روایات درباره دنیا - بخش ٦
موضوعات دنیا - بخش ٦
روش کنار گذاشتن دنیا: یاد مرگ- زهد به دنیا - افسوس نخوردن به دنیا- بی توجهی به بالاتر از خود-کنار گذاشتن حرام- تقوی- علم و حکمت- عقل- یقین- ایمان- دشمنی با دنیا- اهل ذکر بودن- کرامت نفس- جهاد با نفس-
کلمه «دنیا» در کتابهای الکافی، وسایل الشیعه، مستدرک الوسایل و تصنیف غرر الحکم بررسی شد.
روش کنار گذاشتن دنیا
یاد مرگ
عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع حَدِّثْنِی بِمَا أَنْتَفِعُ بِهِ فَقَالَ یَا أَبَا عُبَیْدَةَ أَکْثِرْ ذِکْرَ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ لَمْ یُکْثِرْ إِنْسَانٌ ذِکْرَ الْمَوْتِ إِلَّا زَهِدَ فِی الدُّنْیَا.
ابو عبیده حذاء گوید: بامام باقر علیه السلام عرضکردم: حدیثى بمن بفرما که از آن سود برم فرمود: اى ابا عبیده، بسیار یاد مرگ کن، زیرا شخصى از مرگ بسیار یاد نکند، جز آنکه بدنیا بىرغبت شود.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣١، ح ١٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ قَلَّتْ فِی الدُّنْیَا رَغْبَتُهُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که زیاد به یاد مرگ است، میل او در دنیا کم گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٤٦، ح ٢٦٥١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ذِکْرُ الْمَوْتِ یُهَوِّنُ أَسْبَابَ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: یاد مرگ، اسباب دنیا را خوار مى گرداند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٦٢، ح ٣١٢٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ أَکْثَرَ مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ نَجَا مِنْ خِدَاعِ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که یاد مرگ را زیاد گرداند از حیله هاى دنیا رها گردد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٦٢، ح ٣١٢٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ ذَکَرَ الْمَوْتَ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیَا بِالْیَسِیرِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که یاد مرگ کند، به اندکى از دنیا راضى باشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٦٢، ح ٣١٢٨
زهد به دنیا
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ص إِنَّ الدُّنْیَا قَدِ ارْتَحَلَتْ مُدْبِرَةً وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدِ ارْتَحَلَتْ مُقْبِلَةً وَ لِکُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا بَنُونَ فَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ- وَ لَا تَکُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْیَا أَلَا وَ کُونُوا مِنَ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا الرَّاغِبِینَ فِی الْآخِرَةِ أَلَا إِنَّ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا اتَّخَذُوا الْأَرْضَ بِسَاطاً وَ التُّرَابَ فِرَاشاً وَ الْمَاءَ طِیباً وَ قُرِّضُوا مِنَ الدُّنْیَا تَقْرِیضاً أَلَا وَ مَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْیَا هَانَتْ عَلَیْهِ الْمَصَائِبُ أَلَا إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً کَمَنْ رَأَى أَهْلَ الْجَنَّةِ فِی الْجَنَّةِ مُخَلَّدِینَ وَ کَمَنْ رَأَى أَهْلَ النَّارِ فِی النَّارِ مُعَذَّبِینَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ وَ قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ- أَنْفُسُهُمْ عَفِیفَةٌ وَ حَوَائِجُهُمْ خَفِیفَةٌ صَبَرُوا أَیَّاماً قَلِیلَةً فَصَارُوا بِعُقْبَى رَاحَةٍ طَوِیلَةٍ أَمَّا اللَّیْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَجْرِی دُمُوعُهُمْ عَلَى خُدُودِهِمْ وَ هُمْ یَجْأَرُونَ إِلَى رَبِّهِمْ یَسْعَوْنَ فِی فَکَاکِ رِقَابِهِمْ وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ بَرَرَةٌ أَتْقِیَاءُ کَأَنَّهُمْ الْقِدَاحُ قَدْ بَرَاهُمُ الْخَوْفُ مِنَ الْعِبَادَةِ یَنْظُرُ إِلَیْهِمُ النَّاظِرُ فَیَقُولُ مَرْضَى وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ أَمْ خُولِطُوا فَقَدْ خَالَطَ الْقَوْمَ أَمْرٌ عَظِیمٌ مِنْ ذِکْرِ النَّارِ وَ مَا فِیهَا.
على بن الحسین صلوات اللَّه علیهما فرمود دنیا پشت کرده کوچ میکند و آخرت روى آورده مىآید و براى هر یک از این دو فرزندانى است، شما از فرزندان آخرت باشید و از فرزندان دنیا نباشید و از زاهدین در دنیا و راغبین در آخرت باشید. همانا زاهدین در دنیا زمین را بستر خود گرفتند و خاک را فرش و آب را بوى خوش خود و خویشتن را از دنیا قیچى کردند. همانا هر که مشتاق بهشت شود، از شهوتها فراموش کند و هر که از دوزخ بترسد از محرمات رو گرداند و هر که در دنیا زهد ورزد، مصیبتها بر او آسان شود. همانا خدا را بندگانى است که گویا اهل بهشت را جاودان در بهشت دیده و اهل دوزخ را در دوزخ گرفتار عذاب دیدهاند، مردم از شر آنها در امانند، دلشان غمگین است، عفت نفس دارند، حاجاتشان سبک است، چند روزى صبر کردند و باستراحت طولانى قیامت رسیدند؛ اما شب گامهایشان براى عبادت صف کشیده، اشکشان بر چهره جاریست و بپروردگار خویش پناه برند و براى آزادى خود (از آتش دوزخ) کوشش کنند؛ و اما روز خویشتن دارانى باشند، دانشمند، نیکوکار و پرهیزگار، در لاغرى مانند چوبه تیرى که ترس از عبادت آنها را تراشیده، هر که بآنها نگرد، گوید بیمارند- در صورتى که بیمارى ندارند- یا گویند دیوانهاند، در صورتى که بامر بزرگى که یاد آتش دوزخ و وضع آنست گرفتارند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣١، ح ١٥
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى ع یَا مُوسَى لَا تَرْکَنْ إِلَى الدُّنْیَا رُکُونَ الظَّالِمِینَ وَ رُکُونَ مَنِ اتَّخَذَهَا أَباً وَ أُمّاً یَا مُوسَى لَوْ وَکَلْتُکَ إِلَى نَفْسِکَ لِتَنْظُرَ لَهَا إِذاً لَغَلَبَ عَلَیْکَ حُبُّ الدُّنْیَا وَ زَهْرَتُهَا یَا مُوسَى نَافِسْ فِی الْخَیْرِ أَهْلَهُ وَ اسْتَبِقْهُمْ إِلَیْهِ فَإِنَّ الْخَیْرَ کَاسْمِهِ وَ اتْرُکْ مِنَ الدُّنْیَا مَا بِکَ الْغِنَى عَنْهُ وَ لَا تَنْظُرْ عَیْنُکَ إِلَى کُلِّ مَفْتُونٍ بِهَا وَ مُوکَلٍ إِلَى نَفْسِهِ وَ اعْلَمْ أَنَّ کُلَّ فِتْنَةٍ بَدْؤُهَا حُبُّ الدُّنْیَا وَ لَا تَغْبِطْ أَحَداً بِکَثْرَةِ الْمَالِ فَإِنَّ مَعَ کَثْرَةِ الْمَالِ تَکْثُرُ الذُّنُوبُ لِوَاجِبِ الْحُقُوقِ وَ لَا تَغْبِطَنَّ أَحَداً بِرِضَى النَّاسِ عَنْهُ حَتَّى تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ رَاضٍ عَنْهُ وَ لَا تَغْبِطَنَّ مَخْلُوقاً بِطَاعَةِ النَّاسِ لَهُ فَإِنَّ طَاعَةَ النَّاسِ لَهُ وَ اتِّبَاعَهُمْ إِیَّاهُ عَلَى غَیْرِ الْحَقِّ هَلَاکٌ لَهُ وَ لِمَنِ اتَّبَعَهُ.
امام صادق علیه السّلام میفرمود: از مناجاتهاى خداى عز و جل با موسى علیه السّلام این بود که اى موسى بدنیا تکیه مکن، مانند تکیه کردن ستمگران و تکیه کردن کسى که آن را پدر و مادر خود دانسته، اى موسى: اگر ترا بخودت واگذارم که بآن بنگرى، محبت و رونق دنیا بر تو چیره شود، اى موسى در کار خیر با اهلش مسابقه گذار و بر آنها پیشى گیر، زیرا کار خیر مانند اسمش (نیکو و پسندیده) است و آنچه از دنیا را که بدان احتیاج ندارى رها کن؛ و بفریب خورندگان بدنیا و بخود واگذاشتگان منگر و بدان که آغاز هر فتنهئى محبت دنیاست و بمال زیاد هیچ کس غبطه مبر، زیرا مال بسیار مایه گناه بسیار است، نظر بحقوق واجبه و بحال کسى که مردم از او خشنودند غبطه مبر تا بدانى خدا هم از او خشنود است و نیز بحال مخلوقى که مردم از او اطاعت کنند غبطه مبر، زیرا اطاعت و پیروى ناحق مردم از او باعث هلاکت او و پیروانش باشد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٥، ح ٢١
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ فِی لَیْلَةِ الْإِسْرَاءِ یَا أَحْمَدُ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَکُونَ أَوْرَعَ النَّاسِ فَازْهَدْ فِی الدُّنْیَا وَ ارْغَبْ فِی الْآخِرَةِ فَقَالَ إِلَهِی وَ کَیْفَ أَزْهَدُ فِی الدُّنْیَا (وَ أَرْغَبُ فِی الْآخِرَةِ) فَقَالَ خُذْ مِنَ الدُّنْیَا خِفّاً مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ اللِّبَاسِ وَ لَا تَدَّخِرْ شَیْئاً لِغَدٍ وَ دُمْ عَلَى ذِکْرِی.
از حضرت امیر علیه‌السلام روایت است که پیامبر (ص) فرمودند خدای تعالی در شب معراج فرمود: ای احمد! اگر دوست میداری که باورعترین مردم باشی، نسبت به دنیا زهد پیشه کن و به آخرت تمایل داشته باش. پرسید: خدایا چگونه زاهدترین باشم؟ فرمود: در دنیا اندکی از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها و پوشیدنی‌ها برگیر و برای روز بعد ذخیره مکن و بر ذکر من مداومت نما.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ١٢، ص ٤٨، ح ١٣٤٨٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَفْضَلُ الطَّاعَاتِ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: برترین اطاعتها زهد در دنیاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٣٦
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَحَقُّ النَّاسِ بِالزَّهَادَةِ مَنْ عَرَفَ نَقْصَ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: شایسته ترین مردم به زهد ورزیدن کسی است که عیب [های] دنیا را شناخته است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٣٧
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: رَأْسُ السَّخَاءِ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: اساس سخاوت پیشگی، زهدورزی نسبت به دنیا است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٤٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: زَیْنُ الْحِکْمَةِ الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: زینت حکمت زهدورزی نسبت به دنیا است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٤١
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: یَنْبَغِی لِمَنْ عَرَفَ الدُّنْیَا أَنْ یَزْهَدَ فِیهَا وَ یَعْزُفَ عَنْهَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که دنیا را مى شناسد سزاوار است در آن زهد ورزد و از آن کناره گیرد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٤٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِنَّ الزَّاهِدِینَ فِی الدُّنْیَا لَتَنْکَى قُلُوبُهُمْ وَ إِنْ ضَحِکُوا وَ یَشْتَدُّ حُزْنُهُمْ وَ إِنْ فَرِحُوا وَ یَکْثُرُ مَقْتُهُمْ وَ إِنِ اغْتُبِطُوا بِمَا أُوتُوا.
امام على علیه السّلام فرمودند: بى رغبتان در دنیا در دل مى گریند گرچه به ظاهر بخندند و اندوه آنها بسیار است گرچه به ظاهر شادى کنند، دشمنى آنها با نفسشان بسیار است گرچه مردم به آنچه آنها دارند رشگ برند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٥، ح ٦٠٥٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ظَلَفُ النَّفْسِ عَنْ لَذَّاتِ الدُّنْیَا هُوَ الزُّهْدُ الْمَحْمُودُ.
امام على علیه السّلام فرمودند: نفس را از لذّتهاى دنیا بازداشتن، همان بى رغبتى ستوده شده است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٦، ح ٦٠٦٣
افسوس نخوردن به دنیا
قَالَ عَلِی بْنِ موسی الرِّضَا (ع): قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ ص- لِلْحَوَارِیِّینَ یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ مِنَ الدُّنْیَا کَمَا لَا یَأْسَى أَهْلُ الدُّنْیَا عَلَى مَا فَاتَهُمْ مِنْ دِینِهِمْ إِذَا أَصَابُوا دُنْیَاهُمْ.
وشاء گوید: شنیدم امام رضا علیه السّلام میفرمود: عیسى بن مریم صلوات اللَّه علیه بحواریین گفت: اى بنى اسرائیل! بر آنچه از دنیا از دست شما رفت افسوس مخورید، چنان که اهل دنیا چون بدنیاى خود رسند، بر دین از دست داده خود افسوس نخورند.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٧، ح ٢٥
بی توجهی به بالاتر از خود
عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی لَا أَلْقَاکَ إِلَّا فِی السِّنِینَ فَأَوْصِنِی بِشَیْءٍ حَتَّى آخُذَ بِهِ قَالَ أُوصِیکَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ إِیَّاکَ أَنْ تَطْمَحَ إِلَى مَنْ فَوْقَکَ وَ کَفَى بِمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا (طه ٢٠- ١٣١) وَ قَالَ فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ (التوبة ٩- ٥٥) فَإِنْ خِفْتَ ذَلِکَ فَاذْکُرْ عَیْشَ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَإِنَّمَا کَانَ قُوتُهُ مِنَ الشَّعِیرِ وَ حَلْوَاهُ مِنَ التَّمْرِ وَ وَقُودُهُ مِنَ السَّعَفِ إِذَا وَجَدَهُ وَ إِذَا أُصِبْتَ بِمُصِیبَةٍ فِی نَفْسِکَ أَوْ مَالِکَ أَوْ وُلْدِکَ فَاذْکُرْ مُصَابَکَ بِرَسُولِ اللَّهِ ص- فَإِنَّ الْخَلَائِقَ لَمْ یُصَابُوا بِمِثْلِهِ قَطُّ.
عمرو بن سعید گفت: به امام صادق عَلَیْهِ السَّلاَمُ عرضه داشتم: همانا من نمى‌توانم که هر سال به زیارت و ملاقات شما حضور یابم، مرا به چیزى سفارش و موعظه فرما تا (در زندگى خود) به آن عمل نمایم؟ حضرت فرمود: تو را به تقواى الهى، پاکدامنى و کوشش (در انجام وظایف شرعى) توصیه مى‌نمایم، مواظب باش از اینکه طمع به (زندگى و ...) بالاتر از خود نداشته باشى؛ تو را کافى است به آنچه که خداوند متعال براى حضرت رسول صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مطرح نموده: (زیادى) «ثروت و فرزند دیگران تو را در شگفتى نیندازد»؛ و نیز خداوند فرمود: «به نعمتهایى که به عدّه‌اى داده‌ایم، هرگز چشم نینداز، اینها زیورهاى زندگى دنیا است» (تا ایشان را بیازماییم). پس چنانچه در موردى ترسیدى که نتوانى عمل کنى، روش زندگى رسول خدا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ را یادآور شو، که همانا غذایش نان جو، حلوایش خرما، سوخت او شاخه‌هاى خرما -آن هم اگر مى‌یافت ؛ و چنانچه مصیبتى بر جسم یا ثروت یا فرزند تو وارد شد، پس به یاد بیاور مصیبتها و سختى‌هایى که بر رسول خدا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وارد مى‌شده، که هرگز همه خلایق به اندازه آن حضرت سختى و مصیبت ندیده‌اند.
وسائل الشیعة، ج ١٦، ص ١٤، ح ٢٠٨٣٦
کنار گذاشتن حرام
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِیلَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا قَالَ تَنَکُّبُ حَرَامِهَا.
امام صادق علیه السلام: به امیر المؤمنین علیه السلام عرض شد: زهدِ به دنیا چیست؟ فرمود: فرو گذاشتن حرامِ آن.
وسائل الشیعة، ج ١٦، ص ١٥، ح ٢٠٨٣٧
تقوی
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَتَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَى بَعْضِ أَصْحَابِهِ یَعِظُهُ أُوصِیکَ وَ نَفْسِی بِتَقْوَى مَنْ لَا تَحِلُّ مَعْصِیَتُهُ وَ لَا یُرْجَى غَیْرُهُ وَ لَا الْغِنَى إِلَّا بِهِ فَإِنَّ مَنِ اتَّقَى اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ وَ قَوِیَ وَ شَبِعَ وَ رَوِیَ وَ رُفِعَ عَقْلُهُ عَنْ أَهْلِ الدُّنْیَا فَبَدَنُهُ مَعَ أَهْلِ الدُّنْیَا وَ قَلْبُهُ وَ عَقْلُهُ مُعَایِنُ الْآخِرَةِ فَأَطْفَأَ بِضَوْءِ قَلْبِهِ مَا أَبْصَرَتْ عَیْنَاهُ مِنْ حُبِّ الدُّنْیَا فَقَذِرَ حَرَامَهَا وَ جَانَبَ شُبُهَاتِهَا وَ أَضَرَّ وَ اللَّهِ بِالْحَلَالِ الصَّافِی إِلَّا مَا لَا بُدَّ لَهُ مِنْ کِسْرَةٍ مِنْهُ یَشُدُّ بِهَا صُلْبَهُ وَ ثَوْبٍ یُوَارِی بِهِ عَوْرَتَهُ مِنْ أَغْلَظِ مَا یَجِدُ وَ أَخْشَنِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِیمَا لَا بُدَّ لَهُ مِنْهُ ثِقَةٌ وَ لَا رَجَاءٌ فَوَقَعَتْ ثِقَتُهُ وَ رَجَاؤُهُ عَلَى خَالِقِ الْأَشْیَاءِ فَجَدَّ وَ اجْتَهَدَ وَ أَتْعَبَ بَدَنَهُ حَتَّى بَدَتِ الْأَضْلَاعُ وَ غَارَتِ الْعَیْنَانِ فَأَبْدَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِکَ قُوَّةً فِی بَدَنِهِ وَ شِدَّةً فِی عَقْلِهِ وَ مَا ذُخِرَ لَهُ فِی الْآخِرَةِ أَکْثَرُ فَارْفُضِ الدُّنْیَا فَإِنَّ حُبَّ الدُّنْیَا یُعْمِی وَ یُصِمُّ وَ یُبْکِمُ وَ یُذِلُّ الرِّقَابَ فَتَدَارَکْ مَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِکَ وَ لَا تَقُلْ غَداً أَوْ بَعْدَ غَدٍ فَإِنَّمَا هَلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکَ بِإِقَامَتِهِمْ عَلَى الْأَمَانِیِّ وَ التَّسْوِیفِ حَتَّى أَتَاهُمْ أَمْرُ اللَّهِ بَغْتَةً وَ هُمْ غَافِلُونَ فَنُقِلُوا عَلَى أَعْوَادِهِمْ إِلَى قُبُورِهِمُ الْمُظْلِمَةِ الضَّیِّقَةِ وَ قَدْ أَسْلَمَهُمُ الْأَوْلَادُ وَ الْأَهْلُونَ فَانْقَطِعْ إِلَى اللَّهِ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ مِنْ رَفْضِ الدُّنْیَا وَ عَزْمٍ لَیْسَ فِیهِ انْکِسَارٌ وَ لَا انْخِزَالٌ أَعَانَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکَ عَلَى طَاعَتِهِ وَ وَفَّقَنَا اللَّهُ وَ إِیَّاکَ لِمَرْضَاتِهِ.
امام صادق علیه السّلام فرمود: امیر المؤمنین علیه السّلام به یکى از اصحابش بعنوان موعظه نوشت: ترا و خودم را به تقواى کسى سفارش میکنم که نافرمانیش روا نیست و امید و بىنیازى جز به او و از او نباشد زیرا هر که از خدا پروا کرد، عزیز و قوى شد و سیر و سیر آب گشت و عقلش از اهل دنیا بالا گرفت، تنها پیکرش همراه اهل دنیاست، ولى دل و خردش نگران آخرتست، آنچه را از محبت دنیا چشمش دیده پرتو دلش خاموش نموده، حرامش را پلید دانسته و از شبهاتش دورى گزیده، بخدا که بحلال خالص دنیا هم توجه ننموده جز بمقدارى که ناچار از آنست، مانند پاره نانى که به پیکرش نیرو دهد و جامهاى که عورتش را بپوشاند، آن هم از درشت ترین خوراک و ناهموارترین لباسى که بدستش آید و نسبت بآنچه ناچار هم میباشد اطمینان و امیدى ندارد و اطمینان و امیدش بآفریننده همه چیز است. تلاش و کوشش کند و تنش را بزحمت اندازد تا استخوانهایش نمودار شود و دیدگانش بگودى رود و خدا در عوض نیروى بدنى و توانائى عقلیش دهد و آنچه در آخرت برایش اندوخته بیشتر است، دنیا را رها کن که محبت دنیا کور و کر و لال و زبون کند، پس در آنچه از عمرت باقیمانده جبران گذشته نما و فردا و پس فردا مگو، زیرا پیشینیانت که هلاک شدند، بخاطر پایدارى بر آرزوها و امروز و فردا کردن بود تا آنکه ناگهان فرمان خدا بسویشان آمد (مرگشان رسید) و آنها غافل بودند، سپس بر روى تابوت بسوى گورهاى تنگ و تاریک خود رهسپار گشته و فرزندان و اهل بیتش او را رها کردند، پس با دلى متوجه و از همه بریده و ترک دنیا نموده، با تصمیمى که شکست و بریدگى ندارد بسوى خدا رو. خدا من و ترا بر اطاعتش یارى کند و بموجبات رضایتش موفق دارد.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ٢، ص ١٣٦، ح ٢٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: خُلُوُّ الْقَلْبِ مِنَ التَّقْوَى یَمْلَؤُهُ مِنْ فِتَنِ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: دلى که از تقوا خالى باشد، فتنه هاى دنیا آن را پُر کند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٦٧، ح ٩١٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: صَوْمُ النَّفْسِ عَنْ لَذَّاتِ الدُّنْیَا أَنْفَعُ الصِّیَامِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بازداشت نفس از لذّتهاى دنیا، مفیدترین روزه ها است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٧٦، ح ٣٣٦٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِنَّ الْمُتَّقِینَ ذَهَبُوا بِعَاجِلِ الدُّنْیَا وَ [آجِلِ] الْآخِرَةِ شَارَکُوا أَهْلَ الدُّنْیَا فِی دُنْیَاهُمْ وَ لَمْ یُشَارِکْهُمْ أَهْلُ الدُّنْیَا فِی آخِرَتِهِمْ.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا پرهیزگاران از آنچه در دنیا و مهلت آخرت فراهم است بهره برده اند در دنیاى اهل دنیا مشارکت دارند ولى در آخرت آنها، اهل دنیا شریک نیستند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٣، ح ٥٩٩٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: التَّقْوَى ظَاهِرُهُ شَرَفُ الدُّنْیَا وَ بَاطِنُهُ شَرَفُ الْآخِرَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: تقوی ظاهرش شرافت دنیا و باطنش شرافت آخرت است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٧٤، ح ٦٠٠٨
علم و حکمت
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: ثَمَرَةُ الْحِکْمَةِ التَّنَزُّهُ عَنِ الدُّنْیَا وَ الْوَلَهُ بِجَنَّةِ الْمَأْوَى.
امام على علیه السّلام فرمودند: ثمره حکمت دوری از دنیا و واله بهشت بودن است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٥٩، ح ٦٢٣
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: یَسِیرُ الْمَعْرِفَةِ یُوجِبُ الزُّهْدَ فِی الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: حرکت به سمت معرفت باعث زهد در دنیا می شود.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٦٣، ح ٧٦٥
عقل
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: حِفْظُ الْعَقْلِ بِمُخَالَفَةِ الْهَوَى وَ الْعُزُوفِ عَنِ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: حفظ کردن عقل با مخالفت هوای نفس و بی میلی به دنیاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٥٣، ح ٤١٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْعَاقِلُ مَنْ هَجَرَ شَهْوَتَهُ وَ بَاعَ دُنْیَاهُ بِآخِرَتِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: عاقل کسی است که از شهوتش گذر می کند و دنیا را (برای رسیدن) به آخرتش می فروشد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٥٣، ح ٤٤٩
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْحَازِمُ مَنْ تَرَکَ الدُّنْیَا لِلْآخِرَةِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: دور اندیش کسى است که دنیا را براى آخرت ترک نماید.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٤٧، ح ٢٦٥٨
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: رَدْعُ النَّفْسِ عَنْ زَخَارِفِ الدُّنْیَا ثَمَرَةُ الْعَقْلِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: بازداشتن نفس از زیورهاى دنیا، نشانه خرد است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٤١، ح ٤٨٧٩
یقین
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَیْنَ الْمُوقِنُونَ الَّذِینَ خَلَعُوا سَرَابِیلَ الْهَوَى وَ قَطَعُوا عَنْهُمْ عَلَائِقَ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: اهل یقین کجایند، آنان که پیراهنهاى هوى و هوس را برافکندند و پیوندهاى دنیا را از خود بریدند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٦٢، ح ٧٤٥
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: یُسْتَدَلُّ عَلَى الْیَقِینِ بِقَصْرِ الْأَمَلِ وَ إِخْلَاصِ الْعَمَلِ وَ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: استدلال می شود بر یقین به کوتاهی آرزو و اخلاص در عمل و زهد در دنیا.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٦٢، ح ٧٥٠
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: زُهْدُ الْمَرْءِ فِیمَا یَفْنَى عَلَى قَدْرِ یَقِینِهِ بِمَا یَبْقَى.
امام على علیه السّلام فرمودند: بى رغبتى آدمى در آنچه نابود شدنى است به اندازه یقین اوست به آنچه پایدار است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٤٧، ح ٢٦٧٨
ایمان
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: الْمُؤْمِنُ عَفِیفٌ فِی الْغِنَى مُتَنَزِّهٌ عَنِ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: مؤمن هنگام بى نیازى پاکدامن است و از دنیا به دور است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٨٩، ح ١٥٢٦
دشمنی با دنیا
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ أَحَبَّ رِفْعَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَلْیَمْقُتْ فِی الدُّنْیَا الرِّفْعَةَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: کسى که بلند مرتبگى دنیا و آخرت را دوست دارد، پس بلند مرتبگى دنیا را دشمن بدارد.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٣٨، ح ٢٤٢٣
اهل ذکر بودن
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: إِنَّ لِلذِّکْرِ أَهْلًا أَخَذُوهُ مِنَ الدُّنْیَا بَدَلًا فَلَمْ تَشْغَلْهُمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرٍ یَقْطَعُونَ بِهِ أَیَّامَ الْحَیَاةِ وَ یَهْتِفُونَ بِهِ فِی آذَانِ الْغَافِلِینَ.
امام على علیه السّلام فرمودند: همانا براى ذکر اهلى است که آن را با دنیا عوض کرده اند؛ پس هیچ خرید و تجارتى آنها را از ذکر باز ندارد. با آن ایّام زندگى را مى برند و با آن در گوش بیخبران آواز مى کنند.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ١٨٨، ح ٣٦١٠
کرامت نفس
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: مَنْ کَرُمَتْ نَفْسُهُ صَغُرَتِ الدُّنْیَا فِی عَیْنِهِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: هر که نفسش گرامى باشد، دنیا در چشمش کوچک است.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٣١، ح ٤٦١٣
جهاد با نفس
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: أَفْضَلُ الْجِهَادِ جِهَادُ النَّفْسِ عَنِ الْهَوَى وَ فِطَامُهَا عَنْ لَذَّاتِ الدُّنْیَا.
امام على علیه السّلام فرمودند: برترین جهاد، جهاد نفس با خواهشها و باز گرفتن آن از لذّتهاى دنیاست.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٤٢، ح ٤٩٠٤
قَالَ عَلِیٌّ علیه السّلام: حَارِبُوا أَنْفُسَکُمْ عَلَى الدُّنْیَا وَ اصْرِفُوهَا عَنْهَا فَإِنَّهَا سَرِیعَةُ الزَّوَالِ کَثِیرَةُ الزِّلْزَالِ وَشِیکَةُ الِانْتِقَالِ.
امام على علیه السّلام فرمودند: با نفس خویش براى دورى از دنیا جنگ کنید و آن را از دنیا برگردانید، زیرا دنیا به سرعت زایل مى شود، بسیار در حرکت است و در نقل و انتقال شتابان.
تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ٢٤٢، ح ٤٩٢٣
