اولیاء خدا - بخش ١
موضوعات
اهمیت: عظمت- دوستی اولیاء خدا - بی احترامی به اولیای خدا بی احترامی به خداست - با اولیاء خدا بودن در بهشت - پیوند با اولیاء خدا -
خصوصیات اولیاء خدا: خصوصیات جامع- دوری از دنیا- تقوی - صبر و عمل - ارتباط با خدا - یاد خدا در تنهایی- برترین اولیاء - پیوند میان مردم - اعمال حسنه - اخلاص- دوستی کنان برای خدا- پنهان بودن دوستان خدا
عبارت «أَوْلِیَاءُ اللَّه» در کتابهای زیر بررسی شد:
الکافی (ط - الإسلامیة)، تحف العقول، من لا یحضره الفقیه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، وسائل الشیعة، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.
توضیح: اولیاء خدا در معنی عام یعنی دوستان خدا و همه مومنین را شامل می شود و در معنی خاص یعنی مومنینی که به درجه خاصی رسیده اند و در معنی خاص الخاص یعنی ائمه علیهم السلام.
اهمیت
عظمت
قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع: إِنَّ جَمِیعَ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ فِی مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا بَحْرِهَا وَ بَرِّهَا وَ سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عِنْدَ وَلِیٍّ مِنْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ أَهْلِ الْمَعْرِفَةِ بِحَقِّ اللَّهِ کَفَیْءِ الظِّلَالِ ثُمَّ قَالَ ع أَ وَ لَا حُرٌّ یَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا یَعْنِی الدُّنْیَا فَلَیْسَ لِأَنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةُ فَلَا تَبِیعُوهَا بِغَیْرِهَا فَإِنَّهُ مَنْ رَضِیَ مِنَ اللَّهِ بِالدُّنْیَا فَقَدْ رَضِیَ بِالْخَسِیسِ.
امام سجاد (ع) فرمود: همانا هر آنچه که در شرق و غرب دنیا از دریا گرفته تا خشکى دشت و کوه که خورشید بر آن تابیده است، نزد دوستى از دوستداران خدا و معرفت داران به حقّ خدا همچون سایه ای است. سپس فرمودند: آیا آزادهاى نیست که این تهمانده جویده شده یعنى دنیا را براى اهلش واگذارد؟ پس جانهاى شما را قیمتى جز بهشت نباشد؛ پس به غیر آن نفروشید؛ چرا که هر که از خدا به دنیا خشنود شود بىگمان به چیزى پست خشنود شده است.
تحف العقول، ص ٣٩١
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ لَأُنَاساً مَا هُمْ بِأَنْبِیَاءَ وَ لَا شُهَدَاءَ لِمَکَانِهِمْ مِنَ اللَّهِ فَقِیلَ مَنْ هُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِینَ یَتَحَابُّونَ بِرَوْحِ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ أَرْحَامٍ بَیْنَهُمْ وَ لَا أَمْوَالٍ یَتَعَاطَوْنَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّ عَلَى وُجُوهِهِمْ لَنُوراً وَ إِنَّهُمْ لَعَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ لَا یَخَافُونَ إِذَا خَافَ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُونَ إِذَا حَزِنُوا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ. (یونس آیة ٦٢)
رسول اللّٰه صلى اللّٰه علیه و آله فرمودند: در بین بندگان خدا، کسانى هستند که غبطه مى‌خورند انبیا به آنها و شهدا به خاطر جایگاهشان نزد خدا.
پس سوال شد کیستند آنها ای رسول خدا (ص)؟ فرمودند: کسانی که بین آنها به رحمت خدا محبت برقرار مى شود بدون آنکه نسبتهاى خانوادگى و اموال در این محبت و پیوند نقشى داشته باشد و همانا بر چهره های آنها نوری است و همانا آنها بر منبرهای نور هستند که ترسی ندارند هنگامی کند می ترسند مردم و اندوهی ندارند هنگامی که [مردم] اندوهناکند سپس این آیه را تلاوت فرمود: همانا اولیاء هدا نه ترسی بر آنها است و نه آنها اندوهی دارند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ٢٢٤، ح ١٣٩٤٤
دوستی اولیاء خدا
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اتَّقُوا الْمُطَلَّقَاتِ ثَلَاثاً فَإِنَّهُنَّ ذَوَاتُ أَزْوَاجٍ وَ الصَّلَاةُ عَلَى النَّبِیِّ ص فِی کُلِّ الْمَوَاطِنِ عِنْدَ الرِّیَاحِ وَ الْعُطَاسِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ حُبُّ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ أَوْلِیَائِهِمْ وَ بُغْضُ أَعْدَائِهِ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْهُمْ وَ مِنْ أَئِمَّتِهِمْ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ إِنْ کَانَا مُشْرِکَیْنِ فَلا تُطِعْهُما وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ اشْکُرْ لِی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ. وَ إِنْ جاهَداکَ عَلى أَنْ تُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما. (سورة لقمان آیة ١٤، ١٥)
امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: از زنان سه طلاقه [در یک مجلس] دورى کنید، چون که آنان شوهر دارند و صلوات فرستادن بر پیامبر صلّى اللّٰه علیه و آله در هر جایى [روا] باشد، هنگام وزش بادها و عطسه کردن و غیر این موارد؛ و دوست داشتن دوستان خدا و دوستان آنان و دشمن داشتن دشمنان خدا و بیزارى از آنان و رهبرانشان [واجب است] و نیکى به پدر و مادر [واجب است] و چنانچه آن دو مشرک بودند فرمان ایشان را نپذیر ولى در دنیا با آن دو به نیکى برخورد کن؛ زیرا خداوند مى‌فرماید: «شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت همه به سوى من است و اگر تو را وادارند که در باره چیزى که تو را بدان دانشى نیست به من شرک‌ورزى، از آنان فرمان مبر». [لقمان، آیه ١٤ و ١٥]
تحف العقول، ص ٤٢٠
٥٣٣- ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ وَ غَیْرُهُ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ فَقَالَ مَنْ عَبَدَ فِیهِ غَیْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْ تَوَلَّى فِیهِ غَیْرَ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَهُوَ مُلْحِدٌ بِظُلْمٍ وَ عَلَى اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَنْ یُذِیقَهُ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ.
از امام صادق علیه السّلام در باره آیه شریفه: «... وَ مَنْ یُرِدْ فِیهِ بِإِلْحٰادٍ بِظُلْمٍ ...» پرسش کردند. امام علیه السّلام فرمود: هر که در دنیا جز خداوند را بپرستد یا جز اولیاء اللّٰه را دوست بدارد چنین کسى متجاوز بیدادگر است و بر خداوند تبارک و تعالى است که عذاب دردناک را به او بچشاند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٣٣٧، ح ٥٣٣
بی احترامی به اولیای خدا بی احترامی به خداست
عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَتَبَ بِهَذِهِ الرِّسَالَةِ إِلَى أَصْحَابِه ... وَ إِیَّاکُمْ وَ سَبَّ أَعْدَاءِ اللَّهِ حَیْثُ یَسْمَعُونَکُمْ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ قَدْ یَنْبَغِی لَکُمْ أَنْ تَعْلَمُوا حَدَّ سَبِّهِمْ لِلَّهِ کَیْفَ هُوَ إِنَّهُ مَنْ سَبَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ فَقَدِ انْتَهَکَ سَبَ اللَّهِ وَ مَنْ أَظْلَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِمَّنِ اسْتَسَبَّ لِلَّهِ وَ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَمَهْلًا مَهْلًا فَاتَّبِعُوا أَمْرَ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه.
امـام صـادق علیه السلام در نوشته ای به اصحابشان نوشتند: ... از این بپرهیزید که به دشمنان خدا دشنام دهید آن هنگام که آنها می‌شنوند آنها نیز بدون آگاهی، به خدا دشنام خواهند داد. بر شما لازم است بدانید که حد دشنام به خدا کجاست و آنها چگونه به خدا دشنام می‌دهند.
قطعاً هر که به اولیای خدا دشنام دهد، به خدا دشنام داده است و چه کسی پیش خدا ستمگرتر است از کسی که وسیلهٔ دشنام به خدا و اولیای خدا را فراهم سازد. آرام‌آرام از اوامر الهی پیروی کنید و حول و قوه‌ای نیست مگر به خدا.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٢، ح ١
با اولیاء خدا بودن در بهشت
٣٤٧- مُحَمَّدُ بْنُ سَالِمِ بْنِ أَبِی سَلَمَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الرَّیَّانِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِی فَضْلِ مَعْرِفَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا مَدُّوا أَعْیُنَهُمْ إِلَى مَا مَتَّعَ اللَّهُ بِهِ الْأَعْدَاءَ مِنْ زَهْرَةِ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ نَعِیمِهَا وَ کَانَتْ دُنْیَاهُمْ أَقَلَّ عِنْدَهُمْ مِمَّا یَطَئُونَهُ بِأَرْجُلِهِمْ وَ لَنُعِّمُوا بِمَعْرِفَةِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ تَلَذَّذُوا بِهَا تَلَذُّذَ مَنْ لَمْ یَزَلْ فِی رَوْضَاتِ الْجِنَانِ مَعَ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ إِنَّ مَعْرِفَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آنِسٌ مِنْ کُلِّ وَحْشَةٍ وَ صَاحِبٌ مِنْ کُلِّ وَحْدَةٍ وَ نُورٌ مِنْ کُلِّ ظُلْمَةٍ وَ قُوَّةٌ مِنْ کُلِّ ضَعْفٍ وَ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ سُقْمٍ ثُمَّ قَالَ ع وَ قَدْ کَانَ قَبْلَکُمْ قَوْمٌ یُقْتَلُونَ وَ یُحْرَقُونَ وَ یُنْشَرُونَ بِالْمَنَاشِیرِ وَ تَضِیقُ عَلَیْهِمُ الْأَرْضُ بِرُحْبِهَا فَمَا یَرُدُّهُمْ عَمَّا هُمْ عَلَیْهِ شَیْءٌ مِمَّا هُمْ فِیهِ مِنْ غَیْرِ تِرَةٍ وَتَرُوا مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ بِهِمْ وَ لَا أَذًى بَلْ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ یُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ دَرَجَاتِهِمْ وَ اصْبِرُوا عَلَى نَوَائِبِ دَهْرِکُمْ تُدْرِکُوا سَعْیَهُمْ.
جمیل بن دراج از امام صادق علیه السّلام روایت مى‌کند که فرمود: اگر مردم مى‌دانستند در معرفت و شناخت خدا چه فضیلتى نهفته است هرگز به رونق زندگى دنیا و نعمتهاى دنیوى که خداوند به دشمنان خود داده نظر نمى‌افکندند و دنیاى آنها در نگاه ایشان زبونتر از چیزى بود که آنها زیر پاى خود لگد مى‌کنند.
ایشان بهره‌مند گردند به معرفت و شناخت خداى عزّ و جلّ و بدان شادکام باشند چونان شادکامى کسى که همیشه در باغهاى بهشت با اولیاى خدا به سر مى‌برند. همانا شناخت خداى عزّ و جلّ انس بخش هر وحشتى و یار و همدم هر گونه تنهایى و روشنا بخش هر ظلمتى و نیرو رسان هر ناتوانى و درمان هر دردى است.
سپس فرمود: همانا پیش از شما مردمى بودند که کشته مى‌گشتند و به آتش کشیده مى‌شدند و با ارّه تکه تکه مى‌گشتند و زمین با همه پهناورى بر ایشان تنگ مى‌شد و تمام این شرایط آنها را از باورى که داشتند بر نمى‌گرداند و کسانى که بر سر آنها چنین بلاهایى مى‌آوردند نه به سبب مطالبه خون یا آزارى بود که از آنها مى‌دیدند، بلکه از ایشان تنها از آن روى انتقام مى‌کشیدند که، بخداى نیرومند ستوده، ایمان داشتند. پس از پروردگارتان درجات ایشان را طلب کنید و بر ناگواریهاى روزگار خود شکیب ورزید تا به پیامدهاى تلاش آنها دست یازید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٢٤٧، ح ٣٤٧
پیوند با اولیاء خدا
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: زَایِلُوا أَعْدَاءَ اللَّهِ وَ وَاصِلُوا أَوْلِیَاءَ اللَّهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از دشمنان خدا دوری کن و با دوستان خدا بپیوند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٣٠، ح ٩٨١٠
خصوصیات اولیاء خدا
خصوصیات جامع
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَرَفَ اللَّهَ وَ عَظَّمَهُ مَنَعَ فَاهُ مِنَ الْکَلَامِ وَ بَطْنَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ عَفَا نَفْسَهُ بِالصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ قَالُوا بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ هَؤُلَاءِ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ قَالَ إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ سَکَتُوا فَکَانَ سُکُوتُهُمْ ذِکْراً وَ نَظَرُوا فَکَانَ نَظَرُهُمْ عِبْرَةً وَ نَطَقُوا فَکَانَ نُطْقُهُمْ حِکْمَةً وَ مَشَوْا فَکَانَ مَشْیُهُمْ بَیْنَ النَّاسِ بَرَکَةً لَوْ لَا الْآجَالُ الَّتِی قَدْ کُتِبَتْ عَلَیْهِمْ لَمْ تَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِی أَجْسَادِهِمْ خَوْفاً مِنَ الْعَذَابِ وَ شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ.
رسول خدا صلى اللّٰه علیه و آله فرمود: هر که خدا را شناخت و بزرگ داشت، زبانش را از سخن بیهوده نگهدارد و شکمش را از خوراک زائد بر احتیاج باز دارد و نفس خود را با روزه و قیام ریاضت دهد. اصحاب گفتند یا رسول اللّٰه! پدران و مادران ما بفدایت، اینها اولیاء خدایند؟
فرمود: اولیاء خدا خاموشى گزیدند و خاموشى آنها ذکر بود و نگریستند و نگاهشان عبرت بود و سخن گفتند و سخنشان حکمت بود، در میان مردم راه رفتند و راه رفتنشان برکت بود، اگر نبود که اجل و مرگشان (در روز معینى) نوشته شده بود، از ترس عذاب و شوق ثواب، روح آنها در پیکرشان قرار نمیگرفت.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٢٣٧، ح ٢٥
١١- شی، تفسیر العیاشی عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَجَدْنَا فِی کِتَابِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ إِذَا أَدَّوْا فَرَائِضَ اللَّهِ وَ أَخَذُوا سُنَنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ تَوَرَّعُوا عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ زَهِدُوا فِی عَاجِلِ زَهْرَةِ الدُّنْیَا وَ رَغِبُوا فِیمَا عِنْدَ اللَّهِ وَ اکْتَسَبُوا الطَّیِّبَ مِنْ رِزْقِ اللَّهِ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا یُرِیدُونَ بِهِ التَّفَاخُرَ وَ التَّکَاثُرَ ثُمَّ أَنْفَقُوا فِیمَا یَلْزَمُهُمْ مِنْ حُقُوقٍ وَاجِبَةٍ فَأُولَئِکَ الَّذِینَ بَارَکَ اللَّهُ لَهُمْ فِیمَا اکْتَسَبُوا وَ یُثَابُونَ عَلَى مَا قَدَّمُوا لآِخِرَتِهِمْ.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: در کتاب علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) دیدیم که آن حضرت در توضیح آیه «آگاه باشید! [دوستان و] اولیاى خدا، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگین مى‌شوند.» (سوره یونس، آیه ٦٢) چنین فرمودند: اگر واجبات الهی را به‌جا آورند و به سنّت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عمل نموده و از محارم الهی دوری گزینند و نسبت به جلوه‌های فریبنده‌ی دنیا زهد ورزند و به آنچه نزد خداست رغبت داشته باشند و روزی پاک برای رضایت خدا به دست آورند و با آن قصد فخر فروشی و زیاده‌خواهی نداشته باشند و حقوقی که بر گردن آنهاست را انفاق کنند، خداوند به کسب و کارشان برکت میدهد و به خاطر آنچه برای آخرتشان پیش فرستاده‌اند به آنان ثواب میدهد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٦، ص ٢٧٧، ح ١١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ عَرَفَ اللَّهَ مَنَعَ فَاهُ مِنَ الْکَلَامِ وَ بَطْنَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ عَنَّى نَفْسَهُ بِالصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ قَالُوا بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ هَؤُلَاءِ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ قَالَ إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ سَکَتُوا فَکَانَ سُکُوتُهُمْ ذِکْراً وَ نَظَرُوا فَکَانَ نَظَرُهُمْ عِبْرَةً وَ نَطَقُوا فَکَانَ نُطْقُهُمْ حِکْمَةً وَ مَشَوْا فَکَانَ مَشْیُهُمْ بَیْنَ النَّاسِ بَرَکَةً لَوْ لَا الْآجَالُ الَّتِی کُتِبَتْ عَلَیْهِمْ لَمْ تَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِی أَجْسَادِهِمْ خَوْفاً مِنَ الْعَذَابِ وَ شَوْقاً إِلَى الثَّوَابِ وَ قَالَ أَحَبُّ عِبَادِ اللَّهِ إِلَیَّ الْأَتْقِیَاءُ الْأَخْفِیَاءُ الَّذِینَ إِذَا غَابُوا لَمْ یُفْتَقَدُوا وَ إِذَا شَهِدُوا لَمْ یُعْرَفُوا أُولَئِکَ أَئِمَّةُ الْهُدَى وَ مَصَابِیحُ الْعِلْمِ وَ قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ قَیَّدَهُ الْقُرْآنُ عَنْ کَثِیرٍ مِنْ هَوَاءِ نَفْسِهِ وَ شَهْوَتِهِ فَالصَّلَاةُ کَهْفُهُ وَ الصِّیَامُ جُنَّتُهُ وَ الصَّدَقَةُ فَکَاکُهُ.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکه خدا را بشناسد، دهانش را از سخن [حرام] و شکمش را از غذا [ی حرام] باز دارد و نفْس خود را به روزه و نماز ریاضت دهد. اصحاب گفتند: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پدران و مادرانمان به فدایت! اینان اولیای خدا هستند؟ حضرت فرمود: اولیای خدا سکوت می‌کنند و سکوتشان ذکر است؛ نگاه می‌کنند و نگاهشان عبرت است؛ سخن می‌گویند و کلامشان حکمت است؛ راه می‌روند و رفت‌وآمدشان بین مردم [موجب] برکت است. اگر نبود که مرگشان [در روز معیّنی] تعیین شده است از ترسِ عذاب و اشتیاق به ثواب، روحشان در پیکر آرام نمیگرفت و فرمود: دوست داشتنی ترین بندگان خدا برای من متقین ترسان هستند کسانی که چون غایب شوند نبودشان را کسی نمی فهمد و چون حضور یابند شناخته نشوند اینان پیشوایان هدایت و چراغهای علم هستند؛ و فرمود: همانا قرآن مؤمن را از بسیاری از هوای نفسش و شهوتش باز می دارد پس نمازش پناهگاه اوست و روزه سپر اوست و صدقه موجب آزادی اوست.
التحصین فی صفات العارفین، ص: ٢٣
دوری از دنیا
قال رسول الله (ص): ... یَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ أَهْلَ الْوَرَعِ وَ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا هُمْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ حَقّاً ...
رسول خدا (ص) فرمودند: ... ای ابوذر همانا اهل ورع و زهد در دنیا همان اولیاء خدا هستند حقیقتا ...
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ٦٣
قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ علی (ع): ... إِنَّ الدُّنْیَا دَارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا وَ دَارُ عَافِیَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا وَ دَارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِهَا مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ وَ مُصَلَّى مَلَائِکَةِ اللَّهِ وَ مَهْبِطُ وَحْیِ اللَّهِ وَ مَتْجَرُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ اکْتَسَبُوا فِیهَا الرَّحْمَةَ وَ رَبِحُوا فِیهَا الْجَنَّةَ
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا دنیا سراى راستى براى راست گویان و خانه تندرستى براى دنیا شناسان و خانه بىنیازى براى توشهگیران و خانه پند، براى پندآموزان است. دنیا سجدهگاه دوستان خدا و نمازگاه فرشتگان الهى و فرودگاه وحى خدا و جایگاه تجارت دوستان خداست که در آن رحمت خدا را به دست آوردند و بهشت را سود بردند.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)؛ ص ٤٩٣، سخنان حکمت حدیث ١٣١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ تَعَالَى کُلُّ مُسْتَقْرِبٍ أَجَلَهُ مُکَذِّبٍ أَمَلَهُ کَثِیرٍ عَمَلُهُ قَلِیلٍ زَلَلُهُ.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: کسانی که از اولیاء و دوستان خداوند هستند، پایان زندگی خویش را نزدیک می بینند و آرزوهای زندگی خود را دروغ می دانند، اعمال شایسته و صالح را زیاد و فراوان انجام می دهند و لغزش ها و گناهان آنان در زندگی کم و اندک می باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٦٥، ح ٣٢٢١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: احْذَرُوا الدُّنْیَا فَإِنَّهَا عَدُوَّةُ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ عَدُوَّةُ أَعْدَائِهِ أَمَّا أَوْلِیَاؤُهُ فَغَمَّتْهُمْ وَ أَمَّا أَعْدَاؤُهُ فَغَرَّتْهُمْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از دنیا بپرهیزید که آن هم دشمنِ دوستان خداست و هم دشمنِ دشمنانِ خدا؛ زیرا دوستان خدا را اندوهگین مى سازد و دشمنان او را مى فریبد.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ١١٥
قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ علی (ع): إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ هُمُ الَّذِینَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْیَا إِذَا نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا وَ اشْتَغَلُوا بِآجِلِهَا إِذَا اشْتَغَلَ النَّاسُ بِعَاجِلِهَا فَأَمَاتُوا مِنْهَا مَا خَشُوا أَنْ یُمِیتَهُمْ وَ تَرَکُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنَّهُ سَیَتْرُکُهُمْ وَ رَأَوُا اسْتِکْثَارَ غَیْرِهِمْ مِنْهَا اسْتِقْلَالًا وَ [دَرْکَهُمْ] دَرَکَهُمْ لَهَا [فَوَاتاً] فَوْتاً [أَعْدَاءٌ لِمَا] أَعْدَاءُ مَا سَالَمَ النَّاسُ وَ [سَلْمٌ لِمَنْ] سَلْمُ مَا عَادَى النَّاسُ بِهِمْ عُلِمَ الْکِتَابُ وَ بِهِ [عُلِمُوا] عَلِمُوا وَ بِهِمْ قَامَ [کِتَابُ اللَّهِ تَعَالَى] الْکِتَابُ وَ بِهِ قَامُوا لَا یَرَوْنَ مَرْجُوّاً فَوْقَ مَا یَرْجُونَ وَ لَا مَخُوفاً فَوْقَ مَا یَخَافُونَ
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا دوستان خدا آنانند که به درون دنیا نگریستند آنگاه که مردم به ظاهر آن چشم دوختند و سر گرم آینده دنیا شدند آنگاه که مردم به امور زودگذر دنیا پرداختند. پس هواهاى نفسانى که آنان را از پاى در مىآورد، کشتند و آنچه که آنان را به زودى ترک مى‌کند ترک گفتند و بهرهمندى دنیا پرستان را از دنیا خوار شمردند و دستیابى آنان را به دنیا زودگذر دانستند. با آنچه مردم آشتى کردند دشمنى ورزیدند و با آنچه دنیا پرستان دشمن شدند آشتى کردند، قرآن به وسیله آنان شناخته مىشود و آنان به کتاب خدا آگاهند، قرآن به وسیله آنان پا بر جاست و آنان به کتاب خدا استوارند، به بالاتر از آنچه امیدوارند چشم نمىدوزند و چیزی ترسناکتر از آنچه از آن مىترسند نیست.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)؛ ص ٥٥٢، سخنان حکمت حدیث ٤٣٢
التَّاسِعَ عَشَرَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ: قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ فَقَالَ الَّذِینَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْیَا حِینَ نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا فَاهْتَمُّوا بِآجِلِهَا حِینَ اهْتَمَّ النَّاسُ بِعَاجِلِهَا فَأَمَاتُوا مِنْهَا مَا خَشُوا أَنْ یُمِیتَهُمْ وَ تَرَکُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنْ سَیَتْرُکَهُمْ فَمَا عَرَضَ لَهُمْ مِنْهَا عَارِضٌ إِلَّا رَفَضُوهُ وَ لَا خَادَعَهُمْ مِنْ رِفْعَتِهَا خَادِعٌ إِلَّا وَضَعُوهُ خُلِقَتِ الدُّنْیَا عِنْدَهُمْ فَمَا یُجَدِّدُونَهَا وَ خَرِبَتْ بَیْنَهُمْ فَمَا یَعْمُرُونَهَا وَ مَاتَتْ فِی صُدُورِهِمْ فَمَا یُحِبُّونَها بَلْ یَهْدِمُونَهَا فَیَبْنُونَ بِهَا آخِرَتَهُمْ وَ یَبِیعُونَهَا فَیَشْتَرُونَ بِهَا مَا یَبْقَى لَهُمْ نَظَرُوا إِلَى أَهْلِهَا صَرْعَى قَدْ حَلَّتْ بِهِمُ الْمَثُلَاثُ فَمَا یَرَوْنَ أَمَاناً دُونَ مَا یَرْجُونَ وَ لَا خَوْفاً دُونَ مَا یَحْذَرُونَ.
انس بن مالک گوید از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سوال کردند اولیاء خدا که «نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگین مى‌شوند» چه کسانی هستند؟ فرمودند: کسانی که وقتی مردم به ظاهر دنیا نظر می‌کنند، آنها به باطن آن توجّه می‌کنند؛ و هنگامی‌که مردم برای رسیدن به دنیای زودگذر اهتمام می‌ورزند، آنان همّت خود را متوجّه آخرت می‌سازند؛ [کسانی‌که] چیزهای دنیایی را که می‌ترسند باعث مرگ [معنوی] شان شود در خود میمیرانند و آن متاع دنیوی را که می‌دانند به زودی آنها را ترک میکند خودشان پیش از رسیدن آن، ترک می‌گویند. پس هرچه از دنیا بر آنان عارض میشود، دور می‌افکندند. [آنان کسانی هستند که] هر عامل فریبنده‌ای که دنیا بخواهد آنان را به وسیله‌ی آن فریب دهد، به کناری می‌افکند. آنها دنیایی را که قبلاً خلق شده برای خود تازه نمی‌کنند و آنچه که از دنیا ویران شده را آباد نمی‌گردانند. [دنیا] در نظر و قلب‌هایشان مرده است؛ آنان نیز دنیا را دوست نداشته بلکه نابودش می‌سازند و به وسیله‌ی آن، آخرتشان را بنا می‌کنند. دنیا را در قبال چیزی (آخرت) می‌فروشند که برای آنها باقی می‌ماند. به اهل دنیا نگاه می‌کنند درحالی‌که [اهل دنیا] به زمین افتاده و بلاها آنان را فراگرفته است. پس [از این بلا و هلاکت] امانی جز آنچه که به آن امید دارند و ترسی جز آنچه که از آن می‌ترسند وجود ندارد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٤، ص ١٨١
تقوی
قَالَ أَمِیر الْمُؤْمِنِینَ علی (ع): ... أُوصِیکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّتِی هِیَ الزَّادُ وَ بِهَا الْمَعَاذُ، زَادٌ مُبْلِغٌ وَ مَعَاذٌ مُنْجِحٌ، دَعَا إِلَیْهَا أَسْمَعُ دَاعٍ وَ وَعَاهَا خَیْرُ وَاعٍ، فَأَسْمَعَ دَاعِیهَا وَ فَازَ وَاعِیهَا. عِبَادَ اللَّهِ، إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ حَمَتْ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ مَحَارِمَهُ وَ أَلْزَمَتْ قُلُوبَهُمْ مَخَافَتَهُ، حَتَّى أَسْهَرَتْ لَیَالِیَهُمْ وَ أَظْمَأَتْ هَوَاجِرَهُمْ، فَأَخَذُوا الرَّاحَةَ بِالنَّصَبِ وَ الرِّیَّ بِالظَّمَإِ، وَ اسْتَقْرَبُوا الْأَجَلَ، فَبَادَرُوا الْعَمَلَ وَ کَذَّبُوا الْأَمَلَ، فَلَاحَظُوا الْأَجَلَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اى بندگان خدا! شما را به تقوا سفارش مى کنم که هم زاد و توشه (سفر آخرت) است و هم پناهگاه (در برابر عذاب الهى)، زاد و توشه اى که انسان را به مقصد مى رساند و پناهگاهى که او را (از خطرات) رهایى مى بخشد. دعوت کننده اى که سخنانش از همه مؤثرتر است به سوى آن دعوت کرده (خداوند و پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله)) و همه انبیا و اولیا و بهترین حافظ (همه عالمان دینى و پرهیزگاران)، آن را نگهدارى و پاسدارى نموده است، این دعوت کننده به تقوا، دعوت خویش را به گوش همگان رسانیده و پاسدار آن، در کار خود پیروز بوده است. اى بندگان خدا! (بدانید) تقواى الهى دوستان خدا را از ارتکاب گناهان باز داشته و قلوبشان را قرین خوف و خشیّت ساخته تا آن جا که شبهایشان را بیدار و روزهایشان را گرم و سوزان کرده است، آنها (شب زنده دارند و روزه دار)، مشقت را به جاى استراحت و تشنگى را به جاى سیرابى پذیرفته اند، سرآمد زندگى را نزدیک مى دانند، از این رو در انجام اعمال نیک شتاب دارند و آرزوهاى دور و دراز را دروغ مى شمرند، از این رو همواره پایان زندگى و مرگ را در نظر دارند.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)؛ ص ١٦٩، خطبه ١١٤
صبر و عمل
عن أمیر المؤمنین علیه السلام قَالَ: أَوْلِیَاءُ اللَّهِ إِلَى الْأَجْرِ بِالصَّبْرِ وَ إِلَى الْأَمَلِ بِالْعَمَلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: اولیاء خدا با صبر به مزد رسند و با کردار به آرزوى خود.
تحف العقول، ص ٢١٩
ارتباط با خدا
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: ثَلَاثُ خِصَالٍ مِنْ صَنْعَةِ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ تَعَالَى الثِّقَةُ بِاللَّهِ فِی کُلِّ شَیْءٍ وَ الْغِنَى بِهِ عَنْ کُلِّ شَیْءٍ وَ الِافْتِقَارُ إِلَیْهِ عَنْ کُلِّ شَیْءٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: سه خصلت از اوصاف دوستان خدا تعالى باشند: اعتماد بخدا در هر چیز و بى‌نیاز بودن به واسطه خدا از هر چیز و نیازمندى بخدا در هر چیز.
کنز الفوائد، ج ٢، ص ١٩٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَأَکْثَرُ النَّاسِ لَهُ ذِکْراً وَ أَدْوَمُهُمْ لَهُ شُکْراً وَ أَعْظَمُهُمْ عَلَى بَلَائِهِ صَبْراً.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا دوستان خداوند مردمى هستند که بیشتر به یاد او هستند و پیوسته تر در سپاسگزارى از او و پایدارتر در بلاى او.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٨٨، ح ٣٦٠٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِیَّاکَ أَنْ تُحِبَّ أَعْدَاءَ اللَّهِ أَوْ تُصْفِیَ وُدَّکَ لِغَیْرِ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَإِنَّ مَنْ أَحَبَّ قَوْماً حُشِرَ مَعَهُمْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: مبادا که دشمنان خدا را دوست بدارى، یا محبّتت را براى غیر دوستان خدا برگزینى؛ پس همانا کسى که گروهى را دوست بدارد، با آنها محشور شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٠٤، ح ٤٠١٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا تَجْعَلْ أَکْبَرَ هَمِّکَ بِأَهْلِکَ وَ وُلْدِکَ فَإِنَّهُمْ إِنْ یَکُونُوا أَوْلِیَاءَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضَیِّعُ وَلِیَّهُ وَ إِنْ یَکُونُوا أَعْدَاءَ اللَّهِ فَمَا هَمُّکَ بِأَعْدَاءِ اللَّهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بزرگترین اندوهت را در خانواده و فرزندانت قرار مده، زیرا اگر اینها از دوستان خدا باشند، همانا خداوند دوستان خود را ضایع نکند؛ و اگر از دشمنان خدا باشند، پس تو چرا غصّه دشمنان خدا را بخورى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٤٠٥، ح ٩٢٨٠
یاد خدا در تنهایی
سُئِلَ عَن رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ قَالَ الَّذِینَ إِذَا رأوا [خَلَوْا] ذَکَرُوا اللَّهَ.
از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سوال شد: اولیاء خدا چه کسانی هستند؟ فرمودند: کسانی که هر گاه تنها شوند یاد خدا کنند.
التحصین فی صفات العارفین، ص: ٢٦
٢- حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: شِیعَتُنَا الَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیراً.
امام صادق علیه السلام فرمود: شیعیان ما آنهائى هستند که هر گاه تنها باشند ذکر خدا بسیار کنند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٩٩، ح ٢
برترین اولیاء
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَغْبَطَ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَفِیفُ الْحَاذِ ذُو حَظٍّ مِنَ الصَّلَاةِ أَحْسَنَ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَ أَطَاعَهُ فِی السِّرِّ وَ کَانَ غَامِضاً فِی النَّاسِ لَا یُشَارُ إِلَیْهِ بِالْأَصَابِعِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى ذَلِکَ ثُمَّ نَقَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِیَدِهِ فَقَالَ وَ عُجِّلَتْ مَنِیَّتُهُ وَ قَلَّ تُرَاثُهُ وَ قَلَّتْ بَوَاکِیهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا مورد غبطه ترین دوستان خدا بنده مؤمنى است که کم ثروت، امّا بهره‌مند از نماز است، عبادت پروردگارش را نیکو انجام دهد و در نهان او را اطاعت کند در بین مردم گمنام است؛ اشاره نشود به سوی او با انگشت؛ پس کیست که بر این صبر کند. آنگاه رسول خدا (صلّى الله علیه و آله) دست بر دست زد و فرمود: و مرگش در حالى فرا رسد که ارثش ناچیز و گریه‌کنانش اندک باشند.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١٨٢
پیوند میان مردم
عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ لَأُنَاساً مَا هُمْ بِأَنْبِیَاءَ وَ لَا شُهَدَاءَ لِمَکَانِهِمْ مِنَ اللَّهِ فَقِیلَ مَنْ هُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِینَ یَتَحَابُّونَ بِرَوْحِ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ أَرْحَامٍ بَیْنَهُمْ وَ لَا أَمْوَالٍ یَتَعَاطَوْنَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّ عَلَى وُجُوهِهِمْ لَنُوراً وَ إِنَّهُمْ لَعَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ لَا یَخَافُونَ إِذَا خَافَ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُونَ إِذَا حَزِنُوا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ. (یونس آیة ٦٢)
رسول اللّٰه صلى اللّٰه علیه و آله فرمودند: در بین بندگان خدا، کسانى هستند که غبطه مى‌خورند انبیا به آنها و شهدا به خاطر جایگاهشان نزد خدا.
پس سوال شد کیستند آنها ای رسول خدا (ص)؟ فرمودند: کسانی که بین آنها به رحمت خدا محبت برقرار مى شود بدون آنکه نسبتهاى خانوادگى و اموال در این محبت و پیوند نقشى داشته باشد و همانا بر چهره های آنها نوری است و همانا آنها بر منبرهای نور هستند که ترسی ندارند هنگامی کند می ترسند مردم و اندوهی ندارند هنگامی که [مردم] اندوهناکند سپس این آیه را تلاوت فرمود: همانا اولیاء هدا نه ترسی بر آنها است و نه آنها اندوهی دارند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ٢٢٤، ح ١٣٩٤٤
اعمال حسنه
قال مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (ع): إِنَ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ وَ أَوْلِیَاءَ رَسُولِهِ مِنْ شِیعَتِنَا مَنْ إِذَا قَالَ صَدَقَ وَ إِذَا وَعَدَ وَفَى وَ إِذَا اؤْتُمِنَ أَدَّى وَ إِذَا حُمِّلَ فِی الْحَقِّ احْتَمَلَ وَ إِذَا سُئِلَ الْوَاجِبُ أَعْطَى وَ إِذَا أُمِرَ بِالْحَقِّ فَعَلَ. شِیعَتُنَا مَنْ لَا یَعْدُو عِلْمُهُ (عمله) سَمْعَهُ شِیعَتُنَا مَنْ لَا یَمْدَحُ لَنَا مُعَیِّباً وَ لَا یُوَاصِلُ لَنَا مُبْغِضاً وَ لَا یُجَالِسُ لَنَا قَالِیاً إِنْ لَقِیَ مُؤْمِناً أَکْرَمَهُ وَ إِنْ لَقِیَ جَاهِلًا هَجَرَهُ شِیعَتُنَا مَنْ لَا یَهِرُّ هَرِیرَ الْکَلْبِ وَ لَا یَطْمَعُ طَمَعَ الْغُرَابِ وَ لَا یَسْأَلُ أَحَداً إِلَّا مِنْ إِخْوَانِهِ وَ إِنْ مَاتَ جُوعاً شِیعَتُنَا مَنْ قَالَ بِقَوْلِنَا وَ فَارَقَ أَحِبَّتَهُ فِینَا وَ أَدْنَى الْبُعَدَاءَ فِی حُبِّنَا وَ أَبْعَدَ الْقُرَبَاءَ فِی بُغْضِنَا.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: همانا دوستان خدا و رسولش از شیعیان ما کسانی‌اند که هر گاه سخن می‌گویند راست می‌گویند و آنگاه که وعده می‌دهند وفا می‌کنند و زمانی که به ایشان امانت سپرده شود آن را ادا می‌کنند و هنگامی که در راه حق چیزی بر ایشان بار شود می‌پذیرند و هر گاه از ایشان حقوق واجب درخواست شود عطا می‌کنند و هر وقت به امری حق دستور داده شوند آن را انجام می‌دهند.
شیعه‌ی ما کسی است که علمش (در روایات مشابه: صدایش) از گوشش فراتر نرود. شیعه‌ی ما کسی است که عیب گیرنده بر ما را مدح نکند و با کینه‌ورزِ ما پیوند و رابطه بر قرار نکند و با بدگویِ ما ننشیند. چنانچه مؤمنی را ببیند او را تکریم کند و اگر با جاهلی برخورد کند از او دوری نماید.
شیعه‌ی ما کسی است که همچون سگ زوزه نمی‌‌کشد (در برابر سختی‌ها بی‌تابی نمی‌کند) و طمع نمی‌ورزد همچون طمع ورزیدنِ کلاغ و از احدی درخواست نمی‌کند مگر از برادران [مؤمنش] هر چند از گرسنگی بمیرد.
شیعه‌ی ما کسی است که طبق سخن ما سخن بگوید (به اعتقادِ ما معتقد باشد) و از دوستان [غیر مؤمن] خویش به خاطر ما جدا گردد و افراد دور را به خاطر محبتِ ما [که در ایشان است] به خود نزدیک کند و نزدیکان را به خاطر بغض و کینه‌ی ما [که در آنان است] دور سازد.
دعائم الإسلام؛ ج١؛ ص ٦٤
خلاصه این روایت در: مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ٣١٠، ح ١٤١٦٨
اخلاص
٣٥- جا، المجالس للمفید عَنِ الْمَرْزُبَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْکَاتِبِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی خَیْثَمَةَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ دَاهِرٍ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ عَبَایَةَ الْأَسَدِیِّ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ: قَالَ سُئِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ فَقِیلَ لَهُ مَنْ هَؤُلَاءِ الْأَوْلِیَاءُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع هُمْ قَوْمٌ أَخْلَصُوا لِلَّهِ تَعَالَى فِی عِبَادَتِهِ وَ نَظَرُوا إِلَى بَاطِنِ الدُّنْیَا حِینَ نَظَرَ النَّاسُ إِلَى ظَاهِرِهَا فَعَرَفُوا آجِلَهَا حِینَ غُرَّ النَّاسُ سِوَاهُمْ بِعَاجِلِهَا فَتَرَکُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنَّهُ سَیَتْرُکُهُمْ وَ أَمَاتُوا مِنْهَا مَا عَلِمُوا أَنَّهُ سَیُمِیتُهُمْ.
ابن عباس گوید: از امیرمؤمنان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) درباره آیه «آگاه باشید! [دوستان و] اولیاى خدا، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگین مى‌شوند.» (سوره یونس، آیه ٦٢) سؤال شد، به ایشان گفته شد: أَوْلِیَاء چه کسانی هستند؟ امیرمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: ایشان جماعتی هستند که در عبادت خداوند متعال اخلاص ورزیدند. در زمانی‌که دیگر مردمان به ظاهر دنیا توجّه می‌کردند، آنان به باطن آن توجّه داشتند و آن زمان‌که دیگران به امور زودگذر دنیا فریفته شده بودند، اینان عواقب و سرانجام امور را مدّ نظر داشتند و به همین‌خاطر چیزهایی را که می‌دانستند آنان را رها خواهد کرد ترک کردند و چیزهایی را که می‌دانستند موجب نابودی آنان خواهد شد از بین بردند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٦، ص ٣١٩، ح ٣٥
دوستی کنان برای خدا
١٣٩٤٤- الْقُطْبُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی لُبِّ اللُّبَابِ، عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ لَأُنَاساً مَا هُمْ بِأَنْبِیَاءَ وَ لَا شُهَدَاءَ لِمَکَانِهِمْ مِنَ اللَّهِ فَقِیلَ مَنْ هُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِینَ یَتَحَابُّونَ بِرَوْحِ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ أَرْحَامٍ بَیْنَهُمْ وَ لَا أَمْوَالٍ یَتَعَاطَوْنَ بَیْنَهُمْ وَ إِنَّ عَلَى وُجُوهِهِمْ لَنُوراً وَ إِنَّهُمْ لَعَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ لَا یَخَافُونَ إِذَا خَافَ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُونَ إِذَا حَزِنُوا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: گروهی از بندگان خدا هستند که از پیامبران و شهداء نیستند [امّا با این حال] روز قیامت، پیامبران و شهدا به حال آنها غبطه می‌خورند. عرض شد: ای رسول‌خدا! اینها چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که به خاطر خدا با یکدیگر دوستی می‌کنند؛ با اینکه رابطه خویشاوندی میانشان نیست و دادوستد مالی ندارند. بر چهره‌ی ایشان [در روز قیامت] نوری است و بر منبرهایی از نور قرار دارند و در روزی که همه می‌ترسند و غمگین‌اند، ترس و غمی ندارند. آنگاه حضرت این آیه را تلاوت فرمود: «آگاه باشید! [دوستان و] اولیاى خدا، نه ترسى بر آنهاست و نه اندوهگین مى‌شوند.» (سوره یونس، آیه ٦٢)
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ٢٢٤، ح ١٣٩٤٤
٩- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ عِیسَى بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَا وَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ طَلْحَةَ فَقَالَ ابْتِدَاءً مِنْهُ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِتُّ خِصَالٍ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَقَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ مَا هُنَّ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ یُحِبُّ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ وَ یَکْرَهُ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ لِأَخِیهِ مَا یَکْرَهُ لِأَعَزِّ أَهْلِهِ وَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ فَبَکَى ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ قَالَ کَیْفَ یُنَاصِحُهُ الْوَلَایَةَ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِذَا کَانَ مِنْهُ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ بَثَّهُ هَمَّهُ فَفَرِحَ لِفَرَحِهِ إِنْ هُوَ فَرِحَ وَ حَزِنَ لِحُزْنِهِ إِنْ هُوَ حَزِنَ وَ إِنْ کَانَ عِنْدَهُ مَا یُفَرِّجُ عَنْهُ فَرَّجَ عَنْهُ وَ إِلَّا دَعَا اللَّهَ لَهُ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثَلَاثٌ لَکُمْ وَ ثَلَاثٌ لَنَا أَنْ تَعْرِفُوا فَضْلَنَا وَ أَنْ تَطَئُوا عَقِبَنَا وَ أَنْ تَنْتَظِرُوا عَاقِبَتَنَا فَمَنْ کَانَ هَکَذَا کَانَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَسْتَضِیءُ بِنُورِهِمْ مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُمْ وَ أَمَّا الَّذِینَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَلَوْ أَنَّهُمْ یَرَاهُمْ مَنْ دُونَهُمْ لَمْ یَهْنِئْهُمُ الْعَیْشُ مِمَّا یَرَوْنَ مِنْ فَضْلِهِمْ فَقَالَ ابْنُ أَبِی یَعْفُورٍ وَ مَا لَهُمْ لَا یَرَوْنَ وَ هُمْ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ فَقَالَ یَا ابْنَ أَبِی یَعْفُورٍ إِنَّهُمْ مَحْجُوبُونَ بِنُورِ اللَّهِ أَ مَا بَلَغَکَ الْحَدِیثُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ خَلْقاً عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ عَنْ یَمِینِ اللَّهِ وُجُوهُهُمْ أَبْیَضُ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الضَّاحِیَةِ یَسْأَلُ السَّائِلُ مَا هَؤُلَاءِ فَیُقَالُ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ تَحَابُّوا فِی جَلَالِ اللَّهِ.
عیسى بن ابى منصور گوید: من و ابن ابى یعفور و عبد اللَّه بن طلحه خدمت امام صادق علیه السّلام بودیم، حضرت بدون پرسش ما ابتدا کرد و فرمود: اى ابن ابى یعفور! رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: شش خصلت است که در هر که باشد در برابر خدا و در جانب راست او باشد. ابن ابى یعفور گفت: آنها چیست قربانت گردم؟ فرمود: مرد مسلمان براى برادرش دوست داشته باشد آنچه را براى عزیزترین خاندانش میخواهد؛ و براى برادرش ناخوش داشته باشد آنچه را براى عزیزترین خاندانش ناخوش دارد؛ و با او دوستى خالص و صمیمانه داشته باشد. ابن ابى یعفور گریست و عرضکرد: چگونه با او دوستى خالص داشته باشد؟ فرمود: اى پسر ابى یعفور! چون با او باین درجه از دوستى باشد، آنچه در دل دارد برایش توضیح میدهد. پس اگر او مسرور باشد این هم مسرور مىشود و اگر اندوهگین باشد، اندوهگین شود پس اگر بتواند باو گشایشى دهد، گشایش میدهد وگرنه برایش دعا میکند. سپس امام صادق علیه السّلام فرمود: سه چیز از آن شماست (و آن دوستى و ناخوشى و مناصحتى است که ذکر شد) و سه چیز از آن ماست و آن شناختن شما فضیلت ما راست و گام برداشتن دنبال ما و منتظر بودن عاقبت ما؛ پس هر که چنین باشد در پیشگاه خداى عز و جل قرار گیرد و کسانى که در درجه پائینتر باشند از نور آنها پرتو گیرند؛ اما کسانى که در جانب راست (رحمت) خدایند اگر کسانى که در درجه پائینتر هستند ایشان را ببینند، خوشى زندگى بر آنها ناگوار و تلخ گردد. بجهت فضیلتى که براى آنها مىبینند. ابن ابى یعفور گفت: با آنکه در جانب راست خدایند چگونه نمىبینند؟ [دیده نمیشوند]؟ فرمود: اى پسر ابى یعفور! آنها بنور خدا پوشیده شدهاند، مگر این حدیث بتو نرسیده که رسول خدا صلى اللَّه- علیه و آله میفرمود: براى خدا مخلوقى است در جانب راست عرش در برابر خدا و جانب راست او که رخسارشان از برف سپیدتر و از خورشید فروزان تابانتر است، کسى میپرسد: اینها کیانند؟ در پاسخ گفته مىشود: اینها کسانى هستند که در جلال خدا با یکدیگر دوستى کردهاند (یعنى دوستى آنها با یکدیگر بجهت عظمت و احترام خدا بوده، نه بجهت اغراض دنیوى).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٧٢، ح ٩
پنهان بودن دوستان خدا
٢٩١- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ أَخْفَى أَرْبَعَةً فِی أَرْبَعَةٍ أَخْفَى رِضَاهُ فِی طَاعَتِهِ فَلَا تَسْتَصْغِرَنَّ شَیْئاً مِنْ طَاعَتِهِ فَرُبَّمَا وَافَقَ رِضَاهُ وَ أَنْتَ لَا تَعْلَمُ وَ أَخْفَى سَخَطَهُ فِی مَعْصِیَتِهِ فَلَا تَسْتَصْغِرَنَّ شَیْئاً مِنْ مَعْصِیَتِهِ فَرُبَّمَا وَافَقَ سَخَطُهُ (مَعْصِیَتَهُ) وَ أَنْتَ لَا تَعْلَمُ وَ أَخْفَى إِجَابَتَهُ فِی دَعْوَتِهِ فَلَا تَسْتَصْغِرَنَّ شَیْئاً مِنْ دُعَائِهِ فَرُبَّمَا وَافَقَ إِجَابَتَهُ وَ أَنْتَ لَا تَعْلَمُ وَ أَخْفَى وَلِیَّهُ فِی عِبَادِهِ فَلَا تَسْتَصْغِرَنَّ عَبْداً مِنْ عَبِیدِ اللَّهِ فَرُبَّمَا یَکُونُ وَلِیَّهُ وَ أَنْتَ لَا تَعْلَمُ.
امام على علیه السلام فرمودند: خداوند چهار چیز را در چهار چیز پنهان کرده: خشنودى خود را در طاعتش قرار داده، پس هیچ چیز از طاعت او را کوچک مشمار؛ چه بسا رضایت خدا در همان طاعت نهفته باشد و تو ندانی. ناخشنودى خویش را در نا فرمانیش قرار داده، پس هیچ چیزى از معصیت او را خرد مشمار؛ چه بسا ناخشنودى او در همان معصیت باشد و تو ندانی. اجابت خویش را در دعا به درگاهش قرار داده، پس هیچ دعایى به درگاه او را کوچک مشمار؛ چه بسا آن دعا با اجابت همراه باشد و تو ندانی؛ و دوست و ولىّ خود را در میان بندگانش قرار داده، پس هیچ یک از بندگان خدا را کوچک مشمار؛ چه بسا همان بنده [که خوارش شمرده اى] دوست خدا باشد و تو ندانی.
وسائل الشیعة، ج ١، ص ١١٦، ح ٢٩١
