اطاعت از خدا - بخش ١
موضوعات
مبانی: آیات اطاعت از خدا و رسول (ص) - آیات نافرمانی از خدا و رسول (ص)- اهمیت- کم بودن مطیعان خدا- اختیار در اطاعت خدا- شأن نزول آیه ٦٩ سوره نساء- کسانی که جزو انبیاء، شهدا و صدیقینند
عبارتهای «یطع الله»، «مطیعین»، «مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ»، «مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ» و «حَسُنَ اولئِکَ رَفِیقا» در کتابهای برگزیده بررسی شد.
نکته قابل توجه این است که تقریبا در همه آیات و روایات اطاعت از رسول خدا (ص) در کنار اطاعت از خدا آمده که نشانه پیوند شدید این دو به یکدیگر است.
مبانی
آیات اطاعت از خدا و رسول (ص)
قُلْ أَطیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ الْکافِرینَ
بگو: خدا و پیامبر را اطاعت کنید، پس اگر روى برتافتند، به کفر گرایش یافته اند و بدانند که خداوند کافران را دوست نمى دارد.
سوره آل عمران، آیه ٣٢
رَبَّنا آمَنَّا بِما أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدینَ
آنگاه گفتند: پروردگارا، ما به همه آنچه تو نازل کرده اى (تورات و انجیل) ایمان آوردیم و از این پیامبرى که به سوى ما فرستادى پیروى کردیم، پس ما را در زمره کسانى بنویس که بر ابلاغ رسالت فرستادگانت گواهى مى دهند.
سوره آل عمران، آیه ٥٣
وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
و خدا و پیامبر را فرمان برید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید.
سوره آل عمران، آیه ١٣٢
الَّذینَ اسْتَجابُوا لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ ما أَصابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْا أَجْرٌ عَظیمٌ
کسانى که پس از آسیب رسیدن به آنان در جنگ اُحُد، دعوت خدا و پیامبر را اجابت کردند و به جنگى دیگر رهسپار شدند، براى نیکوکاران و تقواپیشگانشان پاداشى بزرگ خواهد بود.
سوره آل عمران، آیه ١٧٢
تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ
این سهام، احکام و حدود خداست و هر کس از خدا و پیامبر او پیروى کند، خداوند او را به بوستان هایى پوشیده از درختان که از زیر آنها نهرها روان است، درمى آورد. آنان در آن جا جاودانه اند و این است سعادت بزرگ.
سوره نساء، آیه ١٣
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً
اى کسانى که ایمان آورده اید، خدا را اطاعت کنید و از پیامبر و کسانى که امر شما را در اختیار دارند و از خودتان هستند پیروى نمایید. پس اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، چنانچه در امرى از امور دین اختلاف کردید، آن را به خدا و پیامبر ارجاع دهید. این کار براى شما بهتر و فرجامش نیکوتر است.
سوره نساء، آیه ٥٩
وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً [٦٩] ذَالِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ کَفَى بِاللَّهِ عَلِیمًا [٧٠]
و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند. (٦٩) این موهبتى از فضل خداست و کافى است که خدا آگاه است. (٧٠)
سوره نساء، آیات ٦٩ و ٧٠
وَ مَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغالِبُونَ
و هر کس خدا و رسول (ص) ش و کسانى را که ایمان آورده و از خصلت یاد شده برخوردارند، به ولایت و سرپرستى خود بپذیرد پیروز است چرا که از حزب خداست و تنها حزب خدا پیروزمندند.
سوره مائدة، آیه ٥٦
وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلی رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبینُ
و خدا را اطاعت کنید و از پیامبر فرمان برید و از پلیدى ها برحذر باشید. پس اگر روى برتافتید بدانید که برعهده فرستاده ما جز ابلاغ آشکار پیام تکلیفى نیست.
سوره مائدة، آیه ٩٢
قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمیعاً الَّذی لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ یُحْیی وَ یُمیتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ کَلِماتِهِ وَ اتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ
بگو: اى مردم، من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم، خدایى که فرمانروایى آسمان ها و زمین از آنِ اوست. معبودى شایسته پرستش جز او نیست. زنده مى کند و مى میراند. پس به خدا و رسول (ص) او ـ آن پیامبر درس ناخوانده که خود به خدا و سخنان او ایمان دارد ـ ایمان بیاورید و از او پیروى کنید، باشد که به نیکبختى سراى آخرت راه یابید.
سوره اعراف، آیه ١٥٨
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ
اى کسانى که ایمان آورده اید، از خدا و پیامبرش فرمان برید و اینک که مى شنوید پیامبر شما را به کارى فرا مى خواند یا از کارى باز مى دارد از او روى برنتابید.
سوره انفال، آیه ٢٠
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ
اى کسانى که ایمان آورده اید، خدا را اجابت کنید و نیز پیامبر را آن گاه که شما را به اسلام که موجب حیات شماست فرامى خواند و بدانید که خدا میان آدمى و قلب او حایل مى شود و بدانید که همگان به سوى او روانه مى شوید و در حضور او گرد مى آیید.
سوره انفال، آیه ٢٤
وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ
و خدا و پیامبرش را در امر جهاد فرمان برید و با یکدیگر اختلاف نکنید که ناتوان مى شوید و عزّت و شکوهتان از بین مى رود و بر سختى هاى جنگ و اطاعت از خدا و پیامبر شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است و آنان را یارى خواهد کرد.
سوره انفال، آیه ٤٦
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَکُوا وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذینَ جاهَدُوا مِنْکُمْ وَ لَمْ یَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لاَ الْمُؤْمِنینَ وَلیجَةً وَ اللَّهُ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ
آیا شما مدّعیان ایمان پنداشته اید که رها مى شوید و مورد آزمایش قرار نمى گیرید، در صورتى که هنوز خداوند کسانى از شما را که در جهاد شرکت مى کنند و جز خدا و رسول (ص) او و مؤمنان تکیه گاهى نگرفته اند، مشخص نکرده است؟ و خدا به آنچه مى کنید آگاه است.
سوره توبة، آیه ١٦
وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَیُؤْتینَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَی اللَّهِ راغِبُونَ
اى کاش آنچه را خدا به آنان داد و پیامبرش به آنان پرداخت با رضایت مى گرفتند و مى گفتند: خدا ما را بس است، ما امید آن داریم که خدا از فضل خود به ما دهد و پیامبرش نیز به فرمان او به ما عطا کند، چرا که ما به فضل خدا دل بسته ایم.
سوره توبة، آیه ٥٩
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یُطیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ
امّا مردان و زنان با ایمان بر یکدیگر ولایت دارند، از این رو یکدیگر را به کار شایسته فرمان مى دهند و از کار ناپسند نهى مى کنند و نماز را برپا مى دارند و زکات مى پردازند و از خدا و پیامبرش اطاعت مى کنند. اینانند که به زودى خداوند رحمت خود را شامل حالشان مى کند و هیچ کس نمى تواند مانع آن شود، چرا که خدا مقتدرى شکست ناپذیر و کارهایش همه از روى حکمت است.
سوره توبة، آیه ٧١
وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ
و هر کس فرمان خدا و رسول را اطاعت کند و خدا ترس و پرهیزگار باشد چنین کسان را فیروزی و سعادت خواهد بود.
سوره نور آیه ٥٢
مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِیمًا
هر که خدا و رسول را اطاعت کند البته به سعادت و فیروزی بزرگ نائل گردیده است.
سوره احزاب آیه ٧١
آیات نافرمانی از خدا و رسول (ص)
وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ ناراً خالِداً فیها وَ لَهُ عَذابٌ مُهینٌ
و هر کس خدا و پیامبر او را نافرمانى کند و از احکام و حدود الهى تجاوز نماید، خدا او را به آتشى درمى آورد که در آن جاودانه خواهد بود و براى او عذابى خوارکننده است.
سوره نساء، آیه ١٤
وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلی ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَی الرَّسُولِ رَأَیْتَ الْمُنافِقینَ یَصُدُّونَ عَنْکَ صُدُوداً
و هنگامى که به آنان گفته مى شود: به سوى آنچه (احکامى که) خدا فرو فرستاده و به سوى این پیامبر که بدانها حکم مى کند بیایید، منافقان را مى بینى که از تو سخت روى برمى تابند.
سوره نساء، آیه ٦١
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِیُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحیماً
ما هیچ پیامبرى را نفرستادیم مگر براى این که به اذن خدا در همه امور از او پیروى شود، پس چگونه با بهانه هایى مانند برقرارى سازش میان دو طرف دعوا، از پیامبر روى مى گردانند؟ اگر آنان پس از آن که با این عمل بر خود ستم کردند نزد تو مى آمدند و از خدا آمرزش مى خواستند و پیامبر نیز براى آنان طلب آمرزش مى کرد، قطعاً خدا را توبه پذیر و مهربان مى یافتند.
سوره نساء، آیه ٦٤
إِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یُحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَساداً أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ
جز این نیست که سزاى آنان که با خدا و پیامبرش مى جنگند و در زمین به فسادگرى مى کوشند این است که کشته شوند یا به صلیب کشیده شوند و یا دست و پایشان برخلاف یکدیگر بریده شود و یا از آن سرزمین [به نقطه اى دیگر] تبعید گردند. این کیفر، رسوایى آنان در دنیاست و براى آنان در آخرت عذابى بزرگ خواهد بود.
سوره مائدة، آیه ٣٣
وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا إِلی ما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ إِلَی الرَّسُولِ قالُوا حَسْبُنا ما وَجَدْنا عَلَیْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ کانَ آباؤُهُمْ لا یَعْلَمُونَ شَیْئاً وَ لا یَهْتَدُونَ
و چون به آنان گفته شود: به سوى آنچه خدا فرو فرستاده و به سوى پیامبر بیایید، مى گویند: آنچه پدرانمان را بر آن یافته ایم ما را بس است. آیا در هر حال از راه و رسم پدرانشان پیروى مى کنند، هرچند پدرانشان خود چیزى نمى دانستند و از سوى کسى نیز هدایت نشده بودند؟
سوره مائدة، آیه ١٠٤
ذلِکَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ مَنْ یُشاقِقِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ
آن کیفر براى آنان بدان سبب بود که با خدا و رسول (ص) ش به مخالفت برخاستند و هر کس با خدا و رسول (ص) او مخالفت کند و بر آن اصرار ورزد، کیفرى سخت خواهد دید، زیرا خداوند سخت کیفر است.
سوره انفال، آیه ١٣
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَماناتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
اى کسانى که ایمان آورده اید، با افشاى تصمیم هاى پیامبر در مورد کافران و آشکار ساختن اسرار حکومت اسلامى، به خدا و رسول (ص) او خیانت نکنید که خیانت به امانت هاى خود کرده اید و این حقیقت را شما خود مى دانید.
سوره انفال، آیه ٢٧
قُلْ إِنْ کانَ آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ وَ إِخْوانُکُمْ وَ أَزْواجُکُمْ وَ عَشیرَتُکُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسادَها وَ مَساکِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ فی سَبیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقینَ
اى پیامبر، به آنان که ایمان آورده اند بگو: اگر پدران و پسران و برادران و همسران و خویشاوندانتان و اموالى که گرد آورده اید و تجارتى که از کسادش بیم دارید و خانه هایى که آنها را خوش مى دارید، نزد شما از خدا و پیامبرش و جهاد در راه او محبوب تر است و اینها مانع رفتن شما به جهاد شده اند، منتظر باشید تا خدا فرمان خود را اجرا کند (مؤمنانى را جایگزین شما کند که خدا از هر چیزى براى آنان محبوب تر است و به بهترین وجه در راه او جهاد مى کنند) و بدانید که خداوند مردمى را که از مرز بندگى او خارج شوند، به سوى پیامبر و یارى دین خدا هدایت نمى کند.
سوره توبة، آیه ٢٤
قاتِلُوا الَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ لا یُحَرِّمُونَ ما حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لا یَدینُونَ دینَ الْحَقِّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ حَتَّی یُعْطُوا الْجِزْیَةَ عَنْ یَدٍ وَ هُمْ صاغِرُونَ
با کسانى که به آنان کتاب آسمانى داده شده است (یهودیان، مسیحیان، مجوسیان و صابئى ها) ولى به خدا و روز قیامت آنگونه که باید ایمان ندارند و آنچه را خدا و رسول (ص) ش حرام کرده بر خود حرام نمى دانند و دین حقّ را آیین خود نمى گیرند بجنگید تا با خضوع در برابر حکومت شما به قانون جزیه تن در دهند و آن را به دست خود به شما بپردازند.
سوره توبة، آیه ٢٩
وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا یَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ کُسالی وَ لا یُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ کارِهُونَ
و هیچ دلیلى براى پذیرفته نشدن انفاق هایشان نیست جز این که به خدا و پیامبرش کافر شدند و نماز را جز با حال سستى به جاى نمى آورند و جز از روى اکراه انفاق نمى کنند.
سوره توبة، آیه ٥٤
یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَکُمْ لِیُرْضُوکُمْ وَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ یُرْضُوهُ إِنْ کانُوا مُؤْمِنینَ
منافقان براى شما به خدا سوگند مى خورند تا شما را از خود خشنود سازند، در صورتى که اگر مؤمن باشند سزاوارتر است که خدا و پیامبرش را با اطاعت و ترک خصومت خشنود کنند.
سوره توبة، آیه ٦٢
أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ یُحادِدِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِداً فیها ذلِکَ الْخِزْیُ الْعَظیمُ
آیا ندانسته اند که هر کس با خدا و پیامبر او مخالفت و دشمنى کند آتش دوزخ براى اوست که در آن جاودانه مى ماند؟ این است خوارى بزرگ.
سوره توبة، آیه ٦٣
یَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا کَلِمَةَ الْکُفْرِ وَ کَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ یَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلاَّ أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ یَتُوبُوا یَکُ خَیْراً لَهُمْ وَ إِنْ یَتَوَلَّوْا یُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَلیماً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِی الْأَرْضِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لا نَصیرٍ
منافقان به خدا سوگند مى خورند که سخنى کفرآمیز نگفته اند، در صورتى که حتماً آن را گفته و به طور جدّى هم گفته اند و بدین سبب پس از آن که اسلام آورده بودند کافر شدند و در گردنه راه تبوک آهنگ جان پیامبر را کردند و بدین کار دست نیافتند و علّت خشمشان بر پیامبر چیزى جز این نبود که خداوند آنان را به فضل خویش توانگر کرد و پیامبرش نیز به وسیله غنایم جنگى بى نیازشان ساخت. پس اگر توبه کنند براى آنان بهتر است، چرا که توبه آنان آمرزش گناهان و ورود به بهشت را به دنبال خواهد داشت و اگر از توبه رویگردان شوند، خداوند در دنیا و آخرت به عذابى دردناک عذابشان خواهد کرد و در روى زمین هیچ سرپرست و یاورى که آنان را از عذاب رهایى دهد، نخواهند داشت.
سوره توبة، آیه ٧٤
اهمیت
١- تفسیر الْإِمَامِ الْعَسْکَرِیِّ علیه السلام قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیّ (ع): ... أَمَا إِنَّکُمْ لَوْ وَقَفْتُمْ عَلَى مَا قَدْ أَعَدَّ رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمُطِیعِینَ مِنْ عِبَادِهِ فِی هَذَا الْیَوْمِ لَقَصَرْتُمْ عَمَّا أَنْتُمْ فِیهِ وَ شَرَعْتُمْ فِیمَا أُمِرْتُمْ بِهِ ...
امام على علیه السّلام فضیلت روز اول ماه شعبان فرمودند: بدانید، اگر شما به آن چه پروردگار عزّو جلّ برای مطیعینِ از بندگانش در روز اوّل ماه شعبان فراهم ساخته است آگاه شوید، از آن کاری که هم اکنون مشغول آن هستید، دست برداشته و به آن چه به شما امر شده است، عمل خواهیدکرد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٤، ص ٥٦، ح ١
دعاء آخر فی یوم عرفة: ... یَا مَنْ یَعْلَمُ سَرِیرَتِی وَ یَسْتُرُ عَلَانِیَتِی أَعْطِنِی ثَوَابَ الْمُطِیعِینَ وَ عُلُوَّ مَنَازِلِ الْمُخْبِتِینَ وَ اکْتُبْنِی فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ قَبِلْتَ عَمَلَهُمْ وَ خَتَمْتَهُ بِالْمَغْفِرَةِ ...
دعای روز عرفه: ... اى خدایى که از باطن من آگاهى و ظاهرم را مى‌پوشى، پاداش اطاعت‌کنندگان و منزلت‌هاى برتر آرامش‌یافتگان را به من عطا فرما و مرا جزو بندگان شایسته‌ات بنویس، هم آنان که اعمالشان را پذیرفته و پایان کارشان را به آمرزش خاتمه داده‌اى ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٩٥، ص ٢٦٧
٦٦- بَیَانُ التَّنْزِیلِ، لِابْنِ شَهْرَآشُوبَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: مَا سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً نَضِرَ الْوَجْهِ وَ لَا سَأَلْتُهُ وَلَداً حَسَنَ الْقَامَةِ وَ لَکِنْ سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً مُطِیعِینَ لِلَّهِ وَجِلِینَ مِنْهُ حَتَّى إِذَا نَظَرْتُ إِلَیْهِ وَ هُوَ مُطِیعٌ لِلَّهِ قَرَّتْ عَیْنِی.
امام على علیه السّلام فرمودند: من از پروردگار خود، نه فرزندانى زیبا رو خواستم و نه فرزندى خوش قد و قامت، بلکه از پروردگارم فرزندانى خواستم که فرمانبردار خدا باشند و از او بترسند تا وقتى به او نگاه کردم و دیدم از خداوند فرمان مى برد شاد شوم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ١٠١، ص ٩٨، ح ٦٦
عَنْ حَمَّادِ بْنِ حَبِیبٍ الْعَطَّارِ الْکُوفِیِّ فِی حَدِیثٍ شَرِیفٍ: أَنَّهُ رَأَى السَّجَّادَ ع فِی طَرِیقِ مَکَّةَ لَمَّا انْقَطَعَ عَنِ الْحَاجِّ قَالَ فَتَهَیَّأَ لِلصَّلَاةِ ثُمَّ وَثَبَ قَائِماً وَ هُوَ یَقُولُ: یَا مَنْ أَحَارَ کُلَّ شَیْءٍ مَلَکُوتاً وَ قَهَرَ کُلَّ شَیْءٍ جَبَرُوتاً أَوْلِجْ قَلْبِی فَرَحَ الْإِقْبَالِ عَلَیْکَ وَ أَلْحِقْنِی بِمَیْدَانِ الْمُطِیعِینَ لَکَ قَالَ ثُمَّ دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ الْخَبَرَ.
امام سجاد علیه السّلام قبل از نماز شب این دعا را خواندند: ای کسی که به عزت و سلطنت خود همه چیز را مالک گشته‌ای و به جبـروت خود بر هر چیز چیره گشته‌ای، به قلب من شادی روی آوردن به حریمت را وادار کن و مرا به میدان اطاعت کنندگان خود ملحق نـما. سپس به نـماز پرداخت.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ٤، ص ١٢٤
٦- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی کَلَامٍ لَهُ خَطَبَ بِهِ عَلَى الْمِنْبَرِ أَیُّهَا النَّاسُ إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا بِمَا عَلِمْتُمْ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ إِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَیْرِهِ کَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِی لَا یَسْتَفِیقُ عَنْ جَهْلِهِ بَلْ قَدْ رَأَیْتُ أَنَّ الْحُجَّةَ عَلَیْهِ أَعْظَمُ وَ الْحَسْرَةَ أَدْوَمُ عَلَى هَذَا الْعَالِمِ الْمُنْسَلِخِ مِنْ عِلْمِهِ مِنْهَا عَلَى هَذَا الْجَاهِلِ الْمُتَحَیِّرِ فِی جَهْلِهِ وَ کِلَاهُمَا حَائِرٌ بَائِرٌ لَا تَرْتَابُوا فَتَشُکُّوا وَ لَا تَشُکُّوا فَتَکْفُرُوا وَ لَا تُرَخِّصُوا لِأَنْفُسِکُمْ فَتُدْهِنُوا وَ لَا تُدْهِنُوا فِی الْحَقِّ فَتَخْسَرُوا وَ إِنَّ مِنَ الْحَقِّ أَنْ تَفَقَّهُوا وَ مِنَ الْفِقْهِ أَنْ لَا تَغْتَرُّوا وَ إِنَّ أَنْصَحَکُمْ لِنَفْسِهِ أَطْوَعُکُمْ لِرَبِّهِ وَ أَغَشَّکُمْ لِنَفْسِهِ أَعْصَاکُمْ لِرَبِّهِ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ یَأْمَنْ وَ یَسْتَبْشِرْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ یَخِبْ وَ یَنْدَمْ.
امام علی علیه السلام در سخنرانى منبر خویش فرمود: اى مردم چون دانا شدید به آن عمل کنید شاید هدایت شوید. عالمى که بر خلاف علمش عمل کند چون جاهل سرگردانى است که از نادانى به هوش نیاید بلکه حجت بر او تمامتر و حسرت عالِمى که از علم خویش جدا شده بیشتر است از حسرت جاهل سرگردان در جهالت و هر دو سرگردان و خوابند. تردید و دو دلى بخود راه ندهید تا به شک افتید و شک نکنید تا کافر شوید و بخود اجازه ندهید (از خود سلب مسئولیت نکنید) تا سست شوید و در راه حق سست نشوید تا زیان یابید. از جمله حق اینست که دین را بفهمید و از فهمیدن است که فریب نخورید. همانا خیر خواه‌ترین شما نسبت به خود مطیعترین شماست خدا را و خائنترین شما با خود نافرمانترین شماست خدا را، کسى که اطاعت خدا کند ایمن گردد و مژده یابد و آنکه نافرمانى خدا کند نومید گردد و پشیمان شود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٤٥، ح ٦
٧- قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیّ (ع): ... وَ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ بَعَثَهُ بِالْحَقِّ نَبِیّاً دَالًّا عَلَیْهِ وَ هَادِیاً إِلَیْهِ فَهَدَى بِهِ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ اسْتَنْقَذَنَا بِهِ مِنَ الْجَهَالَةِ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً وَ نَالَ ثَوَاباً جَزِیلًا وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبِیناً وَ اسْتَحَقَّ عَذَاباً أَلِیماً فَأَنْجِعُوا بِمَا یَحِقُّ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّمْعِ وَ الطَّاعَةِ وَ إِخْلَاصِ النَّصِیحَةِ وَ حُسْنِ الْمُؤَازَرَةِ وَ أَعِینُوا عَلَى أَنْفُسِکُمْ بِلُزُومِ الطَّرِیقَةِ الْمُسْتَقِیمَةِ وَ هَجْرِ الْأُمُورِ الْمَکْرُوهَةِ وَ تعاطوا الحق بینکم و تعاونوا به دونی و خذوا على ید الظالم السفیه و مروا بالمعروف و انهوا عن المنکر و اعرفوا لذوی الفضل فضلهم عصمنا الله و إیاکم بالهدى و ثبتنا و إیاکم على التقوى وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لِی وَ لَکُمْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: و گواهى دهیم که شایان پرستشى جز خدا نیست و محمد بنده و فرستاده اوست، او را بدرستى برانگیخت تا نشانش دهد و بسویش رهنما باشد، خدا ببرکت آن حضرت از گمراهى براهمان آورد و از نادانى نجاتمان بخشید، هر که اطاعت خدا و رسولش کند بکامیابى بزرگى رسد و ثواب نیکى دریابد و هر که نافرمانى خدا و رسولش کند زیان آشکارى برد و سزاوار عذابى دردناک گردد. در انجام وظیفه خود که شنیدن و فرمانبردن و خیرخواهى مخلصانه و حسن مساعدت است جداً بکوشید و با جدا نشدن از راه راست و برکنارى از کارهاى زشت خود را یارى کنید، حق را میان خود بگردانید و نزد من با آن یک دیگر را کمک دهید، دست ستمگر نادان را ببندید بکار نیک دستور دهید و از کار زشت جلوگیرى کنید، اهل فضل را قدرشناسید، خدا ما و شما را براه هدایتنگهدارد و بر جاده تقوى پا برجایمان دارد، براى خود و شما از خدا آمرزش میطلبم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ١٤١، ح ٧
کم بودن مطیعان خدا
١٠٥- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یَحْتَمِلُهُ إِلَّا صُدُورٌ مُشْرِقَةٌ وَ قُلُوبٌ مُنِیرَةٌ وَ أَفْئِدَةٌ سَلِیمَةٌ وَ أَخْلَاقٌ حَسَنَةٌ لِأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَخَذَ عَلَى شِیعَتِنَا الْمِیثَاقَ فَمَنْ وَفَى لَنَا وَفَى اللَّهُ لَهُ بِالْجَنَّةِ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا وَ لَمْ یُؤَدِّ إِلَیْنَا حَقَّنَا فَهُوَ فِی النَّارِ وَ إِنَّ عِنْدَنَا سِرّاً مِنَ اللَّهِ مَا کَلَّفَ اللَّهُ بِهِ أَحَداً غَیْرَنَا ثُمَّ أَمَرَنَا بِتَبْلِیغِهِ فَبَلَّغْنَاهُ فَلَمْ نَجِدْ لَهُ أَهْلًا وَ لَا مَوْضِعاً وَ لَا حَمَلَةً یَحْمِلُونَهُ حَتَّى خَلَقَ اللَّهُ لِذَلِکَ قَوْماً خُلِقُوا مِنْ طِینَةِ مُحَمَّدٍ وَ ذُرِّیَّتِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَ مِنْ نُورِهِمْ صَنَعَهُمُ اللَّهُ بِفَضْلِ صُنْعِ رَحْمَتِهِ فَبَلَّغْنَاهُمْ عَنِ اللَّهِ مَا أَمَرَنَا فَقَبِلُوهُ وَ احْتَمَلُوا ذَلِکَ وَ لَمْ تَضْطَرِبْ قُلُوبُهُمْ وَ مَالَتْ أَرْوَاحُهُمْ إِلَى مَعْرِفَتِنَا وَ سِرِّنَا وَ الْبَحْثِ عَنْ أَمْرِنَا وَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ أَقْوَاماً لِلنَّارِ وَ أَمَرَنَا أَنْ نُبَلِّغَهُمْ ذَلِکَ فَبَلَّغْنَاهُ فَاشْمَأَزَّتْ قَلْبُهُمْ مِنْهُ وَ نَفَرُوا عَنْهُ وَ رَدُّوهُ عَلَیْنَا وَ لَمْ یَحْتَمِلُوهُ وَ کَذَّبُوا بِهِ وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ ثُمَّ أَطْلَقَ أَلْسِنَتَهُمْ بِبَعْضِ الْحَقِّ فَهُمْ یَنْطِقُونَ بِهِ لَفْظاً وَ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ لَهُ ثُمَّ بَکَى ع وَ رَفَعَ یَدَیْهِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ الشِّرْذِمَةَ الْمُطِیعِینَ لِأَمْرِکَ قَلِیلُونَ اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ مَحْیَاهُمْ مَحْیَانَا وَ مَمَاتَهُمْ مَمَاتَنَا وَ لَا تُسَلِّطْ عَلَیْهِمْ عَدُوّاً فَإِنَّکَ إِنْ سَلَّطْتَ عَلَیْهِمْ عَدُوّاً لَنْ تُعْبَدَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا امر ما سخت و دشوار است، جز سینه‌های درخشنده، دل‌های نورانی و سالم و خُلق‌های نیکو آن را نمی‌تواند تحمّل کند؛ زیرا خدای تعالی از شیعیان ما پیمان گرفته است، هرکه به عهد خود وفا کند، خدا برای او بهشت را وفا میکند. هرکه با ما دشمنی کند و حقّ ما را ادا نکند، او در آتش است؛ و نزد ما سرّی خدایی است که خدا غیر از ما دیگران را مکلّف به آن نکرده است، سپس ما را به تبلیغ آن مأمور ساخته است و آن را تبلیغ کردیم و برای او اهل و جایگاه و حاملانی که آن را حمل کند نیافتیم تا خداوند برای آن، گروهی را از طینت محمّد (صلی الله علیه و آله) و ذرّیّه‌ی او و از نور آنان آفرید. خدای تعالی آنان را به آفرینش رحمتش خلق کرد، آنچه از طرف خدا مأمور بودیم به آنان تبلیغ کردیم و آنها هم پذیرفتند و آن را متحمّل شدند و دل‌هایشان مضطرب نشد و ارواح آنان به شناخت ما، جستجوی از ولایت ما و اسرار ما میل پیدا کرد؛ و خدای تعالی گروهی را برای آتش آفرید و ما را مأمور به تبلیغ آنان کرد و ما هم ولایت را به آنها تبلیغ کردیم. دل‌های آنها از ولایت ناخرسند شدند و نفرت پیدا کردند و آن را بر ما رد کردند و تحمّل نکردند و دروغ پنداشتند خداوند بر دل‌هایشان مهر نهاده است، پس زبان‌های آنان را به بعضی حقایق جاری ساخت که بعضی حقایق را به زبان می‌گویند امّا دل‌هایشان آن را قبول ندارند. سپس گریست و دستانش را باز کرد و فرمود: خدایا این دسته از مردمی که فرمان تو را فرمانبردارند کم هستند خدایا پس قرار بده زندگی آنها را [مانند] زندگی ما و مرگ آنها را [مانند] مرگ ما و بر آنها دشمنی را مسلط منما پس همانا اگر بر آنها دشمنی را مسلط گردانی عبادت نخواهی شد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢، ص ٢٠٩، ح ١٠٥
اختیار در اطاعت خدا
٢٩- الإحتجاج عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ: سَأَلَ الزِّنْدِیقُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَیْفَ لَمْ یَخْلُقِ الْخَلْقَ کُلَّهُمْ مُطِیعِینَ مُوَحِّدِینَ وَ کَانَ عَلَى ذَلِکَ قَادِراً قَالَ ع لَوْ خَلَقَهُمْ مُطِیعِینَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ ثَوَابٌ لِأَنَّ الطَّاعَةَ إِذَا مَا کَانَتْ فِعْلَهُمْ لَمْ تَکُنْ جَنَّةٌ وَ لَا نَارٌ وَ لَکِنْ خَلَقَ خَلْقَهُ فَأَمَرَهُمْ بِطَاعَتِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنْ مَعْصِیَتِهِ وَ احْتَجَّ عَلَیْهِمْ بِرُسُلِهِ وَ قَطَعَ عُذْرَهُمْ بِکُتُبِهِ لِیَکُونُوا هُمُ الَّذِینَ یُطِیعُونَ وَ یَعْصُونَ وَ یَسْتَوْجِبُونَ بِطَاعَتِهِمْ لَهُ الثَّوَابَ وَ بِمَعْصِیَتِهِمْ إِیَّاهُ الْعِقَابَ
کافری از امام صادق (ع) پرسید: چرا خداوند بندگانش را طوری خلق نکرده که همگی مطیع و موحد بشوند در حالی که خدا به این کار قادر بود؟ حضرت فرمود: اگر خدا اینها را مطیع خلق می‌کرد که برای آنها ثوابی نبود برای این که طاعت اگر طاعت فعل آنها نباشد بهشت و آتشی نیست لیکن خلق را آفرید و آنها را به طاعتش امر کرد و آنها را از معصیتش نهی کرد و بر آنها با فرستادگانش حجت آورد و عذرشان را با کتابهایش قطع کرد برای اینکه آنها کسانی باشند که اطاعت می کنند و معصیت می کنند و با اطاعتشان مستحق ثواب و با معصیتشان مستحق عقاب شوند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٥، ص ١٨، ح ٢٩
شأن نزول آیه ٦٩ سوره نساء
وَ مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً [٦٩] ذَالِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ کَفَى بِاللَّهِ عَلِیمًا [٧٠]
و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند. (٦٩) این موهبتى از فضل خداست و کافى است که خدا آگاه است. (٧٠)
سوره نساء، آیات ٦٩ و ٧٠
١٥٩- الأمالی للشیخ الطوسی ... عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَسْتَطِیعُ فِرَاقَکَ وَ إِنِّی لَأَدْخُلُ مَنْزِلِی فَأَذْکُرُکَ فَأَتْرُکُ ضَیْعَتِی وَ أُقْبِلُ حَتَّى أَنْظُرَ إِلَیْکَ حُبّاً لَکَ فَذَکَرْتُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ وَ أُدْخِلْتَ الْجَنَّةَ فَرُفِعْتَ فِی أَعْلَى عِلِّیِّینَ فَکَیْفَ لِی بِکَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ فَنَزَلَ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً فَدَعَا النَّبِیُّ ص الرَّجُلَ فَقَرَأَهَا عَلَیْهِ وَ بَشَّرَهُ بِذَلِکَ.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: مردی از انصار نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! تحمّل دوری از تو را ندارم، من وارد خانه‌ام می‌شوم و تو را به یاد می‌آورد و دارایی‌ام را رها می‌کنم و به‌سوی تو روانه می‌شوم تا به خاطر عشق به تو، تو را ببینم؛ ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این نکته به ذهنم خطور کرد که اگر روز قیامت شود و تو وارد بهشت شوی و در بالاترین مرتبه‌ی آن قرارگیری، چگونه با شما ارتباط برقرار کنم. در این هنگام آیه: «و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩) نازل شد و پیامبر (صلی الله علیه و آله) آن مرد را فرا خواند و این آیه را برای او قرائت کرد و به او مژده داد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٨، ص ١٨٨، ح ١٥٩
٤١- قَالَ الطَّبْرِسِیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً قِیلَ نَزَلَتْ فِی ثَوْبَانَ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ کَانَ شَدِیدَ الْحُبِّ لِرَسُولِ اللَّهِ ص قَلِیلَ الصَّبْرِ عَنْهُ فَأَتَاهُ ذَاتَ یَوْمٍ وَ قَدْ تَغَیَّرَ لَوْنُهُ وَ نَحَلَ جِسْمُهُ فَقَالَ ص یَا ثَوْبَانُ مَا غَیَّرَ لَوْنَکَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا بِی مِنْ مَرَضٍ وَ لَا وَجَعٍ غَیْرُ أَنِّی إِذَا لَمْ أَرَکَ اشْتَقْتُ إِلَیْکَ حَتَّى أَلْقَاکَ ثُمَّ ذَکَرْتُ الْآخِرَةَ فَأَخَافُ أَنْ لَا أَرَاکَ هُنَاکَ لِأَنِّی عَرَفْتُ أَنَّکَ تَرْفَعُ مَعَ النَّبِیِّینَ وَ أَنِّی إِنْ أُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ کُنْتُ فِی مَنْزِلَةٍ أَدْنَى مِنْ مَنْزِلَتِکَ وَ إِنْ لَمْ أُدْخَلِ الْجَنَّةَ فَلَا أَحْسَبُ أَنْ أَرَاکَ أَبَداً فَنَزَلَتِ الْآیَةُ ثُمَّ قَالَ ص وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا یُؤْمِنَنَّ عَبْدٌ حَتَّى أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ أَبَوَیْهِ وَ أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ وَ قِیلَ إِنَّ أَصْحَابَ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالُوا مَا یَنْبَغِی لَنَا أَنْ نُفَارِقَکَ فَإِنَّا لَا نَرَاکَ إِلَّا فِی الدُّنْیَا فَأَمَّا فِی الْآخِرَةِ فَإِنَّکَ تُرْفَعُ فَوْقَنَا بِفَضْلِکَ فَلَا نَرَاکَ فَنَزَلَتِ الْآیَة
طبرسی گوید: در تفسیر این گفته خداوند متعال: «و کسانى که خدا و پیامبر را اطاعت کنند، پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩) گفته اند که این آیه، درباره ثوبان، غلام آزاد شده پیامبر خدا نازل شد. ثوبان، سخت به پیامبر خدا علاقه مند و نسبت به دورى او بى تاب بود. یک روز، در حالى که رنگش دگرگون و بدنش لاغر شده بود، خدمت پیامبر خدا آمد.
حضرت فرمود: اى ثوبان! چرا رنگت دگرگون شده است؟
پاسخ داد: اى پیامبر خدا! نه بیمارم و نه دردمند؛ لیکن هرگاه تو را نبینم، شوق دیدارت مرا بر مى انگیزد تا تو را ببینم. امّا چون به یاد آخرت مى افتم، مى ترسم تو را در آن جا نبینم؛ زیرا مى دانم که تو را همراه پیامبران، در منزلتى والا جاى مى دهند و اگر مرا به بهشت درآورند، مرا در منزلتى فروتر از منزلت تو جاى مى دهند [پس تو را چندان نخواهم دید] و اگر هم به بهشت وارد نشوم، تو را هرگز نخواهم دید.
پس از آن، این آیه نازل شد. سپس حضرت فرمود: سوگند به آن که جانم در دست اوست، هیچ بنده اى ایمان نمى آورد، مگر آن که من در نزد او از خودش، پدر و مادرش، خانواده اش، فرزندانش و همه مردم، محبوب تر باشم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢٢، ص ٨٧، ح ٤١
کسانی که جزو انبیاء، شهدا و صدیقینند
٣٤- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْکَلْبِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَزَوَّرِ الْغَنَوِیِ عَنْ أَصْبَغَ بْنِ نُبَاتَةَ الْحَنْظَلِیِّ قَالَ: رَأَیْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع یَوْمَ افْتَتَحَ الْبَصْرَةَ وَ رَکِبَ بَغْلَةَ رَسُولِ اللَّهِ ص ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ الْخَلْقِ یَوْمَ یَجْمَعُهُمُ اللَّهُ فَقَامَ إِلَیْهِ- أَبُو أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیُّ فَقَالَ بَلَى یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ حَدِّثْنَا فَإِنَّکَ کُنْتَ تَشْهَدُ وَ نَغِیبُ فَقَالَ إِنَّ خَیْرَ الْخَلْقِ یَوْمَ یَجْمَعُهُمُ اللَّهُ سَبْعَةٌ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا یُنْکِرُ فَضْلَهُمْ إِلَّا کَافِرٌ وَ لَا یَجْحَدُ بِهِ إِلَّا جَاحِدٌ فَقَامَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ سَمِّهِمْ لَنَا لِنَعْرِفَهُمْ فَقَالَ إِنَّ خَیْرَ الْخَلْقِ یَوْمَ یَجْمَعُهُمُ اللَّهُ الرُّسُلُ وَ إِنَّ أَفْضَلَ الرُّسُلِ مُحَمَّدٌ ص وَ إِنَّ أَفْضَلَ کُلِّ أُمَّةٍ بَعْدَ نَبِیِّهَا وَصِیُّ نَبِیِّهَا حَتَّى یُدْرِکَهُ نَبِیٌّ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْأَوْصِیَاءِ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الْخَلْقِ بَعْدَ الْأَوْصِیَاءِ الشُّهَدَاءُ أَلَا وَ إِنَّ أَفْضَلَ الشُّهَدَاءِ- حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ لَهُ جَنَاحَانِ خَضِیبَانِ یَطِیرُ بِهِمَا فِی الْجَنَّةِ لَمْ یُنْحَلْ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ جَنَاحَانِ غَیْرُهُ شَیْءٌ کَرَّمَ اللَّهُ بِهِ مُحَمَّداً ص وَ شَرَّفَهُ وَ السِّبْطَانِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الْمَهْدِیُّ ع یَجْعَلُهُ اللَّهُ مَنْ شَاءَ مِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ- وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً. ذلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ کَفى بِاللَّهِ عَلِیماً.
اصبغ بن نباته حنظلى گوید: امیر المؤمنین علیه السلام را دیدم روزى که بصره را فتح کرد و بر استر رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله سوار بود. سپس فرمود: اى مردم! بشما خبر ندهم که بهترین مخلوق در روزى که خدا آنها را گرد آورد (روز قیامت) کیست؟ ابو ایوب انصارى برخاست و عرضکرد: چرا اى امیر المؤمنین بما خبر ده، زیرا (نزد پیغمبر و هنگام نزول وحى و دانستن حقایق و واقعیات) تو حاضر بودهاى و ما غایب. فرمود: همانا بهترین مخلوق در روزى که خدا گردشان آورد، هفت تن از فرزندان عبد المطلبند که جز کافر و جاحد منکر فضیلت ایشان نباشد. عمار بن یاسر- رحمه اللَّه- برخاست و عرضکرد: یا امیر المؤمنین نام آنها را بما بگو تا بشناسیمشان. فرمود: بهترین مخلوق روزى که خدا گردشان آورد، پیغمبرانند و بهترین پیغمبران محمد صلى اللَّه علیه و آله است و بهترین شخص از هر امتى بعد از پیغمبر آنها وصى او است تا آنکه پیغمبرى در زمان او آید (پس آن پیغمبر از وصى پیغمبر سابق افضل است) و همانا بهترین اوصیاء، وصى محمد علیه و آله السلام است، همانا بهترین مخلوق بعد از اوصیاء، شهیدانند، همانا بهترین شهیدان حمزة بن عبد المطلب و جعفر بن ابى طالب است که دو بال تر و تازه دارد و با آنها در بهشت پرواز میکند و به احدى از این امت جز او دو بال عطا نشده است، خدا آن را براى احترام محمد صلى اللَّه علیه و آله و تشریف او عطا کرده است؛ و دیگر دو نوه پیغمبر حسن و حسین و مهدى علیهم السلاماند که خدا هر که را از ما خانواده بخواهد مهدى قرار دهد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «آنها که اطاعت خدا و پیغمبر کنند، همدم کسانى هستند که خدا بایشان نعمت داده یعنى پیغمبران و راست پیشگان و شهیدان و نیکوکاران و اینان نیکو رفیقانند، این تفضل از جانب خداست و دانائى خدا بس است». (سوره نساء، آیه ٦٩)
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٤٥٠، ح ٣٤
٥١- کنز، کنز جامع الفوائد و تأویل الآیات الظاهرة مِنْ کِتَابِ مِصْبَاحِ الْأَنْوَارِ لِشَیْخِ الطَّائِفَةِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِک قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ص فِی بَعْضِ الْأَیَّامِ صَلَاةَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیْنَا بِوَجْهِهِ الْکَرِیمِ فَقُلْتُ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنْ رَأَیْتَ أَنْ تُفَسِّرَ لَنَا قَوْلَهُ تَعَالَى فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً فَقَالَ ص أَمَّا النَّبِیُّونَ فَأَنَا وَ أَمَّا الصِّدِّیقُونَ فَأَخِی عَلِیٌّ وَ أَمَّا الشُّهَدَاءُ فَعَمِّی حَمْزَةُ وَ أَمَّا الصَّالِحُونَ فَابْنَتِی فَاطِمَةُ وَ أَوْلَادُهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ قَالَ وَ کَانَ الْعَبَّاسُ حَاضِراً فَوَثَبَ وَ جَلَسَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ قَالَ أَ لَسْنَا أَنَا وَ أَنْتَ وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ مِنْ نَبْعَةٍ وَاحِدَةٍ قَالَ وَ مَا ذَاکَ یَا عَمِّ قَالَ لِأَنَّکَ تُعَرِّفُ بِعَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ دُونَنَا قَالَ فَتَبَسَّمَ النَّبِیُّ وَ قَالَ أَمَّا قَوْلُکَ یَا عَمِّ أَ لَسْنَا مِنْ نَبْعَةٍ وَاحِدَةٍ فَصَدَقْتَ وَ لَکِنْ یَا عَمِّ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ ع حِینَ لَا سَمَاءَ مَبْنِیَّةً وَ لَا أَرْضَ مَدْحِیَّةً وَ لَا ظُلْمَةَ وَ لَا نُورَ وَ لَا شَمْسَ وَ لَا قَمَرَ وَ لَا جَنَّةَ وَ لَا نَارَ فَقَالَ الْعَبَّاسُ وَ کَیْفَ کَانَ بَدْءُ خَلْقِکُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ یَا عَمِّ لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یَخْلُقَنَا تَکَلَّمَ بِکَلِمَةٍ خَلَقَ مِنْهَا نُوراً ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَةٍ أُخْرَى فَخَلَقَ مِنْهَا رُوحاً ثُمَّ مَزَجَ النُّورَ بِالرُّوحِ فَخَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع فَکُنَّا نُسَبِّحُهُ حِینَ لَا تَسْبِیحَ وَ نُقَدِّسُهُ حِینَ لَا تَقْدِیسَ فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَى أَنْ یُنْشِئَ الصَّنْعَةَ فَتَقَ نُورِی فَخَلَقَ مِنْهُ الْعَرْشَ فَالْعَرْشُ مِنْ نُورِی وَ نُورِی مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ نُورِی أَفْضَلُ مِنَ الْعَرْشِ ثُمَّ فَتَقَ نُورَ أَخِی عَلِیٍّ فَخَلَقَ مِنْهُ الْمَلَائِکَةَ فَالْمَلَائِکَةُ مِنْ نُورِ أَخِی عَلِیٍّ وَ نُورُ عَلِیٍّ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ عَلِیٌّ أَفْضَلُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ ثُمَّ فَتَقَ نُورَ ابْنَتِی فَاطِمَةَ فَخَلَقَ مِنْهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فَالسَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ مِنْ نُورِ ابْنَتِی فَاطِمَةَ وَ نُورُ ابْنَتِی فَاطِمَةَ مِنْ نُورِ اللَّهِ تَعَالَى وَ ابْنَتِی فَاطِمَةُ أَفْضَلُ مِنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ثُمَّ فَتَقَ نُورَ وَلَدِیَ الْحَسَنِ وَ خَلَقَ مِنْهُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ فَالشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ مِنْ نُورِ وَلَدِیَ الْحَسَنِ وَ نُورُ وَلَدِیَ الْحَسَنِ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ الْحَسَنُ أَفْضَلُ مِنَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ ثُمَّ فَتَقَ نُورَ وَلَدِیَ الْحُسَیْنِ فَخَلَقَ مِنْهُ الْجَنَّةَ وَ الْحُورَ الْعِینَ فَالْجَنَّةُ وَ الْحُورُ الْعِینُ مِنْ نُورِ وَلَدِیَ الْحُسَیْنِ وَ نُورُ وَلَدِیَ الْحُسَیْنِ مِنْ نُورِ اللَّهِ فَوَلَدِیَ الْحُسَیْنُ أَفْضَلُ مِنَ الْجَنَّةِ وَ الْحُورِ الْعِینِ ثُمَّ أَمَرَ اللَّهُ الظُّلُمَاتِ أَنْ تَمُرَّ عَلَى سَحَائِبِ النَّظَرِ فَأَظْلَمَتِ السَّمَاوَاتِ عَلَى الْمَلَائِکَةِ فَضَجَّتِ الْمَلَائِکَةُ بِالتَّقْدِیسِ وَ التَّسْبِیحِ وَ قَالَتْ إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا مُنْذُ خَلَقْتَنَا وَ عَرَّفْتَنَا هَذِهِ الْأَشْبَاحَ لَمْ نَرَ بَأْساً فَبِحَقِّ هَذِهِ الْأَشْبَاحِ إِلَّا مَا کَشَفْتَ عَنَّا هَذِهِ الظُّلْمَةَ فَأَخْرَجَ اللَّهُ مِنْ نُورِ ابْنَتِی فَاطِمَةَ قَنَادِیلَ فَعَلَّقَهَا فِی بُطْنَانِ الْعَرْشِ فَأَزْهَرَتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ ثُمَّ أَشْرَقَتْ بِنُورِهَا فَلِأَجْلِ ذَلِکَ سُمِّیَتِ الزَّهْرَاءَ فَقَالَتِ الْمَلَائِکَةُ إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا لِمَنْ هَذَا النُّورُ الزَّاهِرُ الَّذِی قَدْ أَشْرَقْتَ بِهِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهَا هَذَا نُورٌ اخْتَرَعْتُهُ مِنْ نُورِ جَلَالِی لِأَمَتِی فَاطِمَةَ ابْنَةِ حَبِیبِی وَ زَوْجَةِ وَلِیِّی وَ أَخِی نَبِیِّی وَ أبو [أَبِی] حُجَجِی عَلَى عِبَادِی فِی بِلَادِی أُشْهِدُکُمْ مَلَائِکَتِی أَنِّی قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَ تَسْبِیحِکُمْ وَ تَقْدِیسِکُمْ لِهَذِهِ الْمَرْأَةِ وَ شِیعَتِهَا وَ مُحِبِّیهَا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ قَالَ فَلَمَّا سَمِعَ الْعَبَّاسُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص ذَلِکَ وَثَبَ وَ قَبَّلَ بَیْنَ عَیْنَیْ عَلِیٍّ وَ قَالَ وَ اللَّهِ یَا عَلِیُّ أَنْتَ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ لِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انس‌بن‌مالک گوید: یک روز پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مشغول نماز صبح بود و در محراب چون ماه تابان ایستاده بود. [بعد از نماز] عرض کردم: اگر صلاح بدانید این آیه: «پس ایشان با کسانى هستند که خدا بر آنان نعمت داده؛ از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان؛ و آنها چه خوب رفیقی هستند.» (سوره نساء، آیه ٦٩) را برای ما تفسیر فرمایید. فرمود: «منظور از پیامبران من هستم، صدیقین علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و شهدا عمویم حمزه (رحمة الله علیه) و صالحین دخترم زهرا (سلام الله علیها) و فرزندانش حسن و حسین (علیها السلام)». عبّاس (عموی پیامبر) از گوشه‌ی مسجد به خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده گفت: «مگر من و شما و علی و فاطمه و حسن و حسین از یک سرچشمه نیستیم»؟ فرمود: «منظورت چیست عمو جان»؟ عرض کرد: «مرا نام نبردی و به این مقام مفتخر نکردی»! فرمود: عمو جان اینکه گفتی من و تو و علی و حسن و حسین از یک سرچشمه هستیم صحیح است ولی خداوند ما را موقعی آفرید که نه آسمان افراشته و نه زمین گسترده و نه عرش و نه بهشت و نه جهنّم بود. ما او را تسبیح و تقدیس می‌کردیم هنگامی‌که تسبیح و تقدیسی وجود نداشت وقتی خدا اراده کرد که آفرینش را آغاز کند. نور مرا شکافت و از آن عرش را آفرید. نور عرش از نور من است و نور من از نور خداست. سپس نور علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را شکافت و از آن ملائکه را آفرید پس نور ملائکه از نور علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است و نور پسر ابی‌طالب از نور خداست. نور دخترم فاطمه (سلام الله علیها) را شکافت آسمان‌ها و زمین را آفرید نور آسمان‌ها و زمین از نور دخترم فاطمه (سلام الله علیها) است و نور فاطمه (سلام الله علیها) از نور خدا است و فاطمه (سلام الله علیها) بهتر از آسمان‌ها و زمین است سپس نور حسن (علیه السلام) را شکافت و از آن خورشید و ماه را آفرید پس نور خورشید و ماه از نور حسن (علیه السلام) است و نور حسن (علیه السلام) از نور خدا است و حسن (علیه السلام) از خورشید و ماه بهتر است آنگاه نور حسین (علیه السلام) را شکافت و از آن بهشت و حورالعین را آفرید پس نور بهشت و حورالعین از نور حسین (علیه السلام) است و نور حسین (علیه السلام) از نور خداست و حسین (علیه السلام) از بهشت و حورالعین بهتر است. سپس خداوند به قدرت خود ظلمت را آفرید و آن را بر پرده چشم‌ها افشاند ملائکه گفتند: «پروردگار ما منزّه و مقدس است. خدایا از وقتی این اشباح را شناخته‌ایم چیز بدی مشاهده نکردیم تو را سوگند می‌دهم به مقام آنها که این گرفتاری را از ما برطرف فرما». دراین‌موقع خداوند قندیل‌های رحمت را آفرید و بر سرادق عرش آویخت. گفتند: «خدایا این فضیلت و نورها از کیست». خطاب نمود: «این نور کنیزم فاطمه‌ی زهرا (سلام الله علیها) است به همین جهت او را زهرا (سلام الله علیها) نامیدم چون آسمان‌ها و زمین به‌واسطه‌ی نور او پدیدار شد او دختر پیامبرم و همسر وصیّ او و حجّت بر خلق است شما را گواه می‌گیرم که تا روز قیامت، ثواب تسبیح و تقدیس شما را به این بانو و شیعیانش دادم». در این موقع عبّاس از جای حرکت کرد و پیشانی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را بوسیده گفت: «یا علی (علیه السلام) خدا تو را تا روز قیامت، حجّت بالغه بر مردم قرار داده است».
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٣٧، ص ٨٣، ح ٥١
٥- وَ عَنِ الْبَاقِرِ ع الْمُرَادُ بِ النَّبِیِّینَ الْمُصْطَفَى وَ بِ الصِّدِّیقِینَ الْمُرْتَضَى وَ بِ الشُّهَداءِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ع وَ بِ الصَّالِحِینَ تِسْعَةٌ مِنْ أَوْلَادِ الْحُسَیْنِ ع وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً الْمَهْدِیُّ ع.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: مقصود از نَّبِیِّینَ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و مراد از الصِّدِّیقِینَ حضرت علی (علیه السلام) و شُّهَدَاء حسن و حسین (علیها السلام) و الصَّالِحِینَ ائمّه (ع) و مقصود از عبارت وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می‌باشد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٢٣، ص ٣٣٧، ح ٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ... وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ الثَّلَاثُونَ: فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ: وَیْلٌ لِقَاتِلِکَ، إِنَّهُ أَشْقَى مِنْ ثَمُودَ وَ مِنْ عَاقِرِ النَّاقَةِ، وَ إِنَّ عَرْشَ الرَّحْمَنِ لَیَهْتَزُّ لِقَتْلِکَ، فَأَبْشِرْ یَا عَلِیُّ، فَإِنَّکَ فِی زُمْرَةِ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِین ...
امام على علیه السّلام در حدیث هفتاد فضیلت خودشان فرمودند: و اما فضیلت سی و ششم این است که همانا من شنیدم از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله که فرمودند: وای بر قاتل تو همانا او بدبخت تر از قوم ثمود و از کُشنده شتر (قوم صالح) است و همانا عرش خدای رحمان از کشته شدن تو به لرزه در آمد پس بشارت باد تو را ای علی (ع) پس همانا تو از گروه صدیقین و شهدا و صالحین هستی ...
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٣١، ص ٤٤٠، ح ٢
وَ مِنْ تَفْسِیرِ ابْنِ الْجَحَّامِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ الْآیَةَ قَالَ قَالَ عَلِیٌّ ع یَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ نَقْدِرُ أَنْ نَزُورَکَ فِی الْجَنَّةِ کُلَّمَا أَرَدْنَا قَالَ یَا عَلِیُّ إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ رَفِیقاً أَوَّلُ مَنْ أَسْلَمَ مِنْ أُمَّتِهِ فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیّاً فَقَالَ لَهُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَنْزَلَ بَیَانَ مَا سَأَلْتَ فَجَعَلَکَ رَفِیقِی لِأَنَّکَ أَوَّلُ مَنْ أَسْلَمَ وَ أَنْتَ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ.
در تفسیر ابن حجام مذکور درباره گفتار خدای تعالی که می فرماید: «و کسی که اطاعت کند خدا و رسول را پس ایشان با کسانی هستند که خدا به آنها نعمت داده» آمده: امیر المؤمنین (علیه السّلام) گفت: یا رسول اللّٰه آیا ما قادریم در بهشت هر وقت که بخواهیم تو را زیارت کنیم؟ فرمود: ای على (ع)! اول کسی که به هر پیغمبرى ایمان آورده رفیق او خواهد بود که با او باشد پس این آیه نازل شد که: «پس ایشان همنشین کسانی خواهند بود که خدا به آنها نعمت داده از پیامبران و صدّیقان و شهدا و صالحان و آنها رفیق‌های خوبی هستند.» (سوره نساء، آیه ۶۹) سپس پیغمبر امیر المؤمنین را طلب کرد و گفت حق سبحانه و تعالى در بیان آنچه تو از من سؤال کردى ترا رفیق من گردانید، زیرا تو اول به من ایمان آوردى و تو راستگوی بزرگی.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٣٨، ص ٢٤٧
