حمد و شکرگزاری - بخش ١
موضوعات
مبانی: آیات- اهمیت- همه سپاسها از خداست- آموختن شکرگزاری از حضرت نوح (ع) - مبنای سپاسگزاری- قدردانی نشانه بزرگواری-
ذکرهای سپاسگزاری: الحمد لله- الحمد لله کما هو اهله- الحمد لله الذی هدانا للاسلام
تحقیقات مرتبط: مقام محمود
مبانی
آیات
ثُمَّ عَفَونا عَنْکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
سپس شما را بعد از آن [گناه بزرگ] بخشیدیم؛ شاید شکرگزارى کنید.
سوره بقره آیه ٥٢
ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
سپس شما را پس از مرگتان، حیات بخشیدیم؛ شاید شکرگذارى کنید
سوره بقره آیه ٥٦
شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کانَ مَریضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُریدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکَبِّرُوا أللهَ عَلى ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
[روزه، واجب در] ماه رمضان است؛ ماهى که قرآن، به عنوان راهنماى مردم و نشانه‌ها‌ى هدایت و جدا کننده‌ی حق از باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در سفر نباشد، باید آن را روزه بدارد. و آن کس که در بیماری‌ها در سفر است، باید روزهاى دیگرى را به همان مقدار، روزه بگیرد. خداوند آسایش شما را مى‌خواهد، نه زحمت شما را. هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را به‌خاطر این که شما را هدایت کرده، بزرگ بشمارید؛ باشد که شکرگزارى کنید.
سوره بقره آیه ١٨٥
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ أللهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ إِنَّ أللهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَشْکُرُونَ
آیا ندیدى گروهى [از بنى‌اسرائیل] را که از ترس مرگ، از خانه‌هاى خود فرار‌کردند و آنان هزاران نفر بودند» [و به بهانه‌ی فرار از طاعون، از شرکت در میدان جهاد خوددارى نمودند]. و خداوند فرمان مرگ آنها را صادر کرد [و به همان بیمارى مردند.] سپس آنها را زنده‌کرد؛ زیرا خداوند نسبت به مردم، داراى احسان و بخشش است؛ ولى بیشتر مردم، شکر [او را] به جا نمى‌آورند.
سوره بقره آیه ٢٤٣
و لقد نصرکم الله ببدر و انتم اذله فاتقوا الله لعلکم تشکرون
چرا هراس به دل راه دادید و براى حضور در پیکار اُحُد سستى کردید، با این که خدا شما را در جنگ بدر به رغم این که در برابر دشمن ناتوان بودید، پیروز کرد ؟ پس، از عذاب خدا پروا کنید، باشد که او را سپاس بگزارید.
آل عمران / ١٢٣
یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلاه فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق و امسحوا بروسکم و ارجلکم الی الکعبین و ان کنتم جنبا فاطهروا و ان کنتم مرضی او علی سفر او جاء احد منکم من الغائط او لامستم النساء فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیدا طیبا فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم منه ما یرید الله لیجعل علیکم من حرج و لکن یرید لیطهرکم و لیتم نعمته علیکم لعلکم تشکرون
ترجمه : اى کسانى که ایمان آورده اید، چون خواستید به نماز ایستید، صورت و دست هایتان تا آرنج ها را بشویید و بخشى از سر و نیز پاهاى خود تا دو برآمدگى آنها را مسح کنید. این در صورتى است که جنب نباشید، امّا اگر جنب بودید باید براى نماز غسل کنید. و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکى از شما از قضاى حاجت آمده یا با زنان همبستر شده اید و آبى نیافتید که با آن وضو بگیرید یا غسل کنید، آهنگ زمینى کنید که از طبیعت اصلى اش خارج نشده است، پس بخشى از صورت و دست هاى خود را با آن مسح نمایید. خدا نمى خواهد با مقرر کردن وضو و غسل یا تیمم شما را در تنگنا قرار دهد، بلکه مى خواهد شما را پاک گرداند و با آیینى که فروفرستاده است نعمتش را بر شما تمام گرداند، باشد که سپاسگزارى کنید.
مائدة / ٦
لا یواخذکم الله باللغو فی ایمانکم و لکن یواخذکم بما عقدتم الایمان فکفارته اطعام عشره مساکین من اوسط ما تطعمون اهلیکم او کسوتهم او تحریر رقبه فمن لم یجد فصیام ثلاثه ایام ذلک کفاره ایمانکم اذا حلفتم و احفظوا ایمانکم کذلک یبین الله لکم آیاته لعلکم تشکرون
ترجمه : خداوند شما را به سبب سوگندهاى بیهوده تان که بدون قصد بر زبان مى آورید بازخواست نمى کند و کفّاره اى براى آنها مقرّر نمى دارد، ولى بر سوگندهایى که آنها را با اراده خود استوار مى کنید، اگر آنها را بشکنید بازخواستتان مى کند و براى آنها کفّاره مقرّر مى دارد. پس کفّاره شکستن سوگند، غذا دادن به ده درمانده است از غذاهاى متوسطى که به خانواده خود مى دهید یا پوشاک ده مسکین یا آزاد کردن یک برده. پس هر کس هیچ یک از اینها را نیابد باید سه روز روزه بگیرد. این کفّاره سوگندهاى شماست آن گاه که سوگند یاد کنید و آن را بشکنید، و باید سوگندهاى خود را حفظ کنید. این گونه خداوند احکام خود را براى شما بیان مى کند، باشد که با فراگرفتن آنها و عمل بدانها سپاسگزارى کنید.
مائدة / ٨٩
و لقد مکناکم فی الارض و جعلنا لکم فیها معایش قلیلا ما تشکرون
ترجمه : و همانا ما شما را در زمین سکونت دادیم، و براى شما در آن اسباب زندگى نهادیم. شما اندک سپاسگزارى مى کنید.
اعراف / ١٠
و اذکروا اذ انتم قلیل مستضعفون فی الارض تخافون ان یتخطفکم الناس فآواکم و ایدکم بنصره و رزقکم من الطیبات لعلکم تشکرون
ترجمه : براى این که بدانید خدا یاور مؤمنان است به یاد آورید زمانى را که در سرزمین مکّه گروهى اندک بودید و در آن جا ناتوان شمرده مى شدید و همواره بیم آن داشتید که مردم شما را بربایند، سپس خدا شما را در مدینه جاى داد و به یارى خود نیرومندتان ساخت تا در جنگ بدر پیروز شدید و شما را از غنایم آن جنگ که برایتان حلال کرده بود بهره مند ساخت، باشد که خدا را سپاسگزارى کنید.
انفال / ٢٦
و هو الذی سخر البحر لتاکلوا منه لحما طریا و تستخرجوا منه حلیه تلبسونها و تری الفلک مواخر فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون
ترجمه : و اوست آن که دریا را براى شما رام ساخته است تا از آن گوشتى تازه بخورید و زیورى که آن را مى پوشید از آن بیرون آورید، و کشتى ها را در آن مى بینى که آب را مى شکافند و به پیش مى روند، تا شما بهره ها ببرید و از فضل خدا روزى خویش را بجویید و شاید خدا را بر این نعمت ها سپاسگزارى کنید.
نحل / ١٤
و الله اخرجکم من بطون امهاتکم لا تعلمون شیئا و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده لعلکم تشکرون
ترجمه : و خداست که شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد در حالى که چیزى نمى دانستید، و براى شما گوش و چشم و دل قرار داد تا حقایق را درک کنید و باشد که سپاس بگزارید.
نحل / ٧٨
و البدن جعلناها لکم من شعائر الله لکم فیها خیر فاذکروا اسم الله علیها صواف فاذا وجبت جنوبها فکلوا منها و اطعموا القانع و المعتر کذلک سخرناها لکم لعلکم تشکرون
ترجمه : و شتران فربهى را که براى قربانى حج آماده کرده اید، براى شما از شعائر الهى قرار داده ایم. براى شما در آنها خیرى است. پس در حالى که بر دست هاى خود ایستاده اند نام خدا را بر آنها ببرید و نحرشان کنید و چون به پهلو درافتادند و جان دادند، خود از آنها بخورید و به تهیدستِ قناعت پیشه و مستمندى که به انتظار بخشش نزد شما آید از آن غذا دهید. این گونه، شتران را براى شما رام ساختیم، باشد که سپاسگزارى کنید.
حج / ٣٦
و هو الذی انشا لکم السمع و الابصار و الافئده قلیلا ما تشکرون
ترجمه : خداست که براى شما گوش ها و چشم ها پدید آورد تا بشنوید و ببینید، و دل ها پدید آورد تا بفهمید و دریابید، ولى شما اندک سپاسگزارى مى کنید.
مومنون / ٧٨
و من رحمته جعل لکم اللیل و النهار لتسکنوا فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون
ترجمه : خداوند از پرتو رحمتش شب را براى شما قرار داد تا در آن آرامش یابید و روز را قرار داد تا در آن از پى روزى که فضل و بخشش اوست بروید و باشد که خدا را سپاس بگزارید.
قصص / ٧٣
و من آیاته ان یرسل الریاح مبشرات و لیذیقکم من رحمته و لتجری الفلک بامره و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون
ترجمه : از نشانه هاى خدا این است که بادها را مى فرستد تا نویدبخش باران باشند و بدین وسیله از رحمت خود به شما بچشاند و تا کشتى ها به فرمان او بر آب ها روان شوند و شما در طلب رزق و بخشش الهى برآیید. این نعمت ها را به شما ارزانى داشته است باشد که سپاسگزار او باشید و او را پرستش کنید.
روم / ٤٦
ثم سواه و نفخ فیه من روحه و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده قلیلا ما تشکرون
ترجمه : و در پى خلقتِ نخستین انسان، به او شکل آدمى بخشید و از روحى بلندمرتبه که جلوه اى الهى دارد در او دمید، و به شما گوش هاى شنوا و چشم هاى بینا و دل هاى اندیشه گر عطا فرمود، ولى سپاسگزارى شما در برابر نعمت هاى الهى بسى اندک است.
سجدة / ٩
و ما یستوی البحران هذا عذب فرات سائغ شرابه و هذا ملح اجاج و من کل تاکلون لحما طریا و تستخرجون حلیه تلبسونها و تری الفلک فیه مواخر لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون
ترجمه : دو دریا برابر نیستند; این یکى شیرین است و تشنگى را فرومى نشاند و نوشیدنش گواراست و این یکى ناگوار و سخت شور است، ولى از هر دو، گوشتى تازه مى خورید و از آنها زیورى که آن را مى پوشید بیرون مى آورید; و کشتى ها را در دریا مى بینى که آبها را مى شکافند و به پیش مى روند، تا شما روزى خود را که فضل خداست بجویید، و شاید شما بر این نعمت ها شکرگزارى کنید.
فاطر / ١٢
الله الذی سخر لکم البحر لتجری الفلک فیه بامره و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون
ترجمه : خداست که دریا را به تسخیر شما درآورد تا کشتى ها به فرمان او در آن روان شوند و با سوار شدن بر آنها روزىِ الهى را که بخشش اوست بجویید و باشد که خدا را در برابر این نعمت سپاسگزارى کنید.
جاثیة / ١٢
لو نشاء جعلناه اجاجا فلو لا تشکرون
ترجمه : اگر بخواهیم آن را شور مى گردانیم; پس چرا سپاس خدا نمى گزارید ؟
واقعة / ٧٠
قل هو الذی انشاکم و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده قلیلا ما تشکرون
ترجمه : بگو : خداست آن کس که شما را پدید آورده و براى شما گوش ها و دیده ها و دل ها قرار داده است و شما باید خدا را بر این نعمت ها سپاس گویید ولى اندک سپاسگزارى مى کنید .
ملک / ٢٣
فاذکرونی اذکرکم و اشکروا لی و لا تکفرون
ترجمه : پس مرا با عبادت و اطاعت خویش یاد کنید که من نیز شما را با دادن نعمت ها یاد خواهم کرد، و سپاسگزار من باشید و نعمت هاى مرا ناسپاسى نکنید.
بقرة / ١٥٢
یا ایها الذین آمنوا کلوا من طیبات ما رزقناکم و اشکروا لله ان کنتم ایاه تعبدون
ترجمه : اى کسانى که ایمان آورده اید، از آنچه روزى شما کرده ایم که همه پاک و پاکیزه است بخورید و خدا را سپاسگزارى کنید اگر فقط او را مى پرستید.
بقرة / ١٧٢
فکلوا مما رزقکم الله حلالا طیبا و اشکروا نعمت الله ان کنتم ایاه تعبدون
ترجمه : پس، از آنچه خدا روزىِ شما کرده که حلال و پاکیزه است بخورید و نعمت هاى خدا را سپاسگزار باشید اگر فقط او را مى پرستید.
نحل / ١١٤
انما تعبدون من دون الله اوثانا و تخلقون افکا ان الذین تعبدون من دون الله لا یملکون لکم رزقا فابتغوا عند الله الرزق و اعبدوه و اشکروا له الیه ترجعون
ترجمه : جز این نیست که شما به جاى خدا بت هایى را مى پرستید که از اُلوهیَّت بهره اى ندارند. شما در این که آنها را خدا مى نامید و به پرستش آنها مى پردازید دروغ مى بافید، زیرا آنهایى که به جاى خدا عبادتشان مى کنید تا سودى به شما برسانند اختیاردار روزىِ شما نیستند; روزىِ شما نزد خداست، از او روزى طلب کنید و او را بپرستید و در برابر نعمت هایى که به شما داده است شکرگزار او باشید; چرا که براى حسابرسى فقط به سوى او بازگردانده مى شوید.
عنکبوت / ١٧
لقد کان لسبا فی مسکنهم آیه جنتان عن یمین و شمال کلوا من رزق ربکم و اشکروا له بلده طیبه و رب غفور
ترجمه : به یقین قوم سبا را در محل سکونتشان نشانه اى ] از رحمت و نعمت خدا [ بود: دو باغستان که یکى سمت راست و دیگرى بر سمت چپ دیارشان قرار داشت. به آنان گفتیم: از رزق پروردگارتان که در این بوستان ها پدید آورده است تناول کنید و او را بر نعمتش شکرگزار باشید. شهرى است نیکو و دلپسند و پروردگارى است بس آمرزنده.
سبا / ١٥
و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل ا فان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضر الله شیئا و سیجزی الله الشاکرین
ترجمه : آیا شایعه کشته شدن پیامبر شما را از جنگ رویگردان ساخت ؟ بدانید که محمد جز فرستاده اى که پیش از او نیز پیامبران آمدند و درگذشتند، نیست. آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، به عقب باز مى گردید و از دین خدا روى برمى تابید ؟ هر کس از آیین خدا روى برتابد، بداند که اندک زیانى به خدا نمى رساند. البتّه همه روى برنتافتند، بلکه در میان شما سپاسگزارانى نیز وجود داشتند، و به زودى خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد.
آل عمران / ١٤٤
و ما کان لنفس ان تموت الا باذن الله کتابا موجلا و من یرد ثواب الدنیا نوته منها و من یرد ثواب الآخره نوته منها و سنجزی الشاکرین
ترجمه : هیچ کس را نشاید که جز به اذن خدا بمیرد. خداوند مرگ را سرنوشتى معین شده، قرار داده است. هر کس در پى پاداش دنیا باشد از آن به او مى دهیم، و هر کس پاداش آخرت جوید از آن به وى مى دهیم، و پاداش سپاسگزارانى را که خداجویند به زودى خواهیم داد.
آل عمران / ١٤٥
و کذلک فتنا بعضهم ببعض لیقولوا ا هولاء من الله علیهم من بیننا ا لیس الله باعلم بالشاکرین
ترجمه : و بدین سان برخى از مردم را به وسیله برخى دیگر آزمودیم، عده اى را توانگر و گروهى را تهیدست قرار دادیم، تا کافران متکبر درباره مؤمنان تهیدست بگویند: آیا از میان ما اینانند که خدا به آنها نعمت عطا کرده و به ایمان رهنمونشان ساخته است ؟ آرى چنین است، مگر نه این است که خدا از همه کس به سپاسگزاران نعمتش داناتر است.
انعام / ٥٣
قل من ینجیکم من ظلمات البر و البحر تدعونه تضرعا و خفیه لئن انجانا من هذه لنکونن من الشاکرین
ترجمه : بگو: چه کسى شما را از دشوارى هایى که در تاریکى هاى خشکى و دریا برایتان پدید مى آید رهایى مى بخشد ؟ آنگاه شما او را آشکارا و با فروتنى و نیز در نهان مى خوانید که اگر ما را از این مهلکه نجات بخشد بى گمان از سپاسگزاران او خواهیم شد.
انعام / ٦٣
قال یا موسی انی اصطفیتک علی الناس برسالاتی و بکلامی فخذ ما آتیتک و کن من الشاکرین
ترجمه : و خدا گفت: اى موسى، من با پیام هاى خود که به سویت فرستادم و به سخن گفتنم با تو، تو را برگزیدم و به این موهبت تو را بر مردم برترى بخشیدم، پس آنچه را به تو داده ام بگیر ( معارف آن را فراگیر و به احکام آن پایبند باش ) و از سپاسگزاران باش.
اعراف / ١٤٤
هو الذی خلقکم من نفس واحده و جعل منها زوجها لیسکن الیها فلما تغشاها حملت حملا خفیفا فمرت به فلما اثقلت دعوا الله ربهما لئن آتیتنا صالحا لنکونن من الشاکرین
ترجمه : خداست آن که شما را از یک تن آفرید و همسرش را از نوع او قرار داد تا در کنارش بیارامد، پس چون با وى درآمیخت، همسرش به نطفه او که بارى سبک بود باردار شد و مدتى را با آن سپرى کرد تا آن که جنینى سنگین شد، و چون بدان گرانبار گشت، هر دو تن ( پدر و مادر ) خداوند، پروردگارشان را خواندند و با او چنین پیمان بستند که اگر فرزندى سالم و درخورِ بقا به ما عطا کنى قطعاً از سپاسگزاران تو خواهیم بود.
اعراف / ١٨٩
هو الذی یسیرکم فی البر و البحر حتی اذا کنتم فی الفلک و جرین بهم بریح طیبه و فرحوا بها جاءتها ریح عاصف و جاءهم الموج من کل مکان و ظنوا انهم احیط بهم دعوا الله مخلصین له الدین لئن انجیتنا من هذه لنکونن من الشاکرین
ترجمه : اوست آن که شما را در خشکى و دریا سیر مى دهد، تا آن گاه که در کشتى ها استقرار یابید و کشتى ها به کمک بادى ملایم سرنشینان را به حرکت درآورند و آنان بدان شادمان گردند، ناگاه تند بادى بر کشتى ها بوزد و از هر سو موجى به سویشان روى آورَد و دریابند که از هر طرف در محاصره قرار گرفته و در معرض هلاکتند، آن گاه خدا را در حالى که اطاعت و پرستش را ویژه او مى کنند مى خوانند که: خدایا، اگر ما را از این گرفتارى نجات بخشى، قطعاً از سپاسگزاران خواهیم بود.
یونس / ٢٢
بل الله فاعبد و کن من الشاکرین
ترجمه : پس تنها خداوند یکتا را پرستش کن و از سپاسگزاران باش.
زمر / ٦٦
ما یفعل الله بعذابکم ان شکرتم و آمنتم و کان الله شاکرا علیما
ترجمه : اگر خدا را بر نعمت هایش سپاس بگزارید و به او ایمان بیاورید او را با عذاب شما چه کار ؟ خدا سپاسگزار شاکران و به شایستگان سپاس آگاه است.
نساء / ١٤٧
شاکرا لانعمه اجتباه و هداه الی صراط مستقیم
ترجمه : نعمت هاى خدا را سپاسگزار بود و خدا او را برگزید و براى خویش خالص گردانید و او را به راهى راست هدایت کرد.
نحل / ١٢١
انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا
ترجمه : همانا ما راه درست را به او نشان دادیم و اوست که یا سپاس مى گزارد و یا ناسپاسى پیشه مى کند .
انسان / ٣
و کذلک فتنا بعضهم ببعض لیقولوا ا هولاء من الله علیهم من بیننا ا لیس الله باعلم بالشاکرین
ترجمه : و بدین سان برخى از مردم را به وسیله برخى دیگر آزمودیم، عده اى را توانگر و گروهى را تهیدست قرار دادیم، تا کافران متکبر درباره مؤمنان تهیدست بگویند: آیا از میان ما اینانند که خدا به آنها نعمت عطا کرده و به ایمان رهنمونشان ساخته است ؟ آرى چنین است، مگر نه این است که خدا از همه کس به سپاسگزاران نعمتش داناتر است.
انعام / ٥٣
ا لم تر الی الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیاهم ان الله لذو فضل علی الناس و لکن اکثر الناس لا یشکرون
ترجمه : آیا از داستان کسانى که هزاران نفر بودند و از بیم مرگ از خانه هایشان بیرون رفتند آگاه نشده اى که خدا به آنان گفت: بمیرید، سپس آنان را زنده کرد ؟ به راستى که خدا داراى بخشش است و از فضل خود به آن مردم حیات دوباره بخشید، ولى بیشتر مردم سپاسگزار نعمت هاى خدا نیستند.
بقرة / ٢٤٣
و البلد الطیب یخرج نباته باذن ربه و الذی خبث لا یخرج الا نکدا کذلک نصرف الآیات لقوم یشکرون
ترجمه : و سرزمین پاک ( حاصلخیز ) گیاهش به اذن پروردگارش مى روید، و سرزمینى که پلید شده است گیاهش جز اندکى برنمى آید. این گونه آیات و نشانه ها را به سوى اندیشه ها مى گردانیم و تنها گروهى که خدا را سپاسگزارى مى کنند از آنها بهره مند مى شوند.
اعراف / ٥٨
و ما ظن الذین یفترون علی الله الکذب یوم القیامه ان الله لذو فضل علی الناس و لکن اکثرهم لا یشکرون
ترجمه : کسانى که بر خدا دروغ مى بندند و نعمت هاى او را ناسپاسى مى کنند، به فرجام خود در روز قیامت چه گمان مى برند ؟ بى تردید، خداوند از فضل خود به مردم عطا مى کند ولى بیشترشان ناسپاسى مى کنند و با حرام شمردن بخشى از آنها شکر نعمت هاى خدا را پاس نمى دارند.
یونس / ٦٠
و اتبعت مله آبائی ابراهیم و اسحاق و یعقوب ما کان لنا ان نشرک بالله من شیء ذلک من فضل الله علینا و علی الناس و لکن اکثر الناس لا یشکرون
ترجمه : و آیین پدرانم ابراهیم و اسحاق و یعقوب را پیروى کرده ام. ما را نرسد که چیزى را شریک خدا سازیم. این از فضل خدا بر ما خاندان نبوّت است، و پایدارى ما بر توحید از فضل خدا بر مردم است، زیرا به وسیله ما هدایت مى شوند، ولى بیشتر مردم نعمت وجود پیامبران را سپاسگزارى نمى کنند.
یوسف / ٣٨
ربنا انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلاه فاجعل افئده من الناس تهوی الیهم و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون
ترجمه : پروردگارا، من برخى از فرزندانم ( اسماعیل و نسل او ) را در سرزمینى بى کشت و زرع، در کنار خانه حرمت یافته تو سکونت دادم، پروردگارا، تا نماز را برپا دارند، پس دل هاى گروهى از مردم را به آنان گرایش ده و آنان را از میوه ها و محصولات روزى عطا کن، باشد که سپاسگزارى کنند.
ابراهیم / ٣٧
و ان ربک لذو فضل علی الناس و لکن اکثرهم لا یشکرون
ترجمه : و به راستى پروردگارت از فضل خود به مردم نعمت و رحمت بخشیده و عذاب را از آنان به تأخیر افکنده است، ولى بیشترشان بر این نعمت سپاسگزارى نمى کنند، بلکه به تمسخر شتاب در عذاب را مى خواهند.
نمل / ٧٣
لیاکلوا من ثمره و ما عملته ایدیهم ا فلا یشکرون
ترجمه : تا از میوه آن بوستان ها که خدا پدید آورده و دست هایشان آن را به عمل نیاورده است بخورند; پس چرا خدا را با اقرار به ربوبیت او و اظهار بندگى در برابرش، سپاس نمى گویند ؟!
یس / ٣٥
و لهم فیها منافع و مشارب ا فلا یشکرون
ترجمه : و براى آنان در آن دام ها سودها و نوشیدنى هاست; پس چرا به سپاسِ این نعمت ها خدا را پرستش نمى کنند ؟
یس / ٧٣
الله الذی جعل لکم اللیل لتسکنوا فیه و النهار مبصرا ان الله لذو فضل علی الناس و لکن اکثر الناس لا یشکرون
ترجمه : خداست آن که شب را براى شما تاریک قرار داد تا در آن بیارامید، و روز را روشن کرد تا در پرتو آن در طلب روزى برآیید. همانا خداوند از فضل خود بر مردم نعمت ها بخشیده است ولى بیشتر مردم عبادت او را وامى گذارند و شکرگزارى نمى کنند.
غافر / ٦١
ما یفعل الله بعذابکم ان شکرتم و آمنتم و کان الله شاکرا علیما
ترجمه : اگر خدا را بر نعمت هایش سپاس بگزارید و به او ایمان بیاورید او را با عذاب شما چه کار ؟ خدا سپاسگزار شاکران و به شایستگان سپاس آگاه است.
نساء / ١٤٧
و اذ تاذن ربکم لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید
ترجمه : و یاد کن زمانى را که پروردگارتان اعلام کرد که اگر سپاسگزارى کنید، قطعاً بر نعمت هاى شما مى افزایم، و اگر ناسپاسى کنید و به کفر و گناه روى آورید، بى تردید عذاب من سخت است.
ابراهیم / ٧
ذریه من حملنا مع نوح انه کان عبدا شکورا
ترجمه : آن کتاب هدایت را از آن روى به بنى اسرائیل دادیم که آنان از نسل کسانى بودند که با نوح بر آن کشتى سوارشان کردیم، و پیش تر وعده داده بودیم که همراهان نوح را با انواع برکت ها مدد مى رسانیم، زیرا نوح بنده اى بسیار سپاسگزار بود.
اسراء / ٣
و من اراد الآخره و سعی لها سعیها و هو مومن فاولئک کان سعیهم مشکورا
ترجمه : و هر کس زندگى آخرت را بخواهد و براى آن تلاشى درخورِ آن کند و به خدا و پیامبران ایمان داشته باشد، اینانند که تلاششان سپاسگزارى شده و مورد پذیرش خدا قرار خواهد گرفت.
اسراء / ١٩
و هو الذی جعل اللیل و النهار خلفه لمن اراد ان یذکر او اراد شکورا
ترجمه : اوست آن که شب و روز را در پى یکدیگر آورده است براى کسى که بخواهد با بازگشت به فطرت خویش معارف الهى را دریابد یا با پرستش خدا و انجام کارهاى شایسته او را سپاسگزارى کند.
فرقان / ٦٢
انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء و لا شکورا
ترجمه : و گفتند : جز این نیست که شما را براى خشنودى خدا اطعام مى کنیم ، نه از شما عِوضى مى خواهیم و نه انتظار سپاس و ثنایى داریم .
انسان / ٩
ان هذا کان لکم جزاء و کان سعیکم مشکورا
ترجمه : به آنان گفته مى شود : این براى شما جزایى است بزرگ ، و سعیتان مورد سپاس قرار گرفته است .
انسان / ٢٢
و علمناه صنعه لبوس لکم لتحصنکم من باسکم فهل انتم شاکرون
ترجمه : و به او فنّ زره سازى را که به سود شماست آموختیم، تا شما را در جنگ هایتان از ضربات سخت سلاح ها حفظ کند. پس آیا شما سپاسگزار نعمت هاى ما خواهید بود ؟
انبیاء / ٨٠
فتبسم ضاحکا من قولها و قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضاه و ادخلنی برحمتک فی عبادک الصالحین
ترجمه : سلیمان از سخن آن مورچه لب به خنده گشود و با تبسّمى، شادمانى خود را از نعمت هاى الهى آشکار کرد و گفت: پروردگارا، در دلم جوششى پدید آور تا نعمت تو را که به من و پدر و مادرم ارزانى داشته اى سپاس بگزارم و در من شورى به پا کن تا کارى را که تو مى پسندى انجام دهم، و مرا فردى شایسته گردان و در میان بندگان شایسته ات درآور.
نمل / ١٩
قال الذی عنده علم من الکتاب انا آتیک به قبل ان یرتد الیک طرفک فلما رآه مستقرا عنده قال هذا من فضل ربی لیبلونی ا اشکر ام اکفر و من شکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان ربی غنی کریم
ترجمه : و آن کس که دانشى فراوان از کتاب الهى نزد خود داشت به سلیمان گفت: من آن را پیش از آن که نگاهت به تو بازگردد براى تو مى آورم. سلیمان به او رخصت داد و ناگهان تخت پدیدار شد. وقتى سلیمان دید تخت نزد او قرار گرفته است گفت: این از فضل پروردگار من است; آن را به من ارزانى داشته است تا مرا بیازماید که آیا نعمتش را سپاس مى گزارم یا ناسپاسى مى کنم. و هر کس سپاسگزارى کند، تنها به سود خود سپاسگزارى مى کند، و هر کس ناسپاسى کند ] بر خود ستم کرده است که [ پروردگار من بى نیاز و کریم است.
نمل / ٤٠
و لقد آتینا لقمان الحکمه ان اشکر لله و من یشکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان الله غنی حمید
ترجمه : و قطعاً به لقمان حکمت عطا کردیم: به او فرمان دادیم که خدا را سپاس بگزار، و هر کس پیوسته خدا را سپاس بگزارد، جز این نیست که سپاسش به سود خودش خواهد بود، و هر کس کفران کند زیانى به خدا نمى رسد، چرا که خدا از همه چیز بى نیاز است و هماره مورد ستایش است.
لقمان / ١٢
و وصینا الانسان بوالدیه حملته امه وهنا علی وهن و فصاله فی عامین ان اشکر لی و لوالدیک الی المصیر
ترجمه : ما به انسان در مورد پدر و مادرش سفارش کردیم; مادرش به هنگام باردارى، بسیار رنج و محنت کشید و پیوسته بر ضعف و سستى او افزوده مى شد. سرانجام او را بزاد و در طول دو سال شیر داد; سپس او را از شیر باز گرفت. سفارش ما به انسان این بود که به وى فرمان دادیم که پدر و مادرت را سپاسگزار باش، همان گونه که فرمانش دادیم که مرا شکرگزار باش; مبادا فرمان نبرى و سپاسگزارى نکنى، که بازگشت همگان به سوى من است.
لقمان / ١٤
و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنه قال رب اوزعنی ان اشکر نعمتک التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضاه و اصلح لی فی ذریتی انی تبت الیک و انی من المسلمین
ترجمه : دهم، و در میان نسل من صلاح و شایستگى مقرّر دار تا براى من نسلى نیکو باشند، زیرا من به سوى تو بازگشته ام و از کسانى هستم که تسلیم فرمان تواَند.
احقاف / ١٥
قال الذی عنده علم من الکتاب انا آتیک به قبل ان یرتد الیک طرفک فلما رآه مستقرا عنده قال هذا من فضل ربی لیبلونی ا اشکر ام اکفر و من شکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان ربی غنی کریم
ترجمه : و آن کس که دانشى فراوان از کتاب الهى نزد خود داشت به سلیمان گفت: من آن را پیش از آن که نگاهت به تو بازگردد براى تو مى آورم. سلیمان به او رخصت داد و ناگهان تخت پدیدار شد. وقتى سلیمان دید تخت نزد او قرار گرفته است گفت: این از فضل پروردگار من است; آن را به من ارزانى داشته است تا مرا بیازماید که آیا نعمتش را سپاس مى گزارم یا ناسپاسى مى کنم. و هر کس سپاسگزارى کند، تنها به سود خود سپاسگزارى مى کند، و هر کس ناسپاسى کند ] بر خود ستم کرده است که [ پروردگار من بى نیاز و کریم است.
نمل / ٤٠
و لقد آتینا لقمان الحکمه ان اشکر لله و من یشکر فانما یشکر لنفسه و من کفر فان الله غنی حمید
ترجمه : و قطعاً به لقمان حکمت عطا کردیم: به او فرمان دادیم که خدا را سپاس بگزار، و هر کس پیوسته خدا را سپاس بگزارد، جز این نیست که سپاسش به سود خودش خواهد بود، و هر کس کفران کند زیانى به خدا نمى رسد، چرا که خدا از همه چیز بى نیاز است و هماره مورد ستایش است.
لقمان / ١٢
ان تکفروا فان الله غنی عنکم و لا یرضی لعباده الکفر و ان تشکروا یرضه لکم و لا تزر وازره وزر اخری ثم الی ربکم مرجعکم فینبئکم بما کنتم تعملون انه علیم بذات الصدور
ترجمه : اگر به خدا کفر ورزید، زیانى به او نمى رسانید; زیرا او به شما نیازى ندارد. او از آن روى شما را به ایمان فرامى خواند که شما بندگان او هستید و او براى بندگانش ناسپاسى را نمى پسندد; و اگر با پرستش خالصانه او را شکرگزارى کنید، آن را براى شما مى پسندد، و هیچ کس که گناهى بر دوش دارد بار گناه دیگرى را بر نمى گیرد. بدانید که بازگشت شما به سوى پروردگارتان است، آن گاه شما را به حقیقت آنچه مى کردید آگاه مى سازد و شما را بر طبق آنچه در دل دارید بازخواست مى کند. قطعاً او اندیشه ها و رازهاى نهفته در سینه ها را به خوبى مى داند.
زمر / ٧
کَذلِکَ نَجْزِی مَنْ شَکَرَ
این نعمتى بود از ناحیه‌ی ما؛ این‌گونه هرکسى را که شکر کند پاداش مى‌دهیم.
القمر: ٣٥
اهمیت
٩٠٣٣- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ أَنْ تُحَمِّدَهُ.
محمد بن مروان گوید از امام صادق علیه السّلام پرسیدم کدام اعمال نزد خدای عزوجل دوست داشتنی تر است فرمودند حمد او.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ١٧١، ح ٩٠٣٣
٩٠٤١- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ بِنِعْمَةٍ بَالِغَةً مَا بَلَغَتْ فَحَمِدَ اللَّهَ عَلَیْهَا إِلَّا کَانَ حَمْدُهُ لِلَّهِ أَفْضَلَ مِنْ تِلْکَ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمَ وَ أَوْزَنَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: خداوند به هر بنده اى نعمتى دهد هر چه و هر اندازه که باشد و او خدا را بر آن سپاس گوید این سپاس او براى خدا برتر و بزرگ تر و سنگین تر از خود آن نعمت است.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ١٧٤، ح ٩٠٤١
٩٠٤٢- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الطَّاعِمُ الشَّاکِرُ لَهُ أَجْرُ الصَّائِمِ الْمُحْتَسِبِ وَ الْمُعَافَى الشَّاکِرُ مِثْلُ الْمُبْتَلَى الصَّابِرِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: خورنده شکرگزار ثواب روزه دار براى خدا را دارد و (پاداش) تندرست سپاسگزار (برابر) پاداش انسان مبتلایى که بردبار باشد.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ١٧٤، ح ٩٠٤٢
٤- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَوْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُعَافَى الشَّاکِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مَا لِلْمُبْتَلَى الصَّابِرِ وَ الْمُعْطَى الشَّاکِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَالْمَحْرُومِ الْقَانِعِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: تندرست سپاسگزار اجرش، اجر گرفتار صابر است و عطابخش سپاسگزار اجرش مانند محروم قانع است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٤، ح ٤
١- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الطَّاعِمُ الشَّاکِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ الصَّائِمِ الْمُحْتَسِبِ وَ الْمُعَافَى الشَّاکِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ الْمُبْتَلَى الصَّابِرِ وَ الْمُعْطَى الشَّاکِرُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ الْمَحْرُومِ الْقَانِعِ.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: خورنده سپاسگزار اجرش مانند روزهدار خداجوست و تندرست شکرگزار اجرش مانند اجر گرفتار صابر است و عطاکننده سپاسگزار اجرش مانند اجر محروم قانع است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٤، ح ١
٦- حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص عِنْدَ عَائِشَةَ لَیْلَتَهَا فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ لِمَ تُتْعِبُ نَفْسَکَ وَ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ مَا تَأَخَّرَ فَقَالَ یَا عَائِشَةُ أَ لَا أَکُونُ عَبْداً شَکُوراً قَالَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَقُومُ عَلَى أَطْرَافِ أَصَابِعِ رِجْلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى طه ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى. (طه: ١ و ٢)
امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله نزد عایشه بود، شبى که نوبت او بود، بپیغمبر صلى اللَّه علیه و آله گفت: اى رسول خدا! چرا خودت را برنج میاندازى، با آنکه خدا گناه گذشته و آینده ترا آمرزیده است؟ فرمود: اى عایشه: آیا من بنده سپاسگزار خدا نباشم؟ و گفت: رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله روى انگشتهاى پایش میایستاد تا خداى سبحانه و تعالى نازل فرمود: «طه ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که برنج افتى».
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٥، ح ٦
٧- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ لَا یَضُرُّ مَعَهُنَّ شَیْءٌ الدُّعَاءُ عِنْدَ الْکَرْبِ وَ الِاسْتِغْفَارُ عِنْدَ الذَّنْبِ وَ الشُّکْرُ عِنْدَ النِّعْمَةِ.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: سه چیز است که هیچ چیز با وجود آنها زیان نرساند: دعاء هنگام گرفتارى و آمرزش خواهى هنگام گناه و سپاسگزارى هنگام نعمت.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٥، ح ٧
١٣- عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَقُولُ مَنْ حَمِدَ اللَّهَ عَلَى النِّعْمَةِ فَقَدْ شَکَرَهُ وَ کَانَ الْحَمْدُ أَفْضَلَ مِنْ تِلْکَ النِّعْمَةِ.
معمر بن خلاء گوید: شنیدم حضرت ابو الحسن صلوات اللَّه علیه میفرمود: هر که حمد خدا را بر نعمتى کند، او را شکر نموده و حمد از آن نعمت برتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٦، ح ١٣
٣٠- عَنْ عَمَّارٍ الدُّهْنِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ کُلَّ قَلْبٍ حَزِینٍ وَ یُحِبُّ کُلَّ عَبْدٍ شَکُورٍ.
امام على بن الحسین علیهما السّلام میفرمود: خدا هر دل غمگینى را دوست دارد و هر بنده سپاسگزارى را دوست دارد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٩، ح ٣٠
قَالَ عَلِیُّ بْنِ الْحُسَیْن (ع): لَا أُحْصِی ثَنَاءً عَلَیْکَ أَنْتَ کَمَا أَثْنَیْتَ عَلَى نَفْسِکَ.
امام سجاد علیه السّلام فرمودند: من از عهده ثنا و ستایش تو بر نخواهم آمد تو همان گونه ای که خود ثنایت نمودی.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٢٣
٤١- الخصال عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْعَبْدُ بَیْنَ ثَلَاثَةٍ بَلَاءٍ وَ قَضَاءٍ وَ نِعْمَةٍ فَعَلَیْهِ فِی الْبَلَاءِ مِنَ اللَّهِ الصَّبْرُ فَرِیضَةً وَ عَلَیْهِ فِی الْقَضَاءِ مِنَ اللَّهِ التَّسْلِیمُ فَرِیضَةً وَ عَلَیْهِ فِی النِّعْمَةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الشُّکْرُ فَرِیضَةً.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: بنده در میان سه چیز قرار دارد: بلا و قضا و نعمت. به هنگام رسیدن بلا از سوى خدا، صبر کردن بر او واجب است و به هنگام رسیدن قضا و قدر الهى، تسلیم شدن بر او واجب است و به هنگام رسیدن نعمتى از سوى خدا، شکر کردن بر او واجب است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٤٣، ح ٤١
٦٦- عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ الْجُهَنِیِّ قَالَ: أَوْصَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع بَعْضَ وُلْدِهِ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اشْکُرِ اللَّهَ لِمَنْ أَنْعَمَ عَلَیْکَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَکَرَکَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنِّعْمَةِ إِذَا شَکَرْتَ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا کَفَرْتَ وَ الشَّاکِرُ بِشُکْرِهِ أَسْعَدُ مِنْهُ بِالنِّعْمَةِ الَّتِی وَجَبَ عَلَیْهِ الشُّکْرُ بِهَا وَ تَلَا یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ. (إبراهیم: ٧)
امام سجاد علیه السّلام به یکى از فرزندانش فرمود: اى فرزند خداوند را سپاسگزارى کن چون به شما نعمت داده است و هر که از تو سپاسگزارى کرد به او نیکى کن، زیرا اگر شکرگزار باشى نعمت از تو قطع نمى گردد؛ اما اگر کفران نعمت کردى روزى ها را از دست مى دهى، شاکر با شکرى که انجام مى دهد خوشبخت تر است تا از نعمتى که به او مى رسد و بعد این آیه شریفه را تلاوت کردند: « و نیز به یاد آورید هنگامى را که پروردگارتان اعلام داشت: اگر شکرگزارى کنید، [نعمت خود را] بر شما افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسى کنید، مجازاتم شدید است». (سوره ابراهیم آیه ۷)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٤٩، ح ٦٦
٧٢- عَنْ أَبی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ بِنِعْمَةٍ بَالِغَةً مَا بَلَغَتْ فَحَمِدَ اللَّهَ عَلَیْهَا إِلَّا کَانَ حَمْدُ اللَّهِ أَفْضَلَ مِنْ تِلْکَ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمَ وَ أَوْزَنَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: خداوند متعال هر نعمتى را که به یکى از بندگان خود مى دهد و او خداوند را بر آن نعمت سپاس مى گوید آن حمد از آن نعمت بهتر و وزین تر و بزرگتر است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥١، ح ٧٢
٨٢- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قِیلَ لَهُ مَنْ أَکْرَمُ الْخَلْقِ عَلَى اللَّهِ قَالَ مَنْ إِذَا أُعْطِیَ شَکَرَ وَ إِذَا ابْتُلِیَ صَبَرَ.
از امام صادق علیه السّلام سؤال شد گرامى ترین مردم کدام افراد هستند، فرمود: آنها که هر گاه به نعمتى رسیدند شکرگزارى کنند و هر گاه گرفتار شدند صبر پیشه نمایند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٣، ح ٨٢
٨٤- الدُّرَّةُ الْبَاهِرَةُ، قَالَ الْجَوَادُ ع نِعْمَةٌ لَا تُشْکَرُ کَسَیِّئَةٍ لَا تُغْفَرُ.
امام جواد علیه السّلام فرمود: از نعمتى که سپاسگزارى نشود، مانند گناهى است که مورد آمرزش قرار نگیرد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٣، ح ٨٤
عَنْ عَلَاءِ بْنِ الْکَامِلِ قَالَ: أَبِو الْحَسَنِ ع قَالَ لِی: لَا تَسْتَصْغِرِ الْحَمْدَ.
علاء بن کامل گوید امام ابو الحسن علیه السّلام در حدیثى به من فرمودند: شکرگزارى را کوچک ندان.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٤
قَالَ عَلِیّ بْنِ موسی الرِّضَا (ع): اتَّقُوا اللَّهَ وَ عَلَیْکُمْ بِالتَّوَاضُعِ وَ الشُّکْرِ وَ الْحَمْدِ إِنَّهُ کَانَ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ رَجُلٌ فَأَتَاهُ فِی مَنَامِهِ مَنْ قَالَ لَهُ إِنَّ لَکَ نِصْفَ عُمُرِکَ سَعَةً فَاخْتَرْ أَیَّ النِّصْفَیْنِ شِئْتَ فَقَالَ إِنَّ لِی شَرِیکاً فَلَمَّا أَصْبَحَ الرَّجُلُ قَالَ لِزَوْجَتِهِ قَدْ أَتَانِی فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ رَجُلٌ فَأَخْبَرَنِی أَنَّ نِصْفَ عُمُرِی لِی سَعَةً فَاخْتَرْ أَیَّ النِّصْفَیْنِ شِئْتَ فَقَالَتْ لَهُ زَوْجَتُهُ اخْتَرِ النِّصْفَ الْأَوَّلَ فَقَالَ لَکَ ذَاکَ. فَأَقْبَلَتْ عَلَیْهِ الدُّنْیَا فَکَانَ کُلَّمَا کَانَتْ نِعْمَةٌ قَالَتْ زَوْجَتُهُ جَارُکَ فُلَانٌ مُحْتَاجٌ فَصِلْهُ وَ تَقُولُ قَرَابَتُکَ فُلَانٌ فَتُعْطِیهِ وَ کَانُوا کَذَلِکَ کُلَّمَا جَاءَتْهُمْ نِعْمَةٌ أَعْطَوْا وَ تَصَدَّقُوا وَ شَکَرُوا فَلَمَّا کَانَ لَیْلَةٌ مِنَ اللَّیَالِی أَتَاهُ الرَّجُلُ فَقَالَ یَا هَذَا إِنَّ النِّصْفَ قَدِ انْقَضَى فَمَا رَأْیُکَ قَالَ لِی شَرِیکٌ فَلَمَّا أَصْبَحَ قَالَ لِزَوْجَتِهِ أَتَانِی الرَّجُلُ فَأَعْلَمَنِی أَنَّ النِّصْفَ قَدِ انْقَضَى فَقَالَتْ لَهُ زَوْجَتُهُ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْنَا فَشَکَرْنَا وَ اللَّهُ أَوْلَى بِالْوَفَاءِ قَالَ فَإِنَّ لَکَ تَمَامَ عُمُرِکَ.
امام رضا علیه السّلام فرمود: از خداوند بترسید و تواضع داشته باشید و شکر خداوند را به جاى آورید، در بنى اسرائیل مردى بود که در خواب به او گفتند که نصف عمر خود را در وسعت و رفاه بسر خواهى برد اینک هر کدام را مى خواهى طلب کن. او در جواب گفت: من یک شریک دارم و با او هم صحبت مى کنم و بعد پاسخ مى دهم، او بعد این جریان را به زوجه اش گفت، او هم در جواب شوهر اظهار داشت بگو نصف اول را مى خواهم شوهر گفت: باشد همین را خواهم گفت. بعد از این دنیا به او روى آورد، هر گاه نعمتى به او مى رسید زنش مى گفت فلان همسایه ما نیاز دارد و چیزى هم به او بده و فلان فامیلت محتاج است به او هم برس و آنها هم به این کار ادامه دادند و هر نعمتى که به آنها رسید به همسایگان و خویشاوندان دادند. مدتى گذشت بار دیگر آن مرد به خواب او آمد و گفت: نصف عمرت گذشت، اکنون چه مى گوئى گفت: من با شریک خود در این باره صحبت مى کنم و جواب مى دهم، صبح هنگام جریان را به زنش اطلاع داد، زن گفت: ما به نعمت رسیدیم و شکرگزارى نمودیم خداوند هم روزى ما را مى رساند، او هم جریان را به آن مرد در خواب گفت، او هم در جواب اظهار داشت تمام عمر در رفاه خواهى بود. (بخشیدن به دیگران باعث افزایش نعمت است.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٤
همه سپاسها از خداست
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیّ (ع): لَا یَحْمَدْ حَامِدٌ إِلَّا رَبَّهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: حمد کننده ای سپاسگزاری نمی کند مگر از پروردگارش.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٣٨
آموختن شکرگزاری از حضرت نوح (ع)
١٦٤- عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: أَخَذَ النَّاسُ ثَلَاثَةً مِنْ ثَلَاثَةٍ أَخَذُوا الصَّبْرَ عَنْ أَیُّوبَ ع وَ الشُّکْرَ عَنْ نُوحٍ ع وَ الْحَسَدَ مِنْ بَنِی یَعْقُوبَ.
امام سجاد علیه السّلام فرمود: مردم سه چیز را از سه کس آموختند، صبر را از ایوب، شکر را از نوح و حسد را از فرزندان یعقوب.
عیون أخبار الرضا (ع)، ج ٢، ص ٤٥، ح ١٦٤
مبنای سپاسگزاری
٦٤- الأمالی للشیخ الطوسی قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ لَمْ یَعْلَمْ فَضْلَ نِعَمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ إِلَّا فِی مَطْعَمِهِ وَ مَشْرَبِهِ فَقَدْ قَصُرَ عِلْمُهُ وَ دَنَا عَذَابُهُ.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر که فضیلت نعمت هاى خداوند را در غذاها و آشامیدنیهاى خود نداند در علم خود کوتاهى کرده و عذاب او نزدیک شده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٤٩، ح ٦٤
٦٦- عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ الْجُهَنِیِّ قَالَ: أَوْصَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع بَعْضَ وُلْدِهِ فَقَالَ یَا بُنَیَّ اشْکُرِ اللَّهَ لِمَنْ أَنْعَمَ عَلَیْکَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَکَرَکَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنِّعْمَةِ إِذَا شَکَرْتَ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا کَفَرْتَ وَ الشَّاکِرُ بِشُکْرِهِ أَسْعَدُ مِنْهُ بِالنِّعْمَةِ الَّتِی وَجَبَ عَلَیْهِ الشُّکْرُ بِهَا وَ تَلَا یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ. (إبراهیم: ٧)
امام سجاد علیه السّلام به یکى از فرزندانش فرمود: اى فرزند خداوند را سپاسگزارى کن چون به شما نعمت داده است و هر که از تو سپاسگزارى کرد به او نیکى کن، زیرا اگر شکرگزار باشى نعمت از تو قطع نمى گردد؛ اما اگر کفران نعمت کردى روزى ها را از دست مى دهى، شاکر با شکرى که انجام مى دهد خوشبخت تر است تا از نعمتى که به او مى رسد و بعد این آیه شریفه را تلاوت کردند: « و نیز به یاد آورید هنگامى را که پروردگارتان اعلام داشت: اگر شکرگزارى کنید، [نعمت خود را] بر شما افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسى کنید، مجازاتم شدید است». (سوره ابراهیم آیه ۷)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٤٩، ح ٦٦
٨١- تفسیر العیاشی عَنْ أَبِی وَلَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ رَأَیْتَ هَذِهِ النِّعْمَةَ الظَّاهِرَةَ عَلَیْنَا مِنَ اللَّهِ أَ لَیْسَ إِنْ شَکَرْنَاهُ عَلَیْهَا وَ حَمِدْنَاهُ زَادَنَا کَمَا قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ فَقَالَ نَعَمْ مَنْ حَمِدَ اللَّهَ عَلَى نِعَمِهِ وَ شَکَرَهُ وَ عَلِمَ أَنَّ ذَلِکَ مِنْهُ لَا مِنْ غَیْرِهِ.
امام صادق علیه السلام در پاسخ به این سؤال که آیا آیه «اگر سپاس گویید نعمت شما را مى افزایم» شامل شکر نعمت ظاهرى مى شود فرمود: آرى، کسى که خدا را بر نعمتهایش ستایش کند و سپاس گوید و بداند که آن نعمتها از جانب خداست، نه دیگرى [خداوند بر نعمتهایش مى افزاید].
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٣، ح ٨١
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فِی کُلِّ نِعْمَةٍ حَقّاً فَمَنْ أَدَّاهُ زَادَهُ مِنْهَا وَ مَنْ قَصَّرَ عَنْهُ خَاطَرَ بِزَوَالِ نِعْمَتِهِ.
امام على علیه السلام فرمود: خداوند در هر نعمتى حقى دارد هرکه حق آن را اداء کند خداوند بر آن مى افزاید و هرکه کوتاهى کند نعمت از وى زائل مى گردد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٣
قدردانی نشانه بزرگواری
٦٩- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع): مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا صُنِعَ إِلَیْهِ فَإِنَّمَا کَافَى وَ مَنْ أَضْعَفَ کَانَ شَاکِراً وَ مَنْ شَکَرَ کَانَ کَرِیماً وَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ مَا صَنَعَ إِلَیْهِ إِنَّمَا یَصْنَعُ إِلَى نَفْسِهِ لَمْ یَسْتَبْطِئِ النَّاسَ فِی شُکْرِهِمْ وَ لَمْ یَسْتَزِدْهُمْ فِی مَوَدَّتِهِمْ وَ اعْلَمْ أَنَّ الطَّالِبَ إِلَیْکَ الْحَاجَةَ لَمْ یُکْرِمْ وَجْهَهُ عَنْ وَجْهِکَ فَأَکْرِمْ وَجْهَکَ عَنْ رَدِّهِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هرکه با مردم طورى رفتار کند که مردم با او رفتار مى کنند کافى است که او را اهل پاداش بدانید و اگر کسى نتوانست پاداش منعم را بدهد باید از وى سپاسگزارى کند و هرکه شکر کرد بزرگوار به حساب مى آید. هرکه بداند که کار نیک را براى خود انجام مى دهد و سودش عاید او مى گردد، از مردم انتظار شکر نخواهد داشت و محبت زیادى طلب نخواهد کرد و بدان کسى که از تو طلب احسان مى کند و آبرویش را نزد تو مى ریزد تو هم آبروى خود را از وى دریغ مدار.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٥٠، ح ٦٩
ذکرهای سپاسگزاری
١٠- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: شُکْرُ النِّعْمَةِ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ وَ تَمَامُ الشُّکْرِ قَوْلُ الرَّجُلِ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: شکر نعمت دورى از محرماتست و تمام شکر الحمد للَّه رب العالمین گفتن مرد است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٥، ح ١٠
١٣- عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَقُولُ مَنْ حَمِدَ اللَّهَ عَلَى النِّعْمَةِ فَقَدْ شَکَرَهُ وَ کَانَ الْحَمْدُ أَفْضَلَ مِنْ تِلْکَ النِّعْمَةِ.
معمر بن خلاء گوید: شنیدم حضرت ابو الحسن صلوات اللَّه علیه میفرمود: هر که حمد خدا را بر نعمتى کند، او را شکر نموده و حمد از آن نعمت برتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٦، ح ١٣
١٤- عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِی مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ بِنِعْمَةٍ صَغُرَتْ أَوْ کَبُرَتْ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ إِلَّا أَدَّى شُکْرَهَا.
صفوان جمال گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: خدا نعمتى کوچک یا بزرگ به بندهئى ندهد که او بگوید: الحمد للَّه جز آنکه شکرش را ادا کرده باشد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٦، ح ١٤
١٨- عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: خَرَجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنَ الْمَسْجِدِ وَ قَدْ ضَاعَتْ دَابَّتُهُ فَقَالَ لَئِنْ رَدَّهَا اللَّهُ عَلَیَّ لَأَشْکُرَنَّ اللَّهَ حَقَّ شُکْرِهِ قَالَ فَمَا لَبِثَ أَنْ أُتِیَ بِهَا فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ لَیْسَ قُلْتَ لَأَشْکُرَنَّ اللَّهَ حَقَّ شُکْرِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَ لَمْ تَسْمَعْنِی قُلْتُ الْحَمْدُ لِلَّهِ.
امام صادق علیه السّلام از مسجد بیرون آمد، دید مرکوبش گم شده است. فرمود: اگر خدا آن را به من برگرداند حق شکرش را میگزارم. چیزى نگذشت که آن را آوردند. امام فرمود: «الحمد للَّه» شخصى عرضکرد: قربانت مگر نفرمودى حق شکر خدا را میگزارم؟ فرمود: مگر نشنیدى گفتم الحمد للَّه. (یعنى با گفتن همین کلمه حق شکرگزارى خدا انجام مىشود).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٧، ح ١٨
٤٥- الخصال عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَدْ أَدَّى شُکْرَ کُلِّ نِعْمَةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ.
امام سجاد علیه السلام فرمودند: هر که الحمد لله گوید پس شکر هر نعمتی که خدا به او داده ادا کرده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٤٤، ح ٤٥
الحمد لله کما هو أهله
٩٠٣٧- عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ شَغَلَ کُتَّابَ السَّمَاءِ قُلْتُ وَ کَیْفَ یَشْغَلُ کُتَّابَ السَّمَاءِ قَالَ یَقُولُونَ اللَّهُمَّ إِنَّا لَا نَعْلَمُ الْغَیْبَ فَقَالَ اکْتُبُوهَا کَمَا قَالَهَا عَبْدِی وَ عَلَیَّ ثَوَابُهَا.
زید شحّام از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: هر که بگوید «الحمد للَّه کما هو أهله» نویسندگان عالم بالا از نوشتن ثواب آن درمانده مىشوند. زید مىگوید: پرسیدم چگونه نویسندگان عالم بالا درمانده مىشوند؟ فرمود: مىگویند: خداوندا، ما از غیب آگاه نیستیم، خداوند مىفرماید: شما این ذکر را همان گونه که بنده من گفته است بنویسید و پاداش آن بر عهده من است.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ١٧٣، ح ٩٠٣٧
و
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ١٣
٥٩٣٣- الشَّیْخُ أَبُو الْفُتُوحِ فِی تَفْسِیرِهِ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ «الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ» وَقَفَتِ الْمَلَائِکَةُ عَنْ کِتَابَتِهَا فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى مَلَائِکَتِی لِمَ لَا تَکْتُبُونَ مَا قَالَهُ عَبْدِی فَیَقُولُونَ نَحْنُ نَقْدِرُ عَلَى کِتَابَةِ مَا عَلِمْنَاهُ وَ مَا أَنْتَ أَهْلُهُ مِنَ الْحَمْدِ لَا یَعْلَمُهُ غَیْرُکَ مَا یَلِیقُ بِکَ مِنَ الْحَمْدِ وَ مَا یَسْتَحِقُّهُ هَذَا الْعَبْدُ أَنْتَ الْعَالِمُ بِهِ وَ لَا عِلْمَ لَنَا بِهِ.
رسول خدا صلوات الله علیه فرمودند: وقتی بنده بگوید «ستایش خدای را آنچنان که او اهلش است.» فرشتگان از نوشتن [ثواب] آن می ایستند پس خدای تعالی می گوید: فرشتگانِ من برای چه نمی نویسید [ثواب] آنچه را که بنده من گفته؟ پس می گویند ما می توانیم آنچه را می دانیم بنویسیم و آنچه را که تو اهل آنی غیر از تو نمی داند آنچه سزاوار توست از حمد و آنچه مستحق آن است این بنده تو به آن عالمی و ما آن را نمی دانیم.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٥، ص ٣٠٥، ح ٥٩٣٣
الحمد لله الذی هدانا للاسلام
وَ رَوَى الْعَیَّاشِیُّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذِکْرُ النِّعْمَةِ أَنْ تَقُولَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِلْإِسْلَامِ وَ عَلَّمَنَا الْقُرْآنَ وَ مَنَّ عَلَیْنَا بِمُحَمَّدٍ ص وَ تَقُولُ بَعْدَهُ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا إِلَى قَوْلِهِ وَ إِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: متذکّرشدن نعمت این است که بگویی: «حمد و سپاس خدایی را که ما را به اسلام هدایت نمود؛ و قرآن را به ما آموخت و با بعثت پیامبرش بر ما منّت نهاد» پس از اینها آیه: «سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنینَ وَ إِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ» (سوره زخرف آیات ١٣ و ١٤) را بخواند. (معنی آیه: پاک و منزّه است کسى که این را مسخّر ما ساخت، وگرنه ما توانایى تسخیر آن را نداشتیم و به یقین ما به‌سوى پروردگارمان باز مى‌گردیم.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٣٠
