برزخ - بخش ٢
موضوعات
بهشت و دوزخ برزخی: بهشت برزخی- بهشت برزخی؛ عذاب در برزخ- عذاب در برزخ
موضوع « برزخ » و «قبر» در روایات بررسی شد.
بهشت و دوزخ برزخی
بهشت برزخی
قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) فی قوله عز و جل «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ- فَرِحِینَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» (آل عمران ١٧٠) یَسْتَبْشِرُونَ وَ اللَّهِ فِی الْجَنَّةِ بِمَنْ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الدُّنْیَا.
امام صادق (علیه السلام) در مورد گفتار خداوند که فرمود « هرگز کسانى را که در راه خدا کشته شدهاند مرده مپندار بلکه زندهاند که نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند. به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده استشادمانند و براى کسانى که از پى ایشانند و هنوز به آنان نپیوستهاند شادى مى‌کنند که نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین مى‌شوند » (سوره آل عمران، آیات ١٦٩ و ١٧٠) فرمودند: به خدا قسم بشارت می دهند در بهشت (بهشت برزخی) به آنهایی که در دنیا عقب مانده اند و مومنینی که هنوز به آنها ملحق نشده اند.
تفسیر القمی، ج١، ص: ٢٠
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ یَرَوْنَ آلَ مُحَمَّدٍ ع فِی جِبَالِ رَضْوَى فَتَأْکُلُ مِنْ طَعَامِهِمْ وَ تَشْرَبُ مِنْ شَرَابِهِمْ وَ تُحَدِّثُ مَعَهُمْ فِی مَجَالِسِهِمْ حَتَّى یَقُومَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ ع فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا بَعَثَهُمُ اللَّهُ وَ أَقْبَلُوا مَعَهُ یُلَبُّونَ زُمَراً فَزُمَراً فَعِنْدَ ذَلِکَ یَرْتَابُ الْمُبْطِلُونَ وَ یَضْمَحِلُّ الْمُنْتَحِلُونَ وَ یَنْجُو الْمُقَرَّبُونَ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: همانا ارواح مؤمنین (در عالم برزخ) می بینند آل محمد ع را در کوه رَضوی، از طعام و شرابشان می‌خورند و می‌نوشند و در مجالس آنها شرکت کرده و با آنها صحبت می‌کنند، تا اینکه قائم ما اهل بیت قیام کند. پس هنگامی که قائم ما قیام کند خداوند آنان را برمی‌انگیزد؛ آنان گروه گروه، دعوت حضرت را می پذیرند و همراه حضرت می آیند. در آن روزگار صاحبان عقاید باطل به شک و تردید دچار می شوند و گروه ها و احزاب و مدعیان طرفداری و پیروی از هم می پاشند و مقربان درگاه الهی نجات می یابند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٤٣، ح ٦٦
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ فِی حُجُرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ یَأْکُلُونَ مِنْ طَعَامِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ شَرَابِهَا وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَقِمِ السَّاعَةَ لَنَا وَ أَنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا وَ أَلْحِقْ آخِرَنَا بِأَوَّلِنَا.
از ارواح مومنین از امام صادق (علیه السلام) سوال کردم فرمودند: در اطاقهایی در بهشت هستند از طعامها می خورند و از نوشیدنی ها می نوشند و می گویند پروردگارا وعده خود را درباره ما محقق ساز و آخرین ما را (که در دنیا هستند) به اولین ما (که در عالم قبر هستند) ملحق ساز.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٤، ح ٤
عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ مَا یَقُولُ النَّاسُ فِی أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ؟ فَقُلْتُ یَقُولُونَ تَکُونُ فِی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ فِی قَنَادِیلَ تَحْتَ الْعَرْشِ. فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع سُبْحَانَ اللَّهِ الْمُؤْمِنُ أَکْرَمُ عَلَى اللَّهِ مِنْ أَنْ یَجْعَلَ رُوحَهُ فِی حَوْصَلَةِ طَیْرٍ. یَا یُونُسُ إِذَا کَانَ ذَلِکَ أَتَاهُ مُحَمَّدٌ ص وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ع وَ الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ ع فَإِذَا قَبَضَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَیَّرَ تِلْکَ الرُّوحَ فِی قَالَبٍ کَقَالَبِهِ فِی الدُّنْیَا فَیَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ فَإِذَا قَدِمَ عَلَیْهِمُ الْقَادِمُ عَرَفُوهُ بِتِلْکَ الصُّورَةِ الَّتِی کَانَتْ فِی الدُّنْیَا.
یونس بن ظبیان گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) بودم ایشان فرمودند: مردم درباره ارواح مؤمنین چه می‌گویند؟ گفتم: می‌گویند ارواح مؤمنین در چینه‌دان‌های پرندگان سبز رنگ در قندیل‌هایی تحت عرش هستند. پس فرمودند: سبحان الله مؤمن پیش خدا عزیزتر از آن است که روح او را در چینه‌دان پرندهایی قرار دهد؛ ای یونس وقتی آن (ارتحال مؤمن از دنیا) فرا رسد، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) و ملائکه مقرّب نزد او می‌آیند. چون خداوند روح او را قبض کند، او را در قالبی مانند قالب دنیا قرار دهد، سپس در همان قالب‌ها می‌خورند و می‌آشامند و وقتی کسی بر او وارد می‌‌شود او را به همان چهره‌ای که در دنیا بوده است می‌شناسد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٥، ح ٦
٥٥٦- عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ عَنِ النَّاسِ فَنَظَرُوا إِلَى وَصْلِ مَا بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بَیْنَ الْمُؤْمِنِ خَضَعَتْ لِلْمُؤْمِنِینَ رِقَابُهُمْ وَ تَسَهَّلَتْ لَهُمْ أُمُورُهُمْ وَ لَانَتْ لَهُمْ طَاعَتُهُمْ وَ لَوْ نَظَرُوا إِلَى مَرْدُودِ الْأَعْمَالِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَقَالُوا مَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَحَدٍ عَمَلًا وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لِرَجُلٍ مِنَ الشِّیعَةِ أَنْتُمُ الطَّیِّبُونَ وَ نِسَاؤُکُمُ الطَّیِّبَاتُ کُلُّ مُؤْمِنَةٍ حَوْرَاءُ عَیْنَاءُ وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدِّیقٌ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ شِیعَتُنَا أَقْرَبُ الْخَلْقِ مِنْ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بَعْدَنَا وَ مَا مِنْ شِیعَتِنَا أَحَدٌ یَقُومُ إِلَى الصَّلَاةِ إِلَّا اکْتَنَفَتْهُ فِیهَا عَدَدَ مَنْ خَالَفَهُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ جَمَاعَةً حَتَّى یَفْرُغَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ إِنَّ الصَّائِمَ مِنْکُمْ لَیَرْتَعُ فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ تَدْعُو لَهُ الْمَلَائِکَةُ حَتَّى یُفْطِرَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَنْتُمْ أَهْلُ تَحِیَّةِ اللَّهِ بِسَلَامِهِ وَ أَهْلُ أُثْرَةِ اللَّهِ بِرَحْمَتِهِ وَ أَهْلُ تَوْفِیقِ اللَّهِ بِعِصْمَتِهِ وَ أَهْلُ دَعْوَةِ اللَّهِ بِطَاعَتِهِ لَا حِسَابٌ عَلَیْکُمْ وَ لَا خَوْفٌ وَ لَا حُزْنٌ أَنْتُمْ لِلْجَنَّةِ وَ الْجَنَّةُ لَکُمْ أَسْمَاؤُکُمْ عِنْدَنَا الصَّالِحُونَ وَ الْمُصْلِحُونَ وَ أَنْتُمْ أَهْلُ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِرِضَاهُ عَنْکُمْ وَ الْمَلَائِکَةُ إِخْوَانُکُمْ فِی الْخَیْرِ فَإِذَا جُهِدْتُمُ ادْعُوا وَ إِذَا غَفَلْتُمُ اجْهَدُوا وَ أَنْتُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ دِیَارُکُمْ لَکُمْ جَنَّةٌ وَ قُبُورُکُمْ لَکُمْ جَنَّةٌ لِلْجَنَّةِ خُلِقْتُمْ وَ فِی الْجَنَّةِ نَعِیمُکُمْ وَ إِلَى الْجَنَّةِ تَصِیرُونَ.
ابو حمزه مى‌گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مىفرمود: اگر پرده از برابر دیدگان مردم برگرفته مىشد و مىدیدند که میان خداى عزّ و جلّ با مؤمن چه پیوندى است گردن آنها در برابر مؤمن خم مىشد و امور آنها هموار مىگردید و فرمانبرى آنها بر ایشان آسان مىشد، و اگر مىتوانستند بنگرند به آن همه عملى که مردود است از طرف خداى عزّ و جلّ، هر آینه مىگفتند: خداى عزّ و جلّ از احدى عملى نپذیرد. او مى‌گوید: شنیدم آن حضرت علیه السّلام به یکى از شیعیان مىفرمود: شما پاکان هستید و زنان شما نیز پاکان هستند و هر زن با ایمانى حوریه شوخ چشم است و هر مرد مؤمن مقام صدّیقى دارد. او مى‌گوید: از حضرت علیه السّلام شنیدم که مىفرمود: شیعیان ما نزدیکترین خلقند به عرش خداى عزّ و جلّ در روز رستخیز، و هیچ یک از شیعیان ما نیست که براى نماز برخیزد مگر آنکه به شماره مخالفان او فرشتهها گرد او را بگیرند و به اجماع بر او درود فرستند تا از نماز خود فارغ شود، و راستى که روزهدار شما در بستانهاى بهشت برخوردار باشد و فرشتگان بر او همى درود فرستند تا افطار کند.و شنیدم که مىفرمود: شمایید اهل تحیّت خداوند با درود او، و اهل اختصاص به رحمت خاصّه حضرت او، و اهل توفیق کار خیر به عصمت و نگاهدارى او، و اهل دعوت خداوند در پرتو فرمانبرى از او. نه حسابى بر شماست و نه ترسى و نه اندوهى، شما براى بهشت آفریده شدهاید و بهشت براى شما، نام شما در نزد ما صالحان و هم مصلحان باشد و شما اهل رضا و خشنودى باشید به درگاه خداى عزّ و جلّ در پرتو خشنودى خدا ازشما فرشتگان با شما در کار خیر برادر و همکارند. هر گاه به سختى گرفتار آمدید به پیشگاه الهى دعا کنید و هر گاه به غفلت مبتلا شدید بکوشید. شما بهترین خلق هستید.خانههاى شما براى شما بهشت است و گورهاى شما براى شما بهشت، براى بهشت آفریده شدهاید و نعمت شایسته شما در بهشت است و به سوى بهشت است فرجام کار شما که بدان خواهید رسید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٨، ص ٣٦٥، ح ٥٥٦
عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فَأَمَّا إِنْ کانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ قَالَ فِی قَبْرِهِ وَ جَنَّةُ نَعِیمٍ قَالَ فِی الْآخِرَةِ وَ أَمَّا إِنْ کانَ مِنَ الْمُکَذِّبِینَ الضَّالِّینَ فَنُزُلٌ مِنْ حَمِیمٍ فِی الْقَبْرِ وَ تَصْلِیَةُ جَحِیمٍ فِی الْآخِرَةِ.
ابو بصیر گوید از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمودند: « و اما اگر [او] از مقربان باشد، [در] آسایش و راحت» (سوره واقعه آیات ٨٨ و ٨٩) فرمودند: (یعنی) در قبرش « و بهشت پر نعمت» (سوره واقعه آیه ٨٩) فرمودند: (یعنی) در آخرت. « و اما اگر از دروغزنان گمراه است، پس با آبى جوشان پذیرایى خواهد شد» (سوره واقعه آیات ٩٢ و ٩٣) فرمودند: (یعنی) در قبرش « و [فرجامش] درافتادن به جهنم است» (سوره واقعه آیه ٩٤) فرمودند: (یعنی) در آخرت.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢١٧، ح ١١
عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْجَازِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیْنَ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ فِی حُجُرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ یَأْکُلُونَ مِنْ طَعَامِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ شَرَابِهَا وَ یَتَزَاوَرُونَ فِیهَا وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَقِمْ لَنَا السَّاعَةَ لِتُنْجِزَ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا قَالَ قُلْتُ فَأَیْنَ أَرْوَاحُ الْکُفَّارِ فَقَالَ فِی حُجُرَاتِ النَّارِ یَأْکُلُونَ مِنْ طَعَامِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ شَرَابِهَا وَ یَتَزَاوَرُونَ فِیهَا وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا لَا تُقِمْ لَنَا السَّاعَةَ لِتُنْجِزَ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا.
راوی گوید از محضر امام صادق(ع) پرسیدم ارواح مومنین کجا هستند؟ امام فرمودند: در حجره هایی از بهشت (برزخی) از غذاهای بهشتی می خورند و از شرابهای بهشتی می نوشند و همدیگر را زیارت می کنند و این چنین می گویند: خدایا زمان قیامت را برسان تا آن وعده هایی که به ما دادی به ما برسد. پرسیدم ارواح کفار کجا هستند؟ امام فرمودند: آنها نیز در حجرههایی از آتش گرفتار غذا و نوشیدنی های جهنمی هستند و همدیگر را زیارت می کنند و این دعا را دارند خدایا قیامت را نرسان تا آن وعده هایی که به ما داده ای به ما برسد.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٣٤، ح ٤٩
٤- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ حَدَّثَنِی مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مِنْکُمْ وَ اللَّهِ یُقْبَلُ وَ لَکُمْ وَ اللَّهِ یُغْفَرُ إِنَّهُ لَیْسَ بَیْنَ أَحَدِکُمْ (ضمائر الخطاب کلها للشیعة. و تقدیم الظرف للحصر) وَ بَیْنَ أَنْ یَغْتَبِطَ وَ یَرَى السُّرُورَ وَ قُرَّةَ الْعَیْنِ إِلَّا أَنْ تَبْلُغَ نَفْسُهُ هَاهُنَا وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّهُ إِذَا کَانَ ذَلِکَ وَ احْتُضِرَ حَضَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلِیٌّ ع وَ جَبْرَئِیلُ وَ مَلَکُ الْمَوْتِ ع فَیَدْنُو مِنْهُ عَلِیٌّ ع فَیَقُولُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ هَذَا کَانَ یُحِبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَأَحِبَّهُ وَ یَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّ هَذَا کَانَ یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَحِبَّهُ وَ یَقُولُ جَبْرَئِیلُ لِمَلَکِ الْمَوْتِ إِنَّ هَذَا کَانَ یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَحِبَّهُ وَ ارْفُقْ بِهِ فَیَدْنُو مِنْهُ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَخَذْتَ فَکَاکَ رَقَبَتِکَ أَخَذْتَ أَمَانَ بَرَاءَتِکَ تَمَسَّکْتَ بِالْعِصْمَةِ الْکُبْرَى فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا قَالَ فَیُوَفِّقُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَقُولُ نَعَمْ فَیَقُولُ وَ مَا ذَلِکَ فَیَقُولُ وَلَایَةُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فَیَقُولُ صَدَقْتَ أَمَّا الَّذِی کُنْتَ تَحْذَرُهُ فَقَدْ آمَنَکَ اللَّهُ مِنْهُ وَ أَمَّا الَّذِی کُنْتَ تَرْجُوهُ فَقَدْ أَدْرَکْتَهُ أَبْشِرْ بِالسَّلَفِ الصَّالِحِ مُرَافَقَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ ع ثُمَّ یَسُلُّ نَفْسَهُ سَلًّا رَفِیقاً ثُمَّ یَنْزِلُ بِکَفَنِهِ مِنَ الْجَنَّةِ وَ حَنُوطِهِ مِنَ الْجَنَّةِ بِمِسْکٍ أَذْفَرَ فَیُکَفَّنُ بِذَلِکَ الْکَفَنِ وَ یُحَنَّطُ بِذَلِکَ الْحَنُوطِ ثُمَّ یُکْسَى حُلَّةً صَفْرَاءَ مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ فَإِذَا وُضِعَ فِی قَبْرِهِ فُتِحَ لَهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ یَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْ رَوْحِهَا وَ رَیْحَانِهَا ثُمَّ یُفْسَحُ لَهُ عَنْ أَمَامِهِ مَسِیرَةَ شَهْرٍ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ یَسَارِهِ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ نَمْ نَوْمَةَ الْعَرُوسِ عَلَى فِرَاشِهَا أَبْشِرْ بِرَوْحٍ وَ رَیْحَانٍ وَ جَنَّةِ نَعِیمٍ وَ رَبٍّ غَیْرِ غَضْبَانَ ثُمَّ یَزُورُ آلَ مُحَمَّدٍ فِی جِنَانِ رَضْوَى فَیَأْکُلُ مَعَهُمْ مِنْ طَعَامِهِمْ وَ یَشْرَبُ مِنْ شَرَابِهِمْ وَ یَتَحَدَّثُ مَعَهُمْ فِی مَجَالِسِهِمْ حَتَّى یَقُومَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَإِذَا قَامَ قَائِمُنَا بَعَثَهُمُ اللَّهُ فَأَقْبَلُوا مَعَهُ یُلَبُّونَ زُمَراً زُمَراً فَعِنْدَ ذَلِکَ یَرْتَابُ الْمُبْطِلُونَ وَ یَضْمَحِلُّ الْمُحِلُّونَ وَ قَلِیلٌ مَا یَکُونُونَ هَلَکَتِ الْمَحَاضِیرُ وَ نَجَا الْمُقَرَّبُونَ مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع أَنْتَ أَخِی وَ مِیعَادُ مَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ وَادِی السَّلَامِ قَالَ وَ إِذَا احْتُضِرَ الْکَافِرُ حَضَرَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلِیٌّ ع وَ جَبْرَئِیلُ ع وَ مَلَکُ الْمَوْتِ ع فَیَدْنُو مِنْهُ عَلِیٌّ ع فَیَقُولُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَأَبْغِضْهُ وَ یَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا جَبْرَئِیلُ إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَبْغِضْهُ فَیَقُولُ جَبْرَئِیلُ یَا مَلَکَ الْمَوْتِ إِنَّ هَذَا کَانَ یُبْغِضُ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ أَهْلَ بَیْتِ رَسُولِهِ فَأَبْغِضْهُ وَ اعْنُفْ عَلَیْهِ فَیَدْنُو مِنْهُ مَلَکُ الْمَوْتِ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ اللَّهِ أَخَذْتَ فَکَاکَ رِهَانِکَ أَخَذْتَ أَمَانَ بَرَاءَتِکَ تَمَسَّکْتَ بِالْعِصْمَةِ الْکُبْرَى فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا فَیَقُولُ لَا فَیَقُولُ أَبْشِرْ یَا عَدُوَّ اللَّهِ بِسَخَطِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَذَابِهِ وَ النَّارِ أَمَّا الَّذِی کُنْتَ تَحْذَرُهُ فَقَدْ نَزَلَ بِکَ ثُمَّ یَسُلُّ نَفْسَهُ سَلًّا عَنِیفاً ثُمَّ یُوَکِّلُ بِرُوحِهِ ثَلَاثَمِائَةِ شَیْطَانٍ کُلُّهُمْ یَبْزُقُ فِی وَجْهِهِ وَ یَتَأَذَّى بِرُوحِهِ فَإِذَا وُضِعَ فِی قَبْرِهِ فُتِحَ لَهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ النَّارِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْ قَیْحِهَا وَ لَهَبِهَا.
عمّار بن مروان گوید: یکى از افرادى که خدمت امام صادق علیه السّلام رسیده بود، گفت: حضرتش فرمود:
به خدا سوگند! فقط از شما (شیعیان) عملى پذیرفته مى‌شود، و به خدا سوگند! براى شما (گناه) بخشیده مى‌شود و به خدا سوگند! فاصله‌اى میان هر یک از شما و میان آنکه به آرزویش برسد و خوشحال شود و چشمش روشن گردد، نیست مگر آنکه جان او به این جا برسد (و با دست مبارکش به گلویش اشاره فرمود).
سپس فرمود: چون چنین شود و شخص در حال احتضار باشد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، على علیه السّلام، جبرئیل و ملک الموت علیهما السّلام نزد او حاضر شوند.
على علیه السّلام به او نزدیک شده و فرماید: اى رسول خدا! این شخص، ما اهل بیت را دوست مى‌داشت او را دوست بدار.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى جبرئیل! این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دوست مى‌داشت، او را دوست بدار.
جبرئیل به ملک الموت گوید: این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دوست مى‌داشت، او را دوست بدار و با وى مدارا کن.
ملک الموت به او نزدیک شده، مى‌گوید: اى بنده خدا! آیا برات آزادى خود را گرفتى؟ آیا امان نامه برائت خود را از آتش گرفتى؟ که در زندگى دنیا به عصمت کبرى چنگ زدى؟
سپس امام فرمود: خداوند به او توفیق داده و بر سخن گفتن توانایش مى‌کند و شخص در این حال مى‌گوید: آرى!
ملک الموت مى‌گوید: آن وسیله چیست؟
شخص مى‌گوید: ولایت على بن ابى طالب علیهما السّلام.
ملک الموت مى‌گوید: راست گفتى، آنچه را که از آن مى‌ترسیدى، خداوند تو را از آن ایمن ساخت، و آنچه را که به آن امید داشتى، دریافتى، بشارت باد تو را به همراهى با گذشتگان نیکو و همراهى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، على و فاطمه علیهما السّلام.
سپس با مهربانى و نرمى جان او را مى‌گیرد.
آنگاه کفن و حنوطش - که از مشک خوش‌بوست - از بهشت فرود مى‌آید و با آن کفن شده، و حنوط مى‌گردد، پس از آن، لباس نفیس زرد رنگى از لباس‌هاى نفیس بهشتى بر تنش مى‌کنند. چون او را در قبرش مى‌نهند، درى از درهاى بهشت برایش گشوده شود، که از آن بوى خوش روح بخش بهشتى او را فرا مى‌گیرد.
سپس از پیش‌رو و از جانب راست و چپش هر کدام به اندازه پیمودن یک ماه راه برایش وسعت دهند.
آنگاه به او مى‌گویند: بخواب! همچون خواب عروس در بستر خود، مژده باد تو را به نسیم و بوى خوش و نعمت‌هاى بهشتى و پروردگارى که از تو خشمگین نیست.
پس از آن، آل محمّد علیهم السّلام را در باغ‌هاى رضوان زیارت مى‌کند و به همراه آنان از طعامشان مى‌خورد، از آشامیدنى آنها مى‌نوشد و در محافل آنان با حضرتشان گفت‌وگو مى‌نماید تا قائم ما اهل بیت عجّل اللّه فرجه قیام کند، و چون قائم ما قیام کند، خداوند آنها را بر مى‌انگیزد و گروه گروه به او لبیک مى‌گویند. در این هنگام است که باطل‌گرایان شک مى‌کنند و هتک‌کنندگان حریم نابود مى‌شوند، و کم هستند آنان که مى‌مانند، عجله کنندگان فرج هلاک شوند، و آنان که فرج را نزدیک مى‌دانند، نجات مى‌یابند.
به همین سبب، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله به على علیه السّلام فرمود: تو برادر منى، و وعده من و تو، وادى السّلام است.
حضرتش فرمود: هرگاه کافر در حال مرگ مى‌افتد، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله، على علیه السّلام، جبرئیل و ملک الموت علیهما السّلام بر بالینش حاضر شوند.
على علیه السّلام به او نزدیک شده به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى رسول خدا! این شخص، ما اهل بیت را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار.
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله مى‌فرماید: اى جبرئیل! این شخص، خدا، رسول او و اهل بیت رسول خدا را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار.
سپس جبرئیل مى‌گوید: اى ملک الموت! این شخص، خدا، رسول خدا و اهل بیت رسول خدا را دشمن مى‌داشت، او را دشمن بدار. و بر او سخت‌گیرى کن.
ملک الموت به او نزدیک شده، مى‌گوید: اى بنده خدا! آیا برات آزادى خود را گرفتى؟ آیا امان خود را از آتش گرفتى؟ و آیا در زندگى دنیا به عصمت کبرى چنگ زدى؟
مى‌گوید: نه!
ملک الموت مى‌گوید: بشارت باد تو را - اى دشمن خدا!- به غضب خداى متعال و عذاب و آتش دوزخ. هان که از آنچه که مى‌ترسیدى، بر تو نازل خواهد شد.
سپس با سختى جان او را مى‌گیرد، آنگاه سیصد شیطان بر روح او گماشته مى‌شوند که همه آنها آب دهان بر صورتش مى‌افکنند و روحش را مى‌آزارند و آنگاه که در قبر گذاشته مى‌شود، درى از درهاى دوزخ به رویش بازگردد، بوى آتش و زبانه آن، او را فرامى‌گیرد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ١٣١، ح ٤
عَنْ سُوَیْدِ بْنِ غَفَلَةَ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص إِنَّ ابْنَ آدَمَ إِذَا کَانَ فِی آخِرِ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ أَیَّامِ الْآخِرَةِ مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ وَ وَلَدُهُ وَ عَمَلُهُ فَیَلْتَفِتُ إِلَى مَالِهِ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّی کُنْتُ عَلَیْکَ حَرِیصاً شَحِیحاً فَمَا لِی عِنْدَکَ فَیَقُولُ خُذْ مِنِّی کَفَنَکَ قَالَ فَیَلْتَفِتُ إِلَى وَلَدِهِ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّی کُنْتُ لَکُمْ مُحِبّاً وَ إِنِّی کُنْتُ عَلَیْکُمْ مُحَامِیاً فَمَا ذَا لِی عِنْدَکُمْ فَیَقُولُونَ نُؤَدِّیکَ إِلَى حُفْرَتِکَ نُوَارِیکَ فِیهَا قَالَ فَیَلْتَفِتُ إِلَى عَمَلِهِ فَیَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّی کُنْتُ فِیکَ لَزَاهِداً وَ إِنْ کُنْتَ عَلَیَّ لَثَقِیلًا فَمَا ذَا عِنْدَکَ فَیَقُولُ أَنَا قَرِینُکَ فِی قَبْرِکَ وَ یَوْمِ نَشْرِکَ حَتَّى أُعْرَضَ أَنَا وَ أَنْتَ عَلَى رَبِّکَ قَالَ فَإِنْ کَانَ لِلَّهِ وَلِیّاً أَتَاهُ أَطْیَبَ النَّاسِ رِیحاً وَ أَحْسَنَهُمْ مَنْظَراً وَ أَحْسَنَهُمْ رِیَاشاً فَقَالَ أَبْشِرْ بِرَوْحٍ وَ رَیْحَانٍ وَ جَنَّةِ نَعِیمٍ وَ مَقْدَمُکَ خَیْرُ مَقْدَمٍ فَیَقُولُ لَهُ مَنْ أَنْتَ فَیَقُولُ أَنَا عَمَلُکَ الصَّالِحُ ارْتَحِلْ مِنَ الدُّنْیَا إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِنَّهُ لَیَعْرِفُ غَاسِلَهُ وَ یُنَاشِدُ حَامِلَهُ أَنْ یُعَجِّلَهُ فَإِذَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ أَتَاهُ مَلَکَا الْقَبْرِ یَجُرَّانِ أَشْعَارَهُمَا وَ یَخُدَّانِ الْأَرْضَ بِأَقْدَامِهِمَا أَصْوَاتُهُمَا کَالرَّعْدِ الْقَاصِفِ وَ أَبْصَارُهُمَا کَالْبَرْقِ الْخَاطِفِ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ اللَّهُ رَبِّی وَ دِینِیَ الْإِسْلَامُ وَ نَبِیِّی مُحَمَّدٌ ص فَیَقُولَانِ لَهُ ثَبَّتَکَ اللَّهُ فِیمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ (إبراهیم: ٢٦) ثُمَّ یَفْسَحَانِ لَهُ فِی قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ ثُمَّ یَفْتَحَانِ لَهُ بَاباً إِلَى الْجَنَّةِ ثُمَّ یَقُولَانِ لَهُ نَمْ قَرِیرَ الْعَیْنِ نَوْمَ الشَّابِّ النَّاعِمِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- أَصْحابُ الْجَنَّةِ یَوْمَئِذٍ خَیْرٌ مُسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقِیلًا (الفرقان: ٢٦) قَالَ وَ إِنْ کَانَ لِرَبِّهِ عَدُوّاً فَإِنَّهُ یَأْتِیهِ أَقْبَحَ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ زِیّاً وَ رُؤْیَا وَ أَنْتَنَهُ رِیحاً فَیَقُولُ لَهُ أَبْشِرْ بِنُزُلٍ مِنْ حَمِیمٍ وَ تَصْلِیَةِ جَحِیمٍ وَ إِنَّهُ لَیَعْرِفُ غَاسِلَهُ وَ یُنَاشِدُ حَمَلَتَهُ أَنْ یَحْبِسُوهُ فَإِذَا أُدْخِلَ الْقَبْرَ أَتَاهُ مُمْتَحِنَا الْقَبْرِ فَأَلْقَیَا عَنْهُ أَکْفَانَهُ ثُمَّ یَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ وَ مَا دِینُکَ وَ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ لَا أَدْرِی فَیَقُولَانِ لَا دَرَیْتَ وَ لَا هُدِیتَ فَیَضْرِبَانِ یَافُوخَهُ بِمِرْزَبَةٍ مَعَهُمَا ضَرْبَةً مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا وَ تُذْعَرُ لَهَا مَا خَلَا الثَّقَلَیْنِ- ثُمَّ یَفْتَحَانِ لَهُ بَاباً إِلَى النَّارِ ثُمَّ یَقُولَانِ لَهُ نَمْ بِشَرِّ حَالٍ فِیهِ مِنَ الضَّیْقِ مِثْلُ مَا فِیهِ الْقَنَا مِنَ الزُّجِ حَتَّى إِنَّ دِمَاغَهُ لَیَخْرُجُ مِنْ بَیْنِ ظُفُرِهِ وَ لَحْمِهِ وَ یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَیْهِ حَیَّاتِ الْأَرْضِ وَ عَقَارِبَهَا وَ هَوَامَّهَا فَتَنْهَشُهُ حَتَّى یَبْعَثَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ وَ إِنَّهُ لَیَتَمَنَّى قِیَامَ السَّاعَةِ فِیمَا هُوَ فِیهِ مِنَ الشَّرِّ وَ قَالَ جَابِرٌ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع قَالَ النَّبِیُّ ص إِنِّی کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَى الْإِبِلِ وَ الْغَنَمِ وَ أَنَا أَرْعَاهَا وَ لَیْسَ مِنْ نَبِیٍّ إِلَّا وَ قَدْ رَعَى الْغَنَمَ وَ کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا قَبْلَ النُّبُوَّةِ وَ هِیَ مُتَمَکِّنَةٌ فِی الْمَکِینَةِ مَا حَوْلَهَا شَیْءٌ یُهَیِّجُهَا حَتَّى تُذْعَرَ فَتَطِیرُ فَأَقُولُ مَا هَذَا وَ أَعْجَبُ حَتَّى حَدَّثَنِی جَبْرَئِیلُ ع أَنَّ الْکَافِرَ یُضْرَبُ ضَرْبَةً مَا خَلَقَ اللَّهُ شَیْئاً إِلَّا سَمِعَهَا وَ یُذْعَرُ لَهَا إِلَّا الثَّقَلَیْنِ فَقُلْتُ ذَلِکَ لِضَرْبَةِ الْکَافِرِ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ.
سوید بن غفله گوید: امیر مؤمنان على - صلوات اللّه علیه - فرمود: در آخرین روز از روزهاى دنیا و نخستین روز از روزهاى جهان آخرت براى بنى آدم، مال، فرزندان و عملش ممثّل مى‌شوند، پس به مال خود رو مى‌آورد و مى‌گوید: به خدا سوگند که من درباره تو حریص بودم و بخل مى‌ورزیدم، اکنون تو براى من چه آورده‌اى؟ مال مى‌گوید: کفن خود را از من برگیر.
آنگاه رو به فرزندان خود مى‌کند و مى‌گوید: به خدا سوگند که من شما را دوست مى‌داشتم و از شما حمایت مى‌کردم، حال چه کارى براى من مى‌توانید انجام دهید؟ مى‌گویند: تو را به سوى گورت مى‌بریم و در آن، پنهان مى‌سازیم.
سپس به سوى عملش روى مى‌آورد و مى‌گوید: به خدا سوگند که من نسبت به تو بى‌رغبت بودم و تو بر من سنگین بودى، تو براى من چه دارى؟ مى‌گوید: من در قبر و روزى که زنده شوى، همراه تو هستم تا وقتى که من و تو بر پروردگارت عرضه شویم.
حضرتش در ادامه فرمود: اگر او ولى و دوست خدا باشد، خوش‌بوترین، نیکوترین و خوش‌پوش‌ترین مردم نزد او مى‌آید و مى‌گوید: مژده باد به تو راحتى، عطر و بهشت با نعمت. آمدن تو بهترین آمدن است.
مؤمن به او مى‌گوید: تو کیستى؟ او مى‌گوید: من عمل صالح تو هستم! از دنیا به سوى بهشت کوچ کن.
مؤمن غسل‌دهنده خود را مى‌شناسد و به حمل‌کننده خود سوگند مى‌دهد که در بردن او شتاب کند. آنگاه که او در قبرش قرار داده شود، دو فرشته نزد او مى‌آیند که موهاى بلند خود را مى‌کشند و با قدم‌هاى خود زمین را مى‌شکافند، آوازشان همچون رعد غرّنده و چشمانشان مانند برق خیره‌کننده است، به او مى‌گویند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ و پیامبر تو کیست؟
مى‌گوید: اللّه پروردگار من، اسلام دین من و محمّد صلّى اللّه علیه و آله پیامبر من است. به او مى‌گویند: خداوند تو را به آنچه که دوست مى‌دارى و خوشنود مى‌گردى ثابت و استوار گرداند، و این همان قول خداوند متعال است که مى‌فرماید:«خداوند کسانى را که ایمان آورده‌اند با گفتار ثابت در دنیا و جهان آخرت ثابت و استوار مى‌گرداند». تا جایى که چشم او کار مى‌کند، قبرش را وسعت داده و براى او درى به سوى بهشت مى‌گشایند.
آنگاه به او مى‌گویند: با روشنى چشم بخواب، همچون خواب جوان نیکو حال، به راستى که خداوند متعال مى‌فرماید:«اهل بهشت در چنین روزى در بهترین قرارگاه و نیکوترین آسایشگاه خواهند بود».
حضرتش فرمود: اگر (میّت) دشمن پروردگار باشد، زشت‌ترین مخلوق خدا از نظر لباس و صورت و بدبوترین آنها به نزد او مى‌آید و به او مى‌گوید: مژده باد تو را به آب جوشان و وارد شدن در دوزخ، او نیز غسل‌دهنده خود را مى‌شناسد و به بردارندگان خود سوگند مى‌دهد که او را بازدارند و شتاب نکنند، و چون او را وارد قبر نمایند، دو امتحان‌کننده به قبر او درآیند و کفن‌هاى او را کنار زنند و به او گویند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ و پیامبر تو کیست؟ مى‌گوید: نمى‌دانم.
پس آنها گویند: ندانستى و هدایت نیافتى. آنگاه با عصاى آهنین ضربه‌اى به جلوى سر او مى‌زنند که همه آفریدگان - مگر جن و انس (که آن را نمى‌شنوند)- از اثر آن ضربه به وحشت مى‌افتند.
آنگاه براى او درى به سوى دوزخ مى‌گشایند، به او گویند: در بدترین حال از تنگى قبر بخواب؛ قبر او در تنگى به‌سان جایى است که نیزه‌ها پیرامون او را فرا گرفته‌اند تا جایى که مغز سر او از میان ناخن و گوشتش خارج شود. و خداوند مارها، عقرب‌ها و حشرات زمین را بر او مسلّط مى‌گرداند، او را نیش مى‌زنند تا روزى که خداوند او را از قبرش برمى‌انگیزاند و او به سبب عذاب و شکنجه‌اى که مى‌بیند، آرزو مى‌نماید که قیامت برپا شود.
جابر گوید: امام باقر علیه السّلام مى‌فرماید: پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
من پیش از نبوّتم چوپانى مى‌کردم - که هر پیامبرى چوپانى نموده است - به شتران و گوسفندان نظر مى‌کردم که به آرامى مشغول چرا بودند و چیزى در اطراف آنها نبود که آنها را به حرکت وادارد. ناگاه مى‌ترسیدند و رم مى‌کردند.
مى‌گفتم: این چیست، و در شگفت بودم تا اینکه جبرئیل علیه السّلام به من گفت: هنگامى که کافرى در قبر مورد ضرب قرار مى‌گیرد همه مخلوقات خداوند - که این صدا را مى‌شنوند - به وحشت مى‌افتند - جز جن و انس-.
گفتم: این وحشت، از زدن کافر است، به خداوند از عذاب قبر پناه مى‌بریم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣١، ح ١
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ: یُقَالُ لِلْمُؤْمِنِ فِی قَبْرِهِ مَنْ رَبُّکَ قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ فَیُقَالُ لَهُ مَا دِینُکَ فَیَقُولُ الْإِسْلَامُ فَیُقَالُ لَهُ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ فَیُقَالُ مَنْ إِمَامُکَ فَیَقُولُ فُلَانٌ فَیُقَالُ کَیْفَ عَلِمْتَ بِذَلِکَ فَیَقُولُ أَمْرٌ هَدَانِی اللَّهُ لَهُ وَ ثَبَّتَنِی عَلَیْهِ فَیُقَالُ لَهُ نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِیهَا نَوْمَةَ الْعَرُوسِ ثُمَّ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْ رَوْحِهَا وَ رَیْحَانِهَا فَیَقُولُ یَا رَبِّ عَجِّلْ قِیَامَ السَّاعَةِ لَعَلِّی أَرْجِعُ إِلَى أَهْلِی وَ مَالِی وَ یُقَالُ لِلْکَافِرِ مَنْ رَبُّکَ فَیَقُولُ اللَّهُ فَیُقَالُ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ فَیُقَالُ مَا دِینُکَ فَیَقُولُ الْإِسْلَامُ فَیُقَالُ مِنْ أَیْنَ عَلِمْتَ ذَلِکَ فَیَقُولُ سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَقُلْتُهُ فَیَضْرِبَانِهِ بِمِرْزَبَةٍ لَوِ اجْتَمَعَ عَلَیْهَا الثَّقَلَانِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ لَمْ یُطِیقُوهَا قَالَ فَیَذُوبُ کَمَا یَذُوبُ الرَّصَاصُ ثُمَّ یُعِیدَانِ فِیهِ الرُّوحَ فَیُوضَعُ قَلْبُهُ بَیْنَ لَوْحَیْنِ مِنْ نَارٍ فَیَقُولُ یَا رَبِّ أَخِّرْ قِیَامَ السَّاعَةِ.
امام کاظم علیه السّلام فرمود: به شخص مؤمن در قبرش گفته مى‌شود: پروردگار تو کیست؟ مى‌گوید: اللّه. به او گفته مى‌شود: دین تو چیست؟ مى‌گوید: اسلام. به او گفته مى‌شود: پیامبر تو کیست؟ مى‌گوید: محمّد صلّى اللّه علیه و آله. به او گفته مى‌شود. امام تو کیست؟ مى‌گوید: فلانى (على علیه السّلام) به او گفته مى‌شود: چگونه آن را دانستى؟ مى‌گوید: موضوعى است که خداوند مرا به آن هدایت فرمود و بر آن ثابت گردانید. پس به او گفته مى‌شود: بخواب به آن خوابى که نعمت آن بریده نمى‌شود؛ همچون خوابیدن عروس. سپس براى او درى از بهشت باز مى‌شود که از آن رفاه و بوى خوش به او مى‌رسد. پس مى‌گوید: اى پروردگار من! در برپا داشتن قیامت شتاب کن تا شاید من به سوى خانواده خود و آنچه برایم مهیّا شده بازگردم. و به کافر گفته مى‌شود: پروردگار تو کیست؟ مى‌گوید: اللّه. گفته مى‌شود: دین تو چیست؟ مى‌گوید: اسلام. پس گفته مى‌شود: از کجا آن را دانستى؟ پاسخ مى‌دهد: از مردم شنیدم که چنین مى‌گویند، من نیز آن را گفتم. بر او با گرزى آهنین ضربه‌اى مى‌زنند که اگر جن و انس جمع شوند، طاقت ضربه آن را نخواهند داشت، پس بدن او آب مى‌شود همان طورى که سرب آب مى‌شود. سپس روح او را باز مى‌گردانند و قلب او میان دو صفحه آتشین گذاشته مى‌شود. او مى‌گوید: پروردگارا! برپایى رستاخیز را به تأخیر انداز.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٨، ح ١١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا أُخْرِجَ مِنْ بَیْتِهِ شَیَّعَتْهُ الْمَلَائِکَةُ إِلَى قَبْرِهِ یَزْدَحِمُونَ عَلَیْهِ حَتَّى إِذَا انْتَهَى بِهِ إِلَى قَبْرِهِ قَالَتْ لَهُ الْأَرْضُ مَرْحَباً بِکَ وَ أَهْلًا أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ کُنْتُ أُحِبُّ أَنْ یَمْشِیَ عَلَیَّ مِثْلُکَ لَتَرَیَنَّ مَا أَصْنَعُ بِکَ فَتَوَسَّعُ لَهُ مَدَّ بَصَرِهِ وَ یَدْخُلُ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ مَلَکَا الْقَبْرِ وَ هُمَا قَعِیدَا الْقَبْرِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ فَیُلْقِیَانِ فِیهِ الرُّوحَ إِلَى حَقْوَیْهِ فَیُقْعِدَانِهِ وَ یَسْأَلَانِهِ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ فَیَقُولُ اللَّهُ فَیَقُولَانِ مَا دِینُکَ فَیَقُولُ الْإِسْلَامُ فَیَقُولَانِ وَ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ مُحَمَّدٌ ص فَیَقُولَانِ وَ مَنْ إِمَامُکَ فَیَقُولُ فُلَانٌ قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ صَدَقَ عَبْدِی افْرُشُوا لَهُ فِی قَبْرِهِ مِنَ الْجَنَّةِ وَ افْتَحُوا لَهُ فِی قَبْرِهِ بَاباً إِلَى الْجَنَّةِ وَ أَلْبِسُوهُ مِنْ ثِیَابِ الْجَنَّةِ حَتَّى یَأْتِیَنَا وَ مَا عِنْدَنَا خَیْرٌ لَهُ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ نَمْ نَوْمَةَ عَرُوسٍ نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِیهَا قَالَ وَ إِنْ کَانَ کَافِراً خَرَجَتِ الْمَلَائِکَةُ تُشَیِّعُهُ إِلَى قَبْرِهِ تَلْعَنُونَهُ حَتَّى إِذَا انْتَهَى بِهِ إِلَى قَبْرِهِ قَالَتْ لَهُ الْأَرْضُ لَا مَرْحَباً بِکَ وَ لَا أَهْلًا أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ کُنْتُ أُبْغِضُ أَنْ یَمْشِیَ عَلَیَّ مِثْلُکَ لَا جَرَمَ لَتَرَیَنَّ مَا أَصْنَعُ بِکَ الْیَوْمَ فَتَضِیقُ عَلَیْهِ حَتَّى تَلْتَقِیَ جَوَانِحُهُ قَالَ ثُمَّ یَدْخُلُ عَلَیْهِ مَلَکَا الْقَبْرِ وَ هُمَا قَعِیدَا الْقَبْرِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ قَالَ أَبُو بَصِیرٍ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَدْخُلَانِ عَلَى الْمُؤْمِنِ وَ الْکَافِرِ فِی صُورَةٍ وَاحِدَةٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَیُقْعِدَانِهِ وَ یُلْقِیَانِ فِیهِ الرُّوحَ إِلَى حَقْوَیْهِ فَیَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّکَ فَیَتَلَجْلَجُ وَ یَقُولُ قَدْ سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَیَقُولَانِ لَهُ لَا دَرَیْتَ وَ یَقُولَانِ لَهُ مَا دِینُکَ فَیَتَلَجْلَجُ فَیَقُولَانِ لَهُ لَا دَرَیْتَ وَ یَقُولَانِ لَهُ مَنْ نَبِیُّکَ فَیَقُولُ قَدْ سَمِعْتُ النَّاسَ یَقُولُونَ فَیَقُولَانِ لَهُ لَا دَرَیْتَ وَ یُسْأَلُ عَنْ إِمَامِ زَمَانِهِ قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ کَذَبَ عَبْدِی افْرُشُوا لَهُ فِی قَبْرِهِ مِنَ النَّارِ وَ أَلْبِسُوهُ مِنْ ثِیَابِ النَّارِ وَ افْتَحُوا لَهُ بَاباً إِلَى النَّارِ حَتَّى یَأْتِیَنَا وَ مَا عِنْدَنَا شَرٌّ لَهُ فَیَضْرِبَانِهِ بِمِرْزَبَةٍ ثَلَاثَ ضَرَبَاتٍ لَیْسَ مِنْهَا ضَرْبَةٌ إِلَّا یَتَطَایَرُ قَبْرُهُ نَاراً لَوْ ضُرِبَ بِتِلْکَ الْمِرْزَبَةِ جِبَالُ تِهَامَةَ لَکَانَتْ رَمِیماً وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَیْهِ فِی قَبْرِهِ الْحَیَّاتِ تَنْهَشُهُ نَهْشاً وَ الشَّیْطَانَ یَغُمُّهُ غَمّاً قَالَ وَ یَسْمَعُ عَذَابَهُ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ إِلَّا الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ قَالَ وَ إِنَّهُ لَیَسْمَعُ خَفْقَ نِعَالِهِمْ وَ نَقْضَ أَیْدِیهِمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ وَ یُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِینَ وَ یَفْعَلُ اللَّهُ ما یَشاءُ (إبراهیم: ٢٦).
امام صادق علیه السّلام فرمود: هنگامى که جنازه مؤمن از خانه‌اش بیرون آورده مى‌شود، فرشتگان بسیارى او را تا قبرش تشییع مى‌کنند، و هنگامى که او را به قبرش مى‌رسانند، زمین به او مى‌گوید: خوش آمدى، آفرین بر تو! به خدا سوگند که من دوست مى‌داشتم کسى همانند تو بر روى من راه برود و خواهى دید که با تو چگونه رفتار خواهم کرد. پس به اندازه‌اى که چشم او کار مى‌کند، قبرش فراخ مى‌شود، و دو فرشته - که همان دو همنشین قبر، منکر و نکیر هستند - بر او وارد مى‌شوند و روح او را تا کمرش باز مى‌گردانند و مى‌نشانند و از او مى‌پرسند و مى‌گویند: پروردگار تو کیست؟ مى‌گوید: اللّه. مى‌گویند: دین تو چیست؟ مى‌گوید: اسلام. مى‌گویند: پیامبر تو کیست؟ مى‌گوید: محمّد صلّى اللّه علیه و آله. مى‌گویند: امام تو کیست؟ مى‌گوید: فلانى. سپس منادى از آسمان ندا مى‌کند: بنده من راست گفت، قبر او را از فرش‌هاى بهشتى بگسترانید و براى او درى به سوى بهشت باز کنید، و از لباس‌هاى بهشتى بر او بپوشانید تا نزد ما آید؛ زیرا آنچه که در نزد ماست براى او بهتر است. سپس به او گفته مى‌شود: بخواب همچون خواب عروس؛ آن خوابى که نعمت آن پایان یافتنى نیست.
و اگر میّت کافر باشد، فرشتگان بیرون مى‌آیند و او را تا قبرش تشییع و لعن مى‌کنند، هنگامى که به قبرش مى‌رسانند زمین به او مى‌گوید: خوش نیامدى که به خدا سوگند! دشمن مى‌داشتم کسى همانند تو بر روى من راه برود و خواهى دید که امروز با تو چگونه رفتار خواهم کرد. آن‌چنان قبر را بر او تنگ مى‌کند که استخوان‌هاى سینه‌اش به یکدیگر مى‌رسند. آنگاه دو فرشته - که همان دو همنشین قبر، منکر و نکیرند - بر او وارد مى‌شوند. ابو بصیر به امام علیه السّلام عرض کرد: قربانت گردم! آیا آن دو فرشته بر مؤمن و کافر به یک صورت وارد مى‌شوند؟ فرمود: نه، سپس فرمود: آنگاه میّت کافر را مى‌نشانند و روح او را تا کمرش باز مى‌گردانند و به او مى‌گویند: پروردگار تو کیست؟ به لکنت زبان مى‌افتد و مى‌گوید: از مردم شنیده‌ام که یک چیزى مى‌گویند. به او مى‌گویند: و تو هرگز نخواهى دانست. از او مى‌پرسند: دین تو چیست؟ به لکنت زبان مى‌افتد. و به او مى‌گویند: هرگز نخواهى دانست. از او مى‌پرسند: پیامبر تو کیست؟ پاسخ مى‌دهد از مردم چیزى شنیدم که مى‌گویند. به او مى‌گویند: تو نخواهى دانست. و همچنین از امام زمانش از او مى‌پرسند. سپس امام علیه السّلام فرمود: منادى از آسمان ندا مى‌کند: بنده من دروغ گفت. از آتش بر قبر او بگسترانید و از جامه‌هاى آتشین بر او بپوشانید و براى او درى به سوى آتش بگشایید تا این که نزد ما آید و آنچه در نزد ماست براى او بدتر است. پس با گرزى آهنین سه ضربه به او مى‌زنند که در هر ضربه قبر او را آتش فرا مى‌گیرد، که اگر با آن، به کوه‌هاى مکّه بزنند، آن را تبدیل به تلّى از خاک خواهد کرد. امام صادق علیه السّلام در ادامه فرمود: خداوند در قبرش مارها را بر او مسلّط مى‌کند که او را نیش مى‌زنند و شیطان را بر او مسلّط مى‌کند که او را سخت غمگین مى‌سازد. فرمود: و صداى شکنجه شدن او را همه آفریدگان خدا - جز انسانها و پریان - مى‌شنوند. سپس امام علیه السّلام ادامه داد و فرمود: به راستى که مؤمن صداى نعلین تشییع‌کنندگان و افشاندن خاک‌هاى دستشان را مى‌شنود و این همان قول خداوند متعال است که مى‌فرماید: «خداوند آن‌هایى را که ایمان آورده‌اند در دنیا و جهان آخرت به آن گفتارى را که ثابت و پابرجاست، ثابت و استوار دارد و خداوند ستمگران را گمراه مى‌کند و آنچه را که مى‌خواهد، انجام مى‌دهد».
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٩، ح ١٢
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مَوْضِعِ قَبْرٍ إِلَّا وَ هُوَ یَنْطِقُ کُلَّ یَوْمٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَنَا بَیْتُ التُّرَابِ أَنَا بَیْتُ الْبَلَاءِ أَنَا بَیْتُ الدُّودِ قَالَ فَإِذَا دَخَلَهُ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ قَالَ مَرْحَباً وَ أَهْلًا أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ کُنْتُ أُحِبُّکَ وَ أَنْتَ تَمْشِی عَلَى ظَهْرِی فَکَیْفَ إِذَا دَخَلْتَ بَطْنِی فَسَتَرَى ذَلِکَ؛ قَالَ فَیُفْسَحُ لَهُ مَدَّ الْبَصَرِ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ یَرَى مَقْعَدَهُ مِنَ الْجَنَّةِ؛ قَالَ وَ یَخْرُجُ مِنْ ذَلِکَ رَجُلٌ لَمْ تَرَ عَیْنَاهُ شَیْئاً قَطُّ أَحْسَنَ مِنْهُ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ شَیْئاً قَطُّ أَحْسَنَ مِنْکَ. فَیَقُولُ أَنَا رَأْیُکَ الْحَسَنُ الَّذِی کُنْتَ عَلَیْهِ وَ عَمَلُکَ الصَّالِحُ الَّذِی کُنْتَ تَعْمَلُهُ. قَالَ ثُمَّ تُؤْخَذُ رُوحُهُ فَتُوضَعُ فِی الْجَنَّةِ حَیْثُ رَأَى مَنْزِلَهُ ثُمَّ یُقَالُ لَهُ نَمْ قَرِیرَ الْعَیْنِ، فَلَا یَزَالُ نَفْحَةٌ مِنَ الْجَنَّةِ تُصِیبُ جَسَدَهُ یَجِدُ لَذَّتَهَا وَ طِیبَهَا حَتَّى یُبْعَثَ. قَالَ وَ إِذَا دَخَلَ الْکَافِرُ قَالَ لَا مَرْحَباً بِکَ وَ لَا أَهْلًا أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ کُنْتُ أُبْغِضُکَ وَ أَنْتَ تَمْشِی عَلَى ظَهْرِی فَکَیْفَ إِذَا دَخَلْتَ بَطْنِی سَتَرَى ذَلِکَ؛ قَالَ فَتَضُمُّ عَلَیْهِ فَتَجْعَلُهُ رَمِیماً وَ یُعَادُ کَمَا کَانَ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى النَّارِ فَیَرَى مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ ثُمَّ قَالَ ثُمَّ إِنَّهُ یَخْرُجُ مِنْهُ رَجُلٌ أَقْبَحُ مَنْ رَأَى قَطُّ قَالَ فَیَقُولُ یَا عَبْدَ اللَّهِ مَنْ أَنْتَ مَا رَأَیْتُ شَیْئاً أَقْبَحَ مِنْکَ قَالَ فَیَقُولُ أَنَا عَمَلُکَ السَّیِّئُ الَّذِی کُنْتَ تَعْمَلُهُ وَ رَأْیُکَ الْخَبِیثُ. قَالَ ثُمَّ تُؤْخَذُ رُوحُهُ فَتُوضَعُ حَیْثُ رَأَى مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ ثُمَّ لَمْ تَزَلْ نَفْخَةٌ مِنَ النَّارِ تُصِیبُ جَسَدَهُ فَیَجِدُ أَلَمَهَا وَ حَرَّهَا فِی جَسَدِهِ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُ وَ یُسَلِّطُ اللَّهُ عَلَى رُوحِهِ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ تِنِّیناً تَنْهَشُهُ لَیْسَ فِیهَا تِنِّینٌ یَنْفُخُ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ فَتُنْبِتَ شَیْئاً.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هیچ قبری نیست مگر اینکه هر روز سه بار می گوید: من خانه خاک هستم، من خانه بلا و پوسیدن هستم، من خانه کرم ها هستم. فرمودند: وقتی که بنده مومن وارد قبر می شود (زمین قبر به او) می گوید «مرحبا به تو، خوش آمدی، سوگند به خدا، من تو را دوست داشتم، در آن وقت که بر روی من راه می رفتی و اکنون که در درون من قرار گرفتی بیشتر تو را دوست دارم و به زودی نشانه دوستی مرا در می یابی» فرمودند: در این هنگام به اندازه دید چشمش، قبر او وسیع می گردد و دری در قبر به روی او گشوده می شود و او جایگاهش را در بهشت می نگرد. فرمودند: و از آن در، مردی بیرون می آید که هیچ چشمی زیباتر از او را ندیده است، میت به آن مرد می گوید: «ای بنده خدا! من هرگز چیزی را به زیبایی تو ندیده ام، تو کیستی؟» (آن مرد) می گوید: «من رأی نیک تو هستم که دارای آن بودی، و کارهای شایسته تو هستم که در دنیا انجام داده ای.» فرمودند: سپس روح او گرفته می شود و در بهشت در جایگاه مناسب خود نهاده می گردد، سپس به او گفته می شود: «بخواب و بیارام در حالی که چشمت روشن است و شادمان هستی» از آن پس همواره نسیمی از بهشت بر بدن او می وزد که او لذّت و بوی خوش آن را تا روز فرا رسیدن قیامت می یابد. فرمودند: ولی وقتی جسد کافر را در میان قبر می گذارند، زمین قبر به او می گوید: « خوش نیامدی و سوگند به خدا تو را در آن هنگام که بر روی من راه می رفتی دشمن می داشتم و اکنون که در درون من قرار گرفتی دشمنی من به تو بیشتر است و به زودی نشانه دشمنی مرا می نگری. فرمودند: آنگاه قبر او را فشار می دهد و بدن (برزخی) او را خُرد می نماید و او را به همان که قبلاً بوده باز می گرداند و دری از جهنم به روی او گشوده می شود پس او جایگاهش را در جهنّم می بیند، سپس فرمودند: سپس مردی که زشت ترین فردی است که دیده شده از آن در وارد می شود، او به آن مرد می گوید، «ای بنده خدا تو کیستی من چیزی زشت تر از تو ندیده ام؟» آن مرد، در پاسخ گوید: «من کردار زشت تو هستم که در دنیا انجام می دادی، و رأی ناپاک و خبیث تو هستم.» فرمودند: سپس روح او گرفته می شود و در جایگاه خود در دوزخ (جهنم برزخی) نهاده می شود، آنگاه همواره باد مسمومی از آتش بر جسدش می وزد و او درد و سوزش آن را بر بدنش تا روز قیامت در می یابد و خداوند نود و نه مار بزرگ (اژدها) که او را می گزند بر روحش مسلط می کند که نیست در آن ماری که بدمد بر پشت زمین پس چیزی بر آن بروید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤١، ح ١
عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَنَّ النَّاسَ یَذْکُرُونَ أَنَّ فُرَاتَنَا یَخْرُجُ مِنَ الْجَنَّةِ فَکَیْفَ هُوَ وَ هُوَ یُقْبِلُ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ تُصَبُّ فِیهِ الْعُیُونُ وَ الْأَوْدِیَةُ قَالَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ أَنَا أَسْمَعُ- إِنَّ لِلَّهِ جَنَّةً خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَغْرِبِ وَ مَاءَ فُرَاتِکُمْ یَخْرُجُ مِنْهَا وَ إِلَیْهَا تَخْرُجُ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ کُلِّ مَسَاءٍ فَتَسْقُطُ عَلَى ثِمَارِهَا وَ تَأْکُلُ مِنْهَا وَ تَتَنَعَّمُ فِیهَا وَ تَتَلَاقَى وَ تَتَعَارَفُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ مِنَ الْجَنَّةِ فَکَانَتْ فِی الْهَوَاءِ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تَطِیرُ ذَاهِبَةً وَ جَائِیَةً وَ تَعْهَدُ حُفَرَهَا إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلَاقَى فِی الْهَوَاءِ وَ تَتَعَارَفُ قَالَ وَ إِنَّ لِلَّهِ نَاراً فِی الْمَشْرِقِ خَلَقَهَا لِیُسْکِنَهَا أَرْوَاحَ الْکُفَّارِ وَ یَأْکُلُونَ مِنْ زَقُّومِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ حَمِیمِهَا لَیْلَهُمْ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ إِلَى وَادٍ بِالْیَمَنِ یُقَالُ لَهُ- بَرَهُوتُ أَشَدُّ حَرّاً مِنْ نِیرَانِ الدُّنْیَا کَانُوا فِیهَا یَتَلَاقَوْنَ وَ یَتَعَارَفُونَ فَإِذَا کَانَ الْمَسَاءُ عَادُوا إِلَى النَّارِ فَهُمْ کَذَلِکَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
ضریس کناسی گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: مردم می گویند فرات ما از بهشت خارج می شود. این چگونه است در حالی که آن از سمت مغرب می آید و آب چشمه ها و دره ها در آن می ریزد؟ فرمودند- و من می شنیدم- خداوند جنّتی در مغرب آفریده و آب این فرات شما از آن خارج می شود. و هر شامگاه روح های مومنین از گورهای شان خارج شده و به طرف آن جنّت می روند بر میوه های آن می نشینند و می خورند و برخوردار می شوند و در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و انس می گیرند. وقتی که فجر طلوع کرد، به طور دسته جمعی از آن جا رفته و در هوا میان آسمان و زمین قرار می گیرند، پرواز می کنند می روند و می آیند و هنگام طلوع خورشید به حفره های خود بر می گردند.
و خداوند آتشی دارد در مشرق، آن را آفریده برای سکونت کفّار که شب ها از زقّوم آن می خورند و از حمیم آن می آشامند، وقتی که فجر طلوع کند، به طور دسته جمعی به صحرائی در یمن می روند که به آن برهوت گفته می شود صحرائی که از همه آتش های دنیا داغ تر است، ارواح کفار در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و مؤانست می کنند. وقتی که شامگاه شد، بر می گردند بر آتش و همچنین هستند تا روز قیامت.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٦، ح ١
١- عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَنَّ النَّاسَ یَذْکُرُونَ أَنَّ فُرَاتَنَا یَخْرُجُ مِنَ الْجَنَّةِ فَکَیْفَ هُوَ وَ هُوَ یُقْبِلُ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ تُصَبُّ فِیهِ الْعُیُونُ وَ الْأَوْدِیَةُ قَالَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ أَنَا أَسْمَعُ- إِنَّ لِلَّهِ جَنَّةً خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَغْرِبِ وَ مَاءَ فُرَاتِکُمْ یَخْرُجُ مِنْهَا وَ إِلَیْهَا تَخْرُجُ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ کُلِّ مَسَاءٍ فَتَسْقُطُ عَلَى ثِمَارِهَا وَ تَأْکُلُ مِنْهَا وَ تَتَنَعَّمُ فِیهَا وَ تَتَلَاقَى وَ تَتَعَارَفُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ مِنَ الْجَنَّةِ فَکَانَتْ فِی الْهَوَاءِ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تَطِیرُ ذَاهِبَةً وَ جَائِیَةً وَ تَعْهَدُ حُفَرَهَا إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلَاقَى فِی الْهَوَاءِ وَ تَتَعَارَفُ قَالَ وَ إِنَّ لِلَّهِ نَاراً فِی الْمَشْرِقِ خَلَقَهَا لِیُسْکِنَهَا أَرْوَاحَ الْکُفَّارِ وَ یَأْکُلُونَ مِنْ زَقُّومِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ حَمِیمِهَا لَیْلَهُمْ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ إِلَى وَادٍ بِالْیَمَنِ یُقَالُ لَهُ- بَرَهُوتُ أَشَدُّ حَرّاً مِنْ نِیرَانِ الدُّنْیَا کَانُوا فِیهَا یَتَلَاقَوْنَ وَ یَتَعَارَفُونَ فَإِذَا کَانَ الْمَسَاءُ عَادُوا إِلَى النَّارِ فَهُمْ کَذَلِکَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ قَالَ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ فَمَا حَالُ الْمُوَحِّدِینَ الْمُقِرِّینَ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ ص مِنَ الْمُسْلِمِینَ الْمُذْنِبِینَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ لَیْسَ لَهُمْ إِمَامٌ وَ لَا یَعْرِفُونَ وَلَایَتَکُمْ فَقَالَ أَمَّا هَؤُلَاءِ فَإِنَّهُمْ فِی حُفْرَتِهِمْ لَا یَخْرُجُونَ مِنْهَا فَمَنْ کَانَ مِنْهُمْ لَهُ عَمَلٌ صَالِحٌ وَ لَمْ یَظْهَرْ مِنْهُ عَدَاوَةٌ فَإِنَّهُ یُخَدُّ لَهُ خَدٌّ إِلَى الْجَنَّةِ الَّتِی خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَغْرِبِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْهَا الرَّوْحُ فِی حُفْرَتِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَیَلْقَى اللَّهَ فَیُحَاسِبُهُ بِحَسَنَاتِهِ وَ سَیِّئَاتِهِ فَإِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِمَّا إِلَى النَّارِ فَهَؤُلَاءِ مَوْقُوفُونَ لِأَمْرِ اللَّهِ قَالَ وَ کَذَلِکَ یَفْعَلُ اللَّهُ بِالْمُسْتَضْعَفِینَ وَ الْبُلْهِ وَ الْأَطْفَالِ وَ أَوْلَادِ الْمُسْلِمِینَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ فَأَمَّا النُّصَّابُ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ فَإِنَّهُمْ یُخَدُّ لَهُمْ خَدٌّ إِلَى النَّارِ الَّتِی خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَشْرِقِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِمْ مِنْهَا اللَّهَبُ وَ الشَّرَرُ وَ الدُّخَانُ وَ فَوْرَةُ الْحَمِیمِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثُمَّ مَصِیرُهُمْ إِلَى الْحَمِیمِ ثُمَّ فِی النَّارِ یُسْجَرُونَ ثُمَّ قِیلَ لَهُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَیْنَ إِمَامُکُمُ الَّذِی اتَّخَذْتُمُوهُ دُونَ الْإِمَامِ الَّذِی جَعَلَهُ اللَّهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً.
ضریس کناسی گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: مردم می گویند فرات ما از بهشت خارج می شود. این چگونه است در حالی که آن از سمت مغرب می آید و آب چشمه ها و دره ها در آن می ریزد؟ فرمودند- و من می شنیدم- خداوند جنّتی در مغرب آفریده و آب این فرات شما از آن خارج می شود؛ و هر شامگاه روح های مومنین از گورهایشان خارج شده و به طرف آن جنّت می روند بر میوه های آن می نشینند و می خورند و برخوردار می شوند و در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و انس می گیرند. وقتی که فجر طلوع کرد، به طور دسته جمعی از آن جا رفته و در هوا میان آسمان و زمین قرار می گیرند، پرواز می کنند می روند و می آیند و هنگام طلوع خورشید به حفره های خود بر می گردند.
و خداوند آتشی دارد در مشرق، آن را آفریده برای سکونت کفّار که شب ها از زقّوم آن می خورند و از حمیم آن می آشامند، وقتی که فجر طلوع کند به طور دسته جمعی به صحرائی در یمن می روند که به آن برهوت گفته می شود صحرائی که از همه آتش های دنیا داغ تر است، ارواح کفار در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و مؤانست می کنند. وقتی که شامگاه شد بر می گردند بر آتش و همچنین هستند تا روز قیامت.
به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم قربانت گردم خداشناسانى که به محمد (ص) ایمان دارند و مسلمان هستند و از دنیا مىروند ولى امامى را نمىشناسند و به ولایت شما معتقد نیستند پایان کار آنها چه خواهد شد؟ امام (علیه السّلام) فرموند: آنها در قبرهاى خود خواهند ماند و از آنجا بیرون نخواهند گردید، هر کدام از آنها که کارهاى نیک انجام داده باشند و عداوت و عنادى از آنها نسبت به ما ظاهر نشده باشد از قبر او راهى به طرف بهشتى که خداوند در مغرب آفریده است باز مى‌گردد و روح و بشارت به قبر او مى‌رسد. این چنین آدمى در قبر خود (جایگاه برزخی خود ) زندگى مى‌کند تا روز قیامت برپا شود، در آن هنگام در پیشگاه عدل خداوندى حاضر مى‌گردد و به حساب کار او مى‌رسند و خوبىها و بدیهاى او را در نظر مىگیرند، در اینجا یا به طرف بهشت مىروند و یا به طرف دوزخ رهسپار مى‌شوند، وضع اینها بستگى به امر خداوند دارد.
امام (علیه السّلام) فرمودند: با مستضعفان و افرادى که عقل درستى ندارند و نیک و بد را از هم تمیز نمىدهند و با اطفال و فرزندان مسلمانان که هنوز به سن بلوغ نرسیدهاند همین گونه رفتار مى‌گردد، اما ناصبیان (دشمنان اهل بیت ) که اهل قبله هستند، براى آنها هم خطّى از قبر (جایگاه برزخی او ) به طرف دوزخ کشیده مى شود. این دوزخ را خداوند در مشرق خلق کرده است و از آن دوزخ شعلههاى آتش و دود و گرمى به قبرش وارد مى‌گردد و او را معذّب مى‌کند و بعد از این هم راه آنها به جهنم ختم مى‌شود و در آن جا نگهدارى مىگردند و به آنها مى‌گویند شما غیر از خدا به دیگران توجه کردید، کجاست آن امامى که خود اختیار کردید و امام منصوب از طرف خدا را رها نمودید.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٦، ح ١
٢- سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا حُمِلَ عَدُوُّ اللَّهِ إِلَى قَبْرِهِ نَادَى حَمَلَتَهُ أَ لَا تَسْمَعُونَ یَا إِخْوَتَاهْ أَنِّی أَشْکُو إِلَیْکُمْ مَا وَقَعَ فِیهِ أَخُوکُمُ الشَّقِیُّ أَنَّ عَدُوَّ اللَّهِ خَدَعَنِی فَأَوْرَدَنِی ثُمَّ لَمْ یُصْدِرْنِی وَ أَقْسَمَ لِی أَنَّهُ نَاصِحٌ لِی فَغَشَّنِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ دُنْیَا غَرَّتْنِی حَتَّى إِذَا اطْمَأْنَنْتُ إِلَیْهَا صَرَعَتْنِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ أَخِلَّاءَ الْهَوَى مَنَّوْنِی ثُمَّ تَبَرَّءُوا مِنِّی وَ خَذَلُونِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ أَوْلَاداً حَمَیْتُ عَنْهُمْ وَ آثَرْتُهُمْ عَلَى نَفْسِی فَأَکَلُوا مَالِی وَ أَسْلَمُونِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ مَالًا مَنَعْتُ مِنْهُ حَقَّ اللَّهِ فَکَانَ وَبَالُهُ عَلَیَّ وَ کَانَ نَفْعُهُ لِغَیْرِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ دَاراً أَنْفَقْتُ عَلَیْهَا حَرِیبَتِی وَ صَارَ سَاکِنُهَا غَیْرِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ طُولَ الثَّوَاءِ فِی قَبْرِی یُنَادِی أَنَا بَیْتُ الدُّودِ أَنَا بَیْتُ الظُّلْمَةِ وَ الْوَحْشَةِ وَ الضَّیْقِ یَا إِخْوَتَاهْ فَاحْبِسُونِی مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ احْذَرُوا مِثْلَ مَا لَقِیتُ فَإِنِّی قَدْ بُشِّرْتُ بِالنَّارِ وَ بِالذُّلِّ وَ الصَّغَارِ وَ غَضَبِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ وَا حَسْرَتَاهْ عَلى ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللَّهِ وَ یَا طُولَ عَوْلَتَاهْ- فَمَا لِی مِنْ شَفِیعٍ یُطاعُ وَ لَا صَدِیقٍ یَرْحَمُنِی فَلَوْ أَنَّ لِی کَرَّةً- فَأَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ.
جابر بن عبد اللّه گوید: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
چون دشمن خدا به سوى قبرش برده مى‌شود بر حمل‌کنندگان خود ندا مى‌کند: آیا نمى‌شنوید؟ اى برادرانم من! به شما از آن چیزى که برادر بدبخت شما در آن افتاده است، شکوه مى‌کنم. همانا دشمن خداوند (یعنى شیطان) مرا فریب داد و وارد (گناه و موارد آن کرد) و از آن خارج نساخت و برایم سوگند یاد کرد که خیرخواه من است، امّا خیانت کرد. به شما شکایت دارم از دنیایى که مرا فریب داد تا جایى که به او اطمینان کردم و او مرا بر زمین زد، به شما شکایت دارم از دوستانى که به خاطر هواى نفس با ایشان بودم. به من انعام کردند، ولى پس از آن از من دورى کرده و مرا خوار نمودند.
به شما شکایت دارم از فرزندانى که حمایتشان کردم و آنها را بر خود مقدّم داشتم، ولى آنها مال مرا خوردند و مرا واگذاردند. به شما شکایت دارم از مالى که حق خدا را از آن ندادم و اکنون گناه آن بر من و سود آن براى دیگرى است، به شما شکایت دارم از خانه‌اى که اندوخته خود را براى ساختن آن مصرف کردم و اکنون کسانى غیر از من ساکن آن هستند.
به شما شکایت دارم از بسیار ماندن در قبرى که ندا سر مى‌دهد: من خانه کرم، خانه تاریک، تنگ و تنهایى هستم.
اى برادران من! لحظاتى که مى‌توانید، مرا نگاه دارید، و بترسید از آنچه که من به آن رسیدم، به راستى که من با آتش و خوارى همیشگى و خشم و غضب پروردگار مژده داده شده‌ام.
اندوه و پشیمانى بر من، که در اطاعت خداوند کوتاهى کردم و واى از بسیار ماندنم در دوزخ. مرا هیچ شفیعى نیست که شفاعتش قبول شود، نه دوستى که بر من رحم کند و اگر مرا بازگشتى به دنیا بود، از مؤمنان مى‌شدم.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٣، ح ٢
٣- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ فِیهِ فَمَا یَفْتُرُ یُنَادِی حَتَّى یُدْخَلَ قَبْرَهُ فَإِذَا دَخَلَ حُفْرَتَهُ رُدَّتِ الرُّوحُ فِی جَسَدِهِ وَ جَاءَهُ مَلَکَا الْقَبْرِ فَامْتَحَنَاهُ قَالَ وَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَبْکِی إِذَا ذَکَرَ هَذَا الْحَدِیثَ.
مانند حدیث قبل و به آن اضافه کرد: پس بدون انقطاع ندا داده می شود تا داخل می شود در قبرش پس هنگامی که داخل شد در حفره اش بازگردانده می شود روح در جسدش و می آید نزد او دو فرشته در قبرش امتحان می کنند او را؛ گفت و گریه می کرد امام باقر (ع) هنگامی که یاد کرد آن حدیث را.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٤، ح ٣
٤- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع مَا نَدْرِی کَیْفَ نَصْنَعُ بِالنَّاسِ إِنْ حَدَّثْنَاهُمْ بِمَا سَمِعْنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص ضَحِکُوا وَ إِنْ سَکَتْنَا لَمْ یَسَعْنَا قَالَ فَقَالَ ضَمْرَةُ بْنُ مَعْبَدٍ حَدِّثْنَا فَقَالَ هَلْ تَدْرُونَ مَا یَقُولُ عَدُوُّ اللَّهِ إِذَا حُمِلَ عَلَى سَرِیرِهِ قَالَ فَقُلْنَا لَا قَالَ فَإِنَّهُ یَقُولُ لِحَمَلَتِهِ أَ لَا تَسْمَعُونَ أَنِّی أَشْکُو إِلَیْکُمْ عَدُوَّ اللَّهِ خَدَعَنِی وَ أَوْرَدَنِی ثُمَّ لَمْ یُصْدِرْنِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ إِخْوَاناً وَاخَیْتُهُمْ فَخَذَلُونِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ أَوْلَاداً حَامَیْتُ عَنْهُمْ فَخَذَلُونِی وَ أَشْکُو إِلَیْکُمْ دَاراً أَنْفَقْتُ فِیهَا حَرِیبَتِی فَصَارَ سُکَّانُهَا غَیْرِی فَارْفُقُوا بِی وَ لَا تَسْتَعْجِلُوا قَالَ فَقَالَ ضَمْرَةُ یَا أَبَا الْحَسَنِ إِنْ کَانَ هَذَا یَتَکَلَّمُ بِهَذَا الْکَلَامِ یُوشِکُ أَنْ یَثِبَ عَلَى أَعْنَاقِ الَّذِینَ یَحْمِلُونَهُ
قَالَ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ ضَمْرَةُ هَزِئَ مِنْ حَدِیثِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَخُذْهُ أَخْذَةَ أَسَفٍ قَالَ فَمَکَثَ أَرْبَعِینَ یَوْماً ثُمَّ مَاتَ فَحَضَرَهُ مَوْلًى لَهُ قَالَ فَلَمَّا دُفِنَ أَتَى عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع فَجَلَسَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ مِنْ أَیْنَ جِئْتَ یَا فُلَانُ قَالَ مِنْ جِنَازَةِ ضَمْرَةَ فَوَضَعْتُ وَجْهِی عَلَیْهِ حِینَ سُوِّیَ عَلَیْهِ فَسَمِعْتُ صَوْتَهُ وَ اللَّهِ أَعْرِفُهُ کَمَا کُنْتُ أَعْرِفُهُ وَ هُوَ حَیٌّ یَقُولُ وَیْلَکَ یَا ضَمْرَةَ بْنَ مَعْبَدٍ الْیَوْمَ خَذَلَکَ کُلُّ خَلِیلٍ وَ صَارَ مَصِیرُکَ إِلَى الْجَحِیمِ فِیهَا مَسْکَنُکَ وَ مَبِیتُکَ وَ الْمَقِیلُ قَالَ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع أَسْأَلُ اللَّهَ الْعَافِیَةَ هَذَا جَزَاءُ مَنْ یَهْزَأُ مِنْ حَدِیثِ رَسُولِ اللَّهِ ص.
امام سجّاد علیه السّلام فرمود:
نمى‌دانیم با مردم چه کنیم؟ اگر به آنان از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله حدیث نقل کنیم، مى‌خندند و اگر ساکت بمانیم بر ما جایز نیست.
جابر گوید: ضمرة بن معبد گفت: براى ما حدیث بفرمایید.
آن حضرت فرمود: آیا مى‌دانید هنگامى که جنازه دشمن خدا برداشته مى‌شود، چه مى‌گوید؟
گفتیم: نه.
فرمود: او به حمل‌کنندگان خود مى‌گوید: آیا نمى‌شنوید که من به شما از دشمن خدا (شیطان) شکوه دارم که مرا فریب داد و مرا در گناه و نافرمانى وارد کرد و از آن خارج نساخت.
و شکایت دارم از برادرانى که با ایشان برادرى کردم، ولى مرا واگذاردند. و شکایت دارم از فرزندانى که از ایشان حمایت کردم، ولى مرا رها کردند. و شکایت دارم از خانه‌اى که اندوخته خود را صرف آن کردم، ولى دیگرى در آن مسکن گزید، پس با من مدارا کنید و شتاب روا مدارید.
ضمره (به استهزا) گفت: اى ابا الحسن! اگر این شخص که چنین سخن مى‌گوید، بیم آن مى‌رود که بر گرده بردارندگان خود بجهد.
امام سجاد علیه السلام فرمود: خدایا! اگر ضمره قصد تمسخر حدیث رسول الله صلی الله علیه و آله را داشته ، او را به طرز جانگدازی مواخذه کن!
راوی می گوید ضمره چهل روز زنده بود و پس از آن مُرد. یکی از کارگزاران ضمره پس از دفنش به دیدن امام علیه السلام آمده بود . خدمت حضرت نشست. حضرت فرمودند: فلانی! از کجا آمدی؟! گفت: از جنازه ضمره! هنگامی که در قبر ، بر او سنگ می چیدند صورتم را به صورتش نهادم. صدایش را شنیدم. به خدا همان صدایی بود که از او در دوران زندگیش می شناختم . شنیدم می گفت: وای بر تو ای ضمره بن معبد! امروز روزی است که همه دوستان تنهایت گذاشتند و سوی جحیم می روی! باید در جهنّم سر کنی و همان جا برای خود خانه گزینی!
امام سجاد علیه السلام فرمود: از خدا عافیت می طلبم! این جزای کسی است که حدیث رسول الله صلی الله علیه و آله را مسخره می کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٤، ح ٤
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَرْوَاحِ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ فِی النَّارِ یُعَذَّبُونَ یَقُولُونَ رَبَّنَا لَا تُقِمْ لَنَا السَّاعَةَ وَ لَا تُنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا وَ لَا تُلْحِقْ آخِرَنَا بِأَوَّلِنَا.
از ارواح مشرکین از امام صادق (علیه السلام) سوال کردم ایشان فرمودند: در آتش عذاب می بینند، می گویند پروردگارا وعده خود را درباره ما محقق نساز و آخرین ما را به اولین ما ملحق نساز.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٥، ح ١
٢- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُثَنًّى عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَرْوَاحَ الْکُفَّارِ فِی نَارِ جَهَنَّمَ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا یَقُولُونَ رَبَّنَا لَا تُقِمْ لَنَا السَّاعَةَ وَ لَا تُنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا وَ لَا تُلْحِقْ آخِرَنَا بِأَوَّلِنَا.
نظیر این روایت را ابو بصیر با سند دیگرى از امام صادق علیه السّلام نقل مى‌کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٥، ح ٢
قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): إِنَ أَشَدَّ النَّاسِ عَذَاباً یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَسَبْعَةُ نَفَرٍ أَوَّلُهُمُ ابْنُ آدَمَ الَّذِی قَتَلَ أَخَاهُ وَ نُمْرُودُ الَّذِی حَاجَّ إِبْراهِیمَ فِی رَبِّهِ وَ اثْنَانِ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ هَوَّدَا قَوْمَهُمَا وَ نَصَّرَاهُمَا وَ فِرْعَوْنُ الَّذِی قَالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلى وَ اثْنَانِ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَحَدُهُمَا شَرُّهُمَا فِی تَابُوتٍ مِنْ قَوَارِیرَ تَحْتَ الْفَلَقِ فِی بِحَارٍ مِنْ نَارٍ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: همانا شدیدترین عذاب در روز قیامت برای انسانها عذاب هفت نفر است: فرزند آدم (قابیل) است که برادرش (هابیل) را کشت؛ نمرود که با (حضرت) ابراهیم علیه السّلام در رابطه با خدا (و خداپرستى) به جدال و (کینهتوزى) پرداخت؛ دو تن از بنى اسرائیل که قوم خود را یهودى و نصرانى کردند؛ فرعون که (ادّعاى خدایى کرد) و گفت: «منم خداى بزرگ شما»؛ و (بالاخره) دو تن از این امت، که وضع یکى از آنها بدتر از دیگرى است، و (جایگاهشان) در تابوت شیشهیى که در زیر فلق (شکافى است در برزخ) دریاهایى از آتش قرار دارد.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ٢١٤
قَالَ عَلِیّ (علیه السلام) فی الوصیة بالتقوى: أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّذِی ابْتَدَأَ خَلْقَکُمْ وَ إِلَیْهِ یَکُونُ مَعَادُکُمْ وَ بِهِ نَجَاحُ طَلِبَتِکُمْ وَ إِلَیْهِ مُنْتَهَى رَغْبَتِکُمْ وَ نَحْوَهُ قَصْدُ سَبِیلِکُمْ وَ إِلَیْهِ مَرَامِی مَفْزَعِکُمْ فَإِنَّ تَقْوَى اللَّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِکُمْ وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِکُمْ وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِکُمْ وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِکُمْ وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِکُمْ وَ جِلَاءُ [غِشَاءِ] عَشَا أَبْصَارِکُمْ وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِکُمْ وَ ضِیَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِکُمْ فَاجْعَلُوا طَاعَةَ اللَّهِ شِعَاراً دُونَ دِثَارِکُمْ وَ دَخِیلًا دُونَ شِعَارِکُمْ وَ لَطِیفاً بَیْنَ أَضْلَاعِکُمْ وَ أَمِیراً فَوْقَ أُمُورِکُمْ وَ مَنْهَلًا لِحِینِ وُرُودِکُمْ وَ شَفِیعاً لِدَرَکِ طَلِبَتِکُمْ وَ جُنَّةً لِیَوْمِ فَزَعِکُمْ وَ مَصَابِیحَ لِبُطُونِ قُبُورِکُمْ وَ سَکَناً لِطُولِ وَحْشَتِکُمْ وَ نَفَساً لِکَرْبِ مَوَاطِنِکُمْ فَإِنَّ طَاعَةَ اللَّهِ حِرْزٌ مِنْ مَتَالِفَ مُکْتَنِفَةٍ وَ مَخَاوِفَ مُتَوَقَّعَةٍ وَ أُوَارِ نِیرَانٍ مُوقَدَةٍ فَمَنْ أَخَذَ بِالتَّقْوَى عَزَبَتْ عَنْهُ الشَّدَائِدُ بَعْدَ دُنُوِّهَا وَ احْلَوْلَتْ لَهُ الْأُمُورُ بَعْدَ مَرَارَتِهَا وَ انْفَرَجَتْ عَنْهُ الْأَمْوَاجُ بَعْدَ تَرَاکُمِهَا وَ أَسْهَلَتْ لَهُ الصِّعَابُ بَعْدَ إِنْصَابِهَا وَ هَطَلَتْ عَلَیْهِ الْکَرَامَةُ بَعْدَ قُحُوطِهَا. وَ تَحَدَّبَتْ عَلَیْهِ الرَّحْمَةُ بَعْدَ نُفُورِهَا وَ تَفَجَّرَتْ عَلَیْهِ النِّعَمُ بَعْدَ نُضُوبِهَا وَ وَبَلَتْ عَلَیْهِ الْبَرَکَةُ بَعْدَ إِرْذَاذِهَا فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی نَفَعَکُمْ بِمَوْعِظَتِهِ وَ وَعَظَکُمْ بِرِسَالَتِهِ وَ امْتَنَّ عَلَیْکُمْ بِنِعْمَتِهِ فَعَبِّدُوا أَنْفُسَکُمْ لِعِبَادَتِهِ وَ اخْرُجُوا إِلَیْهِ مِنْ حَقِّ طَاعَتِه
امام علی (علیه السلام) در توصیه به تقوی فرمودند: پس از ستایش پروردگار، همانا من شما را به ترس از خدا سفارش مى‌کنم، خدایى که آفرینش شما را آغاز کرد، و به سوى او باز مىگردید. خدایى که خواستههاى شما را بر آورد، و بازگشت بسوى او نهایت آرزوى شماست. راه راست شما به او پایان مىپذیرد، و به هنگام ترس و وحشت، او پناهگاه شماست. همانا تقوا و ترس از خدا، داروى بیمارىهاى دلها، روشنایى قلبها، و درمان دردهاى بدنها، مرهم زخم جانها، پاک کننده پلیدىهاى ارواح، و روشنایى بخش تاریکى چشمها، و امنیّت در نا آرامىها، و روشن کننده تاریکىهاى شماست. پس اطاعت خدا را پوشش جان، نه پوشش ظاهرى، قرار دهید، و با جان، نه با تن، فرمانبردار باشید تا با اعضا و جوارح بدنتان در هم آمیزد، و (آن را) بر همه امورتان حاکم گردانید. اطاعت خدا را راه ورود به آب حیات، شفیع گرفتن خواستهها، پناهگاه روز اضطراب، چراغ روشنگر قبرها، آرامش وحشتهاى طولانى دوران برزخ، و راه نجات لحظات سخت زندگى، قرار دهید زیرا اطاعت خدا، وسیله نگهدارنده از حوادث هلاک کننده، و جایگاههاى وحشتناک، که انتظار آن را مىکشید، و حرارت آتشهاى بر افروخته است. پس کسى که تقوا را انتخاب کند، سختىها از او دور گردند، تلخىها شیرین و فشار مشکلات و ناراحتىها برطرف خواهند شد، و مشکلات پیاپى و خستهکننده، آسان گردیده و مجد و بزرگى از دست رفته چون قطرات باران بر او فرو مىبارند، رحمت باز داشته حق باز مى‌گردد، و نعمت‌هاى الهى پس از فرو نشستن به جوشش مى‌آیند، و برکات تقلیل یافته فزونى گیرند. پس از خدایى بترسید که با پند دادن شما را سود فراوان بخشیده، و با رسالت پیامبرش شما را نیکو اندرز داده، و با نعمتهایش بر شما منّت گذاشته است. خود را براى پرستش خدا فروتن دارید، و با انجام وظائف الهى، حق فرمانبردارى را به جا آورید.
نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص ٣١٢، خطبه ١٩٨
قَالَ اللَّه (): النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ
هم اکنون آتش دوزخ را بر آنها صبح و شام عرضه مىدارند و چون روز قیامت شود برای آل فرعون عذابی شدیدتر است.
سوره غافر، آیه ٤٦
وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى
و هر کس از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور مىکنیم.
سوره طه، آیه ١٢٤
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اشْتَدَّ غَضَبُ اللَّهِ عَلَى امْرَأَةٍ ذَاتِ بَعْلٍ مَلَأَتْ عَیْنَهَا مِنْ غَیْرِ زَوْجِهَا أَوْ ذِی مَحْرَمٍ مِنْهَا فَإِنَّهَا إِنْ فَعَلَتْ ذَلِکَ أَحْبَطَ اللَّهُ کُلَّ عَمَلٍ عَمِلَتْهُ فَإِنْ أَوْطَأَتْ فِرَاشَ غَیْرِهِ کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ تَعَالَى أَنْ یُحْرِقَهَا بِالنَّارِ بَعْدَ أَنْ یُعَذِّبَهَا فِی قَبْرِهَا
خشم و غضب پروردگار عزّ و جلّ بسیار سخت و گرانست بر آن زن شوهردارى که چشم خویش را پر کند از دیدن مرد اجنبى و نامحرم بناپاکى، و هر گاه چنین کند خداوند همه اعمال نیک او را که تا آن وقت انجام داده نابود کند، و اگر ببستر غیر شوهر خود رود بر خداوند متعال حقّ است که او را بآتش بسوزاند پس از آن عذابى که در عالم قبر و برزخ بر او روا داشته است.
ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ٢٨٦
قَالَ أَبُوا الْحَسَنِ مُوسَى (علیه السلام): مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا هِیَ رَحْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَاقَهَا إِلَیْهِ فَإِنْ قَبِلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَصَلَهُ بِوَلَایَتِنَا وَ هُوَ مَوْصُولٌ بِوَلَایَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَى قَضَائِهَا سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِ شُجَاعاً مِنْ نَارٍ یَنْهَشُهُ فِی قَبْرِهِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ مَغْفُورٌ لَهُ أَوْ مُعَذَّبٌ فَإِنْ عَذَرَهُ الطَّالِبُ کَانَ أَسْوَأَ حَالًا. قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ قَصَدَ إِلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ إِخْوَانِهِ مُسْتَجِیراً بِهِ فِی بَعْضِ أَحْوَالِهِ فَلَمْ یُجِرْهُ بَعْدَ أَنْ یَقْدِرَ عَلَیْهِ فَقَدْ قَطَعَ وَلَایَةَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى.
امام موسى بن جعفر علیهما السلام فرمودند: هر که برادر مؤمنش براى حاجتى نزد او آید رحمتى باشد که خداى تبارک و تعالى بسوى او کشانیده، پس اگر آن را بپذیرد به ولایت ما پیوستش داده و ولایت ما به ولایت خدا پیوسته است و اگر با وجود آنکه توانائى بر قضاء حاجت او دارد او را رد کند خدا در قبرش مارى از آتش بر او مسلط کند که تا روز قیامت او را بگزد، چه آنکه آمرزیده باشد یا معذب (گناه دیگرى داشته یا نداشته باشد) و اگر حاجت خواه او را معذور دارد، وضعش بدتر است.گوید: و شنیدم از آن حضرت که میفرمود: هر که یکى از برادران (دینیش) آهنگ او کند که باو پناهنده شود در بارۀ برخى از گرفتاریهایش و او پناهش ندهد با اینکه توانائى بر آن دارد، ولایت و دوستى خدا را از خود بریده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٦٧، ح ٤
