اطاعت از خدا - بخش ٢
موضوعات
مطیعان خدا و رسول (ص): شیعیان- حاجیان- روزه ماه رجب و شعبان - هرکه شب ٢٣ ماه رمضان را احیا بگیرد- کسی که نماز نافله روز شنبه را بخواند - کسی که ٤٠ حدیث حفظ کند- کسانی که از خوف خدا می گریند- دوستداران ائمه (ع)- مؤذنین- کسانی که صالحین را دوست دارند- کسانی که پیرو دین خدا هستند- اهل قرآن
روش اطاعت از خدا: ورع - تقوی- اطاعت از امام- اطاعت از رسول خدا (ص) - برپایی نماز- عدم اطاعت از گمان و وسوسه
عبارتهای «یطع الله»، «مطیعین»، «مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ»، «مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ» و «حَسُنَ اولئِکَ رَفِیقا» در کتابهای برگزیده بررسی شد.
نکته قابل توجه این است که تقریبا در همه آیات و روایات اطاعت از رسول خدا (ص) در کنار اطاعت از خدا آمده که نشانه پیوند شدید این دو به یکدیگر است.
مطیعان خدا و رسول (ص)
شیعیان
٦- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ... یَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَقَدْ ذَکَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً (النساء: ٦٩) فَرَسُولُ اللَّهِ ص فِی الْآیَةِ النَّبِیُّونَ وَ نَحْنُ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَدَاءُ وَ أَنْتُمُ الصَّالِحُونَ فَتَسَمَّوْا بِالصَّلَاحِ کَمَا سَمَّاکُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ...
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: ای ابامحمّد! خداوند در کتابش از شما (شیعیان) یاد نموده است؛ خداوند فرمود: «[و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند،] پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩) که مراد از واژه‌ی نبیّون، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و ما نیز در جایگاه شهدا و صدّیقین هستیم و شما نیز در جایگاه صالحان می‌باشید. پس همان‌طور که خداوند شما را صالح نامید بکوشید تا نام صالح برای خود فراهم کنید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٣٥، ح ٦
حاجیان
٢٢٨٧- وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَمَّا حَجَّ مُوسَى ع نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ لَهُ مُوسَى یَا جَبْرَئِیلُ مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ لَا أَدْرِی حَتَّى أَرْجِعَ إِلَى رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا رَجَعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا جَبْرَئِیلُ مَا قَالَ لَکَ مُوسَى وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا قَالَ قَالَ یَا رَبِّ قَالَ لِی مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ارْجِعْ إِلَیْهِ وَ قُلْ لَهُ أَهَبُ لَهُ حَقِّی وَ أُرْضِی عَنْهُ خَلْقِی قَالَ فَقَالَ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِنِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ فَرَجَعَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهِ قُلْ لَهُ أَجْعَلُهُ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقا.
امام صادق علیه السّلام گفت: چون موسى علیه السّلام حجّ بجاى آورد، جبرئیل بر او نازل شد، پس موسى علیه السّلام او را گفت: اى جبرئیل بهره کسى که این بیت را بدون نیّتى صادق و نفقه‌اى پاکیزه حجّ کند چیست؟ گفت: نمیدانم تا بپروردگارم عزّ و جلّ رجوع کنم. پس چون چنین کرد، خداوند عزّ و جلّ فرمود: اى جبرئیل، موسى با تو چه گفت؟ در صورتى که او بگفته موسى داناتر بود. جبرئیل گفت: پروردگارا او مرا گفت: بهره کسى که این بیت را بدون نیّتى صادق و نفقه‌اى پاکیزه حجّ کند چیست؟ خداوند عزّ و جلّ فرمود: بسوى او باز گرد، بگو: حقّ خود را به او مى‌بخشم، خلق خود را از او راضى میسازم. پس گفت: اى جبرئیل، پس بهره کسى که این بیت را با نیّتى صادق و نفقه‌اى پاکیزه حجّ کند چیست؟ گوید: پس جبرئیل بسوى خداوند متعال بازگشت و خدا به او وحى فرستاد، که به او بگو: وى را در رفیق اعلى (جایى که رفقاى او بهترین رفقا باشند) «با پیغمبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان قرار خواهم داد و ایشان نیکو یارانى باشند.» (سوره نساء، آیه ٦٩)
من لا یحضره الفقیه، ج ٢، ص ٢٣٥، ح ٢٢٨٧
١٤- شی، تفسیر العیاشی عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ یَقُولُ لَا حَرَجَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ فَقُلْتُ هِیَ خَاصَّةٌ أَوْ عَامَّةٌ قَالَ هِیَ بِمَنْزِلَةِ قَوْلِهِ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمَنْ دَخَلَ فِیهِمْ مِنَ النَّاسِ کَانَ بِمَنْزِلَتِهِمْ یَقُولُ اللَّهُ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
عاصم‌بن‌حمید نقل میکند: که از امام صادق (علیه السلام) درباره این کلام خداوند که فرمود: «همانا صفا و مروه از شعائر الهی است» و اینکه میفرماید: بر کسی که میان آن دو سعی انجام دهد گناهی نیست، سؤال شد. به امام گفتم: این آیه خاص است یا عام؟ امام فرمود: این آیه به منزله این کلام خداوند است که فرمود: «سپس این کتاب [آسمانی] را به گروهی از بندگان برگزیده خود به میراث دادیم.» (فاطر/۳۲) پس هر یک از مردم که در میان آنان وارد شود هم شأن و منزله آنان است. خداوند میفرماید: «و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٦، ص ٢٣٧، ح ١٤
روزه ماه رجب و شعبان
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ... وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ اثْنَیْنِ وَ عِشْرِینَ یَوْماً نَادَى مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَبْشِرْ یَا وَلِیَّ اللَّهِ بِالْکَرَامَةِ الْعَظِیمَةِ وَ مُرَافَقَةِ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً ...
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ... هر که ٢٢ روز از ماه رجب را روزه بدارد، منادى‌اى از آسمان ندا در مى‌دهد: اى دوست خدا، از سوى خدا تو را بشارت باد به کرامت بزرگ الهی «و همنشینی با پیامبران، صدیقین، شهیدان و صالحان و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩)
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ٥٦
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ... وَ مَنْ صَامَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ یَوْماً حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً ...
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که هجده روز [از ماه شعبان] را روزه بگیرد خداوند او را در روز قیامت با صدیقین و شهدا و صالحین جمع نماید و ایشان چه خوب رفقایی هستند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٤، ص ٦٧، ح ٣
هرکه شب ٢٣ ماه رمضان را احیا بگیرد
١٠٠١٦- قَالَ الْبَاقِرُ ع مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ- وَ صَلَّى فِیهَا مِائَةَ رَکْعَةٍ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَیْهِ مَعِیشَتَهُ فِی الدُّنْیَا وَ کَفَاهُ أَمْرَ مَنْ یُعَادِیهِ وَ أَعَاذَهُ مِنَ الْحَرَقِ وَ الْهَدْمِ وَ السَّرَقِ وَ مِنْ شَرِّ السِّبَاعِ وَ دَفَعَ عَنْهُ هَوْلَ مُنْکَرٍ وَ نَکِیرٍ- وَ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ نُورُهُ یَتَلَأْلَأُ لِأَهْلِ الْجَمْعِ وَ یُعْطَى کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ یُکْتَبُ لَهُ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ جَوَازٌ عَلَى الصِّرَاطِ- وَ أَمَانٌ مِنَ الْعَذَابِ وَ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ یُجْعَلُ فِیهَا مِنْ رُفَقَاءِ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هرکه شب بیست و سوّم ماه رمضان را احیا نموده و صد رکعت نماز در آن بخواند، خداوند روزى او را در دنیا گسترده نموده و از شرّ دشمنانش کفایت مى‌کند و نیز او را از غرق و منهدم شدن خانه و فروریختن سقف آن بر سر او و به سرقت رفتن کالایش و از شرّ درندگان به پناه خود درمى‌آورد و بیم دو فرشته‌ى نکیر و منکر را از او بازمى‌دارد و درحالى‌که نور او براى جمعیت مى‌درخشد از قبر بیرون مى‌آید و نامه‌ى عملش به دست راستش داده شده و براى او، دورى از آتش جهنّم و گذشتن از [پل] صراط و ایمنى از عذاب نوشته و مقرّر مى‌شود و بدون حسابرسى وارد بهشت مى‌گردد و در آنجا از همدمان پیامبران و صدّیقان و گواهان [اعمال] و شایستگان مى‌گردد و چه همدمان خوبى.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٩، ح ١٠٠١٦
کسی که نماز نافله روز شنبه را بخواند
١٠٣٥٨- عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ قَرَأْتُ فِی کُتُبِ آبَائِی ع مَنْ صَلَّى یَوْمَ السَّبْتِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ کَتَبَهُ اللَّهُ فِی دَرَجَةِ النَّبِیِّینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً.
امام حسن عسکری علیه السّلام فرمودند: در کتابهای پدرانم خواندم که کسی که روز شنبه چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره حمد و سوره توحید و آیة الکرسی را بخواند خداوند می نویسد او را در درجه پیامبران، شاهدان و صالحین و ایشان چه خوب رفیقانی هستند.
وسائل الشیعة، ج ٨، ص ١٧٨، ح ١٠٣٥٨
کسی که ٤٠ حدیث حفظ کند
٣٣٣٠٧- عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَوْصَى إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع وَ کَانَ فِیمَا أَوْصَى بِهِ أَنْ قَالَ لَهُ یَا عَلِیُّ مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً یَطْلُبُ بِذَلِکَ وَجْهَ اللَّهِ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً الْحَدِیثَ.
در توصیه های رسول خدا صلى الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علیه السلام است که فرمودند: هر که از امّت من چهل حدیث به خاطر خداوند عزّ و جلّ و آخرت حفظ کند، خداوند در روز رستاخیز او را با پیامبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان محشور فرماید و اینان چه نیکو همدمانى هستند.
وسائل الشیعة، ج ٢٧، ص ٩٥، ح ٣٣٣٠٧
٧- الخصال ... عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَوْصَى إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع وَ کَانَ فِیمَا أَوْصَى بِهِ أَنْ قَالَ لَهُ یَا عَلِیُّ مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً یَطْلُبُ بِذَلِکَ وَجْهَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً فَقَالَ عَلِیٌّ ع یَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِی مَا هَذِهِ الْأَحَادِیثُ فَقَالَ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ تَعْبُدَهُ وَ لَا تَعْبُدَ غَیْرَهُ وَ تُقِیمَ الصَّلَاةَ بِوُضُوءٍ سَابِغٍ فِی مَوَاقِیتِهَا وَ لَا تُؤَخِّرَهَا فَإِنَّ فِی تَأْخِیرِهَا مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ غَضَبَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تُؤَدِّیَ الزَّکَاةَ وَ تَصُومَ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَحُجَّ الْبَیْتَ إِذَا کَانَ لَکَ مَالٌ وَ کُنْتَ مُسْتَطِیعاً وَ أَنْ لَا تَعُقَّ وَالِدَیْکَ وَ لَا تَأْکُلَ مَالَ الْیَتِیمِ ظُلْماً وَ لَا تَأْکُلَ الرِّبَا وَ لَا تَشْرَبَ الْخَمْرَ وَ لَا شَیْئاً مِنَ الْأَشْرِبَةِ الْمُسْکِرَةِ وَ لَا تَزْنِیَ وَ لَا تَلُوطَ وَ لَا تَمْشِیَ بِالنَّمِیمَةِ وَ لَا تَحْلِفَ بِاللَّهِ کَاذِباً وَ لَا تَسْرِقَ وَ لَا تَشْهَدَ شَهَادَةَ الزُّورِ لِأَحَدٍ قَرِیباً کَانَ أَوْ بَعِیداً وَ أَنْ تَقْبَلَ الْحَقَّ مِمَّنْ جَاءَ بِهِ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً وَ أَنْ لَا تَرْکَنَ إِلَى ظَالِمٍ وَ إِنْ کَانَ حَمِیماً قَرِیباً وَ أَنْ لَا تَعْمَلَ بِالْهَوَى وَ لَا تَقْذِفَ الْمُحْصَنَةَ وَ لَا تُرَائِیَ فَإِنَّ أَیْسَرَ الرِّیَاءِ شِرْکٌ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْ لَا تَقُولَ لِقَصِیرٍ یَا قَصِیرُ وَ لَا لِطَوِیلٍ یَا طَوِیلُ تُرِیدُ بِذَلِکَ عَیْبَهُ وَ أَنْ لَا تَسْخَرَ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ وَ أَنْ تَصْبِرَ عَلَى الْبَلَاءِ وَ الْمُصِیبَةِ وَ أَنْ تَشْکُرَ نِعَمَ اللَّهِ الَّتِی أَنْعَمَ بِهَا عَلَیْکَ وَ أَنْ لَا تَأْمَنَ عِقَابَ اللَّهِ عَلَى ذَنْبٍ تُصِیبُهُ وَ أَنْ لَا تَقْنَطَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ أَنْ تَتُوبَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ ذُنُوبِکَ فَإِنَّ التَّائِبَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ أَنْ لَا تُصِرَّ عَلَى الذُّنُوبِ مَعَ الِاسْتِغْفَارِ فَتَکُونَ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِاللَّهِ وَ آیَاتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَکَ لَمْ یَکُنْ لِیُخْطِئَکَ وَ أَنَّ مَا أَخْطَأَکَ لَمْ یَکُنْ لِیُصِیبَکَ وَ أَنْ لَا تَطْلُبَ سَخَطَ الْخَالِقِ بِرِضَى الْمَخْلُوقِ وَ أَنْ لَا تُؤْثِرَ الدُّنْیَا عَلَى الْآخِرَةِ لِأَنَّ الدُّنْیَا فَانِیَةٌ وَ الْآخِرَةَ بَاقِیَةٌ وَ أَنْ لَا تَبْخَلَ عَلَى إِخْوَانِکَ بِمَا تَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ أَنْ یَکُونَ سَرِیرَتُکَ کَعَلَانِیَتِکَ وَ أَنْ لَا تَکُونَ عَلَانِیَتُکَ حَسَنَةً وَ سَرِیرَتُکَ قَبِیحَةً فَإِنْ فَعَلْتَ ذَلِکَ کُنْتَ مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ أَنْ لَا تَکْذِبَ وَ لَا تُخَالِطَ الْکَذَّابِینَ وَ أَنْ لَا تَغْضَبَ إِذَا سَمِعْتَ حَقّاً وَ أَنْ تُؤَدِّبَ نَفْسَکَ وَ أَهْلَکَ وَ وُلْدَکَ وَ جِیرَانَکَ عَلَى حَسَبِ الطَّاقَةِ وَ أَنْ تَعْمَلَ بِمَا عَلِمْتَ وَ لَا تُعَامِلَنَّ أَحَداً مِنْ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ أَنْ تَکُونَ سَهْلًا لِلْقَرِیبِ وَ الْبَعِیدِ وَ أَنْ لَا تَکُونَ جَبَّاراً عَنِیداً وَ أَنْ تُکْثِرَ مِنَ التَّسْبِیحِ وَ التَّهْلِیلِ وَ الدُّعَاءِ وَ ذِکْرِ الْمَوْتِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْقِیَامَةِ وَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَنْ تُکْثِرَ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ تَعْمَلَ بِمَا فِیهِ وَ أَنْ تَسْتَغْنِمَ الْبِرَّ وَ الْکَرَامَةَ بِالْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى کُلِّ مَا لَا تَرْضَى فِعْلَهُ لِنَفْسِکَ فَلَا تَفْعَلَهُ بِأَحَدٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنْ لَا تَمَلَّ مِنْ فِعْلِ الْخَیْرِ وَ لَا تُثَقِّلَ عَلَى أَحَدٍ إِذَا أَنْعَمْتَ عَلَیْهِ وَ أَنْ تَکُونَ الدُّنْیَا عِنْدَکَ سِجْناً حَتَّى یَجْعَلَ اللَّهُ لَکَ جَنَّةً فَهَذِهِ أَرْبَعُونَ حَدِیثاً مَنِ اسْتَقَامَ عَلَیْهَا وَ حَفِظَهَا عَنِّی مِنْ أُمَّتِی دَخَلَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَةِ اللَّهِ وَ کَانَ مِنْ أَفْضَلِ النَّاسِ وَ أَحَبِّهِمْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ حَشَرَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
امام صادق از پدران بزرگوارش از امام حسین علیهم السلام نقل فرمود: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وصیت هایى به امیر مؤمنان على علیه السلام فرمود، از جمله وصایا این بود که فرمود: اى على! هر کس از امّت من چهل حدیث را براى رضاى خدا و آخرت حفظ کند، خداوند او را در روز رستاخیز به همراه پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان محشور مى نماید و اینان رفیقان خوبى هستند.
على علیه السلام عرض کرد: اى پیامبر خدا! این احادیث کدامند؟ فرمود:
١- اینکه به خداى یگانه اى که شریکى ندارد ایمان بیاورى، تنها او را بپرستى و غیر او را نپرستى،
٢- نماز را با وضوى کامل در وقت خودش بر پاى دارى و آن را به تأخیر نیندازى؛ چرا که تأخیر بدون علّت موجب خشم خداست،
٣- زکات را بپردازى، ماه رمضان را روزه بگیرى، آنگاه که داراى ثروت شدى و مستطیع گشتى حج خانه خدا را انجام دهى،
٤- پدر و مادرت را ناراحت نکنى،
٥- مال یتیم را به ستم نخورى، ربا نخورى، شراب و هیچ گونه نوشیدنى مستی آور ننوشى،
٦- زنا نکنى، لواط نکنى،
٧- براى سخن چینى گام برندارى،
٨- به دروغ به خدا سوگند نخورى،
٩- دزدى نکنى
١٠- براى هیچ کس- چه نزدیک چه دور- شهادت دروغ ندهى،
١١- حق را از هر که بیاورد- چه کوچک چه بزرگ- بپذیرى،
١٢- به هیچ ستمگرى- گر چه دوست نزدیک باشد- تمایل پیدا نکنی،
١٣- طبق هواى (نفست) عمل نکنى،
١٤- به زنان پارسا نسبت بد ندهى،
١٥- ریاکارى نکنى که کمترین ریا شرک به خداى متعال است،
١٦- به کسى که قدّش کوتاه است به خاطر عیبجویى نگویى: کوتاه و به کسى که بلند قامت است نگویى: بلند،
١٧- کسى از آفریدگان خدا را مسخره نکنى،
١٨- به بلا و مصیبت، بردبار و صبور باشى،
١٩- و نعمت هایى را که خداوند به تو ارزانى داشته سپاسگزار باشى،
٢٠- و به جهت گناهى که انجام داده اى خود را از کیفر خدا ایمن نبینی.
٢١- و از رحمت خدا نومید نباشى.
٢٢- و از گناهت به سوی خدا توبه کنى، چرا که توبه کننده از گناهش همانند کسى است که گناه نکرده است
٢٣- و با وجود آمرزش خواهى، گناهان را تکرار نکنى که در این صورت مانند کسى خواهى بود که خدا و آیات و پیامبران او را مسخره کند.
٢٤- و بدانى آنچه بناست به تو رسد خطا نمی کند و آنچه قرار نیست به تو رسد، سراغ تو نیاید،
٢٥- و اینکه خدا را به خاطر خشنودى مخلوق به خشم نیاورى،
٢٦- و دنیا را بر آخرت ترجیح ندهى زیرا که دنیا فانى و آخرت پایدار است
٢٧- و از آنچه توانایى دارى بر برادرانت بخل نورزى
٢٨- و درونت همانند بیرونت باشد، بیرونت نیک و درونت زشت نباشد که در این صورت از منافقان خواهى بود،
٢٩- دروغ نگویى، با دروغگویان نیامیزی،
٣٠- و آنگاه که سخن حق شنیدى خشمگین نباشی
٣١- و تا مى توانى خود، خانواده، فرزندان و همسایگانت را ادب کنی و به آنچه مى دانى عمل کنی.
٣٢- و با هیچ یک از آفریدگان خداى متعال جز به حق رفتار نکنی،
٣٣- و نسبت به خویشاوند و بیگانه خوش رفتار باشى و ستمگر و کینه توز نباشی
٣٤- و بسیار سبحان اللَّه و لا اله الا اللَّه بگویی و فراوان دعا کنی و زیاد به یاد مرگ و قیامت و بهشت و دوزخ باشی.
٣٥- و قرآن زیاد بخوانى و به آنچه در آن است عمل کنى
٣٦- و نیکى و بزرگوارى را نسبت به مردان و زنان مؤمن غنیمت شمارى
٣٧- و بنگرى هر چه را که براى خودت نمى پسندى براى کسى از مؤمنان نپسندى
٣٨- و از کار خیر دلتنگ نشوى و سربار هیچ کس نشوى
٣٩- و آنگاه که به کسى نعمتى دادى بر او منت نگذاری،
٤٠- و دنیا در نزد تو بسان زندانى باشد تا خداوند بهشت را نصیب تو کند.
این چهل حدیث است که هر کس در عمل به آنها پایدارى کند و آنها را از من براى امّتم حفظ کند، به رحمت خدا، وارد بهشت مى شود و او از برترین مردم و پس از پیامبران و جانشینان آنها محبوبترین افراد در پیشگاه خداست و خداوند او را در روز رستاخیز با پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان محشور خواهد کرد و اینان رفیقان خوبى هستند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢، ص ١٥٤، ح ٧
کسانی که از خوف خدا می گریند
١٢٨٩٠- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): مَنْ بَکَى مِنْ ذَنْبٍ غُفِرَ لَهُ وَ مَنْ بَکَى مِنْ خَوْفِ النَّارِ أَعَاذَهُ اللَّهُ مِنْهَا وَ مَنْ بَکَى شَوْقاً إِلَى الْجَنَّةِ أَسْکَنَهُ اللَّهُ فِیهَا وَ کُتِبَ لَهُ أَمَانٌ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ وَ مَنْ بَکَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ حَشَرَهُ اللَّهُ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر که براى گناهان خود بگرید آمرزیده شود و هر که از ترس جهنم بگرید خداى مهربان او را پناه خواهد داد و هر که از شوق بهشت گریه کند خداوند او را ساکن در آن گرداند و از فزع بزرگ قیامت امانش دهد و هر که از خوف خدا بگرید خداوند او را با پیغمبران و صدیقان و شهیدان و صالحان محشور فرماید و ایشان چه بسیار نیکو رفیقانى هستند.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١١، ص ٢٤٧، ح ١٢٨٩٠
دوستداران ائمه (ع)
٤- فس، تفسیر القمی أَبِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ مَثَلُنَا فِی کِتَابِ اللَّهِ کَمَثَلِ الْمِشْکَاةِ وَ الْمِشْکَاةُ فِی الْقِنْدِیلِ فَنَحْنُ الْمِشْکَاةُ فِیها مِصْباحٌ الْمِصْبَاحُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمِصْباحُ فِی زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ لَا دَعِیَّةٍ وَ لَا مُنْکِرَةٍ یَکادُ زَیْتُها یُضِیءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ الْقُرْآنُ نُورٌ عَلى نُورٍ إِمَامٌ بَعْدَ إِمَامٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ فَالنُّورُ عَلِیٌّ یَهْدِی اللَّهُ لِوَلَایَتِنَا مَنْ أَحَبَّ وَ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یَبْعَثَ وَلِیَّنَا مُشْرِقاً وَجْهُهُ نَیِّراً بُرْهَانُهُ ظَاهِرَةً عِنْدَ اللَّهِ حُجَّتُهُ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یَجْعَلَ وَلِیَّنَا مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: مَثَل ما در کتاب خداوند مانند مشکاتی است که در قندیل باشد، مشکات ما هستیم و مصباح محمّد رسول خداست که در میان آبگینه، مانند ستاره فروزان می‌درخشد. یَکادُ زَیْتُها یُضِیءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ الْقُرْآنُ نُورٌ عَلی نُورٍ إِمَامٌ بَعْدَ إِمَامٍ یَهْدِی اللهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ قرآن نوریست بالای نوری و خداوند با نور هدایت خود هرکس را بخواهد هدایت میکند. پروردگار برای مردم مثل‌ها میزند و او بر هرچیزی قادر است، پس نور، علی (ع) است و خداوند به ولایت ما هرکس را بخواهد هدایت می‌نماید و بر خداوند است که دوست ما را با چهره نورانی مبعوث کند و حجّت وی را به او نشان دهد، همنشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آنها رفیق‌های خوبی هستند! (نساء ۶۹)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢٣، ص ٣٠٧، ح ٤
٦٨- شی، تفسیر العیاشی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: حَقٌّ عَلَى اللَّهِ أَنْ یَجْعَلَ وَلِیَّنَا رَفِیقاً لِلنَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
امام رضا علیهالسلام میفرماید: بر خدا حق و واجب است که ولی و دوست ما را، رفیق و همراه انبیاء و شهدا و صالحین و صدیقین قرار دهد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦٥، ص ٣٢، ح ٦٨
مؤذنین
٦٨٣٨- فِی الْأَمَالِی قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَسَأَلُوهُ عَنْ مَسَائِلَ ... قَالَ الْیَهُودِیُّ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ- فَمَا جَزَاءُ مَنْ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَعْطَاهُ اللَّهُ بِعَدَدِ کُلِّ آیَةٍ أُنْزِلَتْ مِنَ السَّمَاءِ فَیَجْزِی بِهَا ثَوَابَهَا وَ أَمَّا الْأَذَانُ فَإِنَّهُ یُحْشَرُ الْمُؤَذِّنُونَ مِنْ أُمَّتِی مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ.
شخصی یهودی خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آمد و از مسائلی سوال کرد ... [یهودی پرسید] پس پاداش کسی که سوره حمد را قرائت کند چیست؟ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: کسی که سوره حمد را قرائت کند خداوند ثواب خواندن همه آیاتی را که از آسمان نازل‌شده به او عطا فرماید و اما اذان پس همانا اذان گویان امّتم، با انبیاء و صدیقان و شهداء و صالحان محشور می‌شوند.
وسائل الشیعة، ج ٥، ص ٣٧٧، ح ٦٨٣٨
کسانی که صالحین را دوست دارند
١- مکارم الأخلاق، وصیة النبی صَلّى اللهُ عَلَیهِ و آلهِ إلى عبد الله بن مسعود: ... یَا ابْنَ مَسْعُودٍ أَحِبَّ الصَّالِحِینَ فَإِنَّ الْمَرْءَ مَعَ مَنْ أَحَبَّهُ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرْ عَلَى أَعْمَالِ الْبِرِّ فَأَحِبَّ الْعُلَمَاءَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَقُولُ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: ... ای پسر مسعود! صالحین را دوست بدار زیرا انسان با کسی که دوست دارد خواهد بود، اگر توانایی کارهای نیک را نداری پس دانشمندان را دوست بدار پس همانا خدای تعالی می فرماید: «و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٤، ص ١٠٧، ح ١
کسانی که پیرو دین خدا هستند
٢- تفسیر الإمام علیه السلام مع، معانی الأخبار بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْإِمَامِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ (ع): فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ أَیْ قُولُوا اهْدِنَا صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ بِالتَّوْفِیقِ لِدِینِکَ وَ طَاعَتِکَ وَ هُمُ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً ...
امام حسن عسکری علیه السّلام درباره گفتار خدای عزوجل که می فرماید «راه کسانی که به آنها نعمت داده ای» (سوره حمد، آیه ٦) فرمودند: یعنی بگویید: ما را به راه کسانی هدایت فرما که به ایشان توفیق دادی پیرو دین تو باشند و تو را فرمان برند؛ آنان کسانی هستند که خداوند عزّوجلّ فرمود: «و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند، [در روز رستاخیز]، همنشین کسانی خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آنها رفیق‌های خوبی هستند!» (سوره نساء، آیه ۶۹)
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢٤، ص ١٠، ح ٢
اهل قرآن
عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَةِ کِرامٍ عَلَى رَبِّهِمْ بَرَرَةٍ مُطِیعِینَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: حافظ قرآنی که بدان عمل میکند به همراه سفرای والا مقام [و فرمانبردار] و نیکوکار هستند. نزد خدای خود، نیکوکار و فرمانبردارند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٥٦، ص ١٧١
روش اطاعت از خدا
١٢- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَعِینُونَا بِالْوَرَعِ فَإِنَّهُ مَنْ لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْکُمْ بِالْوَرَعِ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ فَرَجاً وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً فَمِنَّا النَّبِیُّ وَ مِنَّا الصِّدِّیقُ وَ الشُّهَدَاءُ وَ الصَّالِحُونَ.
ابو الصباح کنانى گوید، امام باقر علیه السّلام فرمود: ما را با ورع یارى کنید، زیرا هر که از شما خداى عز و جل را با ورع ملاقات کند، براى او نزد خدا گشایشى باشد و خداى عز و جل میفرماید: «آنها که خدا و رسولش را اطاعت کنند، همدم پیغمبران و صدیقان و شهیدان و نیکانى باشند که خدا نعمتشان داده و چه خوب رفیقانى هستند» (سوره نساء، آیه ٦٩) و پیغمبر از ماست و صدیق و شهدا و صالحین از ما هستند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٧٨، ح ١٢
١- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الِاسْتِطَاعَةِ فَقَالَ یَسْتَطِیعُ الْعَبْدُ بَعْدَ أَرْبَعِ خِصَالٍ أَنْ یَکُونَ مُخَلَّى السَّرْبِ صَحِیحَ الْجِسْمِ سَلِیمَ الْجَوَارِحِ- لَهُ سَبَبٌ وَارِدٌ مِنَ اللَّهِ- قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَسِّرْ لِی هَذَا قَالَ أَنْ یَکُونَ الْعَبْدُ مُخَلَّى السَّرْبِ صَحِیحَ الْجِسْمِ سَلِیمَ الْجَوَارِحِ- یُرِیدُ أَنْ یَزْنِیَ فَلَا یَجِدُ امْرَأَةً ثُمَّ یَجِدُهَا فَإِمَّا أَنْ یَعْصِمَ نَفْسَهُ فَیَمْتَنِعَ کَمَا امْتَنَعَ یُوسُفُ ع أَوْ یُخَلِّیَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ إِرَادَتِهِ فَیَزْنِیَ فَیُسَمَّى زَانِیاً وَ لَمْ یُطِعِ اللَّهَ بِإِکْرَاهٍ وَ لَمْ یَعْصِهِ بِغَلَبَةٍ.
على بن اسباط گوید: از امام رضا علیه السلام راجع به استطاعت پرسیدم، فرمود: استطاعت بنده پس از چهار خصلت حاصل مى‌شود: ١- اینکه راهش باز باشد ٢- تندرست باشد ٣- اعضائش سالم باشد ٤- براى او سببى از جانب خدا برسد. گفتم: قربانت گردم: سبب از جانب خدا را برایم توضیح دهید، فرمود: بعد از آنکه بنده راهش باز باشد، تندرست باشد، اعضائش سالم باشد، میخواهد زنا کند زنى را پیدا نمیکند و سپس پیدا میکند، آنگاه یا خود را نگه میدارد و سر باز میزند چنانکه حضرت یوسف (ع) سر باز زد یا خود را تسلیم خواست و ارادهاش میکند و زنا میکند و زانى نامیده مى‌شود: نه (آنکه سر باز زند) خدا را به زور اطاعت کرده و نه (آنکه زنا کند) با نافرمانى خود بر او چیره گشته است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ١٦٠، ح ١
تقوی
قَالَ الْحَسَن بْنِ عَلِیّ (ع): ... اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ لَمْ یَخْلُقْکُمْ عَبَثاً وَ لَیْسَ بِتَارِکِکُمْ سُدًى کَتَبَ آجَالَکُمْ وَ قَسَمَ بَیْنَکُمْ مَعَایِشَکُمْ لِیَعْرِفَ کُلُّ ذِی لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ وَ أَنَّ مَا قُدِّرَ لَهُ أَصَابَهُ وَ مَا صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ یُصِیبَهُ قَدْ کَفَاکُمْ مَئُونَةَ الدُّنْیَا وَ فَرَغَکُمْ لِعِبَادَتِهِ وَ حَثَّکُمْ عَلَى الشُّکْرِ وَ افْتَرَضَ عَلَیْکُمُ الذِّکْرَ وَ أَوْصَاکُمْ بِالتَّقْوَى وَ جَعَلَ التَّقْوَى مُنْتَهَى رِضَاهُ وَ التَّقْوَى بَابُ کُلِّ تَوْبَةٍ وَ رَأْسُ کُلِّ حِکْمَةٍ وَ شَرَفُ کُلِّ عَمَلٍ بِالتَّقْوَى فَازَ مَنْ فَازَ مِنَ الْمُتَّقِینَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى- إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفازاً (سورة النبإ آیة ٣٢) وَ قَالَ وَ یُنَجِّی اللَّهُ الَّذِینَ اتَّقَوْا بِمَفازَتِهِمْ لا یَمَسُّهُمُ السُّوءُ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (سورة الزمر آیة ٦١) فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً مِنَ الْفِتَنِ وَ یُسَدِّدْهُ فِی أَمْرِهِ وَ یُهَیِّئْ لَهُ رُشْدَهُ وَ یُفْلِجْهُ بِحُجَّتِهِ وَ یُبَیِّضْ وَجْهَهُ وَ یُعْطِهِ رَغْبَتَهُ- مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً.
امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند: بدانید که همانا خدایتان شما را بیهوده نیافریده و سرخود رها نکرده است. مدّت عمر شما را نوشته و روزى شما را میانتان قسمت کرده تا هر خردمندى جایگاه خود را بشناسد و بداند آنچه براى او مقدّر و معیّن شده نصیب او خواهد شد و آنچه از آن او نیست نصیبش نخواهد شد. خداوند هزینه دنیاتان را به عهده گرفته و شما را براى عبادت خویش فراغت ارزانى داشته و به سپاسگزارى تشویق فرموده و نماز را بر شما واجب نموده و به تقوى سفارشتان کرده و تقوى را نهایت خرسندى خویش قرار داده است. تقوى در هر توبه و سر هر حکمت و مایه شرافت هر رفتارى است. هر که از تقوا پیشگان کامیاب گردید در اثر تقوى بوده است. خداوند تبارک و تعالى مى‌فرماید: «مسلّما تقوا پیشگان رستگارند»[سوره نبأ، آیه ٣١] و مى‌فرماید: «و خدا کسانى را که تقوا پیشه اند به پاس کارهایى که مایه رستگارى‌شان بوده نجات مى‌دهد. عذاب به آنان نمى‌رسد و غمگین نخواهد گردید». [سوره زمر، آیه ٦١]، پس اى بندگان خدا تقواى الهى را رعایت کنید و بدانید که هر که براى خدا تقوى ورزد خداوند راه خروج از فتنه‌ها را به او بنمایاند و او را در کارش موفّق سازد و اسباب هدایت او را فراهم نماید و حجّت او را پیروز گرداند و روسفیدش کند و دلخواهش را به او بدهد و «همراه کسانى خواهد بود که خداوند ایشان را گرامى داشته [یعنى] با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگان خواهد بود و آنان چه نیکو همدمانند» (سوره نساء، آیه ٦٩)
تحف العقول، ص ٢٣٢
اطاعت از امام
٦- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّکُمْ لَا تَکُونُونَ صَالِحِینَ حَتَّى تَعْرِفُوا وَ لَا تَعْرِفُوا حَتَّى تُصَدِّقُوا وَ لَا تُصَدِّقُوا حَتَّى تُسَلِّمُوا أَبْوَاباً أَرْبَعَةً لَا یَصْلُحُ أَوَّلُهَا إِلَّا بِآخِرِهَا ضَلَّ أَصْحَابُ الثَّلَاثَةِ وَ تَاهُوا تَیْهاً بَعِیداً إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَا یَقْبَلُ إِلَّا الْعَمَلَ الصَّالِحَ وَ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ إِلَّا الْوَفَاءَ بِالشُّرُوطِ وَ الْعُهُودِ فَمَنْ وَفَى لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِشَرْطِهِ وَ اسْتَعْمَلَ مَا وَصَفَ فِی عَهْدِهِ نَالَ مَا عِنْدَهُ وَ اسْتَکْمَلَ مَا وَعَدَهُ- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَخْبَرَ الْعِبَادَ بِطُرُقِ الْهُدَى وَ شَرَعَ لَهُمْ فِیهَا الْمَنَارَ وَ أَخْبَرَهُمْ کَیْفَ یَسْلُکُونَ فَقَالَ وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى (طه ٨٥) وَ قَالَ إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ (المائدة: ٣١) فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ فِیمَا أَمَرَهُ لَقِیَ اللَّهَ مُؤْمِناً بِمَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ ص هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ فَاتَ قَوْمٌ وَ مَاتُوا قَبْلَ أَنْ یَهْتَدُوا وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ آمَنُوا وَ أَشْرَکُوا مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّهُ مَنْ أَتَى الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا اهْتَدَى وَ مَنْ أَخَذَ فِی غَیْرِهَا سَلَکَ طَرِیقَ الرَّدَى وَصَلَ اللَّهُ طَاعَةَ وَلِیِّ أَمْرِهِ بِطَاعَةِ رَسُولِهِ وَ طَاعَةَ رَسُولِهِ بِطَاعَتِهِ فَمَنْ تَرَکَ طَاعَةَ وُلَاةِ الْأَمْرِ لَمْ یُطِعِ اللَّهَ وَ لَا رَسُولَهُ وَ هُوَ الْإِقْرَارُ بِمَا أُنْزِلَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ الْتَمِسُوا الْبُیُوتَ الَّتِی أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ فَإِنَّهُ أَخْبَرَکُمْ أَنَّهُمْ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ إِنَّ اللَّهَ قَدِ اسْتَخْلَصَ الرُّسُلَ لِأَمْرِهِ ثُمَّ اسْتَخْلَصَهُمْ مُصَدِّقِینَ بِذَلِکَ فِی نُذُرِهِ فَقَالَ وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ (الفاطر: ٢٢) تَاهَ مَنْ جَهِلَ وَ اهْتَدَى مَنْ أَبْصَرَ وَ عَقَلَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لکِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ (الأنبیاء: ٤٦) وَ کَیْفَ یَهْتَدِی مَنْ لَمْ یُبْصِرْ وَ کَیْفَ یُبْصِرُ مَنْ لَمْ یَتَدَبَّرْ اتَّبِعُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ أَهْلَ بَیْتِهِ وَ أَقِرُّوا بِمَا نَزَلَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اتَّبِعُوا آثَارَ الْهُدَى فَإِنَّهُمْ عَلَامَاتُ الْأَمَانَةِ وَ التُّقَى وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَوْ أَنْکَرَ رَجُلٌ- عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ ع وَ أَقَرَّ بِمَنْ سِوَاهُ مِنَ الرُّسُلِ لَمْ یُؤْمِنْ اقْتَصُّوا الطَّرِیقَ بِالْتِمَاسِ الْمَنَارِ وَ الْتَمِسُوا مِنْ وَرَاءِ الْحُجُبِ الْآثَارَ تَسْتَکْمِلُوا أَمْرَ دِینِکُمْ وَ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ.
امام صادق (ع) فرمود: شما صالح نباشید جز اینکه معرفت پیدا کنید و معرفت نیابید جز اینکه تصدیق کنید و تصدیق نکنید جز اینکه تسلیم باشید. هر چهار در (تسلیم و تصدیق و معرفت و صلاح) را بکوبید که نخستین آنها جز بهمراهى آخرشان شایسته نگردد، کسانى که همراه سه در باشند گمراه گشته و در بیراهى دورى افتادهاند. خداى تبارک و تعالى جز عمل صالح نپذیرد و جز وفاء بشروط و پیمانها را نپذیرد، کسى که شرطش را با خداى عز و جل وفا کند و آنچه خدا در پیمانش بیان کرده بکار بندد بآنچه نزد خداست برسد و وعده خدا را کاملا دریابد، خداى تبارک و تعالى بندگانش را براههاى هدایت خبر داده و براى ایشان در آن راهها چراغهاى بلند قرار داده و بآنها خبر داده است که چگونه راه پیمایند و فرموده است (٨٣ سوره ٣٠) «و من آمرزگار آن کسانم که توبه کرده و عمل صالح داشته و سپس راه هدایت پیماید؛ و فرموده است» (٣١ سوره ٥) «خدا فقط از پرهیزکاران میپذیرد» پس کسى که از خدا نسبت باوامرش باک داشته باشد خدا را ملاقات کند در حالى که مؤمن باشد بآنچه محمد (ص) آورده است، افسوس، افسوس، که مردمى گذشتند و پیش از آنکه هدایت یابند بمردند و گمان بردند که مؤمن هستند ولى از آنجا که نمیدانستند مشرک بودند، هر که از در خانه درآید ره یافته و آنکه راهى غیر از آن درپیش گیرد راه هلاکت پیموده. خدا اطاعت ولى امرش را بطاعت رسولش پیوسته و طاعت رسولش را بطاعت خودش، پس هر که از والیان امر اطاعت نکند خدا و رسولش را اطاعت نکرده و همانست اقرار بآنچه از طرف خداى عز و جل نازل گشته که فرموده است (٣١ سوره ٧) «در هر مسجدى پوشاک زیور به تن کنید» و خواهش نمائید و بجوئید خانههائى را که خدا اجازه داده رفعت گیرند و نامش در آنها برده شود، زیرا خدا بشما خبر داده که آنها (٣٦ سوره ٢٤) «مردانى باشند که هیچ تجارت و داد و ستدى ایشان را از یاد خدا و گزاردن نماز و دادن زکاة باز ندارد و از روزى که دلها و دیدهها در آن دگرگون شود بیم دارند» همانا خدا فرستادگانش را براى امرش برگزید و سپس ایشان را باور دارندگان به بیمهاى خویش انتخاب کرده و فرموده (٢٤ سوره ٣٥) «هیچ امتى نیست مگر اینکه در میانشان بیم رسانى بوده است» گمراه شد آنکه ندانست و ره یافت آنکه بینا و عاقل گشت. خداى عز و جل فرماید (٤٦ سوره ٢٢) «نکتهایست!! دیدگان کور نیست بلکه دلهائى که در سینههاست کور است» چگونه ره یابد کسى که بینا نیست و چگونه بینا شود کسى که تفکر نکند. از رسول خدا و اهل بیتش پیروى کنید و بآنچه از نزد خدا نازل گشته اعتراف نمائید و در پى نشانههاى هدایت روید، زیرا که ایشان علامات امانت و تقوایند و بدانید که اگر کسى عیسى بن مریم را انکار کند و به پیغمبران دیگر اعتراف نماید، ایمان ندارد. روشنىگاه را بجوئید و راه پیمائید و آثار پشت پرده (امام پنهان و یا اخبار و احادیث و یا عنایات مخصوص خدا) را بخواهید تا امر دینتان کامل شود و بخداى پروردگارتان مؤمن شوید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ١٨١، ح ٦
٨- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فِی وَلَایَةِ عَلِیٍّ وَ وَلَایَةِ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً هَکَذَا نَزَلَتْ.
امام صادق علیه السلام راجع بقول خداى عز و جل که می فرماید: و هر که خدا و رسولش را اطاعت کند؛ [فرمود یعنی] در ولایت على (ع) و ولایت امامان بعد از او؛ به کامیابى بزرگى رسیده است. (٧١ سوره ٣٣) [ایشان فرمودند] این گونه نازل شده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٤١٤، ح ٨
اطاعت از رسول خدا (ص)
٥٠- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ، خُطْبَةٌ لَهُ ع ... مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ یُطِعِ اللَّهَ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ یَسْتَحِقَّ الشُّکْرَ مِنَ اللَّهِ بِحُسْنِ الْجَزَاءِ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یُعَایِنْ عُسْرَ الْحِسَابِ لَدَى اللِّقَاءِ قَضَاءً بِالْعَدْلِ عِنْدَ الْقِصَاصِ بِالْحَقِّ یَوْمَ إِفْضَاءِ الْخَلْقِ إِلَى الْخَالِقِ ...
ابو زکریا گوید که امام على (علیه السّلام) در خطبه‌اى چنین فرمود: ... آنکه از پیامبر فرمان برد، چنان است که خدا را فرمان برده است و آنکه خدا را فرمان برد شایان این کرامت است که خدایش سپاس گوید و پاداش نیکش دهد؛ و هر که خدا و پیامبرش را نافرمانى کند در آن روز که مردم در محکمۀ عدل الهى گرد آیند به سختى از او حساب کشند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٧٥، ص ٢، ح ٥٠
برپایی نماز
١٤- الْعَیَّاشِیُّ، عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع: فِی قَوْلِهِ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِینَ قَالَ مُطِیعَیْنِ رَاغِبِینَ.
امام باقر علیه السلام درباره آیه «و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا به پاخیزید.» (سوره بقره آیه ۲۳۸) فرمودند: [یعنی] مطیعان و راغبان.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨٢، ص ٢٠١، ح ١٤
عدم اطاعت از گمان و وسوسه
١- دَعَا الْحَسَن بْنِ عَلِیّ (ع) فِی قُنُوتِهِ: اللَّهُمَّ إِنَّکَ الرَّبُّ الرَّءُوفُ الْمَلِکُ الْعَطُوفُ ... فَلَمْ تَتَخَطَّفْهُ خَاطِفَاتُ الظِّنَنِ وَ لَا وَارِدَاتُ الْفِتَنِ حَتَّى نَکُونَ لَکَ فِی الدُّنْیَا مُطِیعِینَ وَ فِی الْآخِرَةِ فِی جِوَارِکَ خَالِدِینَ.
امام حسن مجتبی علیه السلام در قنوت خود می خواندند: خدایا همانا تو پروردگار مهربان، پادشاه با عطوفت ... پس نه گمانهای زودگذر او را ربود و نه وسوسه های فتنه ها تا در دنیا برای تو از اطاعت کنندگان باشیم و در آخرت در کنار تو جاودان باشیم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨٢، ص ٢١٣، ح ١
