احادیث مربوط به گناه - بخش ٧
موضوعات
توبه: چیستی توبه- گناه نکردن بهتر از توبه کردن- روش توبه- سلامت و امنیت- پاکی از گناه- توبه باعث توجه خدا- بی فایده بودن توبه فرد دارای رذایل اخلاق- هدایت به راه راست- بهشت- توبه نصوح- خوشحالی و محبت خدا- تبدیل گناهان به حسنات- توبه مکرر- مهلت توبه- استدراج- استغفار-
کلمات «ذنب»، «عصیان»، «الْمَعْصِیَةِ»، «محارم» در کتابهای الکافی بررسی شد.
عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ... وَ الطَّاعَةُ وَ ضِدَّهَا الْمَعْصِیَةَ ... وَ التَّوْبَةُ وَ ضِدَّهَا الْإِصْرَارَ ...
امام صادق علیه السّلام در حدیث لشکر عقل و جهل فرمودند: ... و طاعت و ضد آن سرپیچی است ... و توبه و ضد آن اصرار [بر گناه] است ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ١، ص ٢٢، ح ١٤
١- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع تَرْکُ الْخَطِیئَةِ أَیْسَرُ مِنْ طَلَبِ التَّوْبَةِ وَ کَمْ مِنْ شَهْوَةِ سَاعَةٍ أَوْرَثَتْ حُزْناً طَوِیلًا وَ الْمَوْتُ فَضَحَ الدُّنْیَا فَلَمْ یَتْرُکْ لِذِی لُبٍّ فَرَحاً.
امام صادق علیه السلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السلام فرموده: دست برداشتن از گناه آسانتر از طلب توبه است و بسا شهوترانى یک ساعت که اندوه درازى بجاى گذارد؛ و مرگ دنیا را رسوا کرده و براى هیچ صاحب خردى شادى نگذاشته.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٥١، ح ١
١- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیٍّ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَ اللَّهِ مَا یَنْجُو مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا مَنْ أَقَرَّ بِهِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: بخدا سوگند از گناه نجات نیابد و رها نشود جز کسى که بدان اعتراف کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ١
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع کَفَى بِالنَّدَمِ تَوْبَةً.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: در توبه پشیمانى کافى است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ١
٢- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا وَ اللَّهِ مَا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ النَّاسِ إِلَّا خَصْلَتَیْنِ أَنْ یُقِرُّوا لَهُ بِالنِّعَمِ فَیَزِیدَهُمْ وَ بِالذُّنُوبِ فَیَغْفِرَهَا لَهُمْ.
امام باقر علیه السّلام فرمود: نه بخدا سوگند؛ خداوند از مردم جز دو خصلت نخواسته است: (یکى) اعتراف بنعمتهاى او تا نعمت را بر ایشان بیفزاید و (دیگر) اعتراف بگناهان تا آنها را براى ایشان بیامرزد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ٢
٣- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الرَّجُلَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّةَ قُلْتُ یُدْخِلُهُ اللَّهُ بِالذَّنْبِ الْجَنَّةَ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ لَیُذْنِبُ فَلَا یَزَالُ مِنْهُ خَائِفاً مَاقِتاً لِنَفْسِهِ فَیَرْحَمُهُ اللَّهُ فَیُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا مرد (گاهى) گناه کند و خدا بوسیله آن او را ببهشت برد، عرضکردم: خداوند بسبب گناه او را ببهشت برد؟ فرمود: آرى، هر آینه او گناه کند و پیوسته از آن ترسان است و بر خود خشمناک است پس خداوند باو ترحم کند و او را ببهشت برد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ٣
٤- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّهُ وَ اللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْبٍ بِإِصْرَارٍ وَ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْبٍ إِلَّا بِإِقْرَارٍ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر آینه بخدا سوگند هیچ بنده با اصرار (بگناه و ادامه آن) از گناه بیرون نرود و هیچ بندهاى از گناه بیرون نرود جز باقرار و اعتراف (بآن).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ٤
٥- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ بْنِ الْحَجَّاجِ السَّبِیعِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَلِیدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً فَعَلِمَ أَنَّ اللَّهَ مُطَّلِعٌ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ وَ إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُ غَفَرَ لَهُ وَ إِنْ لَمْ یَسْتَغْفِرْ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر که گناهى کند و بداند که خدا بر او مطلع هست که اگر خواهد او را عذاب کند و اگر خواهد او را بیامرزد، خداوند (بهمین آگاهیش) او را بیامرزد اگر چه استغفار هم نکند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٧، ح ٥
٦- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْعَبْدَ أَنْ یَطْلُبَ إِلَیْهِ فِی الْجُرْمِ الْعَظِیمِ وَ یُبْغِضُ الْعَبْدَ أَنْ یَسْتَخِفَّ بِالْجُرْمِ الْیَسِیرِ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا خداوند دوست دارد بندهاى را که در گناه بزرگ باو توجه کند (و از او آمرزش بخواهد) و مبغوض دارد بندهاى را که گناه اندک را خوار شمارد و بآن بىاعتنا باشد. (و در مقام توبه و تدارک آن نباشد).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٧، ح ٦
٨- عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا مِنْ عَبْدٍ أَذْنَبَ ذَنْباً فَنَدِمَ عَلَیْهِ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ قَبْلَ أَنْ یَسْتَغْفِرَ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ نِعْمَةً فَعَرَفَ أَنَّهَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ قَبْلَ أَنْ یَحْمَدَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هیچ بندهاى نیست که گناهى کند و از آن پشیمان گردد جز اینکه پیش از آنکه طلب آمرزش کند خدا گناهش را بیامرزد و هیچ بندهاى نیست که خداوند بر او نعمتى ارزانى دارد و بداند که آن نعمت از طرف خدا است جز اینکه خداوند پیش از آنکه او سپاسگزارى آن را کند او را بیامرزد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٧، ح ٨
٤- عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً فَقُلْتُ أَ کَانَ یَقُولُ- أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ کَانَ یَقُولُ- أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ قُلْتُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَتُوبُ وَ لَا یَعُودُ وَ نَحْنُ نَتُوبُ وَ نَعُودُ فَقَالَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ.
زید شحام از امام صادق علیه السّلام حدیث کند که فرمود: رسول خدا (ص) روزى هفتاد بار بدرگاه خداى عز و جل توبه میکرد و من عرضکردم: مىفرمود: «استغفر اللَّه و اتوب الیه» فرمود: نه، مىفرمود؛ «أتوب الى اللَّه» عرضکردم: رسول خدا (ص) توبه میکرد (با اینکه) بازنمىگشت و ما توبه کنیم و باز برگردیم؟ فرمود: خدا یار است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٨، ح ٤
٧- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُقَارِفُ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ أَرْبَعِینَ کَبِیرَةً فَیَقُولُ وَ هُوَ نَادِمٌ- أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ إِلَّا غَفَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ یُقَارِفُ فِی یَوْمٍ أَکْثَرَ مِنْ أَرْبَعِینَ کَبِیرَةً.
امام صادق علیه السّلام که فرمودند: هیچ مؤمنى نیست که در شبانه روز چهل گناه کبیره کند و با پشیمانى بگوید: «استغفر اللَّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم بدیع السماوات و الارض ذو الجلال و الاکرام و أسأله أن یصلى على محمد و آل محمد أن یتوب على» جز اینکه خداى عز و جل گناهش را بیامرزد و کسى که بیش از چهل گناه کبیره در روز انجام دهد خیرى در او نیست (یعنى ایمان ندارد).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٨، ح ٧
١٠- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ وَ لَا خَیْرَ فِی عَبْدٍ یُذْنِبُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ.
امام صادق علیه السّلام که فرمودند: هر که روزى صد بار بگوید: «استغفر اللَّه» خداى عز و جل براى او هفتصد گناه بیامرزد و در آن بندهاى که روزى هفتصد گناه کند خیرى نیست.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٩، ح ١٠
٤- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ لَا یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّى یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: رسول خدا (ص) را شیوه چنان بود که از هیچ مجلسى بر نمیخواست و گرچه (مدت توقفش در آن) کوتاه بود تا اینکه بیست و پنج بار بدرگاه خداى عز و جل استغفار میکرد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٤، ح ٤
٥- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعِینَ مَرَّةً قَالَ قُلْتُ کَانَ یَقُولُ- أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ قَالَ کَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ وَ أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ وَ أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: شیوه رسول خدا (ص) این بود که در هر روز هفتاد بار بدرگاه خداى عز و جل استغفار مىکرد و هفتاد بار توبه میکرد، گوید عرضکردم (یعنى) میفرمود: «استغفر اللَّه و اتوب الیه»؟ فرمود: هفتاد بار میفرمود: أستغفر اللَّه، أستغفر اللَّه و هفتاد بار (دیگر) میفرمود: اتوب الى اللَّه، اتوب الى للَّه.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٤، ح ٥
٤- عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یَخْرُجُ مِنْ بَابِ دَارِهِ- أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَةُ اللَّهِ مِنْ شَرِّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ الَّذِی إِذَا غَابَتْ شَمْسُهُ لَمْ تَعُدْ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ مِنْ شَرِّ غَیْرِی وَ مِنْ شَرِّ الشَّیَاطِینِ- وَ مِنْ شَرِّ مَنْ نَصَبَ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ السِّبَاعِ وَ الْهَوَامِّ وَ مِنْ شَرِّ رُکُوبِ الْمَحَارِمِ کُلِّهَا أُجِیرُ نَفْسِی بِاللَّهِ مِنْ کُلِّ شَرٍّ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ تَابَ عَلَیْهِ وَ کَفَاهُ الْهَمَّ وَ حَجَزَهُ عَنِ السُّوءِ وَ عَصَمَهُ مِنَ الشَّرِّ.
ابو بصیر از حضرت باقر علیه السلام حدیث کند که فرمود: هر کس هنگامى که از در خانهاش بیرون میرود بگوید: «اعوذ بما عاذت به ملائکة اللَّه من شر هذا الیوم الجدید الذى اذا غابت شمسه لم تعد من شر نفسى و من شر غیرى و من شر الشیاطین و من شر من نصب لاولیاء اللَّه و من شر الجن و الانس و من شر السباع و الهوام و من شر رکوب المحارم کلها، اجیر نفسى باللَّه من کل شر» خداوند او را بیامرزد و توبهاش بپذیرد و مهمش را کفایت کند و از بدى او را جلوگیرى کند و از شر او را نگهدارد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٤١، ح ٤
٣١- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ قَالَ: أَعْطَانِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَذَا الدُّعَاءَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَلِیِّ الْحَمْدِ وَ أَهْلِهِ وَ مُنْتَهَاهُ وَ مَحَلِّهِ أَخْلَصَ مَنْ وَحَّدَهُ وَ اهْتَدَى مَنْ عَبَدَهُ وَ فَازَ مَنْ أَطَاعَهُ وَ أَمِنَ الْمُعْتَصِمُ بِهِ اللَّهُمَّ یَا ذَا الْجُودِ وَ الْمَجْدِ وَ الثَّنَاءِ الْجَمِیلِ وَ الْحَمْدِ أَسْأَلُکَ مَسْأَلَةَ مَنْ خَضَعَ لَکَ بِرَقَبَتِهِ وَ رَغِمَ لَکَ أَنْفُهُ وَ عَفَّرَ لَکَ وَجْهَهُ وَ ذَلَّلَ لَکَ نَفْسَهُ وَ فَاضَتْ مِنْ خَوْفِکَ دُمُوعُهُ وَ تَرَدَّدَتْ عَبْرَتُهُ وَ اعْتَرَفَ لَکَ بِذُنُوبِهِ وَ فَضَحَتْهُ عِنْدَکَ خَطِیئَتُهُ وَ شَانَتْهُ عِنْدَکَ جَرِیرَتُهُ وَ ضَعُفَتْ عِنْدَ ذَلِکَ قُوَّتُهُ وَ قَلَّتْ حِیلَتُهُ وَ انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَسْبَابُ خَدَائِعِهِ وَ اضْمَحَلَّ عَنْهُ کُلُّ بَاطِلٍ وَ أَلْجَأَتْهُ ذُنُوبُهُ إِلَى ذُلِّ مَقَامِهِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ خُضُوعِهِ لَدَیْکَ وَ ابْتِهَالِهِ إِلَیْکَ ...
عبد الرحمن بن سیابه گوید: امام صادق علیه السّلام این دعا را بمن داد (که ترجمهاش اینست:) سپاس خدائى را که خود سرپرست آن (و یا سزاوارتر بآن) است و شایسته آن و پایان آن و در خور آن است، هر کس او را یگانه دانست او (کردارش) پاکست و هر که او را پرستش کند بهدایت رسیده و هر کس فرمانش برد رستگار شده و هر که بدو پناه برد آسوده شود. بار خدایا اى صاحب جود و بزرگى و ستایش نیکو و سپاس، از تو درخواست کنم درخواست کسى که گردنش را بدرگاهت نهاده و بینى در برابرت بخاک مالیده و چهره خویش را براى تو بخاک سائیده و خویشتن را در مقابل تو خوار کرده و اشگانش از ترس تو ریزان و گریه راه گلویش را گرفته و بگناهان خویش اعتراف دارد و خطایش او را در پیش تو رسوا ساخته و جنایتش او را نزد تو زشت کرده و روى این جهات نیرویش کم شده و چارهاش اندک و اسباب فریب از او دور شده و هر باطلى از نزدش نابود گردید و گناهانش بناچار او را بخوارى در درگاهت و فروتنى در پیشت و زارى در برابرت کشانده است؛ ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٩٠، ح ٣١
٧- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَسَنِ بْنِ جَهْمٍ عَنْ أَبِی الْیَقْظَانِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثٌ لَا یَضُرُّ مَعَهُنَّ شَیْءٌ الدُّعَاءُ عِنْدَ الْکَرْبِ وَ الِاسْتِغْفَارُ عِنْدَ الذَّنْبِ وَ الشُّکْرُ عِنْدَ النِّعْمَةِ.
شنیدم امام صادق علیه السّلام میفرمود: سه چیز است که هیچ چیز با وجود آنها زیان نرساند: دعاء هنگام گرفتارى و آمرزش خواهى هنگام گناه و سپاسگزارى هنگام نعمت.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٩٥، ح ٧
٢٠- عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ فِی قَلْبِهِ نُکْتَةٌ بَیْضَاءُ فَإِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً خَرَجَ فِی النُّکْتَةِ نُکْتَةٌ سَوْدَاءُ فَإِنْ تَابَ ذَهَبَ ذَلِکَ السَّوَادُ وَ إِنْ تَمَادَى فِی الذُّنُوبِ زَادَ ذَلِکَ السَّوَادُ حَتَّى یُغَطِّیَ الْبَیَاضَ فَإِذَا غَطَّى الْبَیَاضَ لَمْ یَرْجِعْ صَاحِبُهُ إِلَى خَیْرٍ أَبَداً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- کَلَّا بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ. (المطففین: ١٤)
امام باقر علیه السّلام فرمودند: هر بندهئى در دلش نقطه سفیدیست که چون گناهى کند خال سیاهى در آن پیدا شود، سپس اگر توبه کند آن سیاهى برود و اگر از گناه دنبالگیرى کند آن سیاهى بیفزاید تا روى سفیدى را بپوشاند و چون سفیدى پوشیده شد دیگر صاحب آن دل هرگز بخیر نگراید و همین است گفتار خداى عز و جل: «نه چنین است، بلکه آنچه مرتکب شدند بر دلشان زنگارى بست.» (سوره مطففین، آیه ١٤)
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٢٧٣، ح ٢٠
١٠- عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِیمُ عَلَى الذَّنْبِ وَ هُوَ مُسْتَغْفِرٌ مِنْهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: توبهکننده از گناه همانند کسى است که گناه ندارد و آنکه در گناه بماند با اینکه آمرزش خواهد چون مسخرهچى است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٥، ح ١٠
٨- عَنْهُ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوهُ قَالُوا قَالَ: لِکُلِّ شَیْءٍ دَوَاءٌ وَ دَوَاءُ الذُّنُوبِ الِاسْتِغْفَارُ.
جمعى از اصحاب در حدیث مرفوعى از معصوم حدیث کنند که فرمود: براى هر چیزى داروئى است و داروى گناهان آمرزشخواهى و استغفار است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٩، ح ٨
٣٠- عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع ... وَ کَانَ مِنْ دُعَاءِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- اللَّهُمَّ کَتَبْتَ الْآثَارَ وَ عَلِمْتَ الْأَخْبَارَ وَ اطَّلَعْتَ عَلَى الْأَسْرَارِ فَحُلْتَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ الْقُلُوبِ فَالسِّرُّ عِنْدَکَ عَلَانِیَةٌ وَ الْقُلُوبُ إِلَیْکَ مُفْضَاةٌ وَ إِنَّمَا أَمْرُکَ لِشَیْءٍ إِذَا أَرَدْتَهُ أَنْ تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ* فَقُلْ بِرَحْمَتِکَ لِطَاعَتِکَ أَنْ تَدْخُلَ فِی کُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضَائِی وَ لَا تُفَارِقَنِی حَتَّى أَلْقَاکَ وَ قُلْ بِرَحْمَتِکَ لِمَعْصِیَتِکَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ کُلِّ عُضْوٍ مِنْ أَعْضَائِی فَلَا تَقْرَبَنِی حَتَّى أَلْقَاکَ وَ ارْزُقْنِی مِنَ الدُّنْیَا وَ زَهِّدْنِی فِیهَا وَ لَا تَزْوِهَا عَنِّی وَ رَغْبَتِی فِیهَا یَا رَحْمَانُ.
از دعاهاى امیر المؤمنین علیه السلام است (دعائى که ترجمهاش این است): «بار خدایا اثرها (یعنى کردارهاى نیک و بد) را ثبت کردهاى و اخبار را دانستهاى و بر اسرار آگاهى، پس میان ما و دلها حائل شدى، نهان در پیش تو عیانست و دلها بسوى تو کشیده شده و جز این نیست که فرمانت بچیزى که خواهى بدان گوئى باش میباشد، پس با رحمت خود بطاعتت بگو در هر عضوى از اعضاى من در آید و از من جدا نشود تا دیدارت کنم و با رحمت خود بنافرمانیت بگو از هر عضوى از اعضاى من بیرون رود و نزدیک بمن نشود تا تو را دیدار کنم و از دنیا بمن روزى کن و در آن مرا بىرغبت کن و آن را از من دور مکن با رغبت من در آن اى خداى بخشاینده».
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٩٠، ح ٣٠
١٦- عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: ... ثُمَّ ذَکَرَ أَصْحَابَ الْمَیْمَنَةِ وَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا بِأَعْیَانِهِمْ جَعَلَ اللَّهُ فِیهِمْ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْإِیمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ فَلَا یَزَالُ الْعَبْدُ یَسْتَکْمِلُ هَذِهِ الْأَرْوَاحَ الْأَرْبَعَةَ حَتَّى تَأْتِیَ عَلَیْهِ حَالاتٌ ... لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ الْفَاعِلُ بِهِ وَ قَدْ تَأْتِی عَلَیْهِ حَالاتٌ فِی قُوَّتِهِ وَ شَبَابِهِ فَیَهُمُّ بِالْخَطِیئَةِ فَیُشَجِّعُهُ رُوحُ الْقُوَّةِ وَ یُزَیِّنُ لَهُ رُوحُ الشَّهْوَةِ وَ یَقُودُهُ رُوحُ الْبَدَنِ حَتَّى تُوْقِعَهُ فِی الْخَطِیئَةِ فَإِذَا لَامَسَهَا نَقَصَ مِنَ الْإِیمَانِ وَ تَفَصَّى مِنْهُ فَلَیْسَ یَعُودُ فِیهِ حَتَّى یَتُوبَ فَإِذَا تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ إِنْ عَادَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ نَارَ جَهَنَّمَ ...
امام على علیه السّلام فرمودند: ... سپس اصحاب میمنه را یاد فرموده و آنها همان مؤمنین حقیقى هستند که خدا در آنها چهار روح نهاده (زیرا روح القدس مختص پیغمبرانست) روح ایمان و روح قوت و روح شهوت و روح بدن و بنده همواره در صدد تکمیل این ارواحست و حالاتى برایش پیش آید، ... زیرا خداى عز و جل با او چنین کرده و همچنین در دوران نیرومندى و جوانى حالاتى برایش پیش آید، قصد گناه میکند و روح قوت هم تحریکش مینماید و روح شهوت جلوه میدهد و روح بدن او را میکشاند تا به آن گناهش میرساند و چون بدان رسید، ایمان از او گم شود و کناره گیرد و بسویش برنگردد تا توبه کند و چون توبه کرد، خدا باو توجه فرماید و اگر گناه را تکرار کرد، خدا او را بآتش دوزخ برد؛ ...
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٢٨١، ح ١٦
بی فایده بودن توبه فرد دارای رذایل اخلاق
٢- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِصَاحِبِ الْخُلُقِ السَّیِّئِ بِالتَّوْبَةِ قِیلَ وَ کَیْفَ ذَاکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لِأَنَّهُ إِذَا تَابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فِی ذَنْبٍ أَعْظَمَ مِنْهُ.
که رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: خداى عز و جل از صاحب خوى بد توبه نخواسته، عرض شد: اى رسول خدا این چگونه باشد؟ فرمود: بجهت اینکه هر گاه از گناهى توبه کند در گناه بزرگترى افتد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٢١، ح ٢
١- قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ... وَ اللَّهُ قَاهِرٌ فَوْقَ عِبادِهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ وَ جَلَّ وَجْهُهُ وَ أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَ انْبَسَطَتْ یَدَاهُ وَ وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَتُهُ وَ ظَهَرَ أَمْرُهُ وَ أَشْرَقَ نُورُهُ وَ فَاضَتْ بَرَکَتُهُ وَ اسْتَضَاءَتْ حِکْمَتُهُ وَ هَیْمَنَ کِتَابُهُ وَ فَلَجَتْ حُجَّتُهُ وَ خَلَصَ دِینُهُ وَ اسْتَظْهَرَ سُلْطَانُهُ وَ حَقَّتْ کَلِمَتُهُ وَ أَقْسَطَتْ مَوَازِینُهُ وَ بَلَّغَتْ رُسُلُهُ فَجَعَلَ السَّیِّئَةَ ذَنْباً وَ الذَّنْبَ فِتْنَةً وَ الْفِتْنَةَ دَنَساً وَ جَعَلَ الْحُسْنَى عُتْبَى وَ الْعُتْبَى تَوْبَةً وَ التَّوْبَةَ طَهُوراً فَمَنْ تَابَ اهْتَدَى وَ مَنِ افْتُتِنَ غَوَى مَا لَمْ یَتُبْ إِلَى اللَّهِ وَ یَعْتَرِفْ بِذَنْبِهِ وَ لَا یَهْلِکُ عَلَى اللَّهِ إِلَّا هَالِکٌ اللَّهَ اللَّهَ فَمَا أَوْسَعَ مَا لَدَیْهِ مِنَ التَّوْبَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْبُشْرَى وَ الْحِلْمِ الْعَظِیمِ وَ مَا أَنْکَلَ مَا عِنْدَهُ مِنَ الْأَنْکَالِ وَ الْجَحِیمِ وَ الْبَطْشِ الشَّدِیدِ فَمَنْ ظَفِرَ بِطَاعَتِهِ اجْتَلَبَ کَرَامَتَهُ وَ مَنْ دَخَلَ فِی مَعْصِیَتِهِ ذَاقَ وَبَالَ نَقِمَتِهِ وَ عَمَّا قَلِیلٍ لَیُصْبِحُنَّ نادِمِینَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: ... و خداوند بر تمام بندگان خود غالب است، نامش بلند و ذاتش والاست و خلقت هر چیز را زیبا و نیکو ساخته است. دو دست جودش گشاده است و رحمتش همه چیز را فرا گرفته، امر او عیان و نورش تابان است، برکتش بسیار و حکمتش نورانى است، کتابش پا برجا و حجتش پیروز و هویداست، دینش پاک و سلطنتش محکم و پیروز است، سخنش حق و موازینش عادلانه و رسولانش رساننده اند. بدکردارى را گناه دانسته و گناه را فتنه، فتنه را چرکى شمرده و کار نیک را بازگشت دانسته و بازگشت را توبه و توبه را پاک کننده قرار داده، پس هر که توبه کند به راه راست هدایت یابد و هر که گرفتار فتنه شود گمراه شده تا مادامى که بخدا بازگشت نکند و بگناهش اعتراف ننماید، بر خدا دلیرى نکند مگر هلاکشونده. از خدا بترسید، از خدا بترسید! که چه اندازه باب توبه و رحمت و بشارت و بردبارى بزرگ در درگاهش وسیع است و چه اندازه سخت است آن شکنجهها و دوزخ و سختگیرى آن، پس هر که باطاعتش دست یابد کرامتش را بخود جلب کند و هر که در نافرمانیش درآید ناگوارى و سختى کیفر او را چشد و به زودى روز پشیمانیش فرا رسد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٣٩٣، ح ١
٣- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الرَّجُلَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ بِهِ الْجَنَّةَ قُلْتُ یُدْخِلُهُ اللَّهُ بِالذَّنْبِ الْجَنَّةَ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ لَیُذْنِبُ فَلَا یَزَالُ مِنْهُ خَائِفاً مَاقِتاً لِنَفْسِهِ فَیَرْحَمُهُ اللَّهُ فَیُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: همانا مرد (گاهى) گناه کند و خدا بوسیله آن او را ببهشت برد، عرضکردم: خداوند بسبب گناه او را ببهشت برد؟ فرمود: آرى، هر آینه او گناه کند و پیوسته از آن ترسان است و بر خود خشمناک است پس خداوند باو ترحم کند و او را ببهشت برد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٢٦، ح ٣
٥- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى التَّائِبِینَ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَى خَصْلَةً مِنْهَا جَمِیعَ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَنَجَوْا بِهَا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ (البقرة: ٢٢٢) فَمَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ وَ قَوْلُهُ الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ ... وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ قِهِمُ السَّیِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّیِّئاتِ یَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ (المؤمن ٧- ٩) وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً (الفرقان: ٦٨، ٦٩ و ٧٠).
قَالَ الْمَعصوم (ع): خداى عز و جل به توبهکنندگان سه خصلت داده است که اگر یکى از آنها را به تمامى اهل آسمانها و زمین بدهد بسبب آن همگى نجات یابند. (یکى این بشارت و نویدى است که بآنان داده در) گفتارش: «همانا خداوند دوست دارد توبهکنندگان را و دوست دارد پاکیزگىجویان را» (سوره بقره آیه ٢٢٢) پس هر که خدا او را دوست دارد عذابش نکند. (دیگر) گفتار اوست (که فرماید): «فرشتگانى که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن [طواف مى‌کنند] تسبیح و حمد پروردگارشان را مى‌گویند و به او ایمان دارند و براى مؤمنان آمرزش مى‌طلبند [و مى‌گویند]: پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فرا گرفته است؛ پس کسانى را که توبه کرده و راه تو را پیروى مى‌کنند بیامرز و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار. (٧) پروردگارا! آنها را در باغ‌هاى جاویدان بهشتى که به آنها وعده فرموده‌اى وارد کن و، [همچنین] از پدران و همسران و فرزندانشان هر‌کدام که صالح بودند، به یقین تو توانا و حکیمى. (٨) و آنان را از بدی‌ها نگاه دار و هرکس را در آن روز از بدی‌ها نگاه دارى، مشمول رحمتت ساخته‌اى؛ و این همان رستگارى بزرگ است. (٩)» (سوره مؤمن (غافر) آیههاى ٧ و ٨ و ٩)؛ و دیگر گفتار او عز و جل است: «و کسانى که معبود دیگرى را با خداوند نمى‌خوانند و انسانى را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز به حق نمى‌کشند و زنا نمى‌کنند و هرکس چنین کند، مجازات سختى خواهد دید. (٦٨) عذاب او در قیامت مضاعف مى‌گردد و همیشه با خوارى در آن خواهد ماند. (٦٩) مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، که خداوند گناهان آنان را به حسنات تبدیل مى‌کند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است. (٧٠)» (سوره فرقان آیههاى ٦٨ و ٦٩ و ٧٠).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٢، ح ٥
١- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا تَابَ الْعَبْدُ تَوْبَةً نَصُوحاً أَحَبَّهُ اللَّهُ فَسَتَرَ عَلَیْهِ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَقُلْتُ وَ کَیْفَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ قَالَ یُنْسِی مَلَکَیْهِ مَا کَتَبَا عَلَیْهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ یُوحِی إِلَى جَوَارِحِهِ اکْتُمِی عَلَیْهِ ذُنُوبَهُ وَ یُوحِی إِلَى بِقَاعِ الْأَرْضِ اکْتُمِی مَا کَانَ یَعْمَلُ عَلَیْکِ مِنَ الذُّنُوبِ فَیَلْقَى اللَّهَ حِینَ یَلْقَاهُ وَ لَیْسَ شَیْءٌ یَشْهَدُ عَلَیْهِ بِشَیْءٍ مِنَ الذُّنُوبِ.
معاویة بن وهب گوید: شنیدم امام صادق علیه السلام میفرمود: چون بنده توبه نصوح کند خداوند او را دوست دارد و در دنیا و آخرت بر او پرده پوشى کند، من عرضکردم: چگونه بر او پرده پوشى کند؟ فرمود: هر چه از گناهان که دو فرشته موکل بر او برایش نوشتهاند از یادشان ببرد و به جوارح (و اعضاى بدن) او وحى فرماید: که گناهان او را پنهان کنید و به قطعههاى زمین (که در آنجاها گناه کرده) وحى فرماید که پنهان دار آنچه گناهان که بر روى تو کرده است، پس دیدار کند خدا را هنگام ملاقات او و چیزى که به ضرر او بر گناهانش گواهى دهد نیست.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٠، ح ١
٣- عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً (التحریم: ٨) قَالَ یَتُوبُ الْعَبْدُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا یَعُودُ فِیهِ.
ابو الصباح کنانى گوید: پرسیدم از امام صادق علیه السلام از گفتار خداى عز و جل: «اىآنان که ایمان آوردید توبه کنید بسوى خدا توبه نصوح» (سوره تحریم آیه ٨) فرمود: یعنى بنده از گناه توبه کند و دیگر بآن باز نگردد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٢، ح ٣
٣- قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْفُضَیْلِ سَأَلْتُ عَنْهَا أَبَا الْحَسَنِ ع فَقَالَ یَتُوبُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا یَعُودُ فِیهِ وَ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى الْمُفَتَّنُونَ التَّوَّابُونَ.
محمد بن فضیل گوید: من از تفسیر این آیه (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً (التحریم: ٨)) از حضرت ابو الحسن (موسى بن جعفر علیهما السّلام) پرسیدم؟ فرمود: از گناه توبه کند و دیگر بآن بازنگردد و دوست ترین بندگان نزد خداى تعالى آن کسانى هستند که در فتنه (گناه) واقع شوند و بسیار توبه کنند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٢، ح ٣
٤- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً قَالَ هُوَ الذَّنْبُ الَّذِی لَا یَعُودُ فِیهِ أَبَداً قُلْتُ وَ أَیُّنَا لَمْ یَعُدْ فَقَالَ یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُفَتَّنَ التَّوَّابَ.
ابو بصیر گوید از امام صادق علیه السّلام راجع به آیه «اىآنان که ایمان آوردید توبه کنید بسوى خدا توبه نصوح» (سوره تحریم آیه ٨) (پرسیدم) فرمودند: آن گناهى است که هرگز در آن بازنگردد، عرضکردم: کدامیک از ما هست که باز نگردد؟ فرمود: اى ابا محمد همانا خداوند از (میان) بندگانش دوست دارد کسی را که در فتنه (گناه) واقع شود و بسیار توبه کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٢، ح ٤
٨- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ أَضَلَّ رَاحِلَتَهُ وَ زَادَهُ فِی لَیْلَةٍ ظَلْمَاءَ فَوَجَدَهَا فَاللَّهُ أَشَدُّ فَرَحاً بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ ذَلِکَ الرَّجُلِ بِرَاحِلَتِهِ حِینَ وَجَدَهَا.
ابو عبیده حذاء گوید: شنیدم از امام باقر علیه السّلام که میفرمود: همانا خداى تعالى بتوبه (و بازگشت) بنده خود شادتر است از مردى که در شب تارى شتر و توشه خود را گم کند و آنها را بیابد، پس خدا بتوبه بندهاش از چنین مردى در آن حال که راحله گم شده را پیدا کند شادتر است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٥، ح ٨
١٣- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَفْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ إِذَا تَابَ کَمَا یَفْرَحُ أَحَدُکُمْ بِضَالَّتِهِ إِذَا وَجَدَهَا.
امام صادق علیه السّلام فرمود: همانا خداى عز و جل بتوبه بنده مؤمنش شاد شود چون توبه کند، چنانچه یکى از شما بگمشده خود که پیدا کرده شاد گردد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٦، ح ١٣
٥- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَى التَّائِبِینَ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَى خَصْلَةً مِنْهَا جَمِیعَ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَنَجَوْا بِهَا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ (البقرة: ٢٢٢) فَمَنْ أَحَبَّهُ اللَّهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ وَ قَوْلُهُ الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ ... وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِیمِ رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ وَ قِهِمُ السَّیِّئاتِ وَ مَنْ تَقِ السَّیِّئاتِ یَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ (المؤمن ٧- ٩) وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً (الفرقان: ٦٨، ٦٩ و ٧٠).
قَالَ الْمَعصوم (ع): خداى عز و جل به توبهکنندگان سه خصلت داده است که اگر یکى از آنها را به تمامى اهل آسمانها و زمین بدهد بسبب آن همگى نجات یابند. (یکى این بشارت و نویدى است که بآنان داده در) گفتارش: «همانا خداوند دوست دارد توبهکنندگان را و دوست دارد پاکیزگىجویان را» (سوره بقره آیه ٢٢٢) پس هر که خدا او را دوست دارد عذابش نکند. (دیگر) گفتار اوست (که فرماید): «فرشتگانى که حاملان عرشند و آنها که گرداگرد آن [طواف مى‌کنند] تسبیح و حمد پروردگارشان را مى‌گویند و به او ایمان دارند و براى مؤمنان آمرزش مى‌طلبند [و مى‌گویند]: پروردگارا! رحمت و علم تو همه چیز را فرا گرفته است؛ پس کسانى را که توبه کرده و راه تو را پیروى مى‌کنند بیامرز و آنان را از عذاب دوزخ نگاه دار. (٧) پروردگارا! آنها را در باغ‌هاى جاویدان بهشتى که به آنها وعده فرموده‌اى وارد کن و، [همچنین] از پدران و همسران و فرزندانشان هر‌کدام که صالح بودند، به یقین تو توانا و حکیمى. (٨) و آنان را از بدی‌ها نگاه دار و هرکس را در آن روز از بدی‌ها نگاه دارى، مشمول رحمتت ساخته‌اى؛ و این همان رستگارى بزرگ است. (٩)» (سوره مؤمن (غافر) آیههاى ٧ و ٨ و ٩)؛ و دیگر گفتار او عز و جل است: «و کسانى که معبود دیگرى را با خداوند نمى‌خوانند و انسانى را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز به حق نمى‌کشند و زنا نمى‌کنند و هرکس چنین کند، مجازات سختى خواهد دید. (٦٨) عذاب او در قیامت مضاعف مى‌گردد و همیشه با خوارى در آن خواهد ماند. (٦٩) مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، که خداوند گناهان آنان را به حسنات تبدیل مى‌کند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است. (٧٠)» (سوره فرقان آیههاى ٦٨ و ٦٩ و ٧٠).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٢، ح ٥
٦- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَا مُحَمَّدَ بْنَ مُسْلِمٍ ذُنُوبُ الْمُؤْمِنِ إِذَا تَابَ مِنْهَا مَغْفُورَةٌ لَهُ فَلْیَعْمَلِ الْمُؤْمِنُ لِمَا یَسْتَأْنِفُ بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ أَمَا وَ اللَّهِ إِنَّهَا لَیْسَتْ إِلَّا لِأَهْلِ الْإِیمَانِ قُلْتُ فَإِنْ عَادَ بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ عَادَ فِی التَّوْبَةِ فَقَالَ یَا مُحَمَّدَ بْنَ مُسْلِمٍ أَ تَرَى الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ یَنْدَمُ عَلَى ذَنْبِهِ وَ یَسْتَغْفِرُ مِنْهُ وَ یَتُوبُ ثُمَّ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ تَوْبَتَهُ قُلْتُ فَإِنَّهُ فَعَلَ ذَلِکَ مِرَاراً یُذْنِبُ ثُمَّ یَتُوبُ وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فَقَالَ کُلَّمَا عَادَ الْمُؤْمِنُ بِالاسْتِغْفَارِ وَ التَّوْبَةِ عَادَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ ... وَ یَعْفُوا عَنِ السَّیِّئاتِ فَإِیَّاکَ أَنْ تُقَنِّطَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ.
محمد بن مسلم گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: اى محمد بن مسلم گناهان مؤمن که از آن توبه کند براى او آمرزیده است و باید براى آینده پس از توبه و آمرزش کار (نیک) کند، هر آینه بخدا سوگند این فضیلت نیست مگر براى اهل ایمان. عرضکردم: پس اگر بعد از توبه و استغفار از گناهان باز گناه کند و دوباره توبه کند (چگونه است)؟ فرمود: اى محمد بن مسلم آیا باور دارى که بنده مؤمن از گناه خود پشیمان شود و از آن آمرزش خواهد و توبه کند و خداوند توبهاش را نپذیرد؟ عرضکردم: (اگر) چند بار این کار را کرده، گناه میکند پس توبه کند و از خدا آمرزش خواهد (این چگونه است)؟ فرمود: هر آنگاه که مؤمن باستغفار و توبه بازگردد خداوند نیز بآمرزش او بر میگردد (و گناهانش را بیامرزد) و بدرستى که خداوند آمرزنده و مهربان است، توبه را میپذیرد و از کردارهاى بد درگذرد، پس مبادا تو مؤمنان را از رحمت خدا دور سازى.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٤، ح ٦
٩- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْعَبْدَ الْمُفَتَّنَ التَّوَّابَ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ ذَلِکَ مِنْهُ کَانَ أَفْضَلَ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: همانا خداوند دوست دارد بندهاى که در فتنه (گناه) افتد و بسیار توبه کند و هر که این گونه نباشد (البته) بهتر است (یعنى آن کس که خود را آلوده بگناه نکرده بهتر است از آنکه گناه کند و پس از آن توبه نماید).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٥، ح ٩
١٠- عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِیمُ عَلَى الذَّنْبِ وَ هُوَ مُسْتَغْفِرٌ مِنْهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ.
امام باقر علیه السّلام فرمودند: توبهکننده از گناه همانند کسى است که گناه ندارد و آنکه در گناه بماند با اینکه آمرزش خواهد چون مسخرهچى است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٣٥، ح ١٠
١- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَوْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ آدَمَ ع قَالَ یَا رَبِّ سَلَّطْتَ عَلَیَّ الشَّیْطَانَ وَ أَجْرَیْتَهُ مِنِّی مَجْرَى الدَّمِ فَاجْعَلْ لِی شَیْئاً فَقَالَ یَا آدَمُ جَعَلْتُ لَکَ أَنَّ مَنْ هَمَّ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ بِسَیِّئَةٍ لَمْ تُکْتَبْ عَلَیْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ مَنْ هَمَّ مِنْهُمْ بِحَسَنَةٍ فَإِنْ لَمْ یَعْمَلْهَا کُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا کُتِبَتْ لَهُ عَشْراً قَالَ یَا رَبِّ زِدْنِی قَالَ جَعَلْتُ لَکَ أَنَّ مَنْ عَمِلَ مِنْهُمْ سَیِّئَةً ثُمَّ اسْتَغْفَرَ لَهُ غَفَرْتُ لَهُ قَالَ یَا رَبِّ زِدْنِی قَالَ جَعَلْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ أَوْ قَالَ بَسَطْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ النَّفْسُ هَذِهِ قَالَ یَا رَبِّ حَسْبِی.
ابن بکیر از امام صادق یا حضرت باقر علیهما السّلام حدیث کند که فرمود: همانا آدم علیه السّلام عرضکرد: پروردگارا شیطان را بر من مسلط کردى و چون خون، (که در رگهاى من جریان دارد) او را بر من چیره کردى پس براى من هم چیزى مقرر فرما، خداوند فرمود: اى آدم قرار دادم براى تو که هر یک از فرزندانت آهنگ گناهى کند بر او نوشته نشود و اگر انجام داد یک گناه بر او نوشته شود و هر که آهنگ کار نیکى کرد اگر آن را انجام نداد یک حسنه براى او نوشته شود و اگر انجام داد ده حسنه برایش نوشته شود، عرضکرد: پروردگارا برایم بیفزا، فرمود: برایت مقرر ساختم که هر یک از فرزندانت گناهى کند سپس براى آن آمرزش خواهد برایش بیامرزم، عرضکرد: پروردگارا برایم بیفزا، فرمود: براى آنها توبه قرار دادم- یا فرمود: توبه را براى ایشان گستردم-تا آنکه نفَس باینجا (یعنى بگلوگاه) رسد، عرضکرد: پروردگارا مرا بس است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٤٠، ح ١
٢- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِسَنَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ السَّنَةَ لَکَثِیرَةٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِشَهْرٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الشَّهْرَ لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِجُمْعَةٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْجُمْعَةَ لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ مَوْتِهِ بِیَوْمٍ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ یَوْماً لَکَثِیرٌ مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ یُعَایِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا (ص) فرموده است: هر که یک سال پیش از مرگش توبه کند خداوند توبهاش را بپذیرد سپس فرمود: یک سال هر آینه زیاد است هر که یکماه پیش از مرگش توبه کند خدا توبهاش را بپذیرد، سپس فرمود یکماه زیاد است، هر که یک هفته پیش از مرگش توبه کند خدا توبهاش را بپذیرد، سپس فرمود: یک هفته زیاد است هر که یک روز پیش از مرگش توبه کند خدا توبهاش را بپذیرد، سپس فرمود: یک روز زیاد است هر که پیش از دیدار مرگ (ملک الموت) توبه کند خدا توبهاش را بپذیرد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٤٠، ح ٢
٣- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا بَلَغَتِ النَّفْسُ هَذِهِ وَ أَهْوَى بِیَدِهِ إِلَى حَلْقِهِ لَمْ یَکُنْ لِلْعَالِمِ تَوْبَةٌ وَ کَانَتْ لِلْجَاهِلِ تَوْبَةٌ.
حضرت باقر علیه السّلام فرمود: همین که جان باینجا رسید- و اشاره بگلوى خود فرمود- براى عالم (و دانا) توبه نباشد و براى نادان وقت توبه (باقى) است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٤٠، ح ٣
٤- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: خَرَجْنَا إِلَى مَکَّةَ وَ مَعَنَا شَیْخٌ مُتَأَلِّهٌ مُتَعَبِّدٌ لَا یَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ یُتِمُّ الصَّلَاةَ فِی الطَّرِیقِ وَ مَعَهُ ابْنُ أَخٍ لَهُ مُسْلِمٌ فَمَرِضَ الشَّیْخُ فَقُلْتُ لِابْنِ أَخِیهِ لَوْ عَرَضْتَ هَذَا الْأَمْرَ عَلَى عَمِّکَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یُخَلِّصَهُ فَقَالَ کُلُّهُمْ دَعُوا الشَّیْخَ حَتَّى یَمُوتَ عَلَى حَالِهِ فَإِنَّهُ حَسَنُ الْهَیْئَةِ فَلَمْ یَصْبِرْ ابْنُ أَخِیهِ حَتَّى قَالَ لَهُ یَا عَمِّ إِنَّ النَّاسَ ارْتَدُّوا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَّا نَفَراً یَسِیراً وَ کَانَ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع مِنَ الطَّاعَةِ مَا کَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ کَانَ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ الْحَقُّ وَ الطَّاعَةُ لَهُ قَالَ فَتَنَفَّسَ الشَّیْخُ وَ شَهَقَ وَ قَالَ أَنَا عَلَى هَذَا وَ خَرَجَتْ نَفْسُهُ فَدَخَلْنَا عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَعَرَضَ عَلِیُّ بْنُ السَّرِیِّ هَذَا الْکَلَامَ عَلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ هُوَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ قَالَ لَهُ عَلِیُّ بْنُ السَّرِیِّ إِنَّهُ لَمْ یَعْرِفْ شَیْئاً مِنْ هَذَا غَیْرَ سَاعَتِهِ تِلْکَ قَالَ فَتُرِیدُونَ مِنْهُ مَا ذَا قَدْ دَخَلَ وَ اللَّهِ الْجَنَّةَ.
معاویة بن وهب گوید (سالى ما) بطرف مکه حرکت کردیم و با ما پیرى بود خدا پرست و اهل عبادت (ولى) معترف بمذهب شیعه نبود (و اطلاعى از آن نداشت) و (بمذهب سنیها که تمام خواندن نماز را براى مسافر جایز دانند) نمازش را در راه تمام میخواند و برادرزادهاى داشت مسلمان (و شیعه مذهب) که همراهش بود، پس آن پیر بیمار شد من ببرادرزادهاش گفتم: کاش مذهب شیعه را بعمویت پیشنهاد میکردى شاید خدا او را نجات دهد؟ همه همراهان ما گفتند: بگذارید پیرمرد بحال خود بمیرد زیرا همین حال که دارد خوب است، ولى برادرزادهاش تاب نیاورد تا بالاخره بدو گفت: اى عمو جان همانا مردم پس از رسول خدا (ص) مرتد شدند جز عده کمى و على بن ابى طالب مانند رسول خدا (ص) بود که پیروى و اطاعتش لازم بود و پس از رسول خدا حق و طاعت از آن او بود: گوید: آن پیر مرد نفسى کشید و فریاد زد و گفت: من هم بر همین عقیده هستم و جانش از تن بیرون آمد (و مرد) و پس ما شرفیاب خدمت امام صادق علیه السّلام شدیم، على بن سرى (یکى از همراهان ما) سخن پیر مرد را (یا جریان را) بآن حضرت عرضکرد، حضرت فرمود: او مردیست از اهل بهشت، على بن سرى عرضکرد: آن مرد جز در آن ساعت از مذهب شیعه هیچ اطلاعى نداشت؟ فرمود چه چیز دیگر از او میخواهید؟ بخدا سوگند وارد بهشت شد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٤٠، ح ٤
١- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَیْراً فَأَذْنَبَ ذَنْباً أَتْبَعَهُ بِنَقِمَةٍ وَ یُذَکِّرُهُ الِاسْتِغْفَارَ وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ شَرّاً فَأَذْنَبَ ذَنْباً أَتْبَعَهُ بِنِعْمَةٍ لِیُنْسِیَهُ الِاسْتِغْفَارَ وَ یَتَمَادَى بِهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ (الأعراف: ١٨٢) بِالنِّعَمِ عِنْدَ الْمَعَاصِی.
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا چون خداوند خوبى بندهاى را خواهد و آن بنده گناهى مرتکب شود خدا دنبالش او را کیفرى دهد و استغفار را بیاد او اندازد و چون براى بندهاى بدى خواهد و او گناهى کند خدا دنبالش نعمتى باو دهد تا استغفار را از یاد او ببرد و بآن حال ادامه دهد و این است گفتار خداى عز و جل «بتدریج و آهستگى آنها را غافلگیر کنیم از راهیکه ندانند» (سوره اعرافآیه ١٨٢) یعنى بسبب (دادن) نعمت هنگام (ارتکاب) گناهان.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٥٢، ح ١
٢- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الِاسْتِدْرَاجِ فَقَالَ هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُمْلَى لَهُ وَ تُجَدَّدُ لَهُ عِنْدَهَا النِّعَمُ فَتُلْهِیهِ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذُّنُوبِ فَهُوَ مُسْتَدْرَجٌ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُ.
از امام صادق علیه السلام معناى استدراج را پرسیدند؟ فرمود: آن اینست که بندهاى گناه کند پس باو مهلت داده شود و برایش در هنگام گناه نعمتى تجدید گردد، پس او را از آمرزش خواهى از گناهان باز دارد، پس او غافلگیر شده از راهى که نداند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٥٢، ح ٢
٣- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ (الأعراف: ١٨٢) قَالَ هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَتُجَدَّدُ لَهُ النِّعْمَةُ مَعَهُ تُلْهِیهِ تِلْکَ النِّعْمَةُ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنْ ذَلِکَ الذَّنْبِ.
سماعة بن مهران گوید: از امام صادق علیه السّلام از گفتار خداى عز و جل پرسیدم که فرماید: «ایشان را بآهستگى و تدریج غافلگیر کنیم از راهى که ندانند» (سوره اعراف آیه ١٨٢) فرموده: آن بندهایست که گناهى مرتکب شود، پس براى آن بنده با آن گناه نعمت هم تجدید گردد و آن نعمت او را از استغفار آن گناه سرگرم کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٥٢، ح ٣
٤- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَمْ مِنْ مَغْرُورٍ بِمَا قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ کَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِسَتْرِ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ کَمْ مِنْ مَفْتُونٍ بِثَنَاءِ النَّاسِ عَلَیْهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: چه بسا شخصى که به نعمتهائى که خداوند باو داده مغرور گردد و چه بسا کسانى که به پرده پوشى خداوند بر آنها، غافلگیر شوند و چه بسا مردمى که بستایش مردم فریب خورند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٤٥٢، ح ٤
٦- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الِاسْتِغْفَارُ وَ قَوْلُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَالَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ- فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ. (سورة محمّد: ٢٢)
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: استغفار و گفتن «لا اله الا اللَّه» بهترین عبادتست، خداى عزیز جبار فرموده است: «پس بدان که نیست معبودى جز خدا و آمرزش خواه براى گناه خویش» (سوره محمد آیه ١٩).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٥، ح ٦
٢- عَنْهُ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْوَصَّافِیِّ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ غُرِسَتْ لَهُ شَجَرَةٌ فِی الْجَنَّةِ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ مَنْبِتُهَا فِی مِسْکٍ أَبْیَضَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الثَّلْجِ وَ أَطْیَبَ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ فِیهَا أَمْثَالُ ثُدِیِّ الْأَبْکَارِ تَعْلُو عَنْ سَبْعِینَ حُلَّةً وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ قَالَ خَیْرُ الْعِبَادَةِ الِاسْتِغْفَارُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ- فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ.
رسول خدا (ص) فرمود: هر که «لا اله الا اللَّه» بگوید، برایش درختى در بهشت کاشته شود که از یاقوت سرخ باشد و بن آن درخت در مشک سفید است و (میوهاش) از عسل شیرینتر و از برف سفیدتر و از مشک خوشبوتر است و در آن درختها است مانند پستانهاى دوشیزهگان که در زیر هفتاد پیراهن برآمده باشد؛ و رسول خدا (ص) فرمود: بهترین عبادت گفتن «لا اله الا اللَّه» است؛ و فرموده است: استغفار بهترین عبادت است (یعنى مجموع این دو از بهترین عبادات است) و اینست گفتار خداى عز و جل در قرآن (که فرماید): «پس بدان که همانا نیست معبودى جز خدا و آمرزش خواه براى گناه خویش» (سوره محمد آیه ١٩).
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥١٧، ح ٢
١- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُ الدُّعَاءِ الِاسْتِغْفَارُ.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: بهترین دعا استغفار (و آمرزشخواهى) است.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٤، ح ١
٢- عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَکْثَرَ الْعَبْدُ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ رُفِعَتْ صَحِیفَتُهُ وَ هِیَ تَتَلَأْلَأُ.
امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر گاه بنده بسیار استغفار کند (و از خداوند آمرزش خواهد) نامه عملش بالا رود در حالى که میدرخشد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٤، ح ٢
٣- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَاسِرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَثَلُ الِاسْتِغْفَارِ مَثَلُ وَرَقٍ عَلَى شَجَرَةٍ تُحَرَّکُ فَیَتَنَاثَرُ وَ الْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ.
امام رضا علیه السّلام فرمودند: مثل استغفار (و ریختن گناهان بسبب آن) چون برگى است بر درختى که (در فصل پائیز آن درخت) بجنبد و آن برگ بریزد و کسى که از گناهى استغفار کند و باز آن را انجام دهد مانند کسى است که پروردگار خود را مسخره کند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ٥٠٤، ح ٣
