامگیرى بزرگترین گناهان است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَیْسَ مِنْ شِیَمِ الْکِرَامِ تَعْجِیلُ الِانْتِقَامِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب در انتقامگیرى از خصلتهاىبزرگواران نیست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مِنْ عَلَامَةِ اللُّؤْمِ تَعْجِیلُ الْعُقُوبَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از نشانه پستی عجله کردن در عقوبت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَا أَقْبَحَ الْعُقُوبَةَ مَعَ الِاعْتِذَارِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: چقدر زشت است عقوبت کسی که از او پوزش می‌طلبد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مُعَاجَلَةُ الِانْتِقَامِ مِنْ شِیَمِ اللِّئَامِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله در انتقام از خصلتهای پست است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٦٥، ح ١٠٦٩٩
١٦- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْجَارُودِ عَنْ مُوسَى بْنِ بَکْرِ بْنِ دَأْبٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع: ... فَلَا تَعْجَلْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ وَ لَا تَسْبِقَنَّ اللَّهَ فَتُعْجِزَکَ الْبَلِیَّةُ فَتَصْرَعَکَ ...
امام باقر علیه السّلام فرمودند: ... شتاب مکن که خدا بواسطه شتاببندگانش شتاب نمیکند تو بر خدا سبقت مگیر (بگذار اموری را که خدا مقرر کرده به انجام برسد) که گرفتارى ناتوانت کند و بخاکت اندازد ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٣٥٧، ح ١٦
٧- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْأَنْبَارِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرْنَا عِنْدَهُ مُلُوکَ آلِ فُلَانٍ فَقَالَ إِنَّمَا هَلَکَ النَّاسُ مِنِ اسْتِعْجَالِهِمْ لِهَذَا الْأَمْرِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَعْجَلُ لِعَجَلَةِ الْعِبَادِ إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَایَةً یَنْتَهِی إِلَیْهَا فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ یَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَ لَمْ یَسْتَأْخِرُوا.
مهزم پدر ابراهیم گوید: خدمت امام صادق علیه السلام از سلاطین آل فلان (بنى عباس) سخن بمیان آوردیم، حضرت فرمود: مردم بواسطه شتابشان براى این امر هلاک گشتند. همانا خدا براى شتاب بندگان، شتاب نمیکند، براى این امر پایانى است که باید بآن برسد و اگر مردم بآن پایان رسیدند ساعتى پیش و پس نیفتند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٣٦٩، ح ٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: قَلَّ مَنْ عَجِلَ إِلَّا هَلَکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کم است کسی که عجله کند مگر آنکه هلاک شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٨٠١
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ أَلَا إِنَّ الرُّوحَ الْأَمِینَ نَفَثَ فِی رُوعِی أَنَّهُ لَا تَمُوتُ نَفْسٌ حَتَّى تَسْتَکْمِلَ رِزْقَهَا فَاتَّقُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَجْمِلُوا فِی الطَّلَبِ وَ لَا یَحْمِلَنَّکُمُ اسْتِبْطَاءُ شَیْءٍ مِنَ الرِّزْقِ أَنْ تَطْلُبُوهُ بِشَیْءٍ مِنْ مَعْصِیَةِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى قَسَمَ الْأَرْزَاقَ بَیْنَ خَلْقِهِ حَلَالًا وَ لَمْ یَقْسِمْهَا حَرَاماً فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَبَرَ أَتَاهُ اللَّهُ بِرِزْقِهِ مِنْ حِلِّهِ وَ مَنْ هَتَکَ حِجَابَ السِّتْرِ وَ عَجَّلَ فَأَخَذَهُ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ قُصَّ بِهِ مِنْ رِزْقِهِ الْحَلَالِ وَ حُوسِبَ عَلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
ابو حمزه ثمالى گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه علیه و اله در حجة الوداع فرمود:
بدانید که روح الامین مرا با خبر کرد که هیچ‌کس تا روزى‌اش را به‌طور کامل دریافت نکند نخواهد مرد. پس تقواى الهى پیشه کنید و در طلب رزق و روزى باشید و اگر روزى‌تان به کندى آمد بر آن مشوید که با انجام معصیت الهى آن را (سریع‌تر) به دست آورید؛ چون خداى تبارک و تعالى روزى‌ها را بین خلق خودش به‌طور حلال تقسیم فرموده است و آن را از راه حرام در نظر نگرفته است.
بدین جهت هرکه از خدا بترسد و شکیبایى کند خداوند رزق و روزى او را از حلال مى‌آورد؛ و اگر کسى که پرده‌درى کند و شتاب زده عمل نماید آن را از راه غیر حلال به دست آورد، خداوند نیز از رزق حلالى که براى او در نظر گرفته است همان مقدار کم مى‌کند و در روز قیامت نیز به خاطر کسب حرام او را بازخواست مى‌کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٥، ص ٨٠، ح ١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: کَثْرَةُ الْعَجَلِ یُزِلُّ الْإِنْسَانَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله زیاد، انسان را مى لغزاند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٧٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ عَجَّلَ زَلَّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که عجله کند، مى لغزد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٧٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ رَکِبَ الْعَجَلَ أَدْرَکَ الزَّلَلَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که بر عجله سوار شود، لغزش نصیبش شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٧٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ رَکِبَ الْعَجَلَ کَبَا بِهِ الزَّلَلُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که بر عجله سوار شود، لغزش او را به زمین زند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٧٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَعَ الْعَجَلِ یَکْثُرُ الزَّلَلُ.
امام على علیه السلام: با شتابزدگى، لغزشها زیاد مى شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٨٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجَلُ یُوجِبُ الْعِثَارَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله باعث خطاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٨١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ثَمَرَةُ الْعَجَلَةِ الْعِثَارُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: لغزش، نتیجه عجله کردن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٨٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجُولُ مُخْطِئٌ وَ إِنْ مَلَکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب کننده خطا کار است هر چند پادشاه باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٨٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَخْطَأَ [أحطأ] مُسْتَعْجِلٌ أَوْ کَادَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که شتاب کند خطا کند یا نزدیک به خطا باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَشَدُّ النَّاسِ نَدَامَةً وَ أَکْثَرُهُمْ مَلَامَةً الْعَجِلُ النَّزِقُ الَّذِی لَا یُدْرِکُهُ عَقْلُهُ إِلَّا بَعْدَ فَوْتِ أَمْرِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: سخت ترین پشیمانى و بیشترین سرزنش دامنگیر کسى مى شود که شتابکار و بى فکر است و وقتى کار از کار گذشت تازه به سر عقل مى آید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٦٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجَلُ نَدَامَةٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: در عجله کردن پشیمانى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: احْذَرُوا الْعَجَلَةَ فَإِنَّهَا تُثْمِرُ النَّدَامَةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بپرهیز از عجله زیرا نتیجه آن پشیمانی است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ عَجِلَ نَدِمَ عَلَى الْعَجَلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که عجله کند، از عجله خود پشیمان شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْإِصَابَةُ سَلَامَةٌ الْخَطَاءُ مَلَامَةٌ الْعَجَلُ نَدَامَةٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: درستى، سلامتى است، خطا کارى، موجب سرزنش و شتاب، باعث پشیمانى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٧٩، ح ١١٠١٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَشَدُّ النَّاسِ نَدَامَةً وَ أَکْثَرُهُمْ مَلَامَةً الْعَجِلُ النَّزِقُ الَّذِی لَا یُدْرِکُهُ عَقْلُهُ إِلَّا بَعْدَ فَوْتِ أَمْرِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: سخت ترین پشیمانى و بیشترین سرزنش دامنگیر کسى مى شود که شتابکار و بى فکر است و وقتى کار از کار گذشت تازه به سر عقل مى آید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٦٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِیَّاکَ وَ الْعَجَلَ فَإِنَّهُ عُنْوَانُ الْفَوْتِ وَ النَّدَمِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از عجله بپرهیز؛ زیرا عجله، نشانه از دست رفتن و پشیمانى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٨٠٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَنْ یُلْقَى الْعَجُولُ مَحْمُوداً.
امام على علیه السّلام فرمودند: هرگز عجول مورد ستایش قرار نمی گیرد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٦، ح ٥٧٧١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ذَرِ الْعَجَلَ فَإِنَّ الْعَجِلَ فِی الْأُمُورِ لَا یُدْرِکُ مَطْلَبَهُ وَ لَا یُحْمَدُ أَمْرُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: رها کن عجله را زیرا عجله در امور به مطلوب نمی رسد و کارش مورد ستایش قرار نمی گیرد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجَلَةُ تَمْنَعُ الْإِصَابَةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: شتاب، مانع رسیدن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٨٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ذَرِ الْعَجَلَ فَإِنَّ الْعَجِلَ فِی الْأُمُورِ لَا یُدْرِکُ مَطْلَبَهُ وَ لَا یُحْمَدُ أَمْرُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: رها کن عجله را زیرا عجله در امور به مطلوب نمی رسد و کارش مورد ستایش قرار نمی گیرد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: لَا إِصَابَةَ لِعَجُولٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: انسان عجول به نتیجه نمی رسد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: قَلَّمَا یُصِیبُ رَأْیُ الْعَجُولِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کم است که نظر و رأى عجله کننده درست از آب درآید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: قَلَّمَا تَنْجَحُ حِیلَةُ الْعَجُولِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: چاره جویى عجله کننده اندک به نتیجه مى‌رسد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَجَلُ قَبْلَ الْإِمْکَانِ یُوجِبُ الْغُصَّةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عجله پیش از فراهم شدن امکانات موجب اندوه است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٧٩٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ رَکِبَ الْعَجَلَ رَکِبَتْهُ الْمَلَامَةُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که عجله کند، سرزنش نصیبش شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٦٧، ح ٥٨٠٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الصَّبْرُ ظَفَرٌ الْعَجَلُ خَطَرٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: صبر، باعث پیروزی و شتاب موجب خطر است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٨٣، ح ٦٣١١
