ترس از خدا - بخش ٢
موضوعات
نتیجه ترس از خدا:
خدا: اطاعت از خدا- گرایش به خدا- تقرب به خدا- ایمان- تقوی- عبادت- رحمت الهی- آمرزش- مؤدب شدن به ادب الهی- رسیدن به بالاترین درجات- دوری از گناه- پاک شدن گناه- جلوگیری از گمراهی-
آخرت: بهشت- قرار گرفتن در زیر عرش الهی- نرفتن به دوزخ- گریه نکردن در قیامت- راضی شدن در قیامت- کور نبودن در قیامت-
انسان: تفکر و اندیشه- تواضع- فروخوردن خشم- ظلم نکردن- رها کردن دنیا- ایمنی- روشنی دل- رفع پشیمانی و حقارت- نجات بخش- سکوت- رنج و لاغری- درستی اعمال- قوی شدن در انجام عمل- تلاش و کوشش-
مردم: نترسیدن از مردم- ترسیدن دیگران از فرد-
عبارتهای «خَشْیَةِ اللَّه»، «خَوْفِ اللَّهِ»، «مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ»، «اخْشَ اللَّهَ» و «الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ» در کتابهای برگزیده بررسی شد.
کتابهای برگزیده عبارتند از: الکافی (ط - الإسلامیة)، تحف العقول، من لا یحضره الفقیه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، وسائل الشیعة، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.
از ترس خدا یعنی «از ترس نافرمانی خدا» یعنی چون خدا را دارای قدرت قاهری می داند می ترسد که او را نافرمانی کند.
نتیجه ترس از خدا
اطاعت از خدا
و روی عن الإمام الخالص الهادی أبی محمد الحسن بن علی ع فی طوال هذه المعانی کتابه ع إلى إسحاق بن إسماعیل النیسابوری: ... لَوْ فَهِمَتِ الصُّمُّ الصِّلَابُ بَعْضَ مَا هُوَ فِی هَذَا الْکِتَابِ لَتَصَدَّعَتْ قَلَقاً وَ خَوْفاً مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ رُجُوعاً إِلَى طَاعَةِ اللَّهِ ...
امام حسن عسکرى علیه السلام نامهاى به اسحاق بن اسماعیل درباره اهمیت جایگاه امامت و اطاعت از امام به این مضمون نوشتند: ... اگر بگوشهاى خیلى کر، مقدارى از این نامه خوانده شود از خوف خدا باضطراب خواهند افتاد و برمىگردند به اطاعت پروردگار...
تحف العقول، ص ٤٨٦
٢- قَالَ الْحُسَیْن بْنِ عَلِیّ (ع): ... وَ مَا الْعِلْمُ بِاللَّهِ وَ الْعَمَلُ إِلَّا إِلْفَانِ مُؤْتَلِفَانِ فَمَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَهُ وَ حَثَّهُ الْخَوْفُ عَلَى الْعَمَلِ بِطَاعَةِ اللَّهِ وَ إِنَّ أَرْبَابَ الْعِلْمِ وَ أَتْبَاعَهُمُ الَّذِینَ عَرَفُوا اللَّهَ فَعَمِلُوا لَهُ وَ رَغِبُوا إِلَیْهِ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ- إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ. (فاطر: ٢٨)
امام سجاد علیه السّلام فرمودند: علم به خدا و عمل به دستورهایش دو دوست صمیمی هستند. پس هر که خدا را شناخت، از او می‌ترسد و همین ترس او را وادار به عمل می‌نماید. ارباب علم و دانشمندان و پیروانشان، کسانی هستند که خدا را شناخته و اعمال خود را برای او انجام می‌دهند و رغبت و میلشان به او است؛ و خداوند فرموده: «همانا تنها از میان بندگان او، دانشمندان خدا ترسند؛ خداوند توانا و آمرزنده است.» (سوره فاطر، آیه ٢٨)
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ١٦، ح ٢
٧٣- کِتَابُ زَیْدٍ النَّرْسِیِّ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَهُ وَ مَنْ خَافَ اللَّهَ حَثَّهُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ وَ الْأَخْذِ بِتَأْدِیبِهِ فَبَشِّرِ الْمُطِیعِینَ الْمُتَأَدِّبِینَ بِأَدَبِ اللَّهِ وَ الْآخِذِینَ عَنِ اللَّهِ أَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُنْجِیَهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ مَا رَأَیْتُ شَیْئاً هُوَ أَضَرُّ لِدِینِ الْمُسْلِمِ مِنَ الشُّحِّ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که خدا را شناخت از او می‌ترسد و هر که از خدا بترسد ترس از خدا او را به عمل به طاعت خدا و مؤدب شدن به ادب الهی وامی دارد. پس مطیعین و ادب شدگان به ادب الهی و گرفتگان از خدا را بشارت ده که بر خدا حق است که آنها را از گمراهی های فتنه ها نجات دهد و برای دین مسلمان چیزی زیان‌بارتر از بخل ندیدم. (شُحّ= بخل شدید و بازداشتن همراه با حرص.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٤٠٠، ح ٧٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِذَا خِفْتَ الْخَالِقَ فَرَرْتَ إِلَیْهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر گاه از آفریدگار خود ترسیدى، به سوى او می گریزی.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفْ رَبَّکَ خَوْفاً یَشْغَلُکَ عَنْ رَجَائِهِ وَ ارْجُهْ رَجَاءَ مَنْ لَا یَأْمَنُ خَوْفَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس از پروردگار خود، ترسیدنى که به امید از او درآمیزد و به او امیدوار باش، امیدى که از ترس او ایمن نباشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧١٣
١٩- سن، المحاسن الْوَشَّاءُ عَنْ مُثَنَّى الْحَنَّاطِ عَنِ الثُّمَالِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ قَطْرَةِ دَمْعٍ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ یُقَطِّرُهَا الْعَبْدُ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ لَا یُرِیدُ بِهَا غَیْرَهُ وَ مَا جُرْعَةٌ یَتَجَرَّعُهَا عَبْدٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ جُرْعَةِ غَیْظٍ یَتَجَرَّعُهَا عَبْدٌ یُرَدِّدُهَا فِی قَلْبِهِ إِمَّا بِصَبْرٍ وَ إِمَّا بِحِلْمٍ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ قطره اى نزد خدا محبوبتر از قطره اشکى که فقط از ترس خداوند در دل شب فرو ریزد که غیر او را اراده نکرده باشد نیست و هیچ جرعه اى که بنده آن را فرو مى خورد، نزد خداوند، محبوب تر از جرعه خشمى نیست که چون در قلبش به جنبش درآید آن را با شکیبایى و یا با بردبارى فرو خورَد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٢، ح ١٩
٢٥- عُدَّةُ الدَّاعِی، رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ رَبِّی تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَبَّرَنِی فَقَالَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا أَدْرَکَ الْعَابِدُونَ دَرْکَ الْبُکَاءِ عِنْدِی شَیْئاً وَ إِنِّی لَأَبْنِی لَهُمْ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى قَصْراً لَا یُشَارِکُهُمْ فِیهِ غَیْرُهُمْ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خداوند به من خبر داد و فرمود: به عزت و جلالم سوگند، هیچ کدام از اعمال در نزد من ارزششان بیشتر از گریه کردن از خوف من نمى‌باشد و من براى چنین اشخاص در رفیع اعلا، قصرى بنا مى‌کنم که هیچ کدام غیر از گریه‌کنندگان به آن قصر راه ندارند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٣، ح ٢٥
٢٠٣٤١- ٩- وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى ع أَنَّهُ مَا تَقَرَّبَ إِلَیَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَتِی وَ مَا تَعَبَّدَ لِیَ الْمُتَعَبِّدُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِی وَ لَا تَزَیَّنَ لِیَ الْمُتَزَیِّنُونَ بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا عَمَّا یُهَمُّ الْغِنَى عَنْهُ فَقَالَ مُوسَى- یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ فَمَا أَثَبْتَهُمْ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ یَا مُوسَى أَمَّا الْمُتَقَرِّبُونَ لِی بِالْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَتِی فَهُمْ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى لَا یَشْرَکُهُمْ فِیهِ أَحَدٌ وَ أَمَّا الْمُتَعَبِّدُونَ لِی بِالْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِی فَإِنِّی أُفَتِّشُ النَّاسَ عَنْ أَعْمَالِهِمْ وَ لَا أُفَتِّشُهُمْ حَیَاءً مِنْهُمْ وَ أَمَّا الْمُتَزَیِّنُونَ لِی بِالزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا فَإِنِّی أُبِیحُهُمُ الْجَنَّةَ بِحَذَافِیرِهَا یَتَبَوَّءُونَ مِنْهَا حَیْثُ یَشَاءُونَ.
امام باقر علیه السلام فرمودند: از نجواهاى خداوند متعال با موسى علیه السلام در کوه طور این بود که: اى موسى! به قوم خود برسان که تقرّب جویان، با چیزى مانند گریستن از ترس من، به من نزدیک نشدند و متعبدان به چیزى مانند پرهیز از حرامهاى من مرا عبادت نکردند و زینت گران، به چیزى مانند بى اعتنایى به چیزهایى از دنیا که بدان نیاز ندارند، خویشتن را نیاراستند
موسى عرض کرد: اى گرامیترین گرامیان! چه چیز آنان را در این راه، استوار گرداند؟ فرمود: اى موسى! امّا آنان که با گریستن از ترس من جویاى تقرّب به من هستند، در ملأ اعلایند و هیچ کس در این [مرتبه] با آنان شریک نیست؛ اما آنانکه به واسطه باز ایستادن از ارتکاب حرامهاى من مرا بندگى نموده اند من در قیامت از آن شرم دارم که در مورد اعمالشان کنجکاوى و دقت به خرج دهم در حالى که اعمال همه مردم را به دقت وارسى خواهم کرد و اما آنانکه خود را به واسطه بی‌رغبتى به دنیا برایم آراسته اند تمامى بهشت را براى آنان مباح و روا مى سازم که در هر جاى بهشت خواستند جاى گیرند.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢٦، ح ٢٠٣٤١
٢٢- ین، کتاب حسین بن سعید و النوادر ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُوسَى ع إِنَّ عِبَادِی لَمْ یَتَقَرَّبُوا إِلَیَّ بِشَیْءٍ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا وَ الْوَرَعِ عَنِ الْمَعَاصِی وَ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَتِی فَقَالَ مُوسَى یَا رَبِّ فَمَا لِمَنْ صَنَعَ ذَلِکَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى أَمَّا الزَّاهِدُونَ فِی الدُّنْیَا فَأُحَکِّمُهُمْ فِی الْجَنَّةِ وَ أَمَّا الْمُتَوَرِّعُونَ عَنِ الْمَعَاصِی فَمَا أُحَاسِبُهُمْ وَ أَمَّا الْبَاکُونَ مِنْ خَشْیَتِی فَفِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى.
امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند عزوجل به موسى علیه السلام وحى فرمود: همانا بندگانم به من تقرب نجستند، به چیزى که محبوب تر باشد نزد من از سه خصلت: زهد در دنیا، پارسایى نسبت به گناهان و گریه از خوف من. موسى گفت: پروردگارا! هر که این کارها را به جا آورد، چه پاداشى دارد؟ خداوند فرمود: اى موسى! اما آنان که نسبت به دنیا زهد ورزند پس حکم می کنم که در بهشت باشند و اما کسانی که از نافرمانی هاى من بپرهیزند [در قیامت] محاسبه اشان نکنم و کسانی که از خوف من گریه کنند پس در بلندترین منازلند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٣، ح ٢٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَشْیَةُ اللَّهِ جِمَاعُ الْإِیمَانِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس از خدا کانون ایمان است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٧٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْخَوْفُ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الذُّنُوبِ وَ رَادِعُهَا عَنِ الْمَعَاصِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، در بند نمودن نفس از گناهان و باز دارنده آن از نافرمانیهاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ارْهَبْ تَحْذَرْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس تا کناره گیرى.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفِ اللَّهَ خَوْفَ مَنْ شَغَلَ بِالْفِکْرِ قَلْبَهُ فَإِنَّ الْخَوْفَ مَظَنَّةُ [مَطِیَّةُ] الْأَمْنِ وَ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الْمَعَاصِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس از خدا، مانند ترسیدن کسى که دل خود را با اندیشه مشغول سازد؛ پس ترس جایگاه امن است و مایه بازداشت نفس از نافرمانیها.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: رُبَّ مَخُوفٍ لَا تَحْذَرُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: چه بسیار ترسانى که کناره نمى گیرد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٢٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: احْذَرُوا مِنَ اللَّهِ کُنْهَ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ وَ اخشوهم [وَ اخْشَوْهُ] خَشْیَةً تَحْجُزُکُمْ عَمَّا یُسْخِطُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از خدا چنانکه باید بترسید، ترسى که شما را از خشم او نگاه دارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٢٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: یَنْبَغِی لِمَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ أَنْ لَا یُفَارِقَهُ الْحَذَرُ وَ النَّدَمُ خَوْفاً أَنْ تَزِلَّ بِهِ الْقَدَمُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: سزاوار است کسى که خود را شناخته، پرهیز و پشیمانى را از خود، از ترس این که مبادا بلغزد، جدا نکند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ أَدْلَجَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که بترسد، شب برخیزد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْبُکَاءُ مِنْ خِیفَةِ اللَّهِ لِلْبُعْدِ عَنِ اللَّهِ عِبَادَةُ الْعَارِفِینَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گریستن از ترس دورى از خدا، عبادت دانایان است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٢٩
عَنِ الصَّادِقِ أَنَّ مِنَ الْعِبَادَةِ شِدَّةَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ ثُمَّ تَلَا إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ. (فاطر: ٢٨)
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا از عبادت، شدت ترس از خداست؛ سپس فرمودند: «همانا تنها از میان بندگان او، دانشمندان خدا ترسند؛ خداوند توانا و آمرزنده است.» (سوره فاطر، آیه ٢٨)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٣٤٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ مِفْتَاحُ الرَّحْمَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گریستن از ترس خدا، کلید رحمت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٣١
٢٩- المجالس للمفید ابْنُ قُولَوَیْهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا اغْرَوْرَقَتْ عَیْنٌ بِمَائِهَا مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهَا عَلَى النَّارِ وَ لَا فَاضَتْ دَمْعَةٌ عَلَى خَدِّ صَاحِبِهَا فَرَهِقَ وَجْهَهُ قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ مِنْ أَعْمَالِ الْخَیْرِ إِلَّا وَ لَهُ وَزْنٌ وَ أَجْرٌ إِلَّا الدَّمْعَةَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یُطْفِئُ بِالْقَطْرَةِ مِنْهَا بِحَاراً مِنْ نَارٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ إِنَّ الْبَاکِیَ لَیَبْکِی مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ فِی أُمَّةٍ فَیَرْحَمُ اللَّهُ تِلْکَ الْأُمَّةَ بِبُکَاءِ ذَلِکَ الْمُؤْمِنِ فِیهَا.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هیچ چشمى نیست که از ترس خدا اشک در آن حلقه زند جز اینکه خداوند تمام آن بدن را بر آتش حرام سازد؛ و قطره اشکى نیست که بر گونه صاحبش بچکد و در عین حال آن چهره را روز قیامت گرد خوارى و پریشانى فرا گیرد؛ و هر کارى از کارها خیر وزن و یا اجرى دارد جز اشکى که از ترس خدا سرازیر شود، که همانا خداوند به قطره‌اى از آن دریاهائى از آتش را در روز قیامت خاموش کند؛ و بسا در میان امّتى یک نفر از ترس خدا مى‌گرید و خداوند بسبب گریه آن یک مؤمن به تمام آن امّت رحم مى‌نماید.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٥، ح ٢٩
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ إِبْرَاهِیمَ النَّبِیَّ ع قَالَ إِلَهِی مَا لِعَبْدٍ بَلَّ وَجْهَهُ بِالدُّمُوعِ مِنْ مَخَافَتِکَ قَالَ جَزَاؤُهُ مَغْفِرَتِی وَ رِضْوَانِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام باقر علیه السلام فرمودند: همانا حضرت ابراهیم نبى (علیه السلام) عرض کرد: خداوندا، براى بنده اى که رخسارش در اثر ترس از تو، تر شده چه پاداشى است؟ خداوند متعال فرمود: پاداش او، مغفرت من و رضوان من در روز قیامت است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٤
٧٣- کِتَابُ زَیْدٍ النَّرْسِیِّ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَهُ وَ مَنْ خَافَ اللَّهَ حَثَّهُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ وَ الْأَخْذِ بِتَأْدِیبِهِ فَبَشِّرِ الْمُطِیعِینَ الْمُتَأَدِّبِینَ بِأَدَبِ اللَّهِ وَ الْآخِذِینَ عَنِ اللَّهِ أَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُنْجِیَهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ مَا رَأَیْتُ شَیْئاً هُوَ أَضَرُّ لِدِینِ الْمُسْلِمِ مِنَ الشُّحِّ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که خدا را شناخت از او می‌ترسد و هر که از خدا بترسد ترس از خدا او را به عمل به طاعت خدا و مؤدب شدن به ادب الهی وامی دارد. پس مطیعین و ادب شدگان به ادب الهی و گرفتگان از خدا را بشارت ده که بر خدا حق است که آنها را از گمراهی های فتنه ها نجات دهد و برای دین مسلمان چیزی زیان‌بارتر از بخل ندیدم. (شُحّ= بخل شدید و بازداشتن همراه با حرص.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٤٠٠، ح ٧٣
٢٠٣٤١- ٩- وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ بِهِ مُوسَى ع أَنَّهُ مَا تَقَرَّبَ إِلَیَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَتِی وَ مَا تَعَبَّدَ لِیَ الْمُتَعَبِّدُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِی وَ لَا تَزَیَّنَ لِیَ الْمُتَزَیِّنُونَ بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا عَمَّا یُهَمُّ الْغِنَى عَنْهُ فَقَالَ مُوسَى- یَا أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ فَمَا أَثَبْتَهُمْ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ یَا مُوسَى أَمَّا الْمُتَقَرِّبُونَ لِی بِالْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَتِی فَهُمْ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى لَا یَشْرَکُهُمْ فِیهِ أَحَدٌ وَ أَمَّا الْمُتَعَبِّدُونَ لِی بِالْوَرَعِ عَنْ مَحَارِمِی فَإِنِّی أُفَتِّشُ النَّاسَ عَنْ أَعْمَالِهِمْ وَ لَا أُفَتِّشُهُمْ حَیَاءً مِنْهُمْ وَ أَمَّا الْمُتَزَیِّنُونَ لِی بِالزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا فَإِنِّی أُبِیحُهُمُ الْجَنَّةَ بِحَذَافِیرِهَا یَتَبَوَّءُونَ مِنْهَا حَیْثُ یَشَاءُونَ.
امام باقر علیه السلام فرمودند: از نجواهاى خداوند متعال با موسى علیه السلام در کوه طور این بود که: اى موسى! به قوم خود برسان که تقرّب جویان، با چیزى مانند گریستن از ترس من، به من نزدیک نشدند و متعبدان به چیزى مانند پرهیز از حرامهاى من مرا عبادت نکردند و زینت گران، به چیزى مانند بى اعتنایى به چیزهایى از دنیا که بدان نیاز ندارند، خویشتن را نیاراستند
موسى عرض کرد: اى گرامیترین گرامیان! چه چیز آنان را در این راه، استوار گرداند؟ فرمود: اى موسى! امّا آنان که با گریستن از ترس من جویاى تقرّب به من هستند، در ملأ اعلایند و هیچ کس در این [مرتبه] با آنان شریک نیست؛ اما آنانکه به واسطه باز ایستادن از ارتکاب حرامهاى من مرا بندگى نموده اند من در قیامت از آن شرم دارم که در مورد اعمالشان کنجکاوى و دقت به خرج دهم در حالى که اعمال همه مردم را به دقت وارسى خواهم کرد و اما آنانکه خود را به واسطه بی‌رغبتى به دنیا برایم آراسته اند تمامى بهشت را براى آنان مباح و روا مى سازم که در هر جاى بهشت خواستند جاى گیرند.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢٦، ح ٢٠٣٤١
٢٥- عُدَّةُ الدَّاعِی، رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ رَبِّی تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَبَّرَنِی فَقَالَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی مَا أَدْرَکَ الْعَابِدُونَ دَرْکَ الْبُکَاءِ عِنْدِی شَیْئاً وَ إِنِّی لَأَبْنِی لَهُمْ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى قَصْراً لَا یُشَارِکُهُمْ فِیهِ غَیْرُهُمْ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خداوند به من خبر داد و فرمود: به عزت و جلالم سوگند، هیچ کدام از اعمال در نزد من ارزششان بیشتر از گریه کردن از خوف من نمى‌باشد و من براى چنین اشخاص در رفیع اعلا، قصرى بنا مى‌کنم که هیچ کدام غیر از گریه‌کنندگان به آن قصر راه ندارند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٣، ح ٢٥
٦- ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مُوسَى ع أَنَّ عِبَادِی لَمْ یَتَقَرَّبُوا إِلَیَّ بِشَیْءٍ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ قَالَ مُوسَى یَا رَبِّ وَ مَا هُنَّ قَالَ یَا مُوسَى الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا وَ الْوَرَعُ عَنِ الْمَعَاصِی وَ الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَتِی قَالَ مُوسَى یَا رَبِّ فَمَا لِمَنْ صَنَعَ ذَا فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا مُوسَى أَمَّا الزَّاهِدُونَ فِی الدُّنْیَا فَفِی الْجَنَّةِ وَ أَمَّا الْبَکَّاءُونَ مِنْ خَشْیَتِی فَفِی الرَّفِیعِ الْأَعْلَى لَا یُشَارِکُهُمْ أَحَدٌ وَ أَمَّا الْوَرِعُونَ عَنْ مَعَاصِیَّ فَإِنِّی أُفَتِّشُ النَّاسَ وَ لَا أُفَتِّشُهُمْ.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: خداى عز و جل بموسى علیه السلام وحى فرمود: که همانا بندگان من بمن تقرب نجستند بچیزى که محبوبتر باشد نزد من از سه خصلت، موسى عرضکرد: پروردگارا آنها کدام است؟ فرمود: زهد در باره دنیا (و بىاعتنائى بدان) و ورع (و پارسائى) از نافرمانیها و معاصى و گریه از ترس من. موسى عرضکرد: پروردگارا هر که اینها را بجا آورد چه پاداشى دارد؟ خداى عز و جل بموسى وحى کرد: اى موسى اما آنان که در باره دنیا زهد ورزیدند در بهشت باشند و اما آنان که از ترس من گریه کنند در بلندترین منازلند و احدى در آن منازل با آنها شریک نباشد و اما آنها که از نافرمانیهاى من بپرهیزند پس من که همه مردم را (در روز قیامت) بازرسى و تفتیش کنم آنها را بازرسى و تفتیش نکنم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٨٢، ح ٦
١٣- تم، فلاح السائل رَوَى صَاحِبُ کِتَابِ زُهْدِ مَوْلَانَا عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَبَّةَ الْعُرَنِیِّ قَالَ: بَیْنَا أَنَا وَ نَوْفٌ نَائِمَیْنِ فِی رَحَبَةِ الْقَصْرِ إِذْ نَحْنُ بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی بَقِیَّةٍ مِنَ اللَّیْلِ وَاضِعاً یَدَهُ عَلَى الْحَائِطِ شَبِیهَ الْوَالِهِ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلَى آخِرِ الْآیَةِ قَالَ ثُمَّ جَعَلَ یَقْرَأُ هَذِهِ الْآیَاتِ وَ یَمُرُّ شِبْهَ الطَّائِرِ عَقْلُهُ فَقَالَ لِی أَ رَاقِدٌ أَنْتَ یَا حَبَّةُ أَمْ رَامِقٌ قَالَ قُلْتُ رَامِقٌ هَذَا أَنْتَ تَعْمَلُ هَذَا الْعَمَلَ فَکَیْفَ نَحْنُ فَأَرْخَى عَیْنَیْهِ فَبَکَى ثُمَّ قَالَ لِی یَا حَبَّةُ إِنَّ لِلَّهِ مَوْقِفاً وَ لَنَا بَیْنَ یَدَیْهِ مَوْقِفاً لَا یَخْفَى عَلَیْهِ شَیْءٌ مِنْ أَعْمَالِنَا یَا حَبَّةُ إِنَّ اللَّهَ أَقْرَبُ إِلَیَّ وَ إِلَیْکَ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا حَبَّةُ إِنَّهُ لَنْ یَحْجُبَنِی وَ لَا إِیَّاکَ عَنِ اللَّهِ شَیْءٌ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَ رَاقِدٌ أَنْتَ یَا نَوْفُ قَالَ قَالَ لَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا أَنَا بِرَاقِدٍ وَ لَقَدْ أَطَلْتُ بُکَائِی هَذِهِ اللَّیْلَةَ فَقَالَ یَا نَوْفُ إِنْ طَالَ بُکَاؤُکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ تَعَالَى قَرَّتْ عَیْنَاکَ غَداً بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْس مِنْ قَطْرَةٍ قَطَرَتْ مِنْ عَیْنِ رَجُلٍ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ إِلَّا أَطْفَأَتْ بِحَاراً مِنَ النِّیرَانِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ رَجُلٍ أَعْظَمَ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رَجُلٍ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ مَنْ أَحَبَّ فِی اللَّهِ لَمْ یَسْتَأْثِرْ عَلَى مَحَبَّتِهِ وَ مَنْ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ لَمْ یَنَلْ بِبُغْضِهِ خَیْراً عِنْدَ ذَلِکَ اسْتَکْمَلْتُمْ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ ثُمَّ وَعَظَهُمَا وَ ذَکَّرَهُمَا وَ قَالَ فِی أَوَاخِرِهِ فَکُونُوا مِنَ اللَّهِ عَلَى حَذَرٍ فَقَدْ أَنْذَرْتُکُمَا ثُمَّ جَعَلَ یَمُرُّ وَ هُوَ یَقُولُ لَیْتَ شِعْرِی فِی غَفَلَاتِی أَ مُعْرِضٌ أَنْتَ عَنِّی أَمْ نَاظِرٌ إِلَیَّ وَ لَیْتَ شِعْرِی فِی طُولِ مَنَامِی وَ قِلَّةِ شُکْرِی فِی نِعَمِکَ عَلَیَّ مَا حَالِی قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا زَالَ فِی هَذَا الْحَالِ حَتَّى طَلَعَ الْفَجْرُ.
حبّه عرنی می‌گوید: یکبار من و نوف در محوطه قصر [ظاهرا منظورشان مسجد کوفه است که دارالاماره امیرالمومنین ع هم بوده] خوابیده بودیم، ناگهان در اواخر شب امیر المؤمنین علیه السّلام را دیدیم که مانند شخص واله و سرگشته دست خویش را بر دیوار گذاشته و این آیه را تا آخر تلاوت میفرمود: که «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ …» حضرت این آیات را میخواند و بسان شخص عقل پریده میگذشت. تا اینکه فرمود: ای حبّه، آیا خوابیدهای یا بیداری؟
عرض کردم: بیدارم. شما که چنین میکنید، پس ما چه کنیم؟
حضرت چشمانش پر از اشک شد و گریست. سپس فرمود: ای حبّه، خداوند را موقفی است و ما در آن موقف در پیشگاه او خواهیم ایستاد و هیچ کدام از اعمال ما بر او پوشیده نماند. ای حبّه، خداوند به تو و من از رگ گردن نزدیکتر است. ای حبّه، هیچ چیز نمیتواند من و تو را از دید خداوند محجوب دارد.
حبه می‌گوید: سپس حضرت فرمود: ای نوف، آیا خوابیدهای؟
عرض کرد: نه یا امیر المؤمنین، نخوابیده‌ام و امشب بسیار گریستم.
حضرت فرمود: ای نوف، اگر در این شب از خوف خداوند عزّ و جلّ بسیار گریستی، فردای قیامت در پیشگاه خداوند عزّ و جلّ چشمانت روشن خواهد شد. ای نوف، هیچ قطرهای از چشم انسان به خاطر ترس از خشیت خدا به زمین نمیریزد، مگر اینکه دریاهایی از آتش را خاموش میسازد. ای نوف، هیچ کس مقام و منزلتش عظیمتر نیست از کسی که از خشیت خدا بگرید و حب فی الله و بغض فی الله داشته باشد. ای نوف، هر کس حب فی الله داشته باشد هیچ کس را بر محبّت او مقدّم نخواهد داشت و هر کس بغض فی الله داشته باشد، خیری به دشمنان خویش نمیرساند. اینجاست که به حقایق ایمان کاملا نایل خواهید شد.
سپس حضرت آن دو را پند و اندرز داد و موعظه نمود و در اواخر گفتارش فرمود: پس از خداوند بیم داشته باشید، که من شما را بیم دادم. سپس در حالی که راهش را در پیش گرفت فرمود: ای کاش میدانستم که در حال غفلتهایم آیا از من روی گردانی، یا به من مینگری؟ و ای کاش میدانستم که در خواب طولانی و شکر و سپاس اندکم در برابر نعمتهایت، حالم چگونه است؟
حبّه می‌گوید: به خدا سوگند، حضرت پیوسته بر این حال بود تا اینکه سپیده دم طلوع کرد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٤١، ص ٢٣، ح ١٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْخَوْفُ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الذُّنُوبِ وَ رَادِعُهَا عَنِ الْمَعَاصِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، در بند نمودن نفس از گناهان و باز دارنده آن از نافرمانیهاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: نِعْمَ الْحَاجِزُ عَنِ الْمَعَاصِی الْخَوْفُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، بازدارنده خوبى از گناهان است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٩٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ یُنِیرُ الْقَلْبَ وَ یَعْصِمُ مِنْ مُعَاوَدَةِ الذَّنْبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گریستن از ترس خدا، دل را روشن و از بازگشت به گناه نگاه مى دارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٣٠
قَالَ سَیِّدُ الْعَابِدِینَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع لَیْسَ الْخَوْفُ خَوْفَ مَنْ بَکَى وَ جَرَتْ دُمُوعُهُ مَا لَمْ یَکُنْ لَهُ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ إِنَّمَا ذَلِکَ خَوْفٌ کَاذِبٌ.
سید العابدین على بن الحسین علیه السّلام فرمود: خوف این نیست که کسى گریه کند و اشک بریزد، اما ورعى که او را از گناهان دور کند، در وى نباشد، این خوف دروغ است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٥
١- عَنْ دَاوُدَ بْنِ کَثِیرٍ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ قَالَ مَنْ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَرَاهُ وَ یَسْمَعُ مَا یَقُولُهُ وَ یَفْعَلُهُ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ فَیَحْجُزُهُ ذَلِکَ عَنِ الْقَبِیحِ مِنَ الْأَعْمَالِ فَذَلِکَ الَّذِی خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى.
امام صادق علیه السلام درباره آیه «و براى آن که از مقام پروردگار خویش بترسد دو بهشت است.» فرمود: کسى که بداند خداوند او را مى بیند و گفته هایش را مى شنود و هر کار خوب و بدى بکند، خدا از آن آگاه است و بدین سبب از زشت کارى باز ایستد، او همان کسى است که از مقام پروردگار خویش ترسیده و نفْس را از هوى و هوس باز داشته است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٨٠، ح ١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: بِالْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ تُمَحَّصُ الذُّنُوبُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: با گریه از ترس خدا، گناهان پاک مى شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٣٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: بُکَاءُ الْعَبْدِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ یُمَحِّصُ ذُنُوبَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گریه بنده از ترس خدا، گناهان او را پاک گرداند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٣٣
٢٠٣٢٨- قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع: مَنْ خَلَا بِذَنْبٍ فَرَاقَبَ اللَّهَ تَعَالَى فِیهِ وَ اسْتَحْیَا مِنَ الْحَفَظَةِ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ وَ إِنْ کَانَتْ مِثْلَ ذُنُوبِ الثَّقَلَیْنِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسى که بقصد ارتکاب گناهى خلوت گزیند، پس در آن حال خداى تعالى را مشرف و مطّلع بر خویشتن بیابد و از فرشتگان حافظ و مراقب خود حیا کند و آن گناه را واگذارد خداوند عزّ و جلّ همگى گناهانش را اگر چه برابر با گناه ثقلین باشد براى او مى‌آمرزد. (ثقلین= جنّ و انس)
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢١، ح ٢٠٣٢٨
عَنِ النَّبِیِّ (ص): إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُ الْعَبْدِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ تَحَاتَّتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ کَمَا تَتَحَاتُّ عَنِ الشَّجَرَةِ الْیَابِسَةِ وَرَقُهَا.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هنگامی‌که بنده‌ای از خوف خدا لرزه بر اندامش افتد تمام گناهانش همانند ریزش برگ‌های یک درخت خشکیده فرو می‌ریزد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٣٤٦
٧٣- کِتَابُ زَیْدٍ النَّرْسِیِّ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَهُ وَ مَنْ خَافَ اللَّهَ حَثَّهُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعَمَلِ بِطَاعَتِهِ وَ الْأَخْذِ بِتَأْدِیبِهِ فَبَشِّرِ الْمُطِیعِینَ الْمُتَأَدِّبِینَ بِأَدَبِ اللَّهِ وَ الْآخِذِینَ عَنِ اللَّهِ أَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُنْجِیَهُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ وَ مَا رَأَیْتُ شَیْئاً هُوَ أَضَرُّ لِدِینِ الْمُسْلِمِ مِنَ الشُّحِّ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که خدا را شناخت از او می‌ترسد و هر که از خدا بترسد ترس از خدا او را به عمل به طاعت خدا و مؤدب شدن به ادب الهی وامی دارد. پس مطیعین و ادب شدگان به ادب الهی و گرفتگان از خدا را بشارت ده که بر خدا حق است که آنها را از گمراهی های فتنه ها نجات دهد و برای دین مسلمان چیزی زیان‌بارتر از بخل ندیدم. (شُحّ= بخل شدید و بازداشتن همراه با حرص.)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٤٠٠، ح ٧٣
٢٧٧٢٨- ١- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ سُلَیْمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ بِشْرٍ عَنْ سَالِمٍ الْأَفْطَسِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِیجَ وَ لْیَبْدَأْ بِالْإِنَاثِ قَبْلَ الذُّکُورِ فَإِنَّ مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَکَأَنَّمَا أَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ- وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَیْنِ ابْنٍ فَکَأَنَّمَا بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ مَنْ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ جَنَّاتِ النَّعِیمِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که ببازار رود و چیز مرغوبى بخرد و بارمغان براى خانواده خویش برد مانند کسى باشد که صدقه براى محتاجان بدوش کشیده باشد و (بهتر است) دختران را بر پسران مقدّم دارد، زیرا هر کس دخترى را خوشحال کند، چنان باشد که یکتن از فرزندان اسماعیل علیه السّلام را از قید بردگى آزاد نموده باشد و هر کس دیده فرزندش را روشن سازد چنان باشد که از خوف خدا گریسته و هر کس از خوف خدا گریان باشد خداوند او را ببهشت پر نعمت خویش داخل خواهد ساخت.
وسائل الشیعة، ج ٢١، ص ٥١٤، ح ٢٧٧٢٨
٣- لی، الأمالی للصدوق فِی خَبَرِ الْمَنَاهِی قَالَ النَّبِیُّ ص أَلَا وَ مَنْ ذَرَفَتْ عَیْنَاهُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ کَانَ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ قَطَرَتْ مِنْ دُمُوعِهِ قَصْرٌ فِی الْجَنَّةِ مُکَلَّلًا بِالدُّرِّ وَ الْجَوْهَرِ فِیهِ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بدانید که هر که چشمانش از ترس خدا اشک ریزد در برابر هر قطره اشک او کاخى آذین بسته به مروارید و گوهر در بهشت به او دهند. در آن کاخ چیزهایى است که هیچ چشمى ندیده هیچ گوشى نشنیده و بر دل هیچ بشرى خطور نکرده است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٢٨، ح ٣
٤- عَنِ الرِّضَا ع عَنْ أَبِیهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ الرَّجُلَ لَیَکُونُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْجَنَّةِ أَکْثَرُ مِمَّا بَیْنَ الثَّرَى وَ الْعَرْشِ لِکَثْرَةِ ذُنُوبِهِ فَمَا هُوَ إِلَّا أَنْ یَبْکِیَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَدَماً عَلَیْهَا حَتَّى یَصِیرَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا أَقْرَبُ مِنْ جَفْنِهِ إِلَى مُقْلَتِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا میان یک نفر و بهشت فاصله ای به اندازه زمین تا عرش است و آن به خاطر گناهانِ زیاد اوست. پس او از خشیت خدا و بر اثر پشیمانی بر گناهانش می گرید تا اینکه فاصله ای بین او و بهشت جز به اندازه فاصله سفیدی و سیاهی چشم باقی نمی ماند.
عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ٢، ص ٣، ح ٤
وَ رَوَى مُعَاوِیَةُ بْنُ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ فِی وَصِیَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ یَا عَلِیُّ أُوصِیکَ فِی نَفْسِکَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ وَ عَدَّ خِصَالًا وَ الرَّابِعَةُ کَثْرَةُ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْنَى لَکَ بِکُلِّ دَمْعَةٍ أَلْفُ بَیْتٍ فِی الْجَنَّةِ.
رسول خدا به امام علی علیه السّلام فرمودند یا على توصیه می کنم تو را به خصلتهایی، پس حفظ کن آنها را سپس فرمود خدایا یاری کن او را و خصلتها را شمردند ... و چهارم بسیاری گریه از ترس خدای عزوجل زیرا ساخته می شود برای تو به شماره هر دانه اشک هزار خانه در بهشت.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٤
فِی خُطْبَةِ الْوَدَاعِ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَنْ ذَرَفَتْ عَیْنَاهُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ کَانَ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ مِنْ دُمُوعِهِ مِثْلُ جَبَلِ أُحُدٍ یَکُونُ فِی مِیزَانِهِ مِنَ الْأَجْرِ وَ کَانَ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَةٍ عَیْنٌ فِی الْجَنَّةِ عَلَى حَافَتَیْهَا مِنَ الْمَدَائِنِ وَ الْقُصُورِ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در خطبه وداع فرمودند: و کسى که دیدگانش از ترس خدا اشکش روان شود، براى هر قطره اشکش پاداش مثل کوه احد در میزان عملش خواهد بود؛ و براى هر قطره آن چشمه اى در بهشت عطا مى شود که بر دو طرف آن شهرها و قصرها و چیزهایى است که نه چشمى آنها را دیده و نه گوشى شنیده و نه به قلب احدى خطور کرده است
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٤
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ إِبْرَاهِیمَ النَّبِیَّ ع قَالَ إِلَهِی مَا لِعَبْدٍ بَلَّ وَجْهَهُ بِالدُّمُوعِ مِنْ مَخَافَتِکَ قَالَ جَزَاؤُهُ مَغْفِرَتِی وَ رِضْوَانِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
امام باقر علیه السلام فرمودند: همانا حضرت ابراهیم نبى (علیه السلام) عرض کرد: خداوندا، براى بنده اى که رخسارش در اثر ترس از تو، تر شده چه پاداشى است؟ خداوند متعال فرمود: پاداش او، مغفرت من و رضوان من در روز قیامت است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٤
١- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ عَجْلَانَ أَبِی صَالِحٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ شَرِبَ الْمُسْکِرَ حَتَّى یَفْنَى عُمُرُهُ کَانَ کَمَنْ عَبَدَ الْأَوْثَانَ وَ مَنْ تَرَکَ مُسْکِراً مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ سَقَاهُ مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هرکه عمر خود را در نوشیدن ماده مست‌کننده سپرى کند مانند کسى است که بت پرستیده است و کسى که ماده مست‌کننده را از بیم خداوند ترک کند، خداوند او را به بهشت وارد خواهد کرد و از «رحیق مختوم» خواهد نوشاند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٦، ص ٤٠٤، ح ١
٣٣- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع أَنْ قَالَ یَا عَلِیُّ أُوصِیکَ فِی نَفْسِکَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا عَنِّی ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ أَمَّا الْأُولَى فَالصِّدْقُ وَ لَا تَخْرُجَنَّ مِنْ فِیکَ کَذِبَةٌ أَبَداً وَ الثَّانِیَةُ الْوَرَعُ وَ لَا تَجْتَرِئْ عَلَى خِیَانَةٍ أَبَداً وَ الثَّالِثَةُ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ ذِکْرُهُ کَأَنَّکَ تَرَاهُ وَ الرَّابِعَةُ کَثْرَةُ الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ یُبْنَى لَکَ بِکُلِّ دَمْعَةٍ أَلْفُ بَیْتٍ فِی الْجَنَّةِ وَ الْخَامِسَةُ بَذْلُکَ مَالَکَ وَ دَمَکَ دُونَ دِینِکَ وَ السَّادِسَةُ الْأَخْذُ بِسُنَّتِی فِی صَلَاتِی وَ صَوْمِی وَ صَدَقَتِی أَمَّا الصَّلَاةُ فَالْخَمْسُونَ رَکْعَةً وَ أَمَّا الصِّیَامُ فَثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ- الْخَمِیسُ فِی أَوَّلِهِ وَ الْأَرْبِعَاءُ فِی وَسَطِهِ وَ الْخَمِیسُ فِی آخِرِهِ وَ أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَکَ حَتَّى تَقُولَ قَدْ أَسْرَفْتُ وَ لَمْ تُسْرِفْ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ الزَّوَالِ وَ عَلَیْکَ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ عَلَى کُلِّ حَالٍ وَ عَلَیْکَ بِرَفْعِ یَدَیْکَ فِی صَلَاتِکَ وَ تَقْلِیبِهِمَا وَ عَلَیْکَ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ وُضُوءٍ وَ عَلَیْکَ بِمَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ فَارْکَبْهَا وَ مَسَاوِی الْأَخْلَاقِ فَاجْتَنِبْهَا فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَا تَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَکَ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: در وصیّت پیامبر به على علیه السّلام آمده است که فرمود: اى على! تو را درباره خودت به چند خصلت سفارش مى‌کنم که آنها را از من داشته باش، سپس فرمود: خدایا او را یارى کن. نخست: راستى کن و هرگز دروغى از دهانت برون نشود. دوم: پاکدامنى در پیش گیر و هرگز جسارت خیانت میاب. سوم: از خداوند بهراس گویى که او را مى‌بینى. چهارم: بسیار گریه کن از ترس خدا که براى هر قطره اشک تو هزار خانه در فردوس برپا شود. پنجم: مال و جانت را در راه دینت نثار کن. ششم: در نماز خواندن و روزه گرفتن و پرداخت صدقه و زکات به سنّت من عمل کن.
امّا نماز در شبانه روز پنجاه رکعت است و روزه ماهانه سه روز: پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه وسط ماه و صدقه به اندازهاى که مىتوانى تا جایى که بگویند اسراف کردى و تو اسراف در صدقه نکنى. بر تو باد نماز شب و نماز زوال ظهر و بر تو باد نماز زوال ظهر و بر تو باد نماز زوال ظهر و بر تو باد تلاوت قرآن در هر حالى که هستى. دو دستت را در نماز بلند کن [در حال اللَّه اکبر گفتن] و بر تو باد مسواک هنگام هر وضو و بر تو باد اخلاق نیکویى که به کار بندى؛ و از اخلاق بد بپرهیز که اگر چنین نکنى جز خویش را نکوهش مکن.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٧٩، ح ٣٣
٨٧٧٣- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: أَنَّ بَیْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ عَقَبَةً لَا یَجُوزُهَا إِلَّا الْبَکَّاءُونَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بین بهشت و جهنم گردنه‌اى است که جز گریه‌کنندگان از ترس خدا، از آن عبور نمى‌کنند.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ٧٦، ح ٨٧٧٣
١٢- ل، الخصال الْمُظَفَّرُ الْعَلَوِیُّ عَنِ ابْنِ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِشْکِیبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنِ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ کُهَیْلٍ رَفَعَهُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَبْعَةٌ فِی ظِلِّ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّهُ إِمَامٌ عَادِلٌ وَ شَابٌّ نَشَأَ فِی عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجُلٌ تَصَدَّقَ بِیَمِینِهِ فَأَخْفَاهُ عَنْ شِمَالِهِ وَ رَجُلٌ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَالِیاً فَفَاضَتْ عَیْنَاهُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ رَجُلٌ لَقِیَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فَقَالَ إِنِّی لَأُحِبُّکَ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَجُلٌ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ فِی نِیَّتِهِ أَنْ یَرْجِعَ إِلَیْهِ وَ رَجُلٌ دَعَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ جَمَالٍ إِلَى نَفْسِهَا فَقَالَ إِنِّی أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِینَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خدای عز و جل هفت گروه را در سایه عرش خود جای دهد روزی که سایه ای جز آن سایه نیست: ١- پیشوای دادگر. ٢- جوانی که در عبادت و پرستش خدای عز و جل رشد کرده. ٣- مردیکه صدقه ای بدهد و آن را چنان به پنهانی دهد که دست چپش از آنچه بدست راست صدقه میدهد خبردار نشود. ٤- مردیکه در جای خلوت بیاد خدای عز و جل بیفتد و از ترس خدای عز و جل اشک از دیدگانش جاری شود. ٥- مردی که برادر مومنش را ملاقات کند و گوید همانا من تو را برای خدای عزوجل دوست دارم. ٦- مردیکه چون از مسجد بیرون رود و در نیتش باشد که به آن بازگردد (دلش در بند آن است). ٧- مردیکه زنی زیبا او را دعوت کند و [در پاسخ او] بگوید که من از خداوند، پروردگار جهانیان میترسم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٠، ح ١٢
٢٠- ین، کتاب حسین بن سعید و النوادر فَضَالَةُ عَنْ أَبَانٍ عَنْ غَیْلَانَ یَرْفَعُهُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا مِنْ عَیْنٍ اغْرَوْرَقَتْ فِی مَائِهَا مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ إِلَّا حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَى النَّارِ فَإِنْ سَالَتْ دُمُوعُهَا عَلَى خَدِّ صَاحِبِهَا لَمْ یَرْهَقْ وَجْهَهُ قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ إِلَّا وَ لَهُ کَیْلٌ إِلَّا الدُّمُوعَ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ مِنْهَا تُطْفِئُ الْبِحَارَ مِنَ النَّارِ وَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا بَکَى فِی أُمَّةٍ فَقَطَرَتْ مِنْهُ دَمْعَةٌ لَرُحِمُوا بِبُکَائِهِ وَ عُفِیَ عَنْهُمْ.
امام باقر علیه السلام فرمودند: چشمى نیست که از خشیت و ترس خداوند اشک در آن حلقه زند مگر آن که خداوند متعال بر آتش حرامش گرداند؛ و اگر اشک بر گونه‌هایش جارى شود، (در قیامت) پشیمانى و خوارى نبیند.
و هر چیزى داراى اندازه و مقدار است، مگر اشک چشم. همانا قطره‌اى از آن دریایى از آتش را خاموش مى‌کند.
چنانچه مردى در میان امتی بگرید و قطره اشکى از چشم او جارى شود، همه آن افراد به خاطر گریه او مورد رحمت قرار مى‌گیرند و بخشیده مى‌شوند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٢، ح ٢٠
٨٧٧١- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً نَصَبَ فِی قَلْبِهِ نَائِحَةً مِنَ الْحُزْنِ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ کُلَّ قَلْبٍ حَزِینٍ وَ إِنَّهُ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مَنْ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ حَتَّى یَعُودَ اللَّبَنُ إِلَى الضَّرْعِ وَ إِذَا أَبْغَضَ اللَّهُ عَبْداً جَعَلَ فِی قَلْبِهِ مِزْمَاراً مِنَ الضَّحِکِ وَ إِنَّ الضَّحِکَ یُمِیتُ الْقَلْبَ وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: وقتى خدا بنده‌اى را دوست داشته باشد در قلبش نوحه‌گرى از غم مى‌گذارد، زیرا خداى تعالى هر قلب حزین را دوست دارد و خداى تعالى کسى را که از ترس خدا گریسته باشد داخل آتش نمى‌سازد مگر آنکه شیر به پستان باز گردد (یعنى به فرض محال) و غبار مجاهد در راه خدا و دود آتش جهنم در دماغ مؤمن با هم جمع نمى‌شود. وقتى خدا از بنده‌اى بدش بیاید نى‌لبکى از خنده در قلبش مى‌گذارد تا آنکه قلب را بمیراند و خداى تعالى خوشحالان را دوست ندارد.
وسائل الشیعة، ج ٧، ص ٧٦، ح ٨٧٧١
١- الأمالی للصدوق عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ: لَمَّا کَلَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ ع قَالَ مُوسَى إِلَهِی مَا جَزَاءُ مَنْ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ مِنْ خَشْیَتِکَ قَالَ یَا مُوسَى أَقِی وَجْهَهُ مِنْ حَرِّ النَّارِ وَ أُومِنُهُ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ.
امام هادی علیه السّلام فرمودند: موسى (علیه السّلام) عرضه داشت: پروردگارا! پاداش کسى که از بیم تو بگرید و چشمش اشک بریزد چیست؟ فرمود: اى موسى! چهره‌اش را از سوزش آتش رستاخیز محفوظ و او را از بیم بزرگ در امان مى‌دارم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٢٨، ح ١
١٣- قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ... یَا نَوْفُ إِنْ طَالَ بُکَاؤُکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ تَعَالَى قَرَّتْ عَیْنَاکَ غَداً بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْس مِنْ قَطْرَةٍ قَطَرَتْ مِنْ عَیْنِ رَجُلٍ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ إِلَّا أَطْفَأَتْ بِحَاراً مِنَ النِّیرَانِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ رَجُلٍ أَعْظَمَ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رَجُلٍ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ مَنْ أَحَبَّ فِی اللَّهِ لَمْ یَسْتَأْثِرْ عَلَى مَحَبَّتِهِ وَ مَنْ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ لَمْ یَنَلْ بِبُغْضِهِ خَیْراً عِنْدَ ذَلِکَ اسْتَکْمَلْتُمْ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ ثُمَّ وَعَظَهُمَا وَ ذَکَّرَهُمَا وَ قَالَ فِی أَوَاخِرِهِ فَکُونُوا مِنَ اللَّهِ عَلَى حَذَرٍ فَقَدْ أَنْذَرْتُکُمَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: ... ای نوف، اگر در این شب از خوف خداوند عزّ و جلّ بسیار گریستی، فردای قیامت در پیشگاه خداوند عزّ و جلّ چشمانت روشن خواهد شد. ای نوف، هیچ قطرهای از چشم انسان به خاطر ترس از خشیت خدا به زمین نمیریزد، مگر اینکه دریاهایی از آتش را خاموش میسازد. ای نوف، هیچ کس مقام و منزلتش عظیمتر نیست از کسی که از خشیت خدا بگرید و حب فی الله و بغض فی الله داشته باشد. ای نوف، هر کس حب فی الله داشته باشد هیچ کس را بر محبّت او مقدّم نخواهد داشت و هر کس بغض فی الله داشته باشد، خیری به دشمنان خویش نمیرساند. اینجاست که به حقایق ایمان کاملا نایل خواهید شد.
سپس حضرت آن دو را پند و اندرز داد و موعظه نمود و در اواخر گفتارش فرمود: پس از خداوند بیم داشته باشید، که من شما را بیم دادم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٤١، ص ٢٣، ح ١٣
٨- ل، الخصال ابْنُ الْمُغِیرَةِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةَ أَعْیُنٍ عَیْنٍ بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ بَاتَتْ سَاهِرَةً فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: تمامی چشم ها در روز قیامت گریانند، مگر سه دسته: ١ ـ آن چشمی که به جهت ترس از خداوند گریه کرده باشد. ٢ ـ چشمی که از گناهان و موارد خلاف بسته و نگاه نکرده باشد. ٣ ـ چشمی که شبها در عبادت و بندگی خداوند متعال بیدار بوده باشد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٢٩، ح ٨
٢- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ غَیْرَ ثَلَاثٍ عَیْنٍ سَهِرَتْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ فَاضَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.
امام باقر علیه السّلام فرمود: هر چشمى روز قیامت گریانست، جز سه چشم: چشمى که در راه خدا شب را بیدار باشد و چشمى که از ترس خدا گریان شود و چشمى که از محرمات خدا بسته شود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٨٠، ح ٢
٤- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةً عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر چشمى در روز قیامت گریان است جز سه چشم: چشمى که از (دیدن و نظر به) آنچه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شده و چشمى که در راه طاعت خداوند بیدارى کشیده و چشمى که در دل شب از ترس خدا گریسته است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٨٢، ح ٤
١١- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: مَنْ تَرَکَ مَعْصِیَةً مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ أَرْضَاهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که گناهی را از ترس خدا ترک کند خداوند روز قیامت او را راضی نماید.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ١٠، ص ٣٦٨، ح ١١
١٣- قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ... یَا نَوْفُ إِنْ طَالَ بُکَاؤُکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ تَعَالَى قَرَّتْ عَیْنَاکَ غَداً بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْس مِنْ قَطْرَةٍ قَطَرَتْ مِنْ عَیْنِ رَجُلٍ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ إِلَّا أَطْفَأَتْ بِحَاراً مِنَ النِّیرَانِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ رَجُلٍ أَعْظَمَ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللَّهِ مِنْ رَجُلٍ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ یَا نَوْفُ إِنَّهُ مَنْ أَحَبَّ فِی اللَّهِ لَمْ یَسْتَأْثِرْ عَلَى مَحَبَّتِهِ وَ مَنْ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ لَمْ یَنَلْ بِبُغْضِهِ خَیْراً عِنْدَ ذَلِکَ اسْتَکْمَلْتُمْ حَقَائِقَ الْإِیمَانِ ثُمَّ وَعَظَهُمَا وَ ذَکَّرَهُمَا وَ قَالَ فِی أَوَاخِرِهِ فَکُونُوا مِنَ اللَّهِ عَلَى حَذَرٍ فَقَدْ أَنْذَرْتُکُمَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: ... ای نوف، اگر در این شب از خوف خداوند عزّ و جلّ بسیار گریستی، فردای قیامت در پیشگاه خداوند عزّ و جلّ چشمانت روشن خواهد شد. ای نوف، هیچ قطرهای از چشم انسان به خاطر ترس از خشیت خدا به زمین نمیریزد، مگر اینکه دریاهایی از آتش را خاموش میسازد. ای نوف، هیچ کس مقام و منزلتش عظیمتر نیست از کسی که از خشیت خدا بگرید و حب فی الله و بغض فی الله داشته باشد. ای نوف، هر کس حب فی الله داشته باشد هیچ کس را بر محبّت او مقدّم نخواهد داشت و هر کس بغض فی الله داشته باشد، خیری به دشمنان خویش نمیرساند. اینجاست که به حقایق ایمان کاملا نایل خواهید شد.
سپس حضرت آن دو را پند و اندرز داد و موعظه نمود و در اواخر گفتارش فرمود: پس از خداوند بیم داشته باشید، که من شما را بیم دادم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٤١، ص ٢٣، ح ١٣
٢٢- قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع: کُلُّ عَیْنٍ سَاهِرَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ عُیُونٍ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ فَاضَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.
امام سجاد علیه السّلام فرمودند: همه چشم ها در روز قیامت بسته می شوند جز سه چشم: چشم بیدارى کشیده در راه خدا و چشم بسته شده از حرام هاى الهى و چشم اشک بار از ترس خدا.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٥، ص ١٦١، ح ٢٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفِ اللَّهَ خَوْفَ مَنْ شَغَلَ بِالْفِکْرِ قَلْبَهُ فَإِنَّ الْخَوْفَ مَظَنَّةُ [مَطِیَّةُ] الْأَمْنِ وَ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الْمَعَاصِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس از خدا، مانند ترسیدن کسى که دل خود را با اندیشه مشغول سازد؛ پس ترس جایگاه امن است و مایه بازداشت نفس از نافرمانیها.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ تَقِیَّةَ مَنْ شَغَلَ بِالْفِکْرِ قَلْبَهُ وَ أَوْجَفَ الذِّکْرَ بِلِسَانِهِ وَ قَدَّمَ الْخَوْفَ لِأَمَانِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بندگان خدا از خدا بترسید، مانند ترسیدن کسى که دل او با اندیشه مشغول است و ذکر، زبان او را تند به حرکت آورد و ترس را براى ایمن شدن پیش فرستد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَشَعَ قَلْبُهُ خَشَعَتْ جَوَارِحُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که دل او فروتن است، اعضاى او فروتن باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٩١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ اللَّهَ لَمْ یَشْفِ غَیْظَهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که خدا ترس است، خشم او بر کسى ننشیند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٩٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ رَبَّهُ کَفَّ عَنْ ظُلْمِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که از خدایش بترسد، از ستم خود باز ایستد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٩٢
٢٠٣٢٥- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع: مَنْ عَرَفَ اللَّهَ خَافَ اللَّهَ وَ مَنْ خَافَ اللَّهَ سَخَتْ نَفْسُهُ عَنِ الدُّنْیَا.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که خدا را بشناسد، از او بترسد و هر که از خدا بترسد، دنیا را رها کند.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢٠، ح ٢٠٣٢٥
٧- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ حَمْزَةَ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مِنَ الْعِبَادَةِ شِدَّةَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ اللَّهُ- إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ وَ قَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ- فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ قَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى- وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ حُبَّ الشَّرَفِ وَ الذِّکْرِ لَا یَکُونَانِ فِی قَلْبِ الْخَائِفِ الرَّاهِبِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: همانا قسمتى از عبادت ترس از خداى عز و جل است، خدا میفرماید «تنها بندگان دانشمند خدا از او میترسند، ٢٨ سوره ٣٥» و نیز خداى- جل ثناؤه- فرماید: «از مردم نترسید و از من بترسید، ٤٤ سوره ٥» و باز خداى تبارک و تعالى- فرماید: «هر که از خدا پروا کند، برایش راه نجاتى مقرر دارد، ٢ سوره ٦٥» و امام صادق علیه السّلام فرمود: حب جاه و شهرت در دل ترسان و بیمناک نباشد (پس کسى که از خدا ترسد، حب ریاست و شهرت ندارد).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٩، ح ٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: جَعَلَ خَوْفَهُ مِنَ الْعِبَادِ نَقْداً وَ مِنْ خَالِقِهِمْ ضَمَاناً وَ وَعْداً.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس خود را از بندگان نقد ساخته و از آفریدگار را به وعده با پرداخت ضمان سپرده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٢٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفْ رَبَّکَ وَ ارْجُ رَحْمَتَهُ یُؤْمِنْکَ مِمَّا تَخَافُ وَ یُنِلْکَ مَا رَجَوْتَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: خدا ترس باش و به رحمت او امید دار تا تو را از آنچه مى ترسى ایمن گرداند و به آنچه امید دارى برساند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْخَوْفُ أَمَانٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، ایمنى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ فِی الدُّنْیَا یُؤْمِنُ الْخَوْفَ فِی الْآخِرَةِ مِنْهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس از خدا در دنیا، از ترس در آخرت از او، ایمن مى گرداند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ثَمَرَةُ الْخَوْفِ الْأَمْنُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ثمره ترس، ایمنى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفْ تَأْمَنْ وَ لَا تَأْمَنْ فَتَخَفْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس تا ایمن باشى و ایمن نباش، پس بترس.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفِ اللَّهَ خَوْفَ مَنْ شَغَلَ بِالْفِکْرِ قَلْبَهُ فَإِنَّ الْخَوْفَ مَظَنَّةُ [مَطِیَّةُ] الْأَمْنِ وَ سِجْنُ النَّفْسِ عَنِ الْمَعَاصِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترس از خدا، مانند ترسیدن کسى که دل خود را با اندیشه مشغول سازد؛ پس ترس جایگاه امن است و مایه بازداشت نفس از نافرمانیها.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٦٩٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَوْفُ اللَّهِ یَجْلِبُ لِمُسْتَشْعِرِهِ [المستشعرة] الْأَمَانَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: خدا ترسى براى کسى که از آن جدا نشود، ایمنى آورد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خَفِ اللَّهَ یُؤْمِنْکَ وَ لَا تَأْمَنْهُ فَیُعَذِّبَکَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: از خدا بترس تا تو را ایمن گرداند و از او ایمن مباش که تو را مجازات کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ أَمِنَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که بترسد، ایمن شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ لَمْ یَصْدُقْ مِنَ اللَّهِ خَوْفُهُ لَمْ یَنَلْ مِنْهُ الْأَمَانَ [مِنْهُ الْآمَالَ].
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که ترس او از خدا راست نیاید، به ایمنى نرسد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ اللَّهَ آمَنَهُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که از خدا ترسید، خداوند او را از هر چیزى نگاه دارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: نِعْمَ مَطِیَّةُ الْأَمْنِ الْخَوْفُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، خوب ایمنى بخش راهوارى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٨
١- الأمالی للصدوق عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ: لَمَّا کَلَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ ع قَالَ مُوسَى إِلَهِی مَا جَزَاءُ مَنْ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ مِنْ خَشْیَتِکَ قَالَ یَا مُوسَى أَقِی وَجْهَهُ مِنْ حَرِّ النَّارِ وَ أُومِنُهُ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ.
امام هادی علیه السّلام فرمودند: موسى (علیه السّلام) عرضه داشت: پروردگارا! پاداش کسى که از بیم تو بگرید و چشمش اشک بریزد چیست؟ فرمود: اى موسى! چهره‌اش را از سوزش آتش رستاخیز محفوظ و او را از بیم بزرگ در امان مى‌دارم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٢٨، ح ١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ خَرَجَ مِنْ عَیْنَیْهِ مِثْلُ الذُّبَابِ مِنَ الدَّمْعِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ آمَنَهُ اللَّهُ بِهِ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر کس از ترس خدا به اندازه مگسى اشک از چشمش خارج شود خداوند او را در آن روزِ ترس بزرگ ایمن مى گرداند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٠، ص ٣٣٥
٢٠٣٣١- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ قَوْماً أَصَابُوا ذُنُوباً فَخَافُوا مِنْهَا وَ أَشْفَقُوا فَجَاءَهُمْ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَالُوا مَا لَکُمْ فَقَالُوا إِنَّا أَصَبْنَا ذُنُوباً فَخِفْنَا مِنْهَا وَ أَشْفَقْنَا فَقَالُوا لَهُمْ نَحْنُ نَحْمِلُهَا عَنْکُمْ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَخَافُونَ تَجْتَرِءُونَ عَلَیَّ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِمُ الْعَذَابَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: مردمى مرتکب گناهانى شدند و از این بابت در هراس و وحشت افتادند پس مردمى دیگر نزدشان آمده و به آنها گفتند: شما را چه مى‌شود؟ آنها گفتند: گناهانى مرتکب شده و از این جهت بیمناک هستیم. ایشان گفتند: ما گناهان شما را به عهده مى‌گیریم. حق تبارک و تعالى فرمود: آنها خوف داشته و ایشان جرات و هراسى از عذاب من ندارند!! در ساعت عذابش را بر آنها نازل فرمود.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢٢، ح ٢٠٣٣١
٢٩- قَالَ عَلِیُّ بْنِ الْحُسَیْن (ع): ... وَ أَشْعِرُوا قُلُوبَکُمْ خَوْفَ اللَّهِ وَ تَذَکَّرُوا مَا قَدْ وَعَدَکُمُ اللَّهُ فِی مَرْجِعِکُمْ إِلَیْهِ مِنْ حُسْنِ ثَوَابِهِ کَمَا قَدْ خَوَّفَکُمْ مِنْ شَدِیدِ الْعِقَابِ فَإِنَّهُ مَنْ خَافَ شَیْئاً حَذِرَهُ وَ مَنْ حَذِرَ شَیْئاً تَرَکَهُ ...
امام سجاد علیه السّلام فرمودند: ... و ترس از خدا را در دلتان احساس کنید؛ و بیاد آورید آنچه را خداوند از ثواب نیک خود در هنگام برگشت به درگاه وى به شما وعده داده است، چنانچه شما را از عذاب خود بر حذر داشته، زیرا هر که از چیزى بیم دارد از آن بر حذر باشد و هر که از چیزى حذر کند آن را وانهد ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٧٢، ح ٢٩
٦٨- بشارة المصطفى ... عَنْ سَلْمَانَ قَالَ: کُنَّا جُلُوساً عِنْدَ النَّبِیِّ ص إِذْ أَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع فَنَاوَلَهُ النَّبِیُّ ص الْحَصَاةَ فَلَمَّا اسْتَقَرَّتِ الْحَصَاةُ فِی کَفِّ عَلِیٍّ ع نَطَقَتْ وَ هِیَ تَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ رَضِیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً وَ بِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَلِیّاً ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ أَصْبَحَ مِنْکُمْ رَاضِیاً بِاللَّهِ وَ بِوِلَایَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فَقَدْ أَمِنَ خَوْفَ اللَّهِ وَ عِقَابَهُ.
سلمان گوید: ما نزد رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نشسته بودیم که علىّ بن أبى‌طالب علیه السّلام وارد شد. حضرت رسول یک دانه ریگ به دست أمیرالمؤمنین دادند. چون ریگ در دست او قرار گرفت شروع به سخن کرد و گفت: نیست معبودى جز خداوند عزّ و جلّ و محمّد (ص) رسول خداست، به خدا راضى شدم که پروردگارم باشد و به محمّد که پیغمبرم باشد و به على که صاحب اختیار و مولایم باشد. سپس رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسى که روزگار خود را بگذراند و راضى باشد به ولایت علىّ بن أبى‌طالب از خوف و عذاب خدا ایمن است
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٥، ص ١٣٤، ح ٦٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ یُنِیرُ الْقَلْبَ وَ یَعْصِمُ مِنْ مُعَاوَدَةِ الذَّنْبِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: گریستن از ترس خدا، دل را روشن و از بازگشت به گناه نگاه مى دارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٢، ح ٣٧٣٠
٢- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ وَ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ عَیْنٍ إِلَّا وَ هِیَ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا عَیْناً بَکَتْ مِنْ خَوْفِ اللَّهِ وَ مَا اغْرَوْرَقَتْ عَیْنٌ بِمَائِهَا مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سَائِرَ جَسَدِهِ عَلَى النَّارِ وَ لَا فَاضَتْ عَلَى خَدِّهِ فَرَهِقَ ذَلِکَ الْوَجْهَ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ إِلَّا وَ لَهُ کَیْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدَّمْعَةُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُطْفِئُ بِالْیَسِیرِ مِنْهَا الْبِحَارَ مِنَ النَّارِ فَلَوْ أَنَّ عَبْداً بَکَى فِی أُمَّةٍ لَرَحِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْکَ الْأُمَّةَ بِبُکَاءِ ذَلِکَ الْعَبْدِ.
امام صادق علیه السلام فرمودند: هیچ چشمى نیست جز اینکه روز قیامت گریان است مگر چشمى که از ترس خدا گریسته باشد و هیچ چشمى نیست که از ترس خداى عز و جل باشک خود پر شود جز اینکه خداى عز و جل همه آن بدن را بآتش دوزخ حرام گرداند و آن اشک بر گونهاى روان نگردد که گرد پریشانى و خوارى ببیند و هیچ چیزى نیست جز اینکه پیمانه و وزنى دارد مگر اشک که همانا خداى عز و جل باندکى از آن دریاهائى از آتش را خاموش کند، پس اگر بنده‌اى در میان یک امتى بگرید خداى عز و جلبخاطر گریه آن بنده بهمه آن امت رحم کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٨٢، ح ٢
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ کَثُرَتْ مَخَافَتُهُ قَلَّتْ آفَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که ترس او بسیار است، آفت او اندک باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ قَلَّتْ مَخَافَتُهُ کَثُرَتْ آفَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که ترس او اندک است، آفت او بسیار است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٩٣
١١٤٧٥- عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: ثَلَاثٌ مُهْلِکَاتٌ وَ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ فَالْمُنْجِیَاتُ خَشْیَةُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ وَ الْقَصْدُ فِی الْغِنَى وَ الْفَقْرِ وَ الْعَدْلُ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَبِ وَ الثَّلَاثُ الْمُهْلِکَاتُ شُحٌّ مُطَاعٌ وَ هَوًى مُتَّبَعٌ وَ إِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: سه چیز هلاک کننده و سه چیز نجات دهنده است. امّا نجات دهنده ها: ترس از خداوند عزّ و جلّ در نهان و آشکار و میانه روی در بی نیازی و فقر و عدالت در خشنودی و خشم و سه چیز هلاک کننده: بخلی که اطاعت شود و هوای نفسی که تبعیّت گردد و عُجب و خودپسندی.
وسائل الشیعة، ج ٩، ص ٤١، ح ١١٤٧٥
١- الأمالی للصدوق عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص یَوْماً فَقَالَ إِنِّی رَأَیْتُ الْبَارِحَةَ عَجَائِبَ قَالَ فَقُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا رَأَیْتَ حَدِّثْنَا بِهِ فِدَاکَ أَنْفُسُنَا وَ أَهْلُونَا وَ أَوْلَادُنَا فَقَالَ ... وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَتْ صَحِیفَتُهُ قِبَلَ شِمَالِهِ فَجَاءَهُ خَوْفُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَخَذَ صَحِیفَتَهُ فَجَعَلَهَا فِی یَمِینِهِ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَجَاءَهُ أَفْرَاطُهُ فَثَقَّلُوا مَوَازِینَهُ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَائِماً عَلَى شَفِیرِ جَهَنَّمَ فَجَاءَهُ رَجَاؤُهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاسْتَنْقَذَهُ مِنْ ذَلِکَ وَ رَأَیْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِی قَدْ هَوَى فِی النَّارِ فَجَاءَتْهُ دُمُوعُهُ الَّتِی بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ فَاسْتَخْرَجَتْهُ مِنْ ذَلِکَ ...
عبدالرّحمن‌بن سمره گوید: روزی ما نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بودیم. فرمود: «من دیشب عجایبی دیدم» عرض‌کردم: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه دیدی؟ برای ما نقل کن جان ما و اهل و اولاد ما فدای تو باد! فرمود: ... و مردی از امّتم را دیدم که نامه عملش از سمت چپ روان بود خوف او از خدا آمد و نامه عملش را گرفت و به دست راست او داد، مردی از امّتم را دیدم که میزانش سبک بود و بسیاری از نمازها را خوانده بود آمد و میزانش را سنگین کرد، مردی از امّتم را دیدم که بر پرتگاه دوزخ بود و امید او به خدا آمد و او را نجات داد، مردی از امّتم را دیدم در آتش سرازیر بود اشک‌ها که از خوف خدا ریخته بود آمدند و او را در آوردند ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧، ص ٢٩٠، ح ١
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ... یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ مُوبِقَاتٌ وَ ثَلَاثٌ مُنْجِیَاتٌ فَأَمَّا الْمُوبِقَاتُ فَهَوًى مُتَّبَعٌ وَ شُحٌّ (البخل و الحرص) مُطَاعٌ وَ إِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ وَ أَمَّا الْمُنْجِیَاتُ فَالْعَدْلُ فِی الرِّضَا وَ الْغَضَبِ وَ الْقَصْدُ فِی الْغِنَى وَ الْفَقْرِ وَ خَوْفُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاک ...
سفارش رسول خدا صلی الله علیه و آله به أمیر المؤمنین علیه السّلام: اى على! سه چیز هلاکت‌کننده است و سه چیز نجات بخش؛ امّا امور هلاکت‌کننده: هوسى است که از آن پیروى کنند، تنگ‌چشمى‌اى که مطیع آن شوند و عجب مرد نسبت به خویشتن. امّا امور نجات بخش: رعایت عدالت در حال خشنودى و خشم، اعتدال در حال ثروتمندى و تنگدستى و بیم از خدا در عیان و نهان که گویى او را مى‌بینى و اگر تو او را نبینى او تو را مى‌بیند.
تحف العقول، ص ٨
٢٠٣٢٩- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَال: الْخَائِفُ مَنْ لَمْ تَدَعْ لَهُ الرَّهْبَةُ لِسَاناً یَنْطِقُ بِهِ.
امام صادق علیه السلام: خائف [از خدا] کسى است که هراس، زبانى برایش نگذاشته که با آن سخن بگوید.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٢١، ح ٢٠٣٢٩
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ فِی زَمَنِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ رَجُلَانِ فِی الْحَبْسِ فَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَسَمِنَ وَ غَلُظَ وَ أَمَّا الْآخَرُ فَنَحِلَ فَصَارَ مِثْلَ الْهُدْبَةِ فَقَالَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ لِلْمُسْمَنِ مَا الَّذِی أَرَى بِکَ مِنْ حُسْنِ الْحَالِ فِی بَدَنِکَ قَالَ حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ وَ قَالَ لِلْآخَرِ مَا الَّذِی أَرَى بِکَ مِنْ سُوءِ الْحَالِ فِی بَدَنِکَ قَالَ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ فَرَفَعَ مُوسَى یَدَهُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَقَالَ یَا رَبِّ قَدْ سَمِعْتَ مَقَالَتَهُمَا فَأَعْلِمْنِی أَیُّهُمَا أَفْضَلُ فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَیْهِ صَاحِبُ حُسْنِ الظَّنِّ بِی.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: در زمان حضرت موسی ع دو نفر در زندان بودند. سپس آزاد شدند؛ یکی از آنان فربه و سرحال شده بود و دیگری لاغر و نحیف همچون نی قلیان! حضرت موسی ع به آنکه فربه شده بود فرمود: چه چیزی موجب شده که چنین حال و روز خوبی در وضعیت جسمانی تو حاصل شود؟ گفت: حسن ظن من به خدا. به دیگری فرمود: چه چیزی موجب شده که چنین حال و روز بدی در وضعیت جسمانی تو حاصل شود؟ گفت: ترس از خدا. موسی دست به آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! سخن هر دو را شنیدی. پس مرا آگاه کن که کدام از این دو برتر است؟ خداوند به وی وحی فرمود: آنکه حسن ظن به من داشت.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٣٩٥
٧٤- مِشْکَاةُ الْأَنْوَارِ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: بَعَثَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَجُلَیْن مِنْ أَصْحَابِهِ فِی حَاجَةٍ فَرَجَعَ أَحَدُهُمَا مِثْلَ الشَّنِّ الْبَالِی وَ الْآخَرُ شَحِماً وَ سَمِیناً فَقَالَ لِلَّذِی مِثْلُ الشَّنِّ مَا بَلَغَ مِنْکَ مَا أَرَى قَالَ الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ وَ قَالَ لِلْآخَرِ السَّمِینِ مَا بَلَغَ بِکَ مَا أَرَى فَقَالَ حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: عیسى بن مریم دو نفر از یارانش را براى کارى فرستاد، یکى از آنان همانند چوب خشکیده (و لاغر) برگشت و دیگرى در حالى که چاق و پرگوشت بود، عیسى علیه السّلام به آنکه همانند چوب خشک شده فرمود: چرا چنین شدى؟ گفت: از ترس خدا. آنگاه به دیگرى که چاق شده بود گفت: تو چرا چنین شدى؟ عرض کرد: از حسن ظن به خدا.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٧، ص ٤٠١، ح ٧٤
٤- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا قَالَ لَیْسَ یَعْنِی أَکْثَرَ عَمَلًا وَ لَکِنْ أَصْوَبَکُمْ عَمَلًا وَ إِنَّمَا الْإِصَابَةُ خَشْیَةُ اللَّهِ وَ النِّیَّةُ الصَّادِقَةُ وَ الْحَسَنَةُ ثُمَّ قَالَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ حَتَّى یَخْلُصَ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ الْعَمَلُ الْخَالِصُ الَّذِی لَا تُرِیدُ أَنْ یَحْمَدَکَ عَلَیْهِ أَحَدٌ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ النِّیَّةُ أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ أَلَا وَ إِنَّ النِّیَّةَ هِیَ الْعَمَلُ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ- قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى شاکِلَتِهِ یَعْنِی عَلَى نِیَّتِهِ.
سفیان بن عیینه گوید: امام صادق علیه السّلام راجع بقول خداى عز و جل: «تا بیازماید شما را که کدامیک نیکو کردارترید، ٢- سوره ٦٧-» فرمود: مقصود پرکردارتر نیست، بلکه مقصود درست کردارتر است و درستى همانا ترس از خدا و نیت صادق و کار نیک است. سپس فرمود: پایدارى بر عمل تا خالص ماند، سختتر از خود عمل است و عمل خالص آنست که: نخواهى هیچ کس جز خداى عز و جل ترا بر آن بستاید، همانا نیت همان عمل است، سپس این قول خداى عز و جل را تلاوت فرمود: «بگو همگى طبق روش خود عمل میکنند،- ٨٤ سوره ١٧-» یعنى طبق نیت خود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٦، ح ٤
١٦٠٧٨- عَنْ أَبِی أَرَاکَةَ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً ع یَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً کَسَرَتْ قُلُوبَهُمْ خَشْیَةُ اللَّهِ فَاسْتَنْکَفُوا مِنَ الْمَنْطِقِ وَ إِنَّهُمْ لَفُصَحَاءُ أَلِبَّاءُ نُبَلَاءُ یَسْتَبِقُونَ إِلَیْهِ بِالْأَعْمَالِ الزَّاکِیَةِ لَا یَسْتَکْثِرُونَ لَهُ الْکَثِیرَ وَ لَا یَرْضَوْنَ لَهُ الْقَلِیلَ یَرَوْنَ أَنْفُسَهُمْ أَنَّهُمْ شِرَارٌ وَ إِنَّهُمْ لَأَکْیَاسُ الْأَبْرَارِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا برای خدا بندگانی است که ترس از خدا دلهای آنها را شکسته است در نتیجه آنها از گفتار خودداری می کنند در حالی که فصیحان خردمند با فضیلت هستند، با اعمال پاکیزه به سوی اللَّه سبقت می گیرند و عمل زیاد برای او را زیاد نمی شمارند و به عمل اندک برای او راضی نمی شوند، خودشان را اشرار می بینند در حالیکه نیکان زیرک هستند!
وسائل الشیعة، ج ١٢، ص ١٩٩، ح ١٦٠٧٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْخَوْفُ اسْتِظْهَارٌ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ترس، طلب پشتگرمى است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩٠، ح ٣٦٨١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: فَاتَّقُوا اللَّهَ تَقِیَّةَ مَنْ أَنْصَبَ الْخَوْفُ بَدَنَهُ وَ أَسْهَرَ التَّهَجُّدُ غِرَارَ نَوْمِهِ وَ أَظْمَأَ الرَّجَاءُ هَوَاجِرَ یَوْمِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بترسید از خدا، مانند ترسیدن کسى که خدا ترسى بدن او را به زحمت انداخته و راز و نیاز، خواب اندک او را ربوده و امید، مانند میانه هاى روز او را تشنه گردانیده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧١٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ اللَّهَ قَلَّتْ مَخَافَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که از خدا ترسید، ترس او از مردم اندک شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ خَافَ النَّاسَ أَخَافَهُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که از مردم بترسد، خداوند سبحان او را از هر چیزى بترساند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٩١، ح ٣٧٠٧
٢٠٥٣٩- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ خَوْفُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ خَوْفِ النَّاسِ طُوبَى لِمَنْ مَنَعَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ إِخْوَانِهِ الْحَدِیثَ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خوشا به حال کسى که ترس از خدا او را از ترس مردم بازدارد، خوشا به حال کسى که پرداختن به عیوب خود، او را از پرداختن به عیوب برادران مؤمنش بازدارد.
وسائل الشیعة، ج ١٥، ص ٢٨٩، ح ٢٠٥٣٩
ترسیدن دیگران از فرد
٣- عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ خَافَ اللَّهَ أَخَافَ اللَّهُ مِنْهُ کُلَّ شَیْءٍ وَ مَنْ لَمْ یَخَفِ اللَّهَ أَخَافَهُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هرکه از خدا بترسد خداوند همه چیز را از او بترساند و هرکه از خدا نترسد خداوند او را از همه چیز ترسان کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٦٨، ح ٣
