اسم اعظم خدا
موضوعات
مبانی: چیستی اسم اعظم- ائمه (ع) و اسم اعظم- انبیاء و اسم اعظم
اثرات اسم اعظم: طی الارض- برگرداندن خورشید- به خدمت گرفتن فرشته- مستجاب شدن دعا
ذکرهای اسم اعظم: اسماء الهی- بسمله- سوره حمد- یا حی یا قیوم- حروف مقطعه قرآن- اللهم مالک الملک- سوره حشر- حوقله- سوره حدید- ذکر توحید - آیة الکرسی- یا ذا الجلال و الاکرام- ذکرهای خاص
عبارت «اسم الله الاعظم» در روایات بررسی شد.
مبانی
چیستی اسم اعظم
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى وَ غَیْرُهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ أَخْبَرَنِی شُرَیْسٌ الْوَابِشِیُ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ عَلَى ثَلَاثَةٍ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَ آصَفَ مِنْهَا حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَخُسِفَ بِالْأَرْضِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَرِیرِ بِلْقِیسَ حَتَّى تَنَاوَلَ السَّرِیرَ بِیَدِهِ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضُ کَمَا کَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ نَحْنُ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى اسْتَأْثَرَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
امام باقر علیه السلام فرمود: اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرفست و تنها یک حرف آن نزد آصف بود، آصف آن یک حرف را گفت و زمین میان او و تخت بلقیس در هم نوردید تا او تخت را بدست گرفت، سپس زمین بحالت اول بازگشت و این عمل در کمتر از یک چشم بهم زدن انجام شد و ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم را داریم و یک حرف هم نزد خداست که آن را در علم غیب براى خود مخصوص ساخته و لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظیم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٢٣٠، ح ١
ائمه (ع) و اسم اعظم
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى وَ غَیْرُهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ أَخْبَرَنِی شُرَیْسٌ الْوَابِشِیُ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ عَلَى ثَلَاثَةٍ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً- وَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَ آصَفَ مِنْهَا حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَخُسِفَ بِالْأَرْضِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَرِیرِ بِلْقِیسَ حَتَّى تَنَاوَلَ السَّرِیرَ بِیَدِهِ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضُ کَمَا کَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ نَحْنُ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى اسْتَأْثَرَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
امام باقر علیه السلام فرمود: اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرفست و تنها یک حرف آن نزد آصف بود، آصف آن یک حرف را گفت و زمین میان او و تخت بلقیس در هم نوردید تا او تخت را بدست گرفت، سپس زمین بحالت اول بازگشت و این عمل در کمتر از یک چشم بهم زدن انجام شد و ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم را داریم و یک حرف هم نزد خداست که آن را در علم غیب براى خود مخصوص ساخته و لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظیم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٢٣٠، ح ١
١- حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى الْعَطَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنِی یَعْقُوبُ بْنُ یَزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُنْتُ عِنْدَهُ فَذَکَرُوا سُلَیْمَانَ وَ مَا أُعْطِیَ مِنَ الْعِلْمِ وَ مَا أُوتِیَ مِنَ الْمُلْکِ فَقَالَ لِی وَ مَا أُعْطِیَ سُلَیْمَانُ بْنُ دَاوُدَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ وَ صَاحِبُکُمُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ قُلْ کَفى بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ (الآیة ٤٣ الرعد) وَ کَانَ وَ اللَّهِ عِنْدَ عَلِیٍّ ع عِلْمُ الْکِتَابِ فَقُلْتُ صَدَقْتَ وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ.
ابن بکیر از امام صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود: من خدمت آن جناب بودم سخن علم [حضرت] سلیمان (ع) شد و قدرتى که باو داده شده بود. به من فرمود به سلیمان بن داود چه چیز داده شده؟ باو فقط یک حرف از اسم اعظم داده شده بود؛ ولى امام شما که خداوند در این آیه میفرماید «بگو: کافی است که خداوند و کسی که علم کتاب (و آگاهی بر قرآن) نزد اوست، میان من و شما گواه باشند!» (سوره رعد آیه ٤٣) بخدا قسم نزد على (ع) علم کتاب بود. عرض کردم صحیح مى‌فرمائید فدایتان بشوم.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، ج ١، ص ٢١٢، ح ١
٢- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُوسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ (الآیة ٤ النمل) قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بَیْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا عَلَى صَدْرِهِ ثُمَ قَالَ وَ اللَّهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ.
عبدالرحمان بن کثیر گوید نزد امام صادق علیه السلام بودم ایشان این آیه (که سخن آصف بن برخیاست) را تلاوت کردند: «کسى که نزد او دانشى از کتاب [الهى] بود گفت: من آن را پیش از آنکه چشم خود را بر هم زنى برایت مىآورم.» (سوره نمل آیه ٤) سپس دو انگشت خود را گشودند و بر سینه نهادند و فرمودند: به خدا سوگند تمام علم کتاب نزد ماست.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، ج ١، ص ٢١٢، ح ٢
انبیاء و اسم اعظم
٢- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ عِمْرَانَ الْقُمِّیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع لَمْ أَحْفَظْ اسْمَهُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ ع أُعْطِیَ حَرْفَیْنِ کَانَ یَعْمَلُ بِهِمَا وَ أُعْطِیَ مُوسَى أَرْبَعَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِیَ إِبْرَاهِیمُ ثَمَانِیَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِیَ نُوحٌ خَمْسَةَ عَشَرَ حَرْفاً وَ أُعْطِیَ آدَمُ خَمْسَةً وَ عِشْرِینَ حَرْفاً وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمَعَ ذَلِکَ کُلَّهُ لِمُحَمَّدٍ ص- وَ إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً أُعْطِیَ مُحَمَّدٌ ص- اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ حُجِبَ عَنْهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ.
امام صادق علیه السلام میفرمود: به عیسى بن مریم دو حرف داده شد که با آنها کار میکرد و بموسى چهار حرف و به ابراهیم هشت حرف و به نوح پانزده حرف و بآدم بیست و پنج حرف داده شد و خداى تعالى تمام این حروف را براى محمد صلّى اللَّه علیه و آله جمع فرمود، همانا اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرفست و هفتاد و دو حرف آن بمحمد (ص) داده شد و یک حرف از او پنهان شد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٢٣٠، ح ٢
٤٤- شی، تفسیر العیاشی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَ النَّاسَ یَزْعُمُونَ أَنَ آدَمَ زَوَّجَ ابْنَتَهُ مِنِ ابْنِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَدْ قَالَ النَّاسُ ذَلِکَ وَ لَکِنْ یَا سُلَیْمَانُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَوْ عَلِمْتُ أَنَّ آدَمَ زَوَّجَ ابْنَتَهُ مِنِ ابْنِهِ لَزَوَّجْتُ زَیْنَبَ مِنَ الْقَاسِمِ وَ مَا کُنْتُ لِأَرْغَبَ عَنْ دِیْنِ آدَمَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُمْ یَزْعُمُونَ أَنَّ قَابِیلَ إِنَّمَا قَتَلَ هَابِیلَ لِأَنَّهُمَا تَغَایَرَا عَلَى أُخْتِهِمَا فَقَالَ لَهُ یَا سُلَیْمَانُ تَقُولُ هَذَا أَ مَا تَسْتَحْیِی أَنْ تَرْوِیَ هَذَا عَلَى نَبِیِّ اللَّهِ آدَمَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَفِیمَ قَتَلَ قَابِیلُ هَابِیلَ فَقَالَ فِی الْوَصِیَّةِ ثُمَّ قَالَ لِی یَا سُلَیْمَانُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَوْحَى إِلَى آدَمَ أَنْ یَدْفَعَ الْوَصِیَّةَ وَ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ إِلَى هَابِیلَ وَ کَانَ قَابِیلُ أَکْبَرَ مِنْهُ فَبَلَغَ ذَلِکَ قَابِیلَ فَغَضِبَ فَقَالَ أَنَا أَوْلَى بِالْکَرَامَةِ وَ الْوَصِیَّةِ فَأَمَرَهُمَا أَنْ یُقَرِّبَا قُرْبَاناً بِوَحْیٍ مِنَ اللَّهِ إِلَیْهِ فَفَعَلَا فَقَبِلَ اللَّهُ قُرْبَانَ هَابِیلَ فَحَسَدَهُ قَابِیلُ فَقَتَلَهُ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمِمَّنْ تَنَاسَلَ وُلْدُ آدَمَ هَلْ کَانَتْ أُنْثَى غَیْرُ حَوَّاءَ وَ هَلْ کَانَ ذَکَرٌ غَیْرَ آدَمَ فَقَالَ یَا سُلَیْمَانُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى رَزَقَ آدَمَ مِنْ حَوَّاءَ قَابِیلَ وَ کَانَ ذَکَرُ وُلْدِهِ مِنْ بَعْدِهِ هَابِیلَ فَلَمَّا أَدْرَکَ قَابِیلُ مَا یُدْرِکُ الرِّجَالُ أَظْهَرَ اللَّهُ لَهُ جِنِّیَّةً وَ أَوْحَى إِلَى آدَمَ أَنْ یُزَوِّجَهَا قَابِیلَ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ وَ رَضِیَ بِهَا قَابِیلُ وَ قَنِعَ فَلَمَّا أَدْرَکَ هَابِیلُ مَا یُدْرِکُ الرِّجَالُ أَظْهَرَ اللَّهُ لَهُ حَوْرَاءَ وَ أَوْحَى اللَّهُ إِلَى آدَمَ أَنْ یُزَوِّجَهَا مِنْ هَابِیلَ فَفَعَلَ ذَلِکَ فَقُتِلَ هَابِیلُ وَ الْحَوْرَاءُ حَامِلٌ فَوَلَدَتْ حَوْرَاءُ غُلَاماً فَسَمَّاهُ آدَمُ هِبَةَ اللَّهِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى آدَمَ أَنِ ادْفَعْ إِلَیْهِ الْوَصِیَّةَ وَ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ وَ وَلَدَتْ حَوَّاءُ غُلَاماً فَسَمَّاهُ آدَمُ شَیْثَ بْنَ آدَمَ فَلَمَّا أَدْرَکَ مَا یُدْرِکُ الرِّجَالُ أَهْبَطَ اللَّهُ لَهُ حَوْرَاءَ وَ أَوْحَى إِلَى آدَمَ أَنْ یُزَوِّجَهَا مِنْ شَیْثِ بْنِ آدَمَ فَفَعَلَ فَوَلَدَتِ الْحَوْرَاءُ جَارِیَةً فَسَمَّاهَا آدَمُ حُورَةَ فَلَمَّا أَدْرَکَتِ الْجَارِیَةُ زَوَّجَ آدَمُ حُورَةَ بِنْتَ شَیْثٍ مِنْ هِبَةِ اللَّهِ بْنِ هَابِیلَ فَنَسْلُ آدَمَ مِنْهُمَا فَمَاتَ هِبَةُ اللَّهِ بْنُ هَابِیلَ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَى آدَمَ أَنِ ادْفَعِ الْوَصِیَّةَ وَ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ وَ مَا أَظْهَرْتُکَ عَلَیْهِ مِنْ عِلْمِ النُّبُوَّةِ وَ مَا عَلَّمْتُکَ مِنَ الْأَسْمَاءِ إِلَى شَیْثِ بْنِ آدَمَ فَهَذَا حَدِیثُهُمْ یَا سُلَیْمَانُ.
امام صادق (علیه السلام)- سلیمان‌بن‌خالد گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: فدایت گردم، مردم می‌گویند که آدم (علیه السلام) دخترش را به نکاح پسرش درآورد. ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: مردم چنین چیزی گفته‌اند ولی ای سلیمان! آیا نشنیده‌ای که پیامبر فرمود: «اگر می‌دانستم که آدم دخترش را به ازدواج پسرش درآورده، من نیز زینب را به ازدواج قاسم در می‌آوردم و این‌گونه نبود که از دین آدم (علیه السلام) روی‌گردان شوم»؟ گفتم: «فدایت شوم، مردم گمان می‌کنند که قابیل، هابیل را تنها به‌خاطر اختلاف درباره‌ی گرفتن خواهرهایشان کشته است». فرمود: «ای سلیمان! چنین می‌گویی؟ آیا شرم نمی‌کنی اگر بخواهی این حرف را در برابر نبی خدا آدم بازگو نمایی»؟ گفتم: «پس به‌خاطر چه قابیل، هابیل را کشت»؟ فرمود: «به خاطر وصیّت». آنگاه فرمود: «ای سلیمان! همانا خداوند تبارک‌وتعالی به آدم (علیه السلام) وحی نمود تا وصیّت و اسم اعظم الهی را به هابیل دهد؛ حال آنکه قابیل بزرگتر بود». این سخن به قابیل رسید و خشمگین گشت و گفت: من به کرامت و وصیّت اولی‌ترم. پس آدم (علیه السلام) به فرمان خداوند ایشان را امر کرد تا قربانی پیشکش کنند و چنین کردند و خدا قربانی هابیل را پذیرفت و قابیل نیز رشک ورزید و او را کشت. گفتم: «فدایت شوم، پس فرزندان آدم (علیه السلام) چگونه فرزنددار شدند؟ آیا زنی غیر از حوّا وجود داشت و مرد دیگری غیر از آدم وجود داشت»؟ فرمود: ای سلیمان! خداوند، قابیل را از حوّا روزی آدم (علیه السلام) نمود و فرزند پسرشان پس از وی، هابیل بود و چون قابیل به سن مردی رسید، خداوند جنّی مونث، ظاهر ساخت و آدم (علیه السلام) را امر کرد تا وی را به ازدواج قابیل درآورد و آدم (علیه السلام) چنین کرد و قابیل نیز به آن زن خرسند گشت و قانع بود و زمانی که هابیل به سنّ مردانگی رسید، خداوند برای وی حوری‌ای پدیدار کرد و به آدم (علیه السلام) فرمان داد تا وی را به همسری هابیل درآورد و چنین کرد و هابیل زمانی کشته شد که حوری باردار بود و پسرکی زایید و آدم او را هِبَةُ الله نامید و خداوند به آدم (علیه السلام) وحی نمود تا وصیّت و اسم اعظم را به او ده و حوّا نیز پسرکی به دنیا آورد که آدم (علیه السلام) وی را شیث نامید و چون به سنّ مردانگی رسید، خداوند برای او نیز یک حوری فرستاد و به آدم (علیه السلام) وحی کرد تا وی را به ازدواج شیث درآورد و چنین کرد و این حوری دخترکی زاد و آدم (علیه السلام) آن را حوره نامید و چون این دخترک بزرگ شد، آدم (علیه السلام) او را که دختر شیث بود به ازدواج هِبَةُ الله درآورد و نسل آدم (علیه السلام) از آن دو پدید آمد. هبه الله درگذشت و خداوند به آدم (علیه السلام) فرمود: وصیّت و اسم اعظم و آنچه که از علم نبّوت به تو آموختم و اسمایی که فراگرفته‌ای را به شیث فرزندت واگذار؛ و این حدیث داستان ایشان است، ای سلیمان!
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ١١، ص ٢٤٥، ح ٤٤
اثرات اسم اعظم
٣- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ صَاحِبِ الْعَسْکَرِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً کَانَ عِنْدَ آصَفَ حَرْفٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَانْخَرَقَتْ لَهُ الْأَرْضُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَبَإٍ فَتَنَاوَلَ عَرْشَ بِلْقِیسَ حَتَّى صَیَّرَهُ إِلَى سُلَیْمَانَ ثُمَّ انْبَسَطَتِ الْأَرْضُ فِی أَقَلَّ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ عِنْدَنَا مِنْهُ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ عِنْدَ اللَّهِ مُسْتَأْثِرٌ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ.
حضرت ابو الحسن عسکرى علیه السلام میفرماید: اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرفست، آصف یک حرف را داشت؛ و چون بزبان آورد، زمین میان او و شهر سبا شکافته شد، او تخت بلقیس را بدست گرفت و بسلیمانرسانید، سپس زمین گشاده گشت و این عمل در کمتر از چشم بهم زدنى انجام شد و نزد ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم است و یک حرف نزد خداست که در علم غیب بخود اختصاص داده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٢٣٠، ح ٣
برگرداندن خورشید
١- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ [بْنِ] مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ جُوَیْرِیَةَ بْنِ مُسْهِرٍ قَالَ: أَقْبَلْنَا مَعَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ قَتْلِ الْخَوَارِجِ حَتَّى إِذَا قَطَعْنَا فِی أَرْضِ بَابِلَ حَضَرَتْ صَلَاةُ الْعَصْرِ قَالَ فَنَزَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ نَزَلَ النَّاسُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ هَذِهِ الْأَرْضَ مَلْعُونَةٌ وَ قَدْ عُذِّبَتْ مِنَ الدَّهْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ هِیَ إِحْدَى الْمُؤْتَفِکَاتِ وَ هِیَ أَوَّلُ أَرْضٍ عُبِدَ فِیهَا وَثَنٌ إِنَّهُ لَا یَحِلُّ لِنَبِیٍّ وَ لِوَصِیِّ نَبِیٍّ أَنْ یُصَلِّیَ فِیهَا فَأَمَرَ النَّاسَ فَمَالُوا عَنْ جَنْبَیِ الطَّرِیقِ یُصَلُّونَ وَ رَکِبَ بَغْلَةَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَضَى عَلَیْهَا قَالَ جُوَیْرِیَةُ فَقُلْتُ وَ اللَّهِ لَأَتْبَعَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ لَأُقَلِّدَنَّهُ صَلَاةَ الْیَوْمِ قَالَ فَمَضَیْتُ خَلْفَهُ فَوَ اللَّهِ مَا صرنا [جُزْنَا] جِسْرَ سُورَا حَتَّى غَابَتِ الشَّمْسُ قَالَ فَسَبَبْتُهُ أَوْ هَمَمْتُ أَنْ أَسُبَّهُ قَالَ فَقَالَ یَا جُوَیْرِیَةُ أَذِّنْ قَالَ فَقُلْتُ نَعَمْ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ فَنَزَلَ نَاحِیَةً فَتَوَضَّأَ ثُمَّ قَامَ فَنَطَقَ بِکَلَامٍ لَا أَحْسَبُهُ إِلَّا بِالْعِبْرَانِیَّةِ ثُمَّ نَادَى بِالصَّلَاةِ فَنَظَرْتُ وَ اللَّهِ إِلَى الشَّمْسِ قَدْ خَرَجَتْ مِنْ بَیْنِ جَبَلَیْنِ لَهَا صَرِیرٌ فَصَلَّى الْعَصْرَ وَ صَلَّیْتُ مَعَهُ قَالَ فَلَمَّا فَرَغْنَا مِنْ صَلَاتِهِ عَادَ اللَّیْلُ کَمَا کَانَ فَالْتَفَتَ إِلَیَّ فَقَالَ یَا جُوَیْرِیَةَ بْنَ مُسْهِرٍ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ (الآیة ٩٦ الواقعة) فَإِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ بِاسْمِهِ الْعَظِیمِ فَرَدَّ عَلَیَّ الشَّمْسَ.
احمد بن محمد از حسین بن سعید از عبد الله بن بحر از عبد الله بن مسکان از ابوبصیر از ابوالمقدام از جویریه بن مسهر گوید: به همراه حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) از جنگ با خوارج باز می‌گشتیم تا اینکه به زمین بابِل رسیدیم. ایشان از اسب پیاده شد، دیگران نیز پیاده شدند. سپس فرمود: این زمینِ ملعونی است که سه بار در طول زمان بر آن بلا نازل شده است. اینجا اولین سرزمینی است که در آن بت پرستیده شد. همانا برای هیچ پیامبری و بر هیچ جانشین پیامبری جایز نیست که در این مکان نماز بخواند. پس هرکس می‌خواهد در این مکان نماز بخواند مختار است اما من نمی خوانم. پس مردم به اطراف رفته و نماز گذاردند و امام سوار بر مرکب رسول خدا شده و رفت. من به دنبال ایشان رفتم و قسم خوردم تا در این امر به ایشان اقتدا کنم. آفتاب غروب کرد. پس از مدتی امام فرمود: جویریه، اذان بگو. گفتم اطاعت می کنم. پس امام به سمتی رفت و وضو گرفت و جملاتی را به زبان عبری بر زبان آورد. به خدا قسم خورشید را دیدم که از بین دو کوه طلوع کرد. پس نماز عصر را اقامه کرد و من نیز به ایشان اقتدا نمودم. وقتی نماز ما تمام شد دوباره خورشید غروب نمود به همان حالی که بود. سپس حضرت فرمود: ای جویریه، خدا می فرماید: «خدا را با نام اعظمش بخوانید.» (سوره واقعه، آیه ٩٦) همانا من به واسطه اسم اعظم خدا او را خواندم، پس خورشید را برایم برگرداند.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، ج ١، ص ٢١٧، ح ١
به خدمت گرفتن فرشته
٢- حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ دَاوُدَ الرَّقِّیِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ الدُّهْنِیِّ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ: کُنَّا بِالْمَدِینَةِ حِینَ بَعَثَ دَاوُدُ بْنُ عَلِیٍّ إِلَى الْمُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ فَقَتَلَهُ فَجَلَسَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ فَلَمْ یَأْتِهِ شَهْراً قَالَ فَبَعَثَ إِلَیْهِ أَنِ ائْتِنِی فَأَبَى أَنْ یَأْتِیَهُ فَبَعَثَ إِلَیْهِ خَمْسَ نَفَرٍ مِنَ الْحَرَسِ قَالَ ائْتُونِی فَإِنْ أَبَى فَائْتُونِی بِهِ أَوْ بِرَأْسِهِ فَدَخَلُوا عَلَیْهِ وَ هُوَ یُصَلِّی وَ نَحْنُ نُصَلِّی مَعَهُ الزَّوَالَ فَقَالُوا أَجِبْ دَاوُدَ بْنَ عَلِیٍّ قَالَ فَإِنْ لَمْ أُجِبْ قَالَ أَمَرَنَا أَنْ نَأْتِیَهُ بِرَأْسِکَ فَقَالَ وَ مَا أَظُنُّکُمْ تَقْتُلُونَ ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالُوا مَا نَدْرِی مَا تَقُولُ وَ مَا نَعْرِفُ إِلَّا الطَّاعَةَ قَالَ انْصَرِفُوا فَإِنَّهُ خَیْرٌ لَکُمْ فِی دُنْیَاکُمْ وَ آخِرَتِکُمْ قَالُوا وَ اللَّهِ لَا نَنْصَرِفُ حَتَّى نَذْهَبَ بِکَ مَعَنَا أَوْ نَذْهَبَ بِرَأْسِکَ قَالَ فَلَمَّا عَلِمَ أَنَّ الْقَوْمَ لَا یَذْهَبُونَ إِلَّا بِذَهَابِ رَأْسِهِ وَ خَافَ عَلَى نَفْسِهِ قَالُوا رَأَیْنَاهُ قَدْ رَفَعَ یَدَیْهِ فَوَضَعَهُمَا عَلَى مَنْکِبِهِ ثُمَّ بَسَطَهُمَا ثُمَّ دَعَا بِسَبَّابَتِهِ فَسَمِعْنَاهُ یَقُولُ السَّاعَةَ السَّاعَةَ فَسَمِعْنَا صُرَاخاً عَالِیاً فَقَالُوا لَهُ قُمْ فَقَالَ لَهُمْ أَمَا إِنَّ صَاحِبَکُمْ قَدْ مَاتَ وَ هَذَا الصُّرَاخُ عَلَیْهِ فَابْعَثُوا رَجُلًا مِنْکُمْ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ هَذَا الصُّرَاخُ عَلَیْهِ قُمْتُ مَعَکُمْ قَالُوا فَبَعَثُوا رَجُلًا مِنْهُمْ فَمَا لَبِثَ أَنْ أَقْبَلَ فَقَالَ یَا هَؤُلَاءِ قَدْ مَاتَ صَاحِبُکُمْ وَ هَذَا الصُّرَاخُ عَلَیْهِ فَانْصَرَفُوا فَقُلْتُ لَهُ جَعَلَنَا اللَّهُ فِدَاکَ مَا کَانَ حَالُهُ قَالَ قَتَلَ مَوْلَایَ الْمُعَلَّى بْنَ خُنَیْسٍ فَلَمْ آتِهِ مُنْذُ شَهْرٍ فَبَعَثَ إِلَیَّ أَنْ آتِیَهُ فَلَمَّا أَنْ کَانَ السَّاعَةَ لَمْ آتِهِ فَبَعَثَ إِلَیَّ لِیَضْرِبَ عُنُقِی فَدَعَوْتُ اللَّهَ بِاسْمِهِ الْأَعْظَمِ فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَلَکاً بِحَرْبَةٍ فَطَعَنَهُ فِی مَذَاکِیرِهِ فَقَتَلَهُ فَقُلْتُ لَهُ فَرَفْعُ الْیَدَیْنِ مَا هُوَ قَالَ الِابْتِهَالُ فَقُلْتُ فَوَضْعُ یَدَیْکَ وَ جَمْعُهَا قَالَ التَّضَرُّعُ قُلْتُ وَ رَفْعُ الْإِصْبَعِ قَالَ الْبَصْبَصَةُ.
پس از آن که داوود بن علىّ استاندار مدینه از طرف خلیفه، مُعلّى بن خُنیس را احضار کرده و به قتل رسانید، امام جعفر صادق علیه السلام با او قطع رابطه نمود و به مدّت یک ماه نزد او نرفت. روزى داوود بن علىّ، مامورى را فرستاد که امام علیه السلام را نزد او ببرند؛ ولى حضرت قبول ننمود.
محمّد بن سنان گوید: در حضور امام جعفر صادق علیه السلام بودم و با عدّه اى از دوستان، نماز ظهر را به امامت آن حضرت مى خواندیم که ناگهان پنج نفر مامور مسلّح وارد شدند و به امام صادق علیه السلام گفتند: والى مدینه دستور داده است تا شما را نزد او ببریم.
امام علیه السلام فرمود: اگر نیایم، چه مى کنید؟
مامورین گفتند: والى دستور داده است که چنانچه نیامدید، سر شما را جدا کنیم و نزد او ببریم.
حضرت فرمود: گمان نمى کنم بتوانید فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله را به قتل رسانید.
گفتند: ما نمى دانیم تو چه مى گوئى، ما فقط مطیع امر والى هستیم و دستور او را اجراء مى کنیم. حضرت فرمود: منصرف شوید و بروید که این کار به صلاح شما نخواهد بود.
گفتند: به خدا سوگند، یا خودت و یا سرت را باید ببریم.
امام علیه السلام چون آن ها را بر این تصمیم شوم جدّى دید، دست هاى مبارک خویش را بر شانه ها نهاد؛ و پس از لحظه اى، دست هایش را به سوى آسمان بلند نمود با انگشت سبابه اش دعائى خواند که فقط ما این زمزمه را شنیدیم: «السّاعه، السّاعه» پس ناگهان سر و صداى عجیبى به گوش رسید. در این هنگام حضرت به مامورین حکومتى فرمود: هم اکنون رئیس شما هلاک شد؛ و این داد و فریاد به جهت هلاکت او مى باشد؛ و مامورین با شنیدن این سخنان از کار خویش منصرف شدند و رفتند.
بعد از رفتن مامورین، من به حضرت عرض کردم: مولایم! خداوند، ما را فداى تو گرداند، جریان چه بود؟
حضرت فرمود: او داوود بن علىّ دوست ما مُعلّى بن خُنیس را کشت؛ و به همین جهت، مدّتى است که من نزد او نرفته ام بنابر این، او به واسطه افرادى پیام فرستاد که من پیش او بروم؛ ولى من نپذیرفتم تا آن که این افراد را فرستاد تا مرا به قتل برسانند.
و چون من، خداى متعال را با اسم اعظم دعا کردم تا او را نابود گرداند، خداوند نیز ملکى را فرستاد و او با نیزه ای به شرم گاه او زد و او را به هلاکت رسانید.
پس پرسیدم: دلیل بالا بردن دستانتان چه بود؟ فرمود: «ابتهال». پس پرسیدم دلیل قرار دادن دست ها بر شانه چه بود؟ فرمود: «تضرع»؛ و پرسیدم دلیل بالا بردن انگشت سبابه چه بود که فرمود: «تملق خدا و حالتی بین خوف و رجاء».
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ص)، ج ١، ص ٢١٧، ح ٢
مستجاب شدن دعا
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع قَالَ: سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی عَقِیبِ کُلِّ صَلَاةٍ سَنَةً أَنْ یُعَلِّمَنِی اسْمَهُ الْأَعْظَمَ قَالَ فَوَ اللَّهِ إِنِّی لَجَالِسٌ قَدْ صَلَّیْتُ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ إِذْ مَلَکَتْنِی عَیْنَایَ فَإِذَا رَجُلٌ جَالِسٌ بَیْنَ یَدَیَّ فَقَالَ قَدْ اسْتُجِیبَ لَکَ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ ثُمَّ قَالَ أَ فَهِمْتَ أَمْ أُعِیدُ إِلَیْکَ فَقُلْتُ أَعِدْ عَلَیَّ فَفَعَلَ قَالَ عَلِیٌّ ع فَمَا دَعَوْتُ بِشَیْءٍ قَطُّ إِلَّا رَأَیْتُهُ وَ أَرْجُو أَنْ یَکُونَ لِی عِنْدَهُ ذُخْراً.
روایت شده که امام زین العابدین علیه السّلام فرمود: یک سال بعد از هرنمازى به درگاه خداوند دعا مى‌کردم که اسم اعظم را به من بیاموزد. روزى درحالى‌که نماز صبح را خوانده بودم، درحالى‌که چشمانم را خواب فراگرفت دیدم که روبروى من مردى نشسته و به من مى‌گوید: دعایت مستجاب شد پس بگو: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» سپس فرمود: آیا دانستی یا دوباره بگویم؟ پس گفتم: دوباره بگو. پس انجام داد. حضرت فرمودند: هیچگاه با این دعا براى چیزى دعا نکردم مگر اینکه نتیجه‌اش را دیدم و امید داشتم که نزد آن برای من گنجی باشد.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٩
وَ مِنَ الرِّوَایَاتِ فِی کَیْفِیَّةِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مَا رُوِّینَاهُ فِی کِتَابِ الْبَهِیِّ لِدَعَوَاتِ النَّبِیِّ ص تَصْنِیفِ الْحَافِظِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَزْمِیِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْخُوارِزْمِیِّ الْأَنْدَرَسْتَانِیِّ فِی عِدَّةِ رِوَایَاتٍ فَمِنْهَا مَا رَوَاهُ أَنَسٌ قَالَ: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص بِأَبِی عَیَّاشٍ زَیْدِ بْنِ صَامِتٍ أَخِی بَنِی زُرَیْقٍ وَ قَدْ جَلَسَ قَالَ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ» فَقَالَ ص لِنَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ هَلْ تَدْرُونَ مَا دَعَا بِهِ الرَّجُلُ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ لَقَدْ دَعَا اللَّهُ بِاسْمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ وَ إِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به ابو عیاش زیدبن صامت از قبیله بنى زریق بر خوردند. او نشسته بود و مى خواند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.» پیامبر خدا (ص) به چند نفر از یارانشان فرمودند: آیا مى دانید این مرد چه خواند؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر مى دانند. فرمود: این مرد خداى عزوجل را به اسم اعظم او خواند که اگر بدان خوانده شود پاسخ مى دهد و اگر بدان درخواست شود عطا می کند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٤
ذکرهای اسم اعظم
سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ فَقَالَ ص: کُلُّ اسْمٍ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ أَعْظَمُ فَفَرِّغْ قَلْبَکَ عَنْ کُلِّ مَا سِوَاهُ وَ ادْعُهُ تَعَالَى بِأَیِّ اسْمٍ شِئْتَ فَلَیْسَ لِلَّهِ فِی الْحَقِیقَةِ اسْمٌ دُونَ اسْمٍ بَلْ هُوَ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ.
از حضرت رسول اکرم (ص) پرسیدند که: اسم اعظم پروردگار متعال کدامست؟ فرمودند: هر اسمى از نامهاى خداوند متعال اعظم و بزرگ است. پس لازمست که قلب خود را از غیر خدا خالی کنی، سپس به هر یک از اسماء شریف او که مىخواهى او را بخوان. پس او را اسم (مخصوصی) غیر از اسم دیگر نیست، بلکه او خداى یگانه و قهار است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٢٢، ح ٣٦
بسمله
١١- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى الْعَطَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الرِّضَا عَلِیِّ بْنِ مُوسَى ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» أَقْرَبُ إِلَى اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ سَوَادِ الْعَیْنِ إِلَى بَیَاضِهَا.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» به اسم اعظم نزدیک تر است از سیاهى چشم به سفیدى اش.
عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ٢، ص ٥، ح ١١
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ ص: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ الْأَکْبَرِ وَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اسْمِ اللَّهِ الْأَکْبَرِ إِلَّا کَمَا بَیْنَ سَوَادِ الْعَیْنِ وَ بَیَاضِهَا مِنَ الْقُرْبِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» اسمی از اسمهای بزرگ خداست و نیست فاصله میان آن و اسم بزرگ خدا مگر به از سیاهى چشم به سفیدى اش از نظر قرب.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٩
١- مهج، مهج الدعوات فَمِنْ ذَلِکَ مَا نَذْکُرُهُ مِنْ تَعْیِینِ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ أَوْ غَیْرِهِ فَمِنَ الرِّوَایَاتِ فِیهِ بِإِسْنَادِنَا إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ مِنْ کِتَابِ فَضْلِ الدُّعَاءِ بِإِسْنَادِهِ إِلَى مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» اسْمُ اللَّهِ الْأَکْبَرُ أَوْ قَالَ الْأَعْظَمُ.
معاویة بن عمار گوید امام صادق علیه السّلام فرمودند: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بزرگ ترین اسم خداست؛ یا فرمودند: اسم اعظم خداوند است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٣، ح ١
سوره حمد
٧٢٨٤- وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ مُقَطَّعٌ فِی أُمِّ الْکِتَابِ.
امام صادق علیه السلام: اسم اعظم خداوند، در اُمّ الکتاب (سوره فاتحه) پراکنده است. (نهاده شده است.)
وسائل الشیعة، ج ٦، ص ٣٨، ح ٧٢٨٤
٤٨٠٢- وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَهَا یَعْنِی سُورَةَ الْفَاتِحَةِ فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ قَالَ إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ مُقَطَّعٌ فِی هَذِهِ السُّورَةِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسی که بخواند سوره فاتحه را خداوند بر او خیر دنیا و آخرت را می گشاید و فرمودند همانا اسم اعظم خدا در این سوره پراکنده است.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ٣٣٠، ح ٤٨٠٢
وَ مِنْهُ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ التَّبْصِرَةِ أَنَّهُ فِی الْفَاتِحَةِ وَ أَنَّهَا لَوْ قُرِئَتْ عَلَى مَیِّتٍ سَبْعِینَ مَرَّةً ثُمَّ رُدَّتْ فِیهِ الرُّوحُ مَا کَانَ ذَلِکَ عَجَباً.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا آن (اسم اعظم خدا) در سوره فاتحه است و همانا اگر هفتاد مرتبه بر مرده ای خوانده شود سپس روح به بدن او برگردد از این اتفاق تعجبی نیست.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٣١
وَ مِنَ الرِّوَایَاتِ فِیهِ بِإِسْنَادِنَا مِنَ الْکِتَابِ الْمُشَارِ إِلَیْهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ تَوْبَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ أَ لَا أُعَلِّمُکَ اسْمَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ الْأَعْظَمَ قَالَ بَلَى قَالَ اقْرَأِ الْحَمْدَ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ ثُمَّ اسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ فَادْعُ بِمَا أَحْبَبْتَ.
امام صادق علیه السّلام به بعضی از اصحابشان فرمودند: آیا دوست نداری بزرگ ترین و با عظمت ترین اسم خدا را به تو بیاموزم؟ عرض کرد: آری، حضرت فرمودند: حمد و قل هو الله احد و آیة الکرسیّ و إِنَّا أَنْزلْناه بخوان، سپس رو به قبله شو و دعا کن به هر چه دوست می داری.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٣
یا حی یا قیوم
وَ مِنَ الرِّوَایَاتِ فِی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ بِإِسْنَادِنَا أَیْضاً إِلَى عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: اسْمُ اللَّهِ الْأَکْبَرُ «یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ» وَ مِنَ الرِّوَایَاتِ فِی اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: اسم بزرگتر خدا «ای زنده ای پابرجا» است و در روایات آمده اسم اعظم خداست.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ أَبِی أُمَامَةَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ فِی سُوَرٍ ثَلَاثٍ فِی الْبَقَرَةِ وَ آلِ عِمْرَانَ وَ طه قَالَ أَبُو أُمَامَةَ فِی الْبَقَرَةِ آیَةُ الْکُرْسِیِّ وَ فِی آلِ عِمْرَانَ «الم اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» وَ فِی طَهَ «وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اسم اعظم خدا که اگر بدان خوانده شود اجابت می کند در سه سوره بقره، آل عمران و طه است.
ابوعمامه (روایت کننده این حدیث) گوید: در آیة الکرسی سوره بقره و در آیه «الم اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» (آیات ١ و ٢) سوره آل عمران و در آیه «عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ» (آیه ١١١) سوره طه.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
حروف مقطعه قرآن
٢- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمْدَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَى بْنِ أَبِی عِمْرَانَ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «الم» هُوَ حَرْفٌ مِنْ حُرُوفِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ الْمُقَطَّعِ فِی الْقُرْآنِ الَّذِی یُؤَلِّفُهُ النَّبِیُّ ص وَ الْإِمَامُ فَإِذَا دَعَا بِهِ أُجِیبَ. «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ» قَالَ بَیَانٌ لِشِیعَتِنَا «الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» قَالَ مِمَّا عَلَّمْنَاهُمْ یُنْبِئُونَ وَ مِمَّا عَلَّمْنَاهُمْ مِنَ الْقُرْآنِ یَتْلُونَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: «الم» حرفى از حروف اسم اعظم خداست که در قرآن تقطیع شده است و پیامبر و امام آن را ترکیب مى کنند (با آنها آشنا هستند). پس هرگاه خدا را با آن بخوانند دعایشان مستجاب مى شود.
در مورد آیه «این کتاب که شکی در آن نیست هدایتی است برای پرهیزکاران» (سوره بقره، آیه ٢) فرمودند: شیعیان ما را بیان می کند (یعنی متقین شیعیان ما هستند.) در مورد آیه «کسانی که به غیب ایمان می آورند و نماز را اقامه می کنند و از آنچه روزیشان کرده ایم انفاق می کنند» (سوره بقره، آیه ٣) فرمودند: از آنچه به آنان مى آموزیم آگاهى پیدا مى‌کنند و همان مقدار را که از قرآن به آنها آموخته‌ایم خود تلاوت می کنند.
معانی الأخبار، ص ٢٣، ح ٢
اللهم مالک الملک
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ أَسْمَاءَ بِنْتِ زَیْدٍ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ «قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ إِلَى بِغَیْرِ حِسابٍ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اسم اعظم خدا که اگر به آن خوانده شود اجابت می کند «قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ» تا «بِغَیْرِ حِسابٍ» است.
[این آیات عبارتند از: «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَ تُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَیْرِ حِسَابٍ» (سوره آل عمران، آیات ٢٦ و ٢٧)]
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
سوره حشر
وَ بِرِوَایَةِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ فِی سِتِّ آیَاتٍ مِنْ آخِرِ الْحَشْرِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اسم اعظم خدا در شش آخر آیه سوره حشر است.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
٢- صَفْوَةُ الصِّفَاتِ، نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدُّسْتُورِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ تَعَالَى بِاسْمِهِ الْأَعْظَمِ فَیُسْتَجَابَ لَکَ فَاقْرَأْ مِنْ أَوَّلِ سُورَةِ الْحَدِیدِ إِلَى قَوْلِهِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ وَ آخِرِ الْحَشْرِ مِنْ قَوْلِهِ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ ثُمَّ ارْفَعْ یَدَیْکَ وَ قُلْ «یَا مَنْ هُوَ هَکَذَا أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» وَ سَلْ حَاجَتَکَ.
حضرت علی علیه السّلام فرمودند: هر گاه خواستی خدا را به اسم اعظمش بخوانی تا دعایت مستجاب شود، پس آیات اوّل سوره حدید را تا «و هو علیم بذات الصدور» و آیات آخر سوره حشر از آیه شریفه «لو انزلنا هذا القرآن» را تا پایان سوره قرائت کن، سپس دو دستت را بالا ببر و بگو: «یا مَنْ هُوَ هَکذَا أَسْأَلُک بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» و حاجتت را بخواه.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٣٠، ح ٢
حوقله
٤١- الْمُهَجُ، مهج الدعوات رَوَیْنَا بِإِسْنَادِنَا إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ إِلَى سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ قَالَ بَعْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَقْرَبَ إِلَى اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ سَوَادِ الْعَیْنِ إِلَى بَیَاضِهَا وَ إِنَّهُ دَخَلَ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: کسی که بعد از نماز صبح صد مرتبه بگوید «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» به اسم اعظم نزدیک تر است از سیاهى چشم به سفیدى اش و همانا اسم اعظم خداوند در آن وارد شده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨٣، ص ١٦٢، ح ٤١
١٤- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ یَزِیدَ بْنِ مُرَّةَ عَنْ بُکَیْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُ أَ لَا أُعَلِّمُکَ کَلِمَاتٍ إِذَا وَقَعْتَ فِی وَرْطَةٍ أَوْ بَلِیَّةٍ فَقُلْ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَصْرِفُ بِهَا عَنْکَ مَا یَشَاءُ مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ.
امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند رسول خدا (صلّى الله علیه و آله) بمن فرمود: اى على آیا کلماتى به تو نیاموزم؟ هر گاه در ورطه خطری یا بلائى افتادى پس بگو: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» زیرا خداوند عز و جل به برکت این دعا آنچه خواهد از اقسام بلا از تو دور کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٧٣، ح ١٤
سوره حدید
٢- صَفْوَةُ الصِّفَاتِ، نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدُّسْتُورِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ تَعَالَى بِاسْمِهِ الْأَعْظَمِ فَیُسْتَجَابَ لَکَ فَاقْرَأْ مِنْ أَوَّلِ سُورَةِ الْحَدِیدِ إِلَى قَوْلِهِ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ وَ آخِرِ الْحَشْرِ مِنْ قَوْلِهِ لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ ثُمَّ ارْفَعْ یَدَیْکَ وَ قُلْ «یَا مَنْ هُوَ هَکَذَا أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» وَ سَلْ حَاجَتَکَ.
حضرت علی علیه السّلام فرمودند: هر گاه خواستی خدا را به اسم اعظمش بخوانی تا دعایت مستجاب شود، پس آیات اوّل سوره حدید را تا «و هو علیم بذات الصدور» و آیات آخر سوره حشر از آیه شریفه «لو انزلنا هذا القرآن» را تا پایان سوره قرائت کن، سپس دو دستت را بالا ببر و بگو: «یا مَنْ هُوَ هَکذَا أَسْأَلُک بِحَقِّ هَذِهِ الْأَسْمَاءِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» و حاجتت را بخواه.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٣٠، ح ٢
ذکر توحید
٢- حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: رَأَیْتُ الْخَضِرَ ع فِی الْمَنَامِ قَبْلَ بَدْرٍ بِلَیْلَةٍ فَقُلْتُ لَهُ عَلِّمْنِی شَیْئاً أُنْصَرْ بِهِ عَلَى الْأَعْدَاءِ فَقَالَ قُلْ یَا هُوَ یَا مَنْ لَا هُوَ إِلَّا هُوَ فَلَمَّا أَصْبَحْتُ قَصَصْتُهَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ عُلِّمْتَ الِاسْمَ الْأَعْظَمَ فَکَانَ عَلَى لِسَانِی یَوْمَ بَدْرٍ وَ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَرَأَ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ «یَا هُوَ یَا مَنْ لَا هُوَ إِلَّا هُوَ اغْفِرْ لِی وَ انْصُرْنِی عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ» وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ ذَلِکَ یَوْمَ صِفِّینَ وَ هُوَ یُطَارِدُ فَقَالَ لَهُ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا هَذِهِ الْکِنَایَاتُ قَالَ اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ وَ عِمَادُ التَّوْحِیدِ لِلَّهِ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ ثُمَّ قَرَأَ «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» (آل عمران: ١٨) وَ آخِرَ الْحَشْرِ ثُمَّ نَزَلَ فَصَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الزَّوَالِ قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع «اللَّهُ» مَعْنَاهُ الْمَعْبُودُ الَّذِی یَأْلَهُ فِیهِ الْخَلْقُ وَ یُؤْلَهُ إِلَیْهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْمَسْتُورُ عَنْ دَرْکِ الْأَبْصَارِ الْمَحْجُوبُ عَنِ الْأَوْهَامِ وَ الْخَطَرَاتِ.
از امیر مؤمنان علیه السّلام نقل شده است که آن حضرت فرمودند: شب قبل از جنگ بدر، حضرت خضر علیه السّلام را در خواب دیدم، به او گفتم: چیزى به من یاد بده که به وسیله آن بر دشمنان پیروز شوم. او به من گفت: بخوان «قل هو الله احد» را. زمانى که صبح شد، آن را براى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله تعریف کردم. آن حضرت به من فرمودند: اى على! اسم اعظم را یادگرفته‌اى و آن ذکر، روز جنگ بدر بر زبانم بود و امیر مؤمنان علیه السّلام، سوره‌ى قل هو اللّه تلاوت مى‌کردند و زمانى که قرائت آن سوره تمام مى‌شد، مى‌فرمود: «اى کسى که جز او کسى نیست، مرا ببخش و بر گروه کافران یارى کن» و امام على علیه السّلام، آن ذکر را در روز جنگ صفّین، در حالى‌که دشمن را دور مى‌کرد، مى‌فرمود. عمّار یاسر به حضرت عرض کرد: اى امیر مؤمنان! این کنایه‌ها و اشارات چیست؟ حضرت فرمودند: اسم خداوند بزرگ و ستون خداشناسى براى خداوندى است که جز او پروردگارى نیست. سپس تلاوت فرمودند: «خداوند گواه است که جز او پروردگارى نیست» (آل عمران: ١٨) و آیه آخر سوره حشر را، سپس پیاده شده و قبل از زوال چهار رکعت نماز خواندند. امیر مؤمنان علیه السّلام فرمودند: معنى «الله» این است که پرستیده شده است آن کسی که مخلوقات در مورد او سرگردان هستند و به سوى او در حرکتند و خداوند، همان موجودى است که از درک چشم‌ها پوشیده است و از خیالها و خطورات آن پنهان است.
[«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلَائِکَةُ وَ أُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (سوره آل عمران آیه ١٨)]
التوحید (شیخ صدوق)، ص ٨٩، ح ٢
٢- حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْآیَاتِ أَنْ یَهْبِطْنَ إِلَى الْأَرْضِ تَعَلَّقْنَ بِالْعَرْشِ وَ قُلْنَ أَیْ رَبِّ إِلَى أَیْنَ تُهْبِطُنَا إِلَى أَهْلِ الْخَطَایَا وَ الذُّنُوبِ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِنَّ أَنِ اهْبِطْنَ فَوَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا یَتْلُوکُنَّ أَحَدٌ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ شِیعَتِهِمْ فِی دُبُرِ مَا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ مِنَ الْمَکْتُوبَةِ فِی کُلِّ یَوْمٍ إِلَّا نَظَرْتُ إِلَیْهِ بِعَیْنِیَ الْمَکْنُونَةِ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ نَظْرَةً أَقْضِی لَهُ فِی کُلِّ نَظْرَةٍ سَبْعِینَ حَاجَةً وَ قَبِلْتُهُ عَلَى مَا فِیهِ مِنَ الْمَعَاصِی وَ هِیَ أُمُّ الْکِتَابِ وَ- شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ وَ آیَةُ الْکُرْسِیِّ وَ آیَةُ الْمُلْکِ.
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: چون خداى عز و جل باین آیات (که در آخر حدیث بیاید) فرمان داد که بزمین فرود آیند، آنها به عرش در آویختند و گفتند: پروردگارا بکجا ما را فرو میفرستى؟ بسوى خطاکاران و گنهکاران؟ پس خداى عز و جل بآنها فرمود: فرود شوید که بعزت و جلال خودم سوگند که هیچ کس از آل محمد (علیهم السلام) و شیعیان آنها شما را در هر روز دنبال نماز واجبش نخواند جز اینکه بنظر مخصوصى در هر روز هفتاد بار باو نظر کنم و در هر نظر هفتاد حاجت او را برآورم و او را با آنچه گناه دارد بپذیرم و آن آیات عبارت است از ام الکتاب (یعنى سوره مبارکه حمد) و آیه: «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ» (سوره آل عمران آیه ١٨) و آیة الکرسى و آیه ملک قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ ... (آیه ٢٦ از سوره آل عمران).
[«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلَائِکَةُ وَ أُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (سوره آل عمران آیه ١٨) «قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشَاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (سوره آل عمران، آیات ٢٦)]
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٢٠، ح ٢
وَ مِنْهَا فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا یَقُولُ عِشَاءً «اللَّهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ» وَ فِی رِوَایَةٍ ذَکَرْنَاهَا فِی الْجُزْءِ الرَّابِعِ مِنَ التَّحْصِیلِ فِی تَرْجَمَةِ الْمُبَارَکِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ» فَقَالَ النَّبِیُّ ص وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَقَدْ سَأَلَ اللَّهَ بِاسْمِهِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى وَ إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ.
از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در حدیثی طولانی آمده است: پیامبر (صلی الله علیه و آله) از مردی شنید که این اسماء را بعد از نماز عشا می‌خواند: «خداوندا به درستی که من گواهی می‌دهم به آنکه جز تو خدایی نیست تو یگانه بی‌نیازی [هرگز] نزاد و زاده نشد و برای او هیچگاه شبیه و مانندی نبوده است.» آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: قسم به کسی که جان من به دست قدرت اوست که هرآینه این مرد خدای خود را به اسم اعظم درخواست کرد، آن‌چنان اسمی که هرگاه خدای تعالی با آن درخواست شود، عطا می‌کند و هرگاه به آن اسم خوانده شود اجابت کند.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
آیة الکرسی
فَصْلٌ وَ رُوِّیتُ مِنْ تَذْیِیلِ مُحَمَّدِ بْنِ النَّجَّارِ فِی تَرْجَمَةِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَرْبِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ زَیْدٍ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ فِی هَاتَیْنِ الْآیَتَیْنِ «اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» (البقرة: ٢٥٥ و هی آیة الکرسیّ) «وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ.» (البقرة: ١٦٣)
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اسم اعظم خدا در این دو آیه است: «اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ...» (آیة الکرسی) و «وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ ...» (سوره بقره آیه ١٦٣)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٧
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ أَبِی أُمَامَةَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ فِی سُوَرٍ ثَلَاثٍ فِی الْبَقَرَةِ وَ آلِ عِمْرَانَ وَ طه قَالَ أَبُو أُمَامَةَ فِی الْبَقَرَةِ آیَةُ الْکُرْسِیِّ وَ فِی آلِ عِمْرَانَ «الم اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» وَ فِی طَهَ «وَ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: اسم اعظم خدا که اگر بدان خوانده شود اجابت می کند در سه سوره بقره، آل عمران و طه است.
ابوعمامه (روایت کننده این حدیث) گوید: در آیة الکرسی سوره بقره و در آیه «الم اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» (آیات ١ و ٢) سوره آل عمران و در آیه «عَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَیِّ الْقَیُّومِ» (آیه ١١١) سوره طه.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٧
یا ذا الجلال و الاکرام
وَ مِنْهَا عَنْ رَجُلٍ قَالَ: کُنْتُ أَدْعُو اللَّهَ تَعَالَى أَنْ یُعَلِّمَنِی اسْمَهُ الْأَعْظَمَ قَالَ فَنِمْتُ فَرَأَیْتُ فِی الْمَنَامِ مَکْتُوباً فِی السَّمَاءِ بِالْکَوَاکِبِ «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.»
مردی (یکی از ائمه علیهم السلام) گوید: از خدا خواستم به من اسم اعظم را تعلیم دهد پس خوابیدم پس در آسمان میان ستارگان دیدم نوشته شده: «یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.»
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٩
وَ مِنَ الرِّوَایَاتِ فِی کَیْفِیَّةِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مَا رُوِّینَاهُ فِی کِتَابِ الْبَهِیِّ لِدَعَوَاتِ النَّبِیِّ ص تَصْنِیفِ الْحَافِظِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَزْمِیِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْخُوارِزْمِیِّ الْأَنْدَرَسْتَانِیِّ فِی عِدَّةِ رِوَایَاتٍ فَمِنْهَا مَا رَوَاهُ أَنَسٌ قَالَ: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص بِأَبِی عَیَّاشٍ زَیْدِ بْنِ صَامِتٍ أَخِی بَنِی زُرَیْقٍ وَ قَدْ جَلَسَ قَالَ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ» فَقَالَ ص لِنَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ هَلْ تَدْرُونَ مَا دَعَا بِهِ الرَّجُلُ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ لَقَدْ دَعَا اللَّهُ بِاسْمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ وَ إِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى.
رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به ابو عیاش زیدبن صامت از قبیله بنى زریق بر خوردند. او نشسته بود و مى خواند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا مَنَّانُ یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ.» پیامبر خدا (ص) به چند نفر از یارانشان فرمودند: آیا مى دانید این مرد چه خواند؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر مى دانند. فرمود: این مرد خداى عزوجل را به اسم اعظم او خواند که اگر بدان خوانده شود پاسخ مى دهد و اگر بدان درخواست شود عطا می کند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٤
ذکرهای خاص
وَ مِنْهَا بِإِسْنَادِهِ إِلَى صَالِحٍ الْمُرِّیِّ قَالَ: قَالَ لِی قَائِلٌ فِی مَنَامِی أَ لَا أُعَلِّمُکَ اسْمَ اللَّهِ الْأَکْبَرَ الَّذِی إِذَا دُعِیَ بِهِ أَجَابَ قُلْتُ بَلَى قَالَ إِذَا دَعَوْتَ فَقُلِ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْمَخْزُونِ الْمُبَارَکِ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْمُقَدَّسِ» قَالَ صَالِحٌ مَا دَعَوْتُ اللَّهَ بِهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لِی.
صالح مُرِّی گوید: گوینده ای (ظاهرا منظور، امام معصوم است) در خوابم به من گفت آیا نمی خواهی اسم بزرگ خدا را به تو یاد دهم که اگر درخواست کنی با آن اجابت کند؟ گفتم بله. فرمودند هر وقت درخواست می کنی پس بگو: «خدایا از تو مى خواهم به نام مخزون مبارک پاک پاک کننده مقدس» صالح گوید درخواست نکردم از خدا با آن در خشکی یا دریا مگر اینکه خدا آن را برای من مستجاب کرد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٢٢٦
رُوِیَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: کُنْتُ أَدْعُو اللَّهَ سُبْحَانَهُ سَنَةً عَقِیبَ کُلِّ صَلَاةٍ أَنْ یُعَلِّمَنِیَ الِاسْمَ الْأَعْظَمَ فَبَیْنَا أَنَا ذَاتَ یَوْمٍ قَدْ صَلَّیْتُ الْفَجْرَ إِذْ غَلَبَتْنِی عَیْنَایَ وَ أَنَا قَاعِدٌ وَ إِذَا أَنَا بِرَجُلٍ قَائِمٍ بَیْنَ یَدَیَّ یَقُولُ لِی سَأَلْتَ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ یُعَلِّمَکَ الِاسْمَ الْأَعْظَمَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ قُلِ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا دَعَوْتُ لَهَا لِشَیْءٍ إِلَّا رَأَیْتُ نُجْحَهُ.
روایت شده که امام زین العابدین علیه السّلام فرمود: یک سال بعد از هرنمازى به درگاه خداوند دعا مى‌کردم که اسم اعظم را به من بیاموزد. روزى درحالى‌که نماز صبح را خوانده بودم، درحالى‌که چشمانم را خواب فراگرفت دیدم که روبروى من مردى ایستاده و به من مى‌گوید: از خداوند متعال خواسته‌اى که اسم اعظم را به تو بیاموزد؟ گفتم: آرى. گفت: بگو: «اللّهمّ إنّى أسألک باسم اللّه اللّه اللّه اللّه اللّه الّذى لا إله إلاّ هو ربّ العرش العظیم» حضرت فرمود: به خدا سوگند با این دعا براى چیزى دعا نکردم مگر اینکه نتیجه‌اش را دیدم.
مکارم الأخلاق، ص ٣٥٢
عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَى الْعَلَوِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ عِیسَى الْعَلَوِیَّ یَقُولُ حَدَّثَنِی أَبِی عِیسَى بْنُ زَیْدٍ عَنْ أَبِیهِ زَیْدٍ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ص قَالَ: دَعَوْتُ اللَّهَ تَعَالَى عِشْرِینَ سَنَةً أَنْ یُعَلِّمَنِی اسْمَهُ الْأَعْظَمَ فَبَیْنَا أَنَا ذَاتَ لَیْلَةٍ قَائِمٌ أُصَلِّی فَرَقَدَتْ عَیْنَایَ إِذَا أَنَا بِرَسُولِ اللَّهِ ص قَدْ أَقْبَلَ عَلَیَّ ثُمَّ دَنَا مِنِّی وَ قَبَّلَ مَا بَیْنَ عَیْنَیَّ ثُمَّ قَالَ لِی أَیَّ شَیْءٍ سَأَلْتَ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ قُلْتُ یَا جَدَّاهْ سَأَلْتُ اللَّهَ تَعَالَى أَنْ یُعَلِّمَنِی اسْمَهُ الْأَعْظَمَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اکْتُبْ قُلْتُ وَ عَلَى أَیِ شَیْءٍ أَکْتُبُ قَالَ اکْتُبْ بِإِصْبَعِکَ عَلَى رَاحَتِکَ وَ هُوَ «یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ وَحْدَکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ وَ ذُو الْأَسْمَاءِ الْعِظَامِ وَ ذُو الْعِزِّ الَّذِی لَا یُرَامُ وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ» ثُمَّ ادْعُ بِمَا شِئْتَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ فَوَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً ص بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَقَدْ جَرَّبْتُهُ فَکَانَ کَمَا قَالَ ص.
امام سجاد (ع) فرمودند: بیست سال از خداوند درخواست کردم؛ به من اسم اعظم را تعلیم دهد. پس در شبى ایستاده بودم و نماز می‌خواندم. چشم‌هاى من به خواب رفت و دیدم که جدّم رسول خدا (ص) از روبه‌رو می‌آمد. وقتی نزدیک من شد؛ بین دو چشم مرا بوسید و گفت: از خداوند متعال چه خواسته بودی؟! گفتم: اى جدّ بزرگوارم! از خداوند خواستم تا اسم اعظم خود را نشانم دهد. پیامبر (ص) فرمودند: اى پسرم! این دعا را بنویس. گفتم کجا بنویسم؟ فرمودند: با انگشت خود بر کف دستت بنویس؛ دعا این است: «اى خدا! اى خدا! اى خدا! تو یگانه‌اى، تو یگانه‌اى، شریکى براى تو نیست، تو بخشنده، پدید آورنده آسمان‌ها و زمین، صاحب بزرگى و بخشش، صاحب نامهاى بزرگ و صاحب عزتی که مغلوب نمی‌گردد. خداى شما خداى یگانه است، نیست خدایى مگر او که بخشنده مهربان است و رحمت خدا باد بر محمّد و بر همه آل او.» سپس آنچه خواهی دعا کن. امام سجاد (ع) فرمودند: قسم به کسى که محمّد را به راستى به پیامبرى فرستاد؛ این دعا را تجربه نمودم و همان‌گونه بود که آن‌حضرت فرمودند.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣٢٠
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ عَائِشَةَ أَنَّهَا قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِی اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ فَقَالَ ص تَوَضَّأْ فَتَوَضَّأْتُ ثُمَّ قَالَ ادْعِی حَتَّى أَسْمَعَ فَفَعَلْتُ فَقَالَ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَى کُلِّهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْکَبِیرِ الْأَکْبَرِ» فَقَالَ ص أَصَبْتِهِ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ.
عایشه گوید: گفتم اى پیامبر خدا! اسم اعظم خدا را به من بیاموز. فرمود: وضو بگیر. پس وضو گرفتم. سپس فرمود: چنان بخوان که بشنوم. چنین کردم. (رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم) این گونه خواند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَى کُلِّهَا مَا عَلِمْتُ مِنْهَا وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْکَبِیرِ الْأَکْبَرِ» سپس فرمود: سوگند به آن که مرا به حقیقت برانگیخت، [عایشه] به هدف خود رسید.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٨
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ أَنَسٍ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ یُوشَعَ بْنَ نُونٍ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ فَحُبِسَتْ لَهُ الشَّمْسُ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْمُطَهَّرِ الْمُقَدَّسِ الْمُبَارَکِ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْمَکْتُوبِ عَلَى سُرَادِقِ الْحَمْدِ وَ سُرَادِقِ الْمَجْدِ وَ سُرَادِقِ الْقُدْرَةِ وَ سُرَادِقِ السُّلْطَانِ وَ سُرَادِقِ السَّرَائِرِ أَدْعُوکَ یَا رَبِّ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ النُّورُ الْبَارُّ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الصَّادِقُ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ نُورُهُنَّ وَ قِیَامُهُنَّ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ حَنَّانٌ نُورٌ دَائِمٌ قُدُّوسٌ حَیٌّ لَا یَمُوتُ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا یوشع بن نون این دعا را خواند؛ پس به اذن خدای عزوجل خورشید پنهان شد: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الطُّهْرِ الطَّاهِرِ الْمُطَهَّرِ الْمُقَدَّسِ الْمُبَارَکِ الْمَکْنُونِ الْمَخْزُونِ الْمَکْتُوبِ عَلَى سُرَادِقِ الْحَمْدِ وَ سُرَادِقِ الْمَجْدِ وَ سُرَادِقِ الْقُدْرَةِ وَ سُرَادِقِ السُّلْطَانِ وَ سُرَادِقِ السَّرَائِرِ أَدْعُوکَ یَا رَبِّ بِأَنَّ لَکَ الْحَمْدَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ النُّورُ الْبَارُّ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الصَّادِقُ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ نُورُهُنَّ وَ قِیَامُهُنَّ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ حَنَّانٌ نُورٌ دَائِمٌ قُدُّوسٌ حَیٌّ لَا یَمُوتُ.»
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٨
وَ بِرِوَایَةِ حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ بِرِضْوَانِکَ الْأَکْبَرِ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: [اسم اعظم خدا در این ذکر است] «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ بِرِضْوَانِکَ الْأَکْبَرِ»
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٨
وَ مِنْهَا بِرِوَایَةِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ ص: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ جَدِّکَ الْأَعْلَى وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ.»
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: [اسم اعظم خدا در این ذکر است] «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ وَ جَدِّکَ الْأَعْلَى وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّاتِ.»
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٨
وَ مِنْهَا بِإِسْنَادِهِ إِلَى یَحْیَى بْنِ مُسْلِمٍ بَلَغَهُ أَنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ اسْتَأْذَنَ رَبَّهُ تَعَالَى أَنْ یُسَلِّمَ عَلَى یَعْقُوبَ ع فَأَذِنَ لَهُ فَأَتَاهُ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ بِالَّذِی خَلَقَکَ هَلْ قَبَضْتَ الروح [رُوحَ] یُوسُفَ قَالَ لَا أَ لَا أُعَلِّمُکَ کَلِمَاتٍ لَا تَسْأَلُ اللَّهَ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاکَ قَالَ بَلَى قَالَ قُلْ «یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ لَا یُحْصِیهِ غَیْرُهُ» قَالَ فَمَا طَلَعَ الْفَجْرُ حَتَّى أُتِیَ بِقَمِیصِ یُوسُفَ ع.
فرشته مرگ از پروردگار بلند مرتبه اجازه خواست تا بر یعقوب علیه السلام سلام کند؛ به او اجازه داده شد. او را آوردند. بر او سلام کرد. یعقوب علیه السلام فرمود: سوگند به کسی که تو را آفرید آیا یوسف را قبض روح کردی؟ گفت: نه. آنگاه [عزرائیل] گفت: آیا می خواهی دعایی به تو بیامورزم تا هر چه از خدا خواستی به تو عطا کند. فرمود: بله: گفت بگو: «یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ لَا یُحْصِیهِ غَیْرُهُ» گوید: خورشید طلوع نکرده بود تا اینکه پیراهن یوسف علیه السلام را آوردند.
مهج الدعوات و منهج العبادات، ص ٣١٩
١١- مکارم الأخلاق (ص: ٣٩٥- ٣٩٧) عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ: أَرْسَلَنِی رَسُولُ اللَّهِ ص ذَاتَ یَوْمٍ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَّامٍ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَحَضَرَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص یَا عَبْدَ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنْ عَشْرِ کَلِمَاتٍ عَلَّمَهُنَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِیمَ یَوْمَ قُذِفَ فِی النَّارِ أَ تَجِدُهُنَّ فِی التَّوْرَاةِ مَکْتُوباً فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ یَا نَبِیَّ اللَّهِ بِأَبِی وَ أُمِّی هَلْ أُنْزِلَ عَلَیْکَ فِیهِنَّ شَیْءٌ فَإِنِّی أَجِدُ ثَوَابَهَا فِی التَّوْرَاةِ وَ لَا أَجِدُ الْکَلِمَاتِ وَ هِیَ عَشْرُ دَعَوَاتٍ فِیهِنَّ اسْمُ اللَّهِ الْأَعْظَمُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص هَلْ عَلَّمَهُنَّ اللَّهُ تَعَالَى مُوسَى فَقَالَ مَا عَلَّمَهُنَّ اللَّهُ تَعَالَى غَیْرَ إِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلِ ع فَقَالَ النَّبِیُّ ص وَ مَا تَجِدُ ثَوَابَهَا فِی التَّوْرَاةِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَبْلُغَ ثَوَابَهَا غَیْرَ أَنِّی أَجِدُ فِی التَّوْرَاةِ مَکْتُوباً مَا مِنْ عَبْدٍ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ جَعَلَ هَؤُلَاءِ الْکَلِمَاتِ فِی قَلْبِهِ إِلَّا جَعَلَ النُّورَ فِی بَصَرِهِ وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِهِ وَ شَرَحَ صَدْرَهُ لِلْإِیمَانِ وَ جَعَلَ لَهُ نُوراً مِنْ مَجْلِسِهِ إِلَى الْعَرْشِ یَتَلَأْلَأُ وَ یُبَاهِی بِهِ مَلَائِکَتَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ وَ یَجْعَلُ الْحِکْمَةَ فِی لِسَانِهِ وَ یَرْزُقُهُ حِفْظَ کِتَابِهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ حَرِیصاً عَلَیْهِ وَ یُفَقِّهُهُ فِی الدِّینِ وَ یَقْذِفُ لَهُ الْمَحَبَّةَ فِی قُلُوبِ عِبَادِهِ وَ یُؤْمِنُهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ فِتْنَةِ الدَّجَّالِ وَ یُؤْمِنُهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یَحْشُرُهُ فِی زُمْرَةِ الشُّهَدَاءِ وَ یُکْرِمُهُ اللَّهُ وَ یُعْطِیهِ مَا یُعْطِی الْأَنْبِیَاءَ بِکَرَامَتِهِ وَ لَا یَخَافُ إِذَا خَافَ النَّاسُ وَ لَا یَحْزَنُ إِذَا حَزِنَ النَّاسُ وَ یُکْتَبُ عِنْدَ اللَّهِ صِدِّیقاً وَ یُحْشَرُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَلْبُهُ سَاکِنٌ مُطْمَئِنٌّ وَ هُوَ مِمَّنْ یُکْسَى مَعَ إِبْرَاهِیمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَا یَسْأَلُ بِتِلْکَ الدَّعَوَاتِ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ وَ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ لَأَبَرَّ قَسَمَهُ وَ یُجَاوِرُ الرَّحْمَنُ فِی دَارِ الْجَلَالِ وَ لَهُ أَجْرُ کُلِّ شَهِیدٍ اسْتُشْهِدَ مُنْذُ یَوْمَ خُلِقَتِ الدُّنْیَا قَالَ النَّبِیُّ ص وَ مَا دَارُ الْجَلَالِ یَا ابْنَ سَلَّامٍ قَالَ جَنَّةُ عَدْنٍ وَ هُوَ مَوْضِعُ عَرْشِ الرَّحْمَنِ رَبِّ الْعِزَّةِ وَ هِیَ فِی جِوَارِ اللَّهِ قَالَ ابْنُ سَلَّامٍ فَعَلِّمْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مُنَّ عَلَیْنَا کَمَا مَنَّ اللَّهُ عَلَیْکَ قَالَ النَّبِیُّ ص خِرُّوا لِلَّهِ سُجَّداً قَالَ فَخَرُّوا سُجَّداً فَلَمَّا رَفَعُوا رُءُوسَهُمْ قَالَ النَّبِیُّ ص قَوْلَهُ «یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ الْمَرْهُوبُ مِنْکَ جَمِیعُ خَلْقِکَ یَا نُورَ النُّورِ أَنْتَ الَّذِی احْتَجَبْتَ دُونَ خَلْقِکَ فَلَا تُدْرِکُ نُورَکَ نُورٌ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ الرَّفِیعُ الَّذِی ارْتَفَعْتَ فَوْقَ عَرْشِکَ مِنْ فَوْقِ سَمَائِکَ فَلَا یَصِفُ عَظَمَتَکَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِکَ یَا نُورَ النُّورِ قَدِ اسْتَنَارَ بِنُورِکَ أَهْلُ سَمَائِکَ وَ اسْتَضَاءَ بِضَوْئِکَ أَهْلُ أَرْضِکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْتَ الَّذِی لَا إِلَهَ غَیْرُکَ تَعَالَیْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ شَرِیکٌ وَ تَعَظَّمْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ وَلَدٌ وَ تَکَرَّمْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ شَبِیهٌ وَ تَجَبَّرْتَ عَنْ أَنْ یَکُونَ لَکَ ضِدٌّ فَأَنْتَ اللَّهُ الْمَحْمُودُ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ أَنْتَ الْمَعْبُودُ فِی کلِّ مَکَانٍ وَ أَنْتَ الْمَذْکُورُ فِی کُلِّ أَوَانٍ وَ زَمَانٍ یَا نُورَ النُّورِ کُلُّ نُورٍ خَامِدٌ لِنُورِکَ یَا مَلِیکُ کُلُّ مَلِیکٍ یَفْنَى غَیْرَکَ یَا دَائِمُ کُلُّ حَیٍّ یَمُوتُ غَیْرَکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ ارْحَمْنِی رَحْمَةً تُطْفِئُ بِهَا غَضَبَکَ وَ تَکُفُّ بِهَا عَذَابَکَ وَ تَرْزُقُنِی بِهَا سَعَادَةً مِنْ عِنْدِکَ وَ تُحِلُّنِی بِهَا دَارَکَ الَّتِی تُسْکِنُهَا خِیَرَتُکَ مِنْ خَلْقِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَى وَ یَا مُنْتَهَى کُلِّ شَکْوَى یَا کَرِیمَ الصَّفْحِ یَا عَظِیمَ الْمَنِّ یَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ وَ یَا سَیِّدَاهْ وَ یَا أَمَلَاهُ وَ یَا غَایَةَ رَغْبَتَاهْ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِی فِی النَّارِ» قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا ثَوَابُ مَنْ قَالَ هَذِهِ الْکَلِمَاتِ قَالَ هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ انْقَطَعَ الْقَلَمُ لَوِ اجْتَمَعَ مَلَائِکَةُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ سَبْعِ أَرَضِینَ عَلَى أَنْ یَصِفُوا ذَلِکَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ لَمَا وَصَفُوا مِنْ أَلْفِ جُزْءٍ جُزْءاً وَاحِداً وَ ذَکَرَ ع لِهَذِهِ الْکَلِمَاتِ ثَوَاباً وَ فَضَائِلَ کَثِیرَةً لَا یُحْتَمَلُ ذِکْرُهَا هَاهُنَا اقْتَصَرْنَا عَلَى ذِکْرِ الْمَقْصُودِ مَخَافَةَ التَّطْوِیلِ.
معاذ بن جبل مى‌گوید: روزى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم من را دنبال عبد اللّه بن سلام فرستاد و درحالى‌که گروهى از اصحاب نزد پیامبر بودند، (عبد اللّه) آمد. پیامبر فرمود: اى عبد اللّه، کلماتى که خداوند عز و جل، در روزى که ابراهیم در آتش انداخته شد به او آموخت چیست؟ آیا در تورات نوشته شده؟ عبد اللّه گفت: اى رسول خدا پدر و مادرم فدایت، آیا دربارۀ آنها چیزى بر تو نازل شده؟ من ثواب آنها را در تورات دیده‌ام ولى خود آن کلمات را نمى‌یابم. آنها ده دعا هستند که اسم اعظم خدا در آن‌هاست. رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود: آیا خداوند تعالى آنها را به موسى آموخته؟ گفت: خداوند متعال آنها را به غیر از ابراهیم خلیل نیاموخته. پیامبر فرمود: ثواب آن در تورات چه چیزى است؟ عبد اله گفت: اى رسول خدا چه کسى مى‌تواند ثواب آنها را درک کند؟ من دیدم که در تورات نوشته شده: «هیچ بنده‌اى نیست که خدا بر او منت بگذارد و این کلمات را در قلب او قرار بدهد، مگر اینکه در دیده‌اش نور و در قلبش یقین قرار مى‌دهد و سینه‌اش را براى پذیرش ایمان فراخ مى‌گرداند و براى او نورى قرار مى‌دهد که از محل نشستن او تا عرش مى‌درخشد و فرشتگان روزى دو بار به آن افتخار مى‌کنند و حکمت را در زبانش قرار مى‌دهد و حفظ کتابش را روزى او مى‌کند حتى اگر خودش اصرارى بر آن نداشته باشد و او را دین‌شناس مى‌گرداند و محبت او را در دل بندگانش قرار مى‌دهد و او را از عذاب قبر و فتنۀ دجال و ترس و هراس روز قیامت حفظ مى‌کند و او را در زمرۀ شهدا محشور مى‌کند و خداوند او را گرامى مى‌دارد و از روى بزرگى هرآنچه را که به پیامبران مى‌دهد به او نیز مى‌دهد و هنگامى که مردم مى‌ترسند او نمى‌ترسد و هنگامى که مردم اندوهگین هستند او اندوهگین نیست و نزد خداوند صدیق محسوب مى‌شود و روز قیامت درحالى‌که دلش آرام است محشور مى‌شود و جزء کسانى است که روز قیامت با ابراهیم شناخته مى‌شود و با آن دعاها چیزى نمى‌خواهد مگر اینکه خداوند به او عطا مى‌کند و اگر خدا را قسم بدهد، قسمش را قبول مى‌کند و در دار الجلال همسایه خداى مهربان مى‌باشد و اجر همه شهدا که از روز آفرینش دنیا شهید شده‌اند به او داده مى‌شود». پیامبر فرمود: اى فرزند سلام، دار الجلال چیست؟ گفت: بهشتى جاودان و محل عرش رحمان، پروردگار عزت در همسایگى خدا است. ابن سلام گفت: اى رسول خدا پس (آن را) به ما بیاموز و بر ما منت بگذار همان‌گونه که خدا بر تو منت نهاد. پیامبر فرمود: در مقابل خدا به سجده بیفتید. پس همه سجده کردند و هنگامى که سر از سجده بلند نمودند، پیامبر فرمود: بگویید: «یا اللّه یا اللّه یا اللّه تویى که همه مخلوقات از تو مى‌ترسند، اى نور نور تویى که از مخلوقات پنهانى و هیچ نورى نور تو را درنیابد. یا اللّه یا اللّه یا اللّه تو بلندمرتبه‌اى هستى که بر بالاى عرشت که بالاى آسمانت هست بلندى جسته‌اى، پس هیچ‌کدام از مخلوقاتت توان وصف تو را ندارد. اى نور نور! اهل آسمان از نور تو نور مى‌گیرند و اهل زمین از روشنایى تو روشنى مى‌گیرند. یا اللّه یا اللّه یا اللّه، تو خدایى هستى که هیچ خدایى جز تو نیست، بلندمرتبه‌تر از آن هستى که شریکى داشته باشى و بزرگتر از آن هستى که فرزندى داشته باشى و بزرگوارتر از آنى که شبیهى داشته باشى و نیرومندتر از آنى که ضدى داشته باشى. پس تو خدایى هستى که به هرزبان ستوده شده‌اى و در هرجا عبادت مى‌شوى و در هروقت و زمانى یاد مى‌شوى. اى نور نور! هرنورى در برابر نور تو خاموش است. اى پادشاه! هرپادشاهى جز تو نابود مى‌شود. اى همیشگى! هرزنده‌اى جز تو مى‌میرد، اى خدا اى خدا اى خداى بخشاینده مهربان! بر من آن‌گونه رحم کن که با آن آتش غضبت را خاموش کنى و عذابت را بازدارى و سعادتى از جانب خود روزى‌ام گردانى و مرا به جایگاهى که خوبانت را در آن‌جا سکونت داده‌اى درآورى، اى مهربان‌ترین مهربانان، اى آنکه زیبایى‌ها را آشکار مى‌سازد و بدى‌ها را مى‌پوشاند، اى آنکه بر گناهان، مؤاخذه نمى‌کند و پرده‌درى نمى‌کند، اى بزرگ بخشنده، اى کسى که به نیکى درمى‌گذرد، اى صاحب آمرزش گسترده، اى آنکه دست‌هایش به رحمت گشوده است، اى همراه هرراز و منتهاى هرشکایت، اى آنکه کریمانه چشم‌پوشى مى‌کند و داراى منت بزرگ است. اى آغازگر نعمت‌ها قبل از آنکه استحقاقى باشد. اى پروردگار اى آقا اى آرزو و اى نهایت امید من، از تو مى‌خواهم یا اللّه یا اللّه یا اللّه که وجودم را با آتش زشت نگردانى [و من و پدر و مادرم را به رحمتت بیامرزى و خیر دنیا و آخرت را به من عطا کنى که تو بر هرچیزى توانایى و درود خدا بر محمد و خاندان پاکش].» عبد اللّه گفت: اى رسول خدا! پاداش کسى که این دعا را بخواند چیست؟ فرمود: هیهات هیهات نمى‌توان آن را دانست. اگر فرشتگان هفت آسمان و هفت زمین جمع شوند که تا روز قیامت پاداش آن را توصیف کنند، نمى‌توانند حتى یک قسمت از یک میلیون قسمت را بیان کنند و سپس پیامبر پاداش و فضایل زیادى براى این دعا ذکر کرد که اینجا مجال ذکر آن نیست و ما براى پرهیز از زیاده‌گویى بر ذکر مقصود اکتفا کردیم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٢، ص ٣٥٥، ح ١١
