برزخ - بخش ٣
موضوعات
ارتباطات: ارتباط برزخیان با هم- زیارت مردگان- دیدار مردگان خانواده خود را
متفرقات: بهشت حضرت آدم (ع)- ارواح هنگام خواب-
موضوع « برزخ » و «قبر» در روایات بررسی شد.
ارتباطات
ارتباط برزخیان با هم
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْأَرْوَاحَ فِی صِفَةِ الْأَجْسَادِ فِی شَجَرَةٍ فِی الْجَنَّةِ تَعَارَفُ وَ تَسَاءَلُ فَإِذَا قَدِمَتِ الرُّوحُ عَلَى الْأَرْوَاحِ یَقُولُ دَعُوهَا فَإِنَّهَا قَدْ أَفْلَتَتْ مِنْ هَوْلٍ عَظِیمٍ ثُمَّ یَسْأَلُونَهَا مَا فَعَلَ فُلَانٌ وَ مَا فَعَلَ فُلَانٌ فَإِنْ قَالَتْ لَهُمْ تَرَکْتُهُ حَیّاً ارْتَجَوْهُ وَ إِنْ قَالَتْ لَهُمْ قَدْ هَلَکَ قَالُوا قَدْ هَوَى هَوَى.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: ارواح مؤمنان در اجساد و بدن‌های (برزخی) در بهشت (برزخی) یکدیگر را می‌شناسند و از یکدیگر سؤال می‌کنند؛ هنگامی که روح جدیدی بر ارواحی که در عالم قبر هستند وارد می‌شود، (برزخیان) می‌گویند: او را رها کنید، زیرا او تازه از سختی‌های لحظه جان دادن رها شده! سپس از او سؤال می‌کنند که فلانی چه کرد و فلانی چه کرد؟ اگر فرد تازه وارد بگوید او زنده بود، برزخیان امیدوار می‌شوند (که در آینده او را ببینند) و اگر شخص تازه وارد بگوید: فلانی مرد (برزخیان) گویند: (حال که مرده و نزد ما نیامده) پس سقوط کرده و وارد جهنم (برزخی) شده است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٤، ح ٣
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ اجْتَمَعُوا عِنْدَهُ یَسْأَلُونَهُ عَمَّنْ مَضَى وَ عَمَّنْ بَقِیَ فَإِنْ کَانَ مَاتَ وَ لَمْ یَرِدْ عَلَیْهِمْ قَالُوا قَدْ هَوَى هَوَى وَ یَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ دَعُوهُ حَتَّى یَسْکُنَ مِمَّا مَرَّ عَلَیْهِ مِنَ الْمَوْتِ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هنگامی که فردی از دنیا می رود برزخیان اطرافش جمع شده و درباره کسانی که مرده اند و افرادی که در دنیا به سر می برند از او سؤال می کنند. اگر شخص تازه وارد بگوید: فلانی مُرد، اما بر برزخیان وارد نشده باشد، می گویند: او سقوط کرده است، سقوط کرده است. برخی از اهل برزخ نیز به پرسش کنندگان می گویند: رهایش کنید، تا از آن چه از شدائد مرگ بر او گذشته است آرامش یابد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٤، ح ٥
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرَ الْأَرْوَاحَ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ یَلْتَقُونَ قُلْتُ یَلْتَقُونَ قَالَ نَعَمْ وَ یَتَسَاءَلُونَ وَ یَتَعَارَفُونَ حَتَّى إِذَا رَأَیْتَهُ قُلْتَ فُلَانٌ.
نزد امام صادق علیه السلام از ارواح مؤمنان سخن به میان آورد و فرمود: آنان با هم دیدار مى کنند. عرض کردم: دیدار مى کنند؟! فرمودند: آرى و از یکدیگر سؤال و جواب مى کنند و همدیگر را مى شناسند، به طورى که وقتى او را ببینى مى گویى: فلانى است.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٣٤، ح ٤٨
قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): الْأَرْوَاحُ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ فَمَا تَعَارَفَ مِنْهَا ائْتَلَفَ وَ مَا تَنَاکَرَ مِنْهَا اخْتَلَفَ
پیغمبر صلى اللّٰه علیه و آله فرمودند: ارواح گروههاى فراهم آمده‌اند؛ پس هر کدام از آنها که یکدیگر را بشناسند با هم الفت گیرند و آنان که یک دیگر نشناسند از هم جدا شوند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٤٩
زیارت مردگان
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی زِیَارَةِ الْقُبُورِ قَالَ إِنَّهُمْ یَأْنَسُونَ بِکُمْ فَإِذَا غِبْتُمْ عَنْهُمُ اسْتَوْحَشُوا.
امام صادق (علیه السلام) در مورد زیارت قبور مردگان فرمودند: آنان با شما انس می گیرند، وقتی که از آنان دور می شوید، دستخوش وحشت می شوند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٢٨، ح ١
عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُؤْمِنُ یَعْلَمُ بِمَنْ یَزُورُ قَبْرَهُ قَالَ نَعَمْ وَ لَا یَزَالُ مُسْتَأْنِساً بِهِ مَا دَامَ عِنْدَ قَبْرِهِ فَإِذَا قَامَ وَ انْصَرَفَ مِنْ قَبْرِهِ دَخَلَهُ مِنِ انْصِرَافِهِ عَنْ قَبْرِهِ وَحْشَةٌ.
اسحاق بن عمار امام باقر (علیه السلام) سؤال کرد: آیا روح مؤمن مرده، علم پیدا می کند که چه کسی به زیارت قبر او می رود؟ فرمودند: آری و مادامی که زیارت کننده کنار قبر او قرار دارد با او انس پیدا می کند و هنگامی که از سر قبر او منصرف شده برگشت، میت را تنهایی و اندوه فرا می گیرد. (الوَحْشَة: تنهائى، بریدن از مردم، زمین بى آب و گیاه، ترس یا دل گرفتگى از تنهائى، اندوه، دورى دل از دوستیها.)
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٢٨، ح ٤
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یَفْرَحُونَ بِزِیَارَتِکُمْ وَ لْیَطْلُبْ أَحَدُکُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِیهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا یَدْعُو لَهُمَا.
امام علی (علیه السلام) فرمودند: مردگان (فامیل و عشیره) خود را زیارت کنید زیرا آنان با زیارت شما شاد می شوند و حاجت خود را از خداوند نزد قبر پدرش و نزد قبر مادرش درخواست کند به (همراه) آنچه که برای آن دو دعا می کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٢٩، ح ١٠
عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: قَالَ لِیَ الرِّضَا ع بِخُرَاسَانَ رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص هَاهُنَا وَ الْتَزَمْتُهُ.
وشاء گوید امام الرضا (علیه السلام) در خراسان به من فرمود: من رسول خدا (ص) را همین جا دیدم و به همراهش بودم.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٤٧، ح ٨٠
وَ قَدْ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَیَّ عِنْدَ قَبْرِی سَمِعْتُهُ وَ مَنْ صَلَّى عَلَیَّ مِنْ بَعِیدٍ بُلِّغْتُهُ.
رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که بر من صلوات بفرستد پیش قبرم، آن را می شنوم و کسی بر من از دور صلوات بفرستد به من ابلاغ می شود آن صلوات.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٥٤
دیدار مردگان خانواده خود را
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَزُورُ أَهْلَهُ فَیَرَى مَا یُحِبُّ وَ یُسْتَرُ عَنْهُ مَا یَکْرَهُ وَ إِنَّ الْکَافِرَ لَیَزُورُ أَهْلَهُ فَیَرَى مَا یَکْرَهُ وَ یُسْتَرُ عَنْهُ مَا یُحِبُّ قَالَ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَزُورُ کُلَّ جُمْعَةٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَزُورُ عَلَى قَدْرِ عَمَلِهِ.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مومن نزدیکان خود را (پس از مرگ) دیدار مى کند پس آن چه را که دوست دارد مى بیند و آن چه که ناخوش دارد از او پنهان مى شود و همانا کافر نزدیکان خود را دیدار مى کند؛ ولى آن چه را ناخوش دارد مى بیند و آن چه دوست دارد از او پنهان می شود. برخى در هر جمعه و بعضى به اندازه عمل خود، آنان را دیدار مى کنند .
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٠، ح ١
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا کَافِرٍ إِلَّا وَ هُوَ یَأْتِی أَهْلَهُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِذَا رَأَى أَهْلَهُ یَعْمَلُونَ بِالصَّالِحَاتِ حَمِدَ اللَّهَ عَلَى ذَلِکَ وَ إِذَا رَأَى الْکَافِرُ أَهْلَهُ یَعْمَلُونَ بِالصَّالِحَاتِ کَانَتْ عَلَیْهِ حَسْرَةً.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر مومن یا کافری (پس از مرگ) هنگام غروب خورشید به نزد اهل و عیال خود می رود، پس اگر ببیند که ایشان اعمال صالحه انجام می دهند خدا را شکر می کند ، و وقتی کافر می بیند خانواده اش اعمال نیک انجام می دهند حسرت می خورد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٠، ح ٢
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَیِّتِ یَزُورُ أَهْلَهُ قَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِی کَمْ یَزُورُ قَالَ فِی الْجُمْعَةِ وَ فِی الشَّهْرِ وَ فِی السَّنَةِ عَلَى قَدْرِ مَنْزِلَتِهِ فَقُلْتُ فِی أَیِّ صُورَةٍ یَأْتِیهِمْ قَالَ فِی صُورَةِ طَائِرٍ لَطِیفٍ یَسْقُطُ عَلَى جُدُرِهِمْ وَ یُشْرِفُ عَلَیْهِمْ فَإِنْ رَآهُمْ بِخَیْرٍ فَرِحَ وَ إِنْ رَآهُمْ بِشَرٍّ وَ حَاجَةٍ حَزِنَ وَ اغْتَمَ.
راوی از امام موسی بن جعفر علیه السلام سوال کرد آیا میت می تواند اهلش را زیارت کند؟ امام پاسخ دادند: بله.گفتم چه وقت؟ فرمودند: در جمعه و در ماه و در سال به مقدار منزلت و جایگاهش (مقامی که دارد.) گفتم: در چه شکل و هیئتی می آید؟ گفت: به صورت پرنده ای لطیف بر دیوار خانه شان فرود می آید و به آنان اِشراف دارد، اگر آنها را در حال خوبی دید شاد می شود و اگر آنان را در سختی و نیاز یافت اندوهگین و خسته می گردد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٠، ح ٣
عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُؤْمِنُ یَزُورُ أَهْلَهُ فَقَالَ نَعَمْ یَسْتَأْذِنُ رَبَّهُ فَیَأْذَنُ لَهُ فَیَبْعَثُ مَعَهُ مَلَکَیْنِ فَیَأْتِیهِمْ فِی بَعْضِ صُوَرِ الطَّیْرِ یَقَعُ فِی دَارِهِ یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَ یَسْمَعُ کَلَامَهُمْ.
عبد الرحیم قصیر گوید: خدمت امام موسی بن جعفر علیه السلام عرض کردم: آیا مومن خانواده خود را می‌بیند؟ فرمود: آرى از خداوند اجازه می گیرد ، و خداوند به او اجازه مى‌دهد همراه دو فرشته‌اى که با او هستند و در قالب پرنده‌ای به خانه خود بیاید و به خانواده خود نگاه کند و سخن آنها را بشنود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣٠، ح ٤
عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع یَزُورُ الْمُؤْمِنُ أَهْلَهُ فَقَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِی کَمْ قَالَ عَلَى قَدْرِ فَضَائِلِهِمْ مِنْهُمْ مَنْ یَزُورُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَزُورُ فِی کُلِّ یَوْمَیْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَزُورُ فِی کُلِّ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ قَالَ ثُمَّ رَأَیْتُ فِی مَجْرَى کَلَامِهِ أَنَّهُ یَقُولُ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً یَزُورُ کُلَّ جُمْعَةٍ قَالَ قُلْتُ فِی أَیِّ سَاعَةٍ قَالَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ مِثْلِ ذَلِکَ قَالَ قُلْتُ فِی أَیِّ صُورَةٍ قَالَ فِی صُورَةِ الْعُصْفُورِ أَوْ أَصْغَرَ مِنْ ذَلِکَ فَیَبْعَثُ اللَّهُ تَعَالَى مَعَهُ مَلَکاً فَیُرِیهِ مَا یَسُرُّهُ وَ یَسْتُرُ عَنْهُ مَا یَکْرَهُ فَیَرَى مَا یَسُرُّهُ وَ یَرْجِعُ إِلَى قُرَّةِ عَیْنٍ.
اسحاق بن عمار گوید: خدمت امام موسی بن جعفر علیهما السلام عرض کردم: آیا مؤمن با اهل و عیال و خویشاوندان خویش بعد از مردن ملاقات مى‌کند؟ فرمود: آرى؛ سپس سؤال کردم: مدت این ملاقات چه مقدار است؟ فرمود: مقدار این ملاقات وابسته است به اندازه فضائل و نیکى‌هاى آنان، برخى از مردگان در هر روز با خویشاوندان خویش ملاقات دارند و برخى از آنان در هر دو روز و برخى دیگر هر سه روز. راوى گوید: امام علیه السلام در ضمن کلماتشان فرمود: کمترین افرادى که مى‌توانند ملاقات با خویشاوندان خویش داشته باشند، همان روز جمعه است. گوید گفتم در کدام ساعت مى‌تواند باشد؟ فرمود: به هنگام ظهر و مانند آن. گوید گفتم به چه صورتی به دیدار خانواده‌اش می‌آید؟ فرمودند: به شکل گنجشک و یا کوچکتر از آن. خداوند عز و جل همراه او فرشته‌ای می‌فرستد تا آنچه که او را خوش آید، ببیند و کارهاى ناپسند از او پوشیده مى‌گردد و با نشاط به سمت نورِ چشمش بر می‌گردد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٣١، ح ٥
متفرقات
بهشت حضرت آدم (ع)
٢- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُیَسِّرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ جَنَّةِ آدَمَ ع فَقَالَ جَنَّةٌ مِنْ جِنَانِ الدُّنْیَا تَطْلُعُ فِیهَا الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ لَوْ کَانَتْ مِنْ جِنَانِ الْآخِرَةِ مَا خَرَجَ مِنْهَا أَبَداً.
از آن حضرت درباره بهشت حضرت آدم (ع) سوال کردم فرمودند: بهشتی بود از بهشتهای دنیا که در آن خورشید و ماه طلوع داشتند و اگر از بهشتهای آخرت بود هیچگاه از آن خارج نمی شد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٣، ص ٢٤٧، ح ٢
ارواح هنگام خواب
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْمُؤْمِنِینَ إِذَا أَخَذُوا مَضَاجِعَهُمْ أَصْعَدَ اللَّهُ بِأَرْوَاحِهِمْ إِلَیْهِ فَمَنْ قَضَى لَهُ عَلَیْهِ الْمَوْتَ جَعَلَهُ فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ کُنُوزِ رَحْمَتِهِ وَ نُورِ عِزَّتِهِ وَ إِنْ لَمْ یُقَدِّرْ عَلَیْهَا الْمَوْتَ بَعَثَ بِهَا مَعَ أُمَنَائِهِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ إِلَى الْأَبْدَانِ الَّتِی هِیَ فِیهَا.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مؤمنین، وقتی که در محل خواب خود خوابیدند، خدا روح آن ها را به سوی خود می برد، اگر مرگ بر آن ها مقدر شده باشد، در باغ های بهشت و گنج های رحمتش و نور عزتش جای دهد و اگر حکم فرمان مرگ برای او نباشد، با ملائکه به ابدان خود برگرداند.
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج ٦، ص ٢٣٤، ح ٤٧
