قناعت - بخش ٣
موضوعات
نتیجه قناعت: بی نیاز شدن- بی نیازی- کفایت- رسیدن به خواسته ها- اصلاح نفس- سلامتی دین- حیات طیبه- زندگی لذتبخش- خوشبختی- آسایش- اندوه نداشتن- عزت- ورع- آزادی- رضایت- سپاسگزاری- عفت- اقتصاد- فرمانروایی- عبادت نیکو- حفظ شدن- خوشنودی خدا- راضی شدن خدا به عمل اندک- دوری از دنیا پرستان-
٢- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ سَالِمِ بْنِ مُکْرَمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَیْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ.
رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: هر که از ما سؤال کند باو عطا کنیم و هر که بىنیازى جوید و سؤال نکند خدا او را بىنیاز سازد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٨، ح ٢
٧- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَالِمِ بْنِ مُکْرَمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اشْتَدَّتْ حَالُ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِیِّ ص فَقَالَتْ لَهُ امْرَأَتُهُ لَوْ أَتَیْتَ رَسُولَ اللَّهِ ص فَسَأَلْتَهُ فَجَاءَ إِلَى النَّبِیِّ ص فَلَمَّا رَآهُ النَّبِیُّ ص قَالَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَیْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ فَقَالَ الرَّجُلُ مَا یَعْنِی غَیْرِی فَرَجَعَ إِلَى امْرَأَتِهِ فَأَعْلَمَهَا فَقَالَتْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص بَشَرٌ فَأَعْلِمْهُ فَأَتَاهُ فَلَمَّا رَآهُ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَیْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ حَتَّى فَعَلَ الرَّجُلُ ذَلِکَ ثَلَاثاً ثُمَّ ذَهَبَ الرَّجُلُ فَاسْتَعَارَ مِعْوَلًا ثُمَّ أَتَى الْجَبَلَ فَصَعِدَهُ فَقَطَعَ حَطَباً ثُمَّ جَاءَ بِهِ فَبَاعَهُ بِنِصْفِ مُدٍّ مِنْ دَقِیقٍ فَرَجَعَ بِهِ فَأَکَلَهُ ثُمَّ ذَهَبَ مِنَ الْغَدِ فَجَاءَ بِأَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَبَاعَهُ فَلَمْ یَزَلْ یَعْمَلُ وَ یَجْمَعُ حَتَّى اشْتَرَى مِعْوَلًا ثُمَّ جَمَعَ حَتَّى اشْتَرَى بَکْرَیْنِ وَ غُلَاماً ثُمَّ أَثْرَى حَتَّى أَیْسَرَ فَجَاءَ إِلَى النَّبِیِّ ص فَأَعْلَمَهُ کَیْفَ جَاءَ یَسْأَلُهُ وَ کَیْفَ سَمِعَ النَّبِیَّ ص فَقَالَ النَّبِیُّ ص قُلْتُ لَکَ مَنْ سَأَلَنَا أَعْطَیْنَاهُ وَ مَنِ اسْتَغْنَى أَغْنَاهُ اللَّهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: مردى از اصحاب پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله حال زندگیش سخت شد همسرش گفت: کاش خدمت پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله میرفتى و از او چیزى میخواستى، مرد خدمت پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله آمد و چون حضرت او را دید فرمود: هر که از ما سؤال کند باو عطا کنیم و هر که بىنیازى جوید خدایش بىنیاز کند، مرد با خود گفت: مقصودش جز من نیست، پس بسوى همسرش آمد و باو خبر داد. زن گفت رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله هم بشر است (و از حال تو خبر ندارد) او را آگاه ساز، مرد خدمتش آمد و چون حضرت او را دید فرمود: هر که از ما سؤال کند باو عطا کنیم و هر که بىنیازى جوید خدایش بىنیاز کند، و تا سه بار آن مرد چنین کرد. سپس برفت و کلنگى عاریه کرد و بجانب کوهستان شده بالاى کوه رفت و قدرى هیزم برید و بیاورد و به نیم چارک آرد فروخت و آن را بخانه برد و بخورد، فردا هم رفت و هیزم بیشترى آورد و فروخت و همواره کار میکرد و اندوخته مینمود تا خودش کلنگى خرید، باز هم اندوخته کرد تا دو شتر و غلامى خرید و ثروتمند و بىنیاز گشت. آنگاه خدمت پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله آمد و گزارش داد که چگونه براى سؤال آمد و چه از پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله شنید: پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود، من که بتو گفتم: هر که از ما سؤال کند باو عطا کنیم و هر که بىنیازى جوید خدایش بىنیاز کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٩، ح ٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: غِنَى الْفَقِیرِ قَنَاعَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: فقیر را قناعتش بی نیاز می کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٦٧، ح ٨٢٧٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: عَلَیْکَ بِالْقُنُوعِ فَلَا شَیْءَ أَدْفَعُ لِلْفَاقَةِ مِنْهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بر تو باد به قناعت کردن، پس چیزى از آن مناسب تر براى دفع تنگدستى نیست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٤٦
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ لَزِمَ الْقَنَاعَةَ زَالَ فَقْرُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که پایبند قناعت باشد فقرش از بین می رود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٥٨
٩- عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَوْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَنِعَ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ فَهُوَ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ.
امام باقر یا امام صادق علیهما السّلام فرمودند: هر که به آنچه خدا روزیش کند قانع باشد، بىنیازترین مردم است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٩، ح ٩
٤- عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی جَعْفَرٍ (ع) فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ... أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا کَرَمَ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْرَزُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ وَ لَا لِبَاسَ أَجْمَلُ مِنَ الْعَافِیَةِ وَ لَا وِقَایَةَ أَمْنَعُ مِنَ السَّلَامَةِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ بِالْفَاقَةِ مِنَ الرِّضَا بِالْقَنَاعَةِ وَ لَا کَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقُنُوعِ وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ وَ الرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ التَّعَبِ وَ الِاحْتِکَارُ مَطِیَّةُ النَّصَبِ وَ الْحَسَدُ آفَةُ الدِّینِ وَ الْحِرْصُ دَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ وَ هُوَ دَاعِی الْحِرْمَانِ وَ الْبَغْیُ سَائِقٌ إِلَى الْحَیْنِ وَ الشَّرَهُ جَامِعٌ لِمَسَاوِی الْعُیُوبِ رُبَّ طَمَعٍ خَائِبٍ وَ أَمَلٍ کَاذِبٍ وَ رَجَاءٍ یُؤَدِّی إِلَى الْحِرْمَانِ وَ تِجَارَةٍ تَئُولُ إِلَى الْخُسْرَانِ ...
[خطبه وسیله] امام باقر علیه السّلام فرمودند: ... اى مردم! همانا شرفى برتر از اسلام نیست و کرامتى عزیزتر از تقوى و قلعهاى مصونتر از ورع و پارسایى و شفیعى موفّقتر از توبه و جامهاى زیباتر از تندرستى و نگاهبانى منیعتر از سلامت و نه مالى از بین برنده فقر بهتر از رضایت به قناعت و نه گنجى پر ثروتتر از قناعت، وجود دارد. هر که به کفایت گذران زندگى بسنده کند آسایش خود راپا بر جا کرده و در مهد آرامش آرمیده است. گرایش به دنیا کلید رنج است و جمع دنیا مرکب ناراحتى. حسد، آفت دین است و آزمندى سبب افتادن در پرتگاه گناهان و موجب محرومیّت. ستم به سوى مرگ مىراند و آز گرد آورنده کاستىهاى معایب است. چه بسا آزى که نقش بر آب گردد و امیدى که تحقق نیابد و آرزویى که به محرومیت منجر شود و تجارتى که به زیان انجامد...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ١٩، ح ٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام (وصیته لابنه الحسین ع): ... أَیْ بُنَیَّ عِزُّ الْمُؤْمِنِ غِنَاهُ عَنِ النَّاسِ وَ الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ ...
امام على علیه السّلام فرمودند: پسرم عزت مومن در بی نیازی او از مردم است و قناعت ثروتی تمام نشدنی است.
تحف العقول، ص ٨٩
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ قَالَ: ... مَنْ رُزِقَ ثَلَاثاً نَالَ ثَلَاثاً وَ هُوَ الْغِنَى الْأَکْبَرُ الْقَنَاعَةُ بِمَا أُعْطِیَ وَ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ تَرْکُ الْفُضُولِ ...
امام صادق علیه السّلام فرمودند: ... هر که سه چیز روزیش شود به سه چیز دست یابد و این بزرگترین توانگری است: قانع بودن به آنچه عطایش شده‌است، چشم امید برکندن از آنچه مردم دارند و ترک زیادیها ...
تحف العقول، ص ٣١٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا عِزَّ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْسَنُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ وَ لَا کَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَةِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ لِلْفَاقَةِ مِنَ [الرِّضَا] الرِّضَى بِالْقُوتِ وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ وَ [الدَّعَةُ] الرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ النَّصَبِ وَ مَطِیَّةُ إ التَّعَبِ وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ وَ الشَّرُّ [جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ] جَامِعُ مَسَاوِئِ الْعُیُوب.
امام على علیه السّلام فرمودند: هیچ شرافتى برتر از اسلام نیست؛ و هیچ عزّتى گرامىتر از تقوا؛ و هیچ سنگرى نیکوتر از پارسایى؛ و هیچ شفاعت کنندهاى کارسازتر از توبه؛ و هیچ گنجى بىنیاز کنندهتر از قناعت؛ و هیچ مالى در فقر زدایى، از بین برندهتر از رضایت دادن به روزى؛ و کسى که به اندازه کفایت زندگى از دنیا بردارد به آسایش دست یابد و آسوده خاطر گردد؛ در حالى که دنیا پرستى کلید دشوارى، و مرکب رنج و گرفتارى است و حرص ورزى و خود بزرگ بینى و حسادت، عامل بىپروایى در گناهان است و بدى، جامع تمام عیبها است.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص ٥٤٠، حدیث ٣٧١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: نَالَ الْغِنَى مَنْ رُزِقَ الْیَأْسَ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ الْقَنَاعَةَ بِمَا أُوتِیَ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: به بى نیازى رسیده کسى که از آنچه در دست مردم است ناامید است و به آنچه داده شده، قانع است و به قضاى الهى خشنود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٠٤، ح ١٨٤٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَنَاعَةُ تُغْنِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت بی نیاز می کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٢٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْغَنِیُّ مَنِ اسْتَغْنَى بِالْقَنَاعَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بی نیاز کسی است که با قناعت بی نیاز شده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٣١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْغَنِیُّ مَنْ آثَرَ الْقَنَاعَةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بی نیازی از نتایج قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٣٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَنَاعَةُ وَ الطَّاعَةُ تُوجِبَانِ الْغِنَى وَ الْعِزَّةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت و اطاعت باعث بی نیازی و عزت می شوند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٣٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَانِعُ غَنِیٌّ وَ إِنْ جَاعَ وَ عَرَى.
امام على علیه السّلام فرمودند: قانع بى نیاز است هر چند گرسنه و برهنه باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٣٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَغْنَى الْغِنَى الْقَنَاعَةُ وَ التَّحَمُّلُ فِی الْفَاقَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بى نیازترین بى نیازیها، قناعت و تحمل نادارى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٣٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّ أَکْرَمَ [أَکْیَسَ] النَّاسِ مَنِ اقْتَنَى الْیَأْسَ وَ لَزِمَ الْقُنُوعَ وَ الْوَرَعَ وَ بَرِئَ مِنَ الْحِرْصِ وَ الطَّمَعِ فَإِنَّ الطَّمَعَ وَ الْحِرْصَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ وَ إِنَّ الْیَأْسَ وَ الْقَنَاعَةَ الْغِنَى الظَّاهِرُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا گرامیترین [زیرکترین] مردم کسى است که نومیدى از مردم را فراگیرد و پایبند به قناعت و پارسایى باشد و از حرص و طمع کناره گیرد؛ زیرا طمع و حرص فقر حاضر است و همانا نومیدى و قناعت، بى نیازى آشکار.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٤١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّکُمْ إِنْ قَنِعْتُمْ حُزْتُمُ الْغَنَاءَ وَ خَفَّتْ عَلَیْکُمْ مُؤَنُ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا شما اگر قناعت ورزید، بى نیازى را فراهم کنید و سنگینى دنیا بر شما سبک گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٤٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: کُلُّ الْغِنَى فِی الْقَنَاعَةِ وَ الرِّضَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: همه بی نیازی در قناعت و رضاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٥١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ شَبِعَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که قناعت کند سیر شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٥٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ بِقَسْمِ اللَّهِ اسْتَغْنَى.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که به قسمت خدا قانع باشد بی نیاز می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٥٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ بِرِزْقِ اللَّهِ اسْتَغْنَى عَنِ الْخَلْقِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که به روزی خدا قناعت ورزند از مردم بی نیاز شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٥٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: نَالَ الْغِنَى مَنْ رُزِقَ الْیَأْسَ عَمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ الْقَنَاعَةَ بِمَا أُوتِیَ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: به بى نیازى رسیده کسى که از آنچه در دست مردم است ناامیدی روزیش شده است و به آنچه داده شده قانع است و به قضاى الهى خشنود تسن.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٦١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا غِنَى إِلَّا بِالْقَنَاعَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بی نیازی نیست مگر با قناعت.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٦٣
وَ رُوِیَ أَنَّ مُوسَى ع سَأَلَ اللَّهَ تَعَالَى فَقَالَ أَیُّ عِبَادِکَ أَغْنَى فَقَالَ أَقْنَعُهُمْ بِمَا أَعْطَیْتُهُ قَالَ وَ أَیُّهُمْ أَعْدَلُ قَالَ مَنْ أَنْصَفَ مِنْ نَفْسِهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: همانا موسی (ع) از خدای تعالی پرسید: کدام بنده ات بی نیازتر است؟ فرمود: قانعترین آنها به آنچه به او داده شده است. گفت و کدام از آنها عادلتر است؟ گفت: آنکه انصاف دهد از خودش.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١٦٣
٩١- جع، جامع الأخبار قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع طَلَبْتُ الْقَدْرَ وَ الْمَنْزِلَةَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِالْعِلْمِ تَعَلَّمُوا یَعْظُمْ قَدْرُکُمْ فِی الدَّارَیْنِ وَ طَلَبْتُ الْکَرَامَةَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِالتَّقْوَى اتَّقُوا لِتَکْرُمُوا وَ طَلَبْتُ الْغِنَى فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِالْقَنَاعَةِ عَلَیْکُمْ بِالْقَنَاعَةِ تَسْتَغْنُوا وَ طَلَبْتُ الرَّاحَةَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِتَرْکِ مُخَالَطَةِ النَّاسِ لِقِوَامِ عَیْشِ الدُّنْیَا اتْرُکُوا الدُّنْیَا وَ مُخَالَطَةَ النَّاسِ تَسْتَرِیحُوا فِی الدَّارَیْنِ وَ تَأْمَنُوا مِنَ الْعَذَابِ وَ طَلَبْتُ السَّلَامَةَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِطَاعَةِ اللَّهِ أَطِیعُوا اللَّهَ تَسْلَمُوا وَ طَلَبْتُ الْخُضُوعَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِقَبُولِ الْحَقِّ اقْبَلُوا الْحَقَّ فَإِنَّ قَبُولَ الْحَقِّ یُبْعِدُ مِنَ الْکِبْرِ وَ طَلَبْتُ الْعَیْشَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِتَرْکِ الْهَوَى فَاتْرُکُوا الْهَوَى لِیَطِیبَ عَیْشُکُمْ وَ طَلَبْتُ الْمَدْحَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِالسَّخَاوَةِ کُونُوا الْأَسْخِیَاءَ تُمْدَحُوا وَ طَلَبْتُ نَعِیمَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِهَذِهِ الْخِصَالِ الَّتِی ذَکَرْنَاهَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: طلب کردم قدر و منزلت را پس نیافتم مگر بعلم. علم را فرا گیرید تا قدر شما در دنیا و آخرت بزرگ شود و بزرگوارى را طلب کردم پس نیافتم مگر بپرهیزکارى، تقوا پیشه کنید تا بزرگوار شوید؛ و توانگرى را طلب کردم پس نیافتم مگر به قناعت، بر شما باد به قناعت تا بی نیاز شوید؛ و راحتی را طلب کردم پس نیافتم مگر به ترک آمیختگی با مردم از براى ساختن زندگی دنیا، دنیا را و آمیختگی با مردم را ترک کنید تا در دنیا و آخرت در راحتی و آسایش باشید و از عذاب در امنیت باشید؛ و سلامتی را طلب کردم پس نیافتم مگر به طاعت خدا، خدا را طاعت کنید تا سلامت باشید؛ و تواضع را طلب کردم پس نیافتم مگر به قبول حق، حق را قبول کنید به درستى که قبول حق از تکبر دور می‌گرداند، و زندگى خوش را طلب کردم پس نیافتم مگر به ترک هوى، پس هواى نفس را ترک کنید تا زندگیتان خوش باشد؛ و ستایش را طلب کردم و نیافتم مگر به سخاوت، پس بخشنده باشید تا شما را ستایش کنند؛ و نعمت دنیا و آخرت را طلب کردم پس نیافتم مگر به این خصلتها که آنها را ذکر کردم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٦، ص ٣٩٩، ح ٩١
٧٠- معانی الأخبار ع، علل الشرائع ل، الخصال عَنِ الْقَطَّانِ عَنِ السُّکَّرِیِّ عَنِ الْجَوْهَرِیِّ عَنِ ابْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَطْلُوبَاتُ النَّاسِ فِی الدُّنْیَا الْفَانِیَةِ أَرْبَعَةٌ الْغِنَى وَ الدَّعَةُ وَ قِلَّةُ الِاهْتِمَامِ وَ الْعِزُّ فَأَمَّا الْغِنَى فَمَوْجُودٌ فِی الْقَنَاعَةِ فَمَنْ طَلَبَهُ فِی کَثْرَةِ الْمَالِ لَمْ یَجِدْهُ وَ أَمَّا الدَّعَةُ فَمَوْجُودٌ فِی خِفَّةِ الْمَحْمِلِ فَمَنْ طَلَبَهَا فِی ثِقَلِهِ لَمْ یَجِدْهَا وَ أَمَّا قِلَّةُ الِاهْتِمَامِ فَمَوْجُودَةٌ فِی قِلَّةِ الشُّغُلِ فَمَنْ طَلَبَهَا مَعَ کَثْرَتِهِ لَمْ یَجِدْهَا وَ أَمَّا الْعِزُّ فَمَوْجُودٌ فِی خِدْمَةِ الْخَالِقِ فَمَنْ طَلَبَهُ فِی خِدْمَةِ الْمَخْلُوقِ لَمْ یَجِدْهُ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: خواسته مردم در دنیای فانی چهار چیز است: بی نیازی و آسایش و کمتر غمناک بودن و عزت؛ اما بی نیازی در قناعت است و هر که آن را در زیادی ثروت بجوید نخواهد یافت و اما آسایش در سبکباری است و هر که به زیر بار سنگین رود روی آسایش را نخواهد دید و اما کمتر غمناک بودن در کم شغلی و هر که آن را در مشغله زیاد بجوید نخواهد یافت و اما عزت در فرمانبرداری آفریدگار است و هر که آن را در فرمانبرداری مخلوق بجوید نخواهد یافت.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٠، ص ٩٣، ح ٧٠
١٣٨٠٩- عَوَالِی اللآَّلِی، عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَضَعْتُ خَمْسَةً فِی خَمْسَةٍ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهَا فِی خَمْسَةٍ فَلَا یَجِدُونَهَا وَضَعْتُ الْغِنَى فِی الْقَنَاعَةِ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهُ فِی کَثْرَةِ الْمَالِ فَلَا یَجِدُونَهُ وَ وَضَعْتُ الْعِزَّ فِی خِدْمَتِی وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهُ فِی خِدْمَةِ السُّلْطَانِ فَلَا یَجِدُونَهُ وَ وَضَعْتُ الْفَخْرَ فِی التَّقْوَى وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهُ بِالْأَنْسَابِ فَلَا یَجِدُونَهُ وَ وَضَعْتُ الرَّاحَةَ فِی الْجَنَّةِ وَ النَّاسُ یَطْلُبُونَهَا فِی الدُّنْیَا فَلَا یَجِدُونَهُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خدای عزوجل می فرماید: پنج چیز را در پنج چیز قرار دادم و مردم آنها را در پنج چیز دیگر جستجو می کنند و نمی یابند: بی نیازی را در قناعت قرار دادم و مردم در بسیاری مال جستجو می کنند و نمی یابند؛ عزت را در خدمت به خودم قرار دادم و مردم در خدمت به سلطان جستجو می کنند و نمی یابند؛ فخر را در تقوی قرار دادم و مردم در نَسَب جستجو می کنند و نمی یابند؛ راحتی را در بهشت قرار دادم و مردم در دنیا جستجو می کنند و نمی یابند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ١٧٣، ح ١٣٨٠٩
١٨٠٦٤- وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: أَغْنَى الْغِنَى الْقَنَاعَةُ وَ قَالَ ع أَیْضاً لِرَجُلٍ یَعِظُهُ اقْنَعْ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَکَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَا عِنْدَ غَیْرِکَ وَ لَا تَتَمَنَّ مَا لَسْتَ نَائِلَهُ فَإِنَّهُ مَنْ قَنِعَ شَبِعَ وَ مَنْ لَمْ یَقْنَعْ لَمْ یَشْبَعْ وَ خُذْ حَظَّکَ مِنْ آخِرَتِکَ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: بالاترین بی‌نیازی، قناعت است. همچنین به مردی موعظه فرمودند: به آنچه که خدا روزیت کرده قانع باش و به چیزهایی که نزد دیگران است چشم ندوز و آروزی چیزی که به آن دسترسی نداری نداشته باش، چون هر که قناعت ورزید سیر و بی‌نیاز شد و هر که قناعت نورزید سیر نمیشود و حظت را از آخرتت بگیر.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٥، ص ٢٢٣، ح ١٨٠٦٤
٦- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص یَقُولُ ابْنَ آدَمَ إِنْ کُنْتَ تُرِیدُ مِنَ الدُّنْیَا مَا یَکْفِیکَ فَإِنَّ أَیْسَرَ مَا فِیهَا یَکْفِیکَ وَ إِنْ کُنْتَ إِنَّمَا تُرِیدُ مَا لَا یَکْفِیکَ فَإِنَّ کُلَّ مَا فِیهَا لَا یَکْفِیکَ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: امیر المؤمنین صلوات اللَّه علیه میفرمود: آدمیزاد! اگر از دنیا بقدر کفایت خواهى اندک و سبکتر چیز دنیا کفایتت کند، (چنان که پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله زندگى میکرد)، و اگر بقدر کفایت نخواهى (و راضى نباشى) هر چه در دنیاست کافیت نباشد. (زیرا هر که مالش بیش حرصش بیشتر).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٨، ح ٦
١٠- عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ شَکَا رَجُلٌ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ یَطْلُبُ فَیُصِیبُ وَ لَا یَقْنَعُ وَ تُنَازِعُهُ نَفْسُهُ إِلَى مَا هُوَ أَکْثَرُ مِنْهُ وَ قَالَ عَلِّمْنِی شَیْئاً أَنْتَفِعْ بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْ کَانَ مَا یَکْفِیکَ یُغْنِیکَ فَأَدْنَى مَا فِیهَا یُغْنِیکَ وَ إِنْ کَانَ مَا یَکْفِیکَ لَا یُغْنِیکَ فَکُلُّ مَا فِیهَا لَا یُغْنِیکَ.
مردى به امام صادق علیه السّلام شکایت کرد که طلب روزى میکند و بدست مىآورد ولى قانع نمیشود و نفسش با او براى بیشتر نزاع میکند؛ و عرضکرد: بمن چیزى بیاموز که از آن منتفع شوم، امام فرمود: اگر اندازه کفایت بىنیازت کند، کمتر چیز دنیا (خوراک سیرکننده و جامه ساتر) بىنیازت کند، و اگر اندازه کفایت بىنیازت نکند، هر چه در دنیا هست بىنیازت نکند (چنان که تشبیه دنیا به کرم ابریشم و آب دریا و در سابق بیان شد).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٩، ح ١٠
١١- عَنْهُ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِمَا یُجْزِیهِ کَانَ أَیْسَرُ مَا فِیهَا یَکْفِیهِ وَ مَنْ لَمْ یَرْضَ مِنَ الدُّنْیَا بِمَا یُجْزِیهِ لَمْ یَکُنْ فِیهَا شَیْءٌ یَکْفِیهِ.
امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: هر که از دنیا بمقدارى که بسش باشد، راضى شود، کمترین چیز دنیا کفایتش کند و هر که باندازهاى که بسش باشد راضى نشود، چیزى از دنیا کفایتش نکند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٤٠، ح ١١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: اقْنَعْ بِمَا أُوتِیتَهُ تَکُنْ مَکْفِیّاً.
امام على علیه السّلام فرمودند: به آنچه دارى قانع باش تا برای تو کافی باشى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٠
٣٤- وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً أَلْهَمَهُ الطَّاعَةَ وَ أَلْزَمَهُ الْقَنَاعَةَ وَ فَقَّهَهُ فِی الدِّینِ وَ قَوَّاهُ بِالْیَقِینِ فَاکْتَفَى بِالْکَفَافِ وَ اکْتَسَى بِالْعَفَافِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هرگاه خداوند متعال بنده اى را دوست بدارد اطاعت را به او الهام مى کند و پایبند قناعتش مى سازد، فهم عمیق در دین را ارزانى اش مى دارد و با یقین، او را نیرومند مى کند؛ در نتیجه آن بنده به روزىِ مورد نیازش بسنده مى کند و لباس عفّت مى پوشد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ١٠٠، ص ٢٦، ح ٣٤
١٨٠٧٨- الْجَعْفَرِیَّاتُ، ... قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ تَوَکَّلَ وَ قَنِعَ وَ رَضِیَ کُفِیَ الطَّلَبَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که توکّل کند و قانع باشد و راضى باشد، خواسته هایش کارسازى شود.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٥، ص ٢٢٨، ح ١٨٠٧٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَعْوَنُ شَیْءٍ عَلَى صَلَاحِ النَّفْسِ الْقَنَاعَةُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: یارى کننده ترین چیز بر اصلاح نفس قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: تَأَدَّمْ بِالْجُوعِ وَ تَأَدَّبْ بِالْقُنُوعِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گرسنگى را نان خورش کن و با قناعت ادب گیر.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٩
١- الْعِلَلُ، ... عَنْ وَهْبِ بْنِ مُنَبِّهٍ أَنَّهُ وُجِدَ فِی التَّوْرَاةِ صِفَةُ خَلْقِ آدَمَ ع حِینَ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل: ... وَ یَتَشَعَّبُ مِنَ الرُّشْدِ السَّدَادُ وَ الْهُدَى وَ الْبِرُّ وَ التَّقْوَى وَ الْعِبَادَةُ وَ الْقَصْدُ وَ الِاقْتِصَادُ وَ الْقَنَاعَةُ وَ الْکَرَمُ وَ الصِّدْقُ ...
در تورات آمده: ... و منشعب می شود از رشد، استواری [در انجام کارها] و هدایت و نیکی و تقوی و عبادت و قصد و میانه روی و قناعت و بزرگواری و راستی ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٥٨، ص ٢٩٠، ح ١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الدُّنْیَا سَاعَةٌ فَاجْعَلْهَا طَاعَةً وَ بَابُ ذَلِکَ کُلِّهِ مُلَازَمَةُ الْخَلْوَةِ بِمُدَاوَمَةِ الْفِکْرَةِ وَ سَبَبُ الْخَلْوَةِ الْقَنَاعَةُ وَ تَرْکُ الْفُضُولِ مِنَ الْمَعَاشِ وَ سَبَبُ الْفِکْرَةِ الْفَرَاغُ وَ عِمَادُ الْفَرَاغِ الزُّهْدُ وَ تَمَامُ الزُّهْدِ التَّقْوَى وَ بَابُ التَّقْوَى الْخَشْیَةُ وَ دَلِیلُ الْخَشْیَةِ التَّعْظِیمُ لِلَّهِ وَ التَّمَسُّکُ بِتَخْلِیصِ طَاعَتِهِ وَ أَوَامِرِهِ وَ الْخَوْفُ وَ الْحَذَرُ وَ الْوُقُوفُ عَنْ مَحَارِمِهِ وَ دَلِیلُهَا الْعِلْمُ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: دنیا ساعتی است پس آن را براى اطاعت صرف کن و درِ آن (راه شروع آن) خلوت با فکر دائم و سبب خلوت (آنچه تو را به خلوت می رساند) قناعت و ترک زیادى زندگى است سبب فکر فراغت است و آنچه باعث فراغت می شود زهد است و همه زهد تقواست و درِ تقوا هشیت است و راه رسیدن به خشیت بزرگداشت خدا و چنگ زدن به خلوص در اطاعت او و اوامر او و ترس و پرهیز و خودداری از حرامهایش است و راهنمای آن علم است. خدای عزوجل فرمودند: «از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‌ترسند.» (سوره فاطر، آیه ٢٨)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٦٨، ح ١٤
١٨- مصباح الشریعة قَالَ الصَّادِقُ ع ... قَالَ النَّبِیُّ ص الْقَنَاعَةُ مُلْکٌ لَا یَزُولُ وَ هُوَ مَرْکَبُ رِضَا اللَّهِ تَحْمِلُ صَاحِبَهَا إِلَى دَارِهِ فَأَحْسِنِ التَّوَکُّلَ فِیمَا لَمْ تُعْطَ وَ الرِّضَا بِمَا أُعْطِیْتَهُ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَکَ فَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: ... رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «قناعت ثروتی است که پایان ندارد» و آن مرکبی است که موجب خوشنودی خداوند است که سوار خود را به خانه اش می‌رساند پس توکّلت را نیکو کن در آنچه به تو داده شده و راضی باش به آنچه به تو عطا شده «و در برابر مصایبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ است.» (لقمان/۱۷)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٣٤٩، ح ١٨
١٨٠٨٠- وَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ ع: کَیْفَ یَسْتَطِیعُ صَلَاحَ نَفْسِهِ مَنْ لَا یَقْنَعُ بِالْقَلِیلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: چگونه مى تواند نفس خود را اصلاح کند کسى که به کم قانع نیست؟
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٥، ص ٢٢٨، ح ١٨٠٨٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: اقْنَعُوا بِالْقَلِیلِ مِنْ دُنْیَاکُمْ لِسَلَامَةِ دِینِکُمْ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ الْبُلْغَةُ الْیَسِیرَةُ مِنَ الدُّنْیَا تُقْنِعُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: به جهت سلامتى دینتان به اندک از دنیاتان قناعت کنید؛ همانا مؤمن به اندک رسیده از دنیا قانع شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: کَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْکاً وَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِیماً وَ سُئِلَ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً فَقَالَ هِیَ الْقَنَاعَةُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کافى است آدمى را قناعت براى دولتمندى، و خوش خلقى براى فراوانى نعمتها.
از امام سؤال شد از گفتار خدای تعالی «فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً» فرمودند: آن زندگى با قناعت است.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص ٥٠٨، حدیث ٢٢٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: ... وَ نِعْمَ حَظُّ الْمَرْءِ الْقَنَاعَةُ ...
امام على علیه السّلام فرمودند: چه نیکوست لذّت مرد از قناعت.
تحف العقول، ص ٨٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَطْیَبُ الْعَیْشِ الْقَنَاعَةُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گواراترین زندگى، قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَهْنَأُ الْأَقْسَامِ الْقَنَاعَةُ وَ صِحَّةُ الْأَجْسَامِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گواراترین قسمتها، قناعت و سلامتى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَنَاعَةُ أَهْنَأُ عَیْشٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت گواراترین زندگی است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَنْعَمُ النَّاسِ عَیْشاً مَنْ مَنَحَهُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْقَنَاعَةَ وَ أَصْلَحَ لَهُ زَوْجَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نیکوترین زندگى از آن کسى است که خداوند به او قناعت ارزانى داشته و همسرش را نیکو گردانیده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٦
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِنَّ أَهْنَأَ النَّاسِ عَیْشاً مَنْ کَانَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ رَاضِیاً.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا گواراترین مردم در زندگی کسی است که به آنچه خدا قسمت کرده برای او راضی باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٧
٣- لی، الأمالی للصدوق ابْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: خَمْسٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَکُنْ فِیهِ کَثِیرُ مُسْتَمْتَعٍ قِیلَ وَ مَا هُنَّ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ الدِّینُ وَ الْعَقْلُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ حُسْنُ الْأَدَبِ وَ خَمْسٌ مَنْ لَمْ یَکُنَّ فِیهِ لَمْ یَتَهَنَّأِ الْعَیْشُ الصِّحَّةُ وَ الْأَمْنُ وَ الْغِنَى وَ الْقَنَاعَةُ وَ الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسى که پنج خصلت نداشته باشد در وجود او بهره چندانى نیست: دین و عقل و ادب و آزادگى و اخلاق نیکو؛ و کسى که پنج خصلت نداشته باشد زندگی گوارایی ندارد: سلامت، امنیت، بی نیازی، قناعت و دوست هماهنگ.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ١، ص ٨٣، ح ٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: سَعَادَةُ الْمَرْءِ الْقَنَاعَةُ وَ الرِّضَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: خوشبختی فرد در قناعت و رضاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٩٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: طُوبَى لِمَنْ تَجَلْبَبَ بِالْقُنُوعِ وَ تَجَنَّبَ الْإِسْرَافَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: خوش به حال کسى که جامه قناعت پوشد و از اسراف بپرهیزد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٩٣
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: طُوبَى لِمَنْ هُدِیَ لِلْإِسْلَامِ وَ کَانَ عَیْشُهُ کَفَافاً وَ قَنِعَ بِهِ
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خوش به حال کسی که به اسلام هدایت شده و زندگیش کافی است و به آن قانع است.
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١٦٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا شَرَفَ أَعْلَى مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَا عِزَّ أَعَزُّ مِنَ التَّقْوَى وَ لَا مَعْقِلَ أَحْسَنُ مِنَ الْوَرَعِ وَ لَا شَفِیعَ أَنْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ وَ لَا کَنْزَ أَغْنَى مِنَ الْقَنَاعَةِ وَ لَا مَالَ أَذْهَبُ لِلْفَاقَةِ مِنَ [الرِّضَا] الرِّضَى بِالْقُوتِ وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَى بُلْغَةِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ وَ [الدَّعَةُ] الرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ النَّصَبِ وَ مَطِیَّةُ إ التَّعَبِ وَ الْحِرْصُ وَ الْکِبْرُ وَ الْحَسَدُ دَوَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِی الذُّنُوبِ وَ الشَّرُّ [جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ] جَامِعُ مَسَاوِئِ الْعُیُوب.
امام على علیه السّلام فرمودند: هیچ شرافتى برتر از اسلام نیست؛ و هیچ عزّتى گرامىتر از تقوا؛ و هیچ سنگرى نیکوتر از پارسایى؛ و هیچ شفاعت کنندهاى کارسازتر از توبه؛ و هیچ گنجى بىنیاز کنندهتر از قناعت؛ و هیچ مالى در فقر زدایى، از بین برندهتر از رضایت دادن به روزى؛ و کسى که به اندازه کفایت زندگى از دنیا بردارد به آسایش دست یابد و آسوده خاطر گردد؛ در حالى که دنیا پرستى کلید دشوارى، و مرکب رنج و گرفتارى است و حرص ورزى و خود بزرگ بینى و حسادت، عامل بىپروایى در گناهان است و بدى، جامع تمام عیبها است.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص ٥٤٠، حدیث ٣٧١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْمُسْتَرِیحُ مِنَ النَّاسِ الْقَانِعُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: انسان راحت شده، فرد قانع است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: عَلَیْکَ بِالْعَفَافِ وَ الْقُنُوعِ فَمَنْ أَخَذَ بِهِ خَفَّتْ عَلَیْهِ الْمُؤَنُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: پاکدامن و قانع باش، زیرا چنین کسى زندگى بر او آسان باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٨٠
٦٧- یل، الفضائل لابن شاذان فض، کتاب الروضة بِالْإِسْنَادِ یَرْفَعُهُ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَى السَّمَاءِ قَالَ لِی جَبْرَئِیلُ ع قَدْ أَمَرْتُ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ أَنْ تُعْرَضَ عَلَیْکَ قَالَ فَرَأَیْتُ الْجَنَّةَ وَ مَا فِیهَا مِنَ النَّعِیمِ وَ رَأَیْتُ النَّارَ وَ مَا فِیهَا مِنَ الْعَذَابِ وَ الْجَنَّةُ فِیهَا ثَمَانِیَةُ أَبْوَابٍ عَلَى کُلِّ بَابٍ مِنْهَا أَرْبَعُ کَلِمَاتٍ کُلُّ کَلِمَةٍ خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا لِمَنْ یَعْلَمُ وَ یَعْمَلُ بِهَا وَ لِلنَّارِ سَبْعَةُ أَبْوَابٍ عَلَى کُلِّ بَابٍ مِنْهَا ثَلَاثُ کَلِمَاتٍ کُلُّ کَلِمَةٍ خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا لِمَنْ یَعْلَمُ وَ یَعْمَلُ بِهَا فَقَالَ لِی جَبْرَئِیلُ ع اقْرَأْ یَا مُحَمَّدُ مَا عَلَى الْأَبْوَابِ فَقَرَأْتُ ذَلِکَ أَمَّا أَبْوَابُ الْجَنَّةِ فَعَلَى أَوَّلِ بَابٍ مِنْهَا مَکْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ لِکُلِّ شَیْءٍ حِیلَةٌ وَ حِیلَةُ الْعَیْشِ أَرْبَعُ خِصَالٍ الْقَنَاعَةُ وَ بَذْلُ الْحَقِّ وَ تَرْکُ الْحِقْدِ وَ مُجَالَسَةُ أَهْلِ الْخَیْرِ ...
عبدالله‌بن‌مسعود گوید رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: چون مرا شبانه به آسمان بردند (معراج)، جبرئیل به من گفت: «بهشت و دوزخ مأمور شده‌اند که خود را بر تو عرضه کنند». پس بهشت و نعمت‌هایش و دوزخ و عذاب‌هایش را مشاهده کردم و بهشت، هشت در داشت و بر هر دری از آن، چهار جمله نوشته شده بود که هر جمله، برای کسی که بداند و به آن عمل کند از دنیا و هرآنچه در آن است بهتر می‌باشد؛ و جهنّم هفت در داشت که بر هر دری از آن، سه جمله نوشته شده بود که هر جمله، برای کسی که بداند و به آن عمل کند از دنیا و هرآنچه در آن است بهتر می‌باشد. جبرئیل به من گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! نوشته‌های روی این درها را بخوان». من نیز چنین کردم. امّا درهای بهشت؛ روی اوّلین در بهشت نوشته بود: «لا اله الا الله، محمّد رسول الله (صلی الله علیه و آله)، علیّ ولی الله (علیه السلام)؛ هر چیزی چاره‌ای دارد و چاره رفاه و آسودگی چهار خصلت است؛ قناعت، بخشش حقّ خویش، رهاکردن کینه و همنشینی با نیکان» ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨، ص ١٤٤، ح ٦٧
١٨- مصباح الشریعة قَالَ الصَّادِقُ ع ... مَنْ قَنِعَ بِالْمَقْسُومِ اسْتَرَاحَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْکَذِبِ وَ التَّعَبِ وَ کُلَّمَا نَقَصَ مِنَ الْقَنَاعَةِ زَادَ فِی الرَّغْبَةِ وَ الطَّمَعُ وَ الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیَا أَصْلَانِ لِکُلِّ شَرٍّ وَ صَاحِبُهُمَا لَا یَنْجُو مِنَ النَّارِ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ ...
امام صادق علیه السّلام فرمودند: ... هر که به سهم خویش قناعت کند از غم و دروغ و رنج راحت گردد. هرچه از قناعت دور باشد رغبتش (به دنیا) زیاد می شود و طمع و رغبت در دنیا دو اصلند برای هر بدی و هر که آن دو را داراست از آتش نجات پیدا نمی‌کند مگر اینکه توبه نماید ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٣٤٩، ح ١٨
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ أَیُّهَا النَّاسُ بَسْطُ الْأَمَلِ مُتَقَدِّمٌ حُلُولَ الْأَجَلِ وَ الْمَعَادُ مِضْمَارُ الْعَمَلِ فَمُغْتَبِطٌ بِمَا احْتَقَبَ غَانِمٌ وَ مُتَیَسِّرٌ بِمَا فَاتَهُ نَادِمٌ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ الطَّمَعَ فَقْرٌ وَ الْیَأْسَ غِنًى وَ الْقَنَاعَةُ رَاحَةٌ وَ الْعُزْلَةُ عِبَادَةٌ وَ الْعَمَلُ کَنْزٌ وَ الدُّنْیَا مَعْدِنٌ وَ اللَّهِ مَا یُسَاوِی مَا مَضَى مِنْ دُنْیَاکُمْ هَذِهِ بِأَهْدَابِ بُرْدِی هَذَا وَ لَمَا بَقِیَ مِنْهَا أَشْبَهُ بِمَا مَضَى مِنَ الْمَاءِ بِالْمَاءِ وَ کُلٌّ إِلَى بَقَاءٍ وَشِیکٍ وَ زَوَالٍ قَرِیبٍ فَبَادِرُوا الْعَمَلَ وَ أَنْتُمْ فِی مَهَلِ الْأَنْفَاسِ وَ جِدَةِ الْأَحْلَاسِ قَبْلَ أَنْ تَأْخُذُوا بِالْکَظْمِ فَلَا یَنْفَعَ النَّدَمُ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: ای مردم، قبل از آنکه مرگ انسان فرارسد، آرزوها جلوی او گسترده می‌شود و معاد، میدان عمل و مسابقه است. (مردم دو دسته‌اند:) آدم فقیری که غبطه می‌خورد و به همان اندازه که در راه خدا انفاق میکند پیروز و سرافراز است، و ثروتمندی که از اموالش بهره‌ای نبرده و انفاق نکرده لذا پشیمان است. ای مردم، طمع فقر است و چشم نداشتن به مال مردم بی نیازی است، قناعت راحتی، دوری از مردم عبادت، عمل گنج و دنیا معدن است.
به خدا سوگند آنچه از دنیایتان سپری شد کم تر و بی ارزش تر از این شاخه های خرماست، و آنچه از آن باقی مانده شبیه تر است به کم شدن آب از مخزن آب، هریک از شما شتابکارانه و سریع به دار بقاء و ابدیت رهسپارید و به دورشدن از نعمت حیاتِ دنیا؛ پس در این فرصتی که دارید عمل کنید، هر چند این فرصت به اندازه‌ی فاصله‌ی بین دم و بازدم یا عوض کردن روکش زین باشد. پیش از آنکه گذرگاه نفس گرفته شود که دیگر در آن وقت، پشیمانی سودی نخواهد داشت.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٤، ص ١٨٣
٥- مِصْبَاحُ الشَّرِیعَةِ، قَالَ الصَّادِقُ ع سُمِّیَ الْمُسْتَرَاحُ مُسْتَرَاحاً لِاسْتِرَاحَةِ الْأَنْفُسِ مِنْ أَثْقَالِ النَّجَاسَاتِ وَ اسْتِفْرَاغِ الْکَثِیفَاتِ وَ الْقَذَرِ فِیهَا وَ الْمُؤْمِنُ یَعْتَبِرُ عِنْدَهَا أَنَّ الْخَالِصَ مِنْ طَعَامِ الدُّنْیَا کَذَلِکَ تَصِیرُ عَاقِبَتُهَا فَیَسْتَرِیحُ بِالْعُدُولِ عَنْهَا وَ تَرْکِهَا وَ یُفَرِّغُ نَفْسَهُ وَ قَلْبَهُ عَنْ شُغُلِهَا وَ یَسْتَنْکِفُ عَنْ جَمْعِهَا وَ أَخْذِهَا اسْتِنْکَافَهُ عَنِ النَّجَاسَةِ وَ الْغَائِطِ وَ الْقَذَرِ وَ یَتَفَکَّرُ فِی نَفْسِهِ الْمُکَرَّمَةِ فِی حَالٍ کَیْفَ تَصِیرُ ذَلِیلَةً فِی حَالٍ وَ یَعْلَمُ أَنَّ التَّمَسُّکَ بِالْقَنَاعَةِ وَ التَّقْوَى یُورِثُ لَهُ رَاحَةَ الدَّارَیْنِ وَ أَنَّ الرَّاحَةَ فِی هَوَانِ الدُّنْیَا وَ الْفَرَاغِ مِنَ التَّمَتُّعِ بِهَا وَ فِی إِزَالَةِ النَّجَاسَةِ مِنَ الْحَرَامِ وَ الشُّبْهَةِ فَیُغْلِقُ عَنْ نَفْسِهِ بَابَ الْکِبْرِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ إِیَّاهَا وَ یَفِرُّ مِنَ الذُّنُوبِ وَ یَفْتَحُ بَابَ التَّوَاضُعِ وَ النَّدَمِ وَ الْحَیَاءِ وَ یَجْتَهِدُ فِی أَدَاءِ أَوَامِرِهِ وَ اجْتِنَابِ نَوَاهِیهِ طَلَباً لِحُسْنِ الْمَآبِ وَ طِیبِ الزَّلَفِ وَ یَسْجُنُ نَفْسَهُ فِی سِجْنِ الْخَوْفِ وَ الصَّبْرِ وَ الْکَفِّ عَنِ الشَّهَوَاتِ إِلَى أَنْ یَتَّصِلَ بِأَمَانِ اللَّهِ تَعَالَى فِی دَارِ الْقَرَارِ وَ یَذُوقَ طَعْمَ رِضَاهُ فَإِنَّ الْمُعَوَّلَ عَلَى ذَلِکَ وَ مَا عَدَاهُ لَا شَیْءَ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: مستراح را از آن رو مستراح مى گویند که انسان در آن از سنگینى نجاسات راحت مى شود و پلیدى ها را از خود دور مى سازد و مؤمن از آن عبرت مى گیرد که انجام لذّات و زخارف دنیا همین است و با روى گردانى از آن و تَرکش، خویش را آسوده مى کند و نفس و قلب خویش را از اشتغال بدان فارغ مى گرداند و از گردآوردن و دست یازیدن بدان خوددارى مى ورزد؛ همان طور که از نجاست و مدفوع و کثافت دورى مى کند. در بزرگوارى و کرامت خود تفکّر کند که چگونه زمانى دیگر خوار و ذلیل مى شود.
آن گاه درمى یابد که پاى بندى به قناعت و تقوا موجب راحتى و آسایش دو سراى اوست؛ چه راحتى، در آسان گرفتن و ارزش ننهادن به دنیاى و دورى از لذت بردن از آن و در زایل نمودن پلیدى، حرام و شبهه است.
پس در این حال است که انسان خویش را مى شناسد و آن را بزرگ مى دارد و از گناهان مى گریزد و باب تواضع و پشیمانى و حیا را مى گشاید و در انجام اوامر و اجتناب از نواهى خدا مى کوشد به این امید که بهترین بازگشت و نیک ترین مقام قرب را کسب نماید و نفس خویش را دربند ترس و صبر و بازداشتن شهوات مى کند تا آن که به امان خداى تعالى در سراى قرار واصل شود و طعم خشنودى او را بچشد که این است آنچه مى توان بر آن تکیه کرد و غیر از آن هیچ است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٧، ص ١٦٥، ح ٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ لَمْ یَغْتَمَّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که قناعت کند به اندوه نمی افتد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٨٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْمُؤْمِنُ دَأْبُهُ زَهَادَتُهُ وَ هَمُّهُ دِیَانَتُهُ وَ عِزُّهُ قَنَاعَتُهُ وَ جِدُّهُ لِآخِرَتِهِ قَدْ کَثُرَتْ [آثَرَتْ] حَسَنَاتُهُ وَ عَلَتْ دَرَجَاتُهُ وَ شَارَفَ [رشاف] خَلَاصَهُ وَ نَجَاتَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عادت مؤمن، بى رغبتى است؛ و همّت او دیندارى؛ و عزت او قناعت است؛ و تلاش او براى آخرت. نیکیهاى او بسیار شده و رتبه و مقام او عالى و بلند گردیده و بر رهایى و رستگارى خود مشرف شده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٩٠، ح ١٥٤٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْزَمِ السُّکُوتَ وَ اصْبِرْ عَلَى الْقَنَاعَةِ بِأَیْسَرِ الْقُوتِ تَعِزَّ فِی دُنْیَاکَ وَ تَعِزَّ [تغز] فِی أُخْرَاکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: پایبند سکوت باش و به قناعت (صرفه جویى) بر غذاى اندک بردبار باش تا در دنیا و آخرت خود عزیز باشى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢١٦، ح ٤٢٥١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ أُتْحِفَ [التجف] الْعِفَّةَ وَ الْقَنَاعَةَ حَالَفَهُ الْعِزُّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که به پاکدامنى و قناعت، تحفه داده (نگاه داشته) شود با عزت هم سوگند گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٥٦، ح ٥٤٢٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ تَجَلْبَبَ الصَّبْرَ وَ الْقَنَاعَةَ عَزَّ وَ نَبُلَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که جامه شکیبایى و قناعت پوشد، عزیز و گرامى گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٨٤، ح ٦٣٥٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَنَاعَةُ عِزٌّ وَ غَنَاءٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت عزت و بی‌نیازی است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٩٠١٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقَنَاعَةُ تُؤَدِّی إِلَى الْعِزِّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت به عزت می کشاند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٩٠١١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: اقْنَعْ تَعِزَّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت کن تا باعزت شوی.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٩٠١٢
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: ثَمَرَةُ الْقَنَاعَةِ الْعِزُّ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نتیجه قناعت، عزت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠١٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَتْ نَفْسُهُ عَزَّ مُعْسِراً.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که نفس خویش را قانع سازد، در تنگدستى عزیز است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٢٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ کُفِیَ مَذَلَّةَ الطَّلَبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که قناعت کند از ذلت درخواست کفایت می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٢١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ تَجَلْبَبَ الصَّبْرَ وَ الْقَنَاعَةَ عَزَّ وَ نَبُلَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که جامه شکیبایى و قناعت پوشد، عزیز و گرامى گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٢٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: لَا أَعَزَّ مِنْ قَانِعٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نیست عزیزتر از قانع.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠٢٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: آفَةُ الْوَرَعِ قِلَّةُ الْقَنَاعَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: آفت پارسایى، کمى قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٤، ح ٦٠١٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: نِعْمَ عَوْنُ الْوَرَعِ الْقُنُوعُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت، چه یاور خوبى براى پارسایى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٩٠٠٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْعَبْدُ حُرٌّ مَا قَنِعَ الْحُرُّ عَبْدٌ مَا طَمِعَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بنده در آنچه قناعت کند آزاد است و آزاده، بنده چیزى است که در آن طمع کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٧٥
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: الْقُنُوعُ عُنْوَانُ الرِّضَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: قناعت داشتن، نشانه رضاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٧٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: رَأْسُ الْقَنَاعَةِ الرِّضَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: خشنودى، سر قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٧، ح ٩٢٢٤
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: کُنْ وَرِعاً تَکُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ وَ کُنْ قَنِعاً تَکُنْ أَشْکَرَ النَّاسِ وَ أَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ تَکُنْ مُؤْمِناً ...
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: با ورع باش که عابدترین مردم باشى، قانع باش که سپاسگزارترین خلق باشى، هر چه را که براى خویش دوست دارى همان را براى مردم دوست داشته باش تا مؤمن باشى ...
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ١، ص ١٦٣
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً أَلْهَمَهُ الْقَنَاعَةَ [أَلْهَمَهُ الطَّاعَةَ وَ حَبَّبَ إِلَیْهِ الْقَنَاعَةَ] فَاکْتَفَى بِالْکَفَافِ وَ اکْتَسَى بِالْعَفَافِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هرگاه خداوند خیر بنده اى را خواهد قناعت را به او الهام کند [فرمانبردارى را به او الهام نماید و قناعت را محبوب او گرداند] پس به اندازه نیاز اکتفا کند و لباس پاکدامنى پوشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٨٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: أَلَا وَ إِنَّ الْقَنَاعَةَ وَ غَلَبَةَ الشَّهْوَةِ مِنْ أَکْبَرِ الْعَفَافِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: آگاه باش که همانا قناعت و غلبه بر شهوت از بزرگترین عفتهاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٦٦
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: کُلُّ قَانِعٍ عَفِیفٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر قانعی باعفت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٦٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَتْ نَفْسُهُ أَعَانَتْهُ عَلَى النَّزَاهَةِ وَ الْعَفَافِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که نفس خویش را قانع کند او را بر پاکیزگى و پارسایى یارى نماید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٠
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنِ اقْتَنَعَ بِالْکَفَافِ أَدَّاهُ إِلَى الْعَفَافِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که به اندازه نیاز قناعت کند او را به عفت کشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧١
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: غَایَةُ الِاقْتِصَادِ الْقَنَاعَةُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نهایت میانه روی قناعت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩١، ح ٨٩٩٤
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: ثَمَرَةُ الْقَنَاعَةِ الْإِجْمَالُ فِی الْمُکْتَسَبِ وَ الْعُزُوفُ عَنِ الطَّلَبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نتیجه قناعت، میانه روى در کسب و دورى از درخواست است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٧٨
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: کَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْکاً.
امام على علیه السّلام فرمودند: کفایت می کند به سبب قناعت پادشاهى را.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٢، ح ٩٠١٩
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ قَنِعَ حَسُنَتْ عِبَادَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که قناعت کند عبادتش نیکو شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٨٥
وَ قَالَ بَعْضُ الْحُکَمَاءِ مِنْ أَحْسَنِ تَزَهُّدِ الزُّهَّادِ وَ أَجْمَلِ تَعَبُّدِ الْعُبَّادِ التَّمَسُّکُ بِالصَّبْرِ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الْقَنَاعَةُ فِی الدُّنْیَا.
بعضی از حکما گفته اند: از نیکوترین زهد زاهدان و زیباترین عبادت عابدان صبر کردن هنگام بلا و قناعت در دنیاست.
(این کلام معلوم نیست از ائمه (ع) باشد.)
مجموعة ورام (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر)، ج ٢، ص ٢٤٧
قَالَ عَلِیّ علیه السّلام: مَنْ وُهِبَتْ لَهُ الْقَنَاعَةُ صَانَتْهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسی که به او قناعت داده شود او را نگهدارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٣٩٣، ح ٩٠٨٧
١٨- مصباح الشریعة قَالَ الصَّادِقُ ع ... قَالَ النَّبِیُّ ص الْقَنَاعَةُ مُلْکٌ لَا یَزُولُ وَ هُوَ مَرْکَبُ رِضَا اللَّهِ تَحْمِلُ صَاحِبَهَا إِلَى دَارِهِ فَأَحْسِنِ التَّوَکُّلَ فِیمَا لَمْ تُعْطَ وَ الرِّضَا بِمَا أُعْطِیْتَهُ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَکَ فَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: ... رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «قناعت ثروتی است که پایان ندارد» و آن مرکبی است که موجب خوشنودی خداوند است که سوار خود را به خانه اش می‌رساند پس توکّلت را نیکو کن در آنچه به تو داده شده و راضی باش به آنچه به تو عطا شده «و در برابر مصایبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهمّ است.» (لقمان/۱۷)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٨، ص ٣٤٩، ح ١٨
٣- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ رَضِیَ مِنَ اللَّهِ بِالْیَسِیرِ مِنَ الْمَعَاشِ رَضِیَ اللَّهُ مِنْهُ بِالْیَسِیرِ مِنَ الْعَمَلِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که به معاش اندک خدا راضى گردد، خدا هم به عمل اندک او راضى شود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٨، ح ٣
٤- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ ابْنَ آدَمَ کُنْ کَیْفَ شِئْتَ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ مَنْ رَضِیَ مِنَ اللَّهِ بِالْقَلِیلِ مِنَ الرِّزْقِ قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ الْیَسِیرَ مِنَ الْعَمَلِ وَ مَنْ رَضِیَ بِالْیَسِیرِ مِنَ الْحَلَالِ خَفَّتْ مَئُونَتُهُ وَ زَکَتْ مَکْسَبَتُهُ وَ خَرَجَ مِنْ حَدِّ الْفُجُورِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: در تورات نوشته است: آدمیزاد! هر گونه خواهى بوده باش که چنان که باشى جزا بینى، هر که بروزى اندک خدا راضى شود، خدا عمل اندک او را بپذیرد، و هر که بحلال اندک خشنود باشد هزینهاش سبک شود و کسبش پاکیزه گردد و از مرز بدکارى بیرون رود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٨، ح ٤
٥- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ لَمْ یُقْنِعْهُ مِنَ الرِّزْقِ إِلَّا الْکَثِیرُ لَمْ یَکْفِهِ مِنَ الْعَمَلِ إِلَّا الْکَثِیرُ وَ مَنْ کَفَاهُ مِنَ الرِّزْقِ الْقَلِیلُ فَإِنَّهُ یَکْفِیهِ مِنَ الْعَمَلِ الْقَلِیلُ.
امام رضا علیه السّلام فرمود: کسى که جز به روزى زیاد قناعت نکند، جز عمل بسیار بسش نباشد و هر که روزى اندک کفایتش کند، عمل اندک هم کافیش باشد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٨، ح ٥
٦- کشف الغمة قَالَ الْآبِیُّ فِی نَثْرِ الدُّرَرِ سُئِلَ الرِّضَا ع عَنِ الْقَنَاعَةِ فَقَالَ الْقَنَاعَةُ تَجْتَمِعُ إِلَى صِیَانَةِ النَّفْسِ وَ عِزِّ الْقَدْرِ وَ طَرْحِ مُؤَنِ الِاسْتِکْثَارِ وَ التَّعَبُّدِ لِأَهْلِ الدُّنْیَا وَ لَا یَسْلُکُ طَرِیقَ الْقَنَاعَةِ إِلَّا رَجُلَانِ إِمَّا مُتَعَلِّلٌ یُرِیدُ أَجْرَ الْآخِرَةِ أَوْ کَرِیمٌ مُتَنَزِّهٌ عَنْ لِئَامِ النَّاسِ.
از امام رضا علیه السلام درباره قناعت سؤال شد، فرمودند: قناعت افزون بر نگهداشت شخصیت و عزّت نفس، رنج زیاده خواهى و بندگى دنیاپرستان را نیز از دوش انسان بر مى دارد و جز دو کس راه قناعت را نپیماید: آن که بیشتر در پى پاداش اخروى است و بزرگى که خود را از مردم فرومایه دور نگاه مى دارد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٥، ص ٣٤٩، ح ٦
