عبارتهای «مَنْ یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ»، «مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِمْ» و «حَسُنَ اولئِکَ رَفِیقا» در کتابهای برگزیده بررسی شد.
کتابهای برگزیده عبارتند از: الکافی (ط - الإسلامیة)، تحف العقول، من لا یحضره الفقیه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، وسائل الشیعة، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.
موضوعات
مبانی: شأن نزول آیه ٦٩ سوره نساء- کسانی که جزو انبیاء، شهدا و صدیقینند -
کلمه « معروف » در همه کتابهای الکافی بررسی شد.
معروف دو معنی «شناخته شده» و «نیکی» دارد که بیشتر به معنی «شناخته شده» می آید. در جایی که معنی «نیکی» دارد یا خود عبارت نیکی به صورت کلی یعنی «نیکویی» می آید یا به معنی مصادیق نیکی می آید مثلا فلان کار نیک است یا انجام فلان کار به فلان شکل نیکوست. در این تحقیق بنا بر این است که «نیکی کردن» در معنی کلی خود به معنی «نیکویی» مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق موضوع امر به معروف و نهی از منکر بررسی نمی گردد.
عبارتهای « أَحَبُ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ- أحب إلى الله - أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ - أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ عِنْدَ اللَّهِ - أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ » در کتابهای برگزیده بررسی گردید.
کتابهای برگزیده عبارتند از: الکافی (ط - الإسلامیة)، تحف العقول، من لا یحضره الفقیه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، وسائل الشیعة، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.
موضوعات
کلیات: بهشت و دوزخ- جهاد با نفس و روی گردانی از دنیا- ایمان- مومن- بهترین برادران ...
موضوعات نماز شب بخش ٢
اثرات: اثرات مختلف- رضوان- روزی- شرافت- کفاره- مغفرت- شفا- ظاهر- آخرت- نورانیت- سلامت- اخلاق نیک- رفع غم- بینایی- ادای قرض- شادی- بهشت- مقام - طول عمر- هماهنگی امور- دوستی فرشتگان- دشمنی شیطان- سلاح مقابل دشمنان- اجابت دعا- قبولی اعمال-
انجام ندادن: بی توجهی- موانع-
موضوعات نماز شب بخش ١
آیات
اهمیت: تاکید- انواع- برترین اعمال
خدا: محبت- تقرب- رضایت- رحمت- دوست- احترام- ذاکرین- سخن با خدا- ایمان-
روش انجام: وقت- اذکار- مسافر- قضا- با اشاره- بیدار شدن-
به نام خدا
عبارت «حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ» در کتابهای الکافی، وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل بررسی شد.
این موضوع در دو بخش ارائه می گردد.
موضوعات بخش 2
نتیجه رفع حوائج مؤمنین: رحمت الهی- پیگیری خدا برای برآورده شدن حاجات- اتصال به ولایت ائمه (ع) - شفاعت- بخشیده شدن- دور شدن از دوزخ- امنیت و شادی در قیامت- رفع گرفتاریها- برآورده شدن حاجتها- آمرزش خواهی و دعای فرشتگان- منکوب شدن شیطان-
روش رفع حوائج دیگران: دادن مال و کم کردن اموال خود- شتاب- خلوص نیت- مسابقه در نیکی رساندن به دیگران-
نتیجه روا نکردن حاجت مومن: بد کردن به خود- برگرداندن رحمت خدا از خود- عذاب قبر- نازل شدن بلا-
رفع حوائج مردم: اهمیت- نتیجه- رفع کننده نیاز مردم- عدم رفع حوائج مردم
متفرقات: شاد شدن رسول خدا (ص) از رفع حاجت مؤمنین- مؤمنین در رفع حوائح یکدیگر می کوشند- اعتماد برادران دینی به یکدیگر- بهترین برادران-
به نام خدا
عبارت «حَاجَةِ الْمُؤْمِنِ» در کتابهای الکافی، وسائل الشیعة و مستدرک الوسائل بررسی شد.
این موضوع در دو بخش ارائه می گردد.
موضوعات بخش 1
مبانی: دلیل اهمیت رفع حاجت مردم- آمادگی برای رفع حاجت مردم- اقدام برای برآوردن حاجت مؤمن-
اهمیت و پاداش: برترین اجر و نیکی- بهشت- حکومت در بهشت- پاداش فراوان - کسی که به دنبال حاجت برادرش رود حتی اگر برآورده نگردد پاداش دارد-
به نام خدا
کلمه « وضوء » در کتابهای الکافی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال و عنوان‌های مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل بررسی شد.
مبانی: مبداء وضو- فلسفه وضو- ارتباط وضو با ایمان - وضو بخشی از نماز است- حالات ائمه (ع) هنگام وضو-
روش وضو گرفتن: یاد خدا- گفتن لا اله الا الله- گفتن بسم الله- خواندن سوره قدر- خواندن آیة الکرسی- دعاهای هنگام وضو- چشمان باز- شستن - مسواک زدن- پس از وضو- خشک نکردن آب وضو-
پاداش وضو: بهشت برای وضوی کامل - حقیقت ایمان برای وضوی کامل - پاکی- نورانیت در قیامت- کفاره گناهان- ریختن گناهان- استغفار برای دائم الوضو- عذاب نشدن در دوزخ- گذشتن از پل صراط به سرعت برای وضوی کامل- مسجد شدن محل خواب- ده حسنه برای وضو بر وضو- روزی- تعقیبات نماز- رفع غضب-
به نام خدا
عبارت « دار السلام » در کتابهای برگزیده بررسی شد.
کتابهای برگزیده عبارتند از: الکافی (ط - الإسلامیة)، تحف العقول، من لا یحضره الفقیه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، وسائل الشیعة، بحار الانوار، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.
بنام خدا
عبارت «کانُوا یَعْمَلُونَ» در کتابهای برگزیده بررسی شده و احادیث مرتبط با موضوع استخراج گردید.
عبارت «لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ» یعنی به بهترین اعمالی که انجام می دادند به آنها پاداش داده می شود یعنی همه اعمالی که در عمرشان انجام دادند تبدیل به بهترین اعمالی می شود که بعد از رشد و کمالشان انجام دادند و پاداش بهترین عمل به آنها داده می شود.
پس این تحقیق در این باره است که «کسانی که در آخرت به بهترین یا بدترین اعمالشان جزا داده می شوند» یعنی تمام اعمالشان تبدیل به بهترین یا بدترین عمل می شود و جزا داده می شوند.
١- رسول خدا (ص) فرمودند: فَضْلُ الشّابِّ اْلعابِدِ الَّذی تَعَبَّدَ فِی صَباهُ عَلَی الشَّیخِ الَّذی تَعَبَّدَ بَعْدَ ما کبُرَتْ سِنُّهُ کَفَضْلِ اْلمُرْسَلینَ عَلی سائِرِ النّاسِ.[1]
برتری جوانی که در جوانی خدا را عبادت می‌کند بر پیری که پس از پیر شدن به عبادت می‌پردازد، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به دیگران است.
٢- امام علی(ع) فرمودند: بادِرْ شَبابَکَ قَبلَ هِرَمِکَ و صِحَّتَکَ قَبلَ سُقمِکَ.[2]
جوانی‌ات را قبل از پیری و سلامتت را قبل از بیماری دریاب.
٣- امام علی (ع) فرمودند: إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأرضِ الخالِیَه، ما اُلقِی فِیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ.[3]
قلب نوجوان، همچون زمین کِشت نشده است که هر چه در آن قرار داده شود میپذیرد.
٤- امام صادق (ع) فرمودند: عَلَیکَ بِالأحداثِ فَإنَّهُم أَسرَعُ إلی کُلِّ خَیرٍ.[4]
نوجوانان را دریاب زیرا آنان سریع‌تر به کارهای خیر روی می‌آورند.
٥- امام صادق (ع) در مورد آیه ۳۷ سوره فاطر که می‌فرماید «أوَ لَم نُعَمِّرکُم مَّا یَتَذَکَّرُ فِیهِ مَن تَذَکَّرَ؛ آیا شما را به اندازه‌ای که اهل تذکر در آن متذکر می‌شوند عمر ندادیم؟» فرمودند که «این آیه ملامت و سرزنش جوانان غافلی است که به سن هجده سالگی رسیده‌اند و از فرصت نوجوانی خود استفاده نکردهاند.»[5]
٦- امام علی(ع) فرمودند: شَیْئانِ لایَعْرِفُ فَضْلَهُما إِلاّ مَنْ فَقَدَهُما؛ أَلشبابُ وَ اْلعافِیَةُ.[6]
دو چیز است که قدر و قیمتشان را نمی‌شناسد مگر کسی که آن دو را از دست بدهد، یکی جوانی و دیگری تندرستی.
٧- رسول خدا (ص) فرمودند: إنَّ اللّه یُحِبُّ الشّابَّ الَّذی یُفنی شَبابَهُ فی‌طاعَهِ‌اللّه.[7]
خداوند جوانی که جوانی خود را در اطاعت از او بگذراند دوست دارد.
٨- رسول خدا (ص) فرمودند: اُوصیکُمْ بِالشُّبّانِ خَیْرا فَإنَّهُمْ أَرَقُّ أَفْئِدَةً، إِنَّ اللّه َ بَعَثَنی بَشیرا وَ نذیرا فَحالَفَنِی الشُّبّانُ وَخالَفَنِی الشُّیُوخُ.[8]
سفارش می‌کنم شما را که با جوانان به خوبی و نیکی رفتار کنید چراکه آنان نازک‌دل‌ترند. خداوند مرا امید دهنده و بیم دهنده مبعوث کرده است. این جوانان بودند که به من گرویدند و مرا یاری کردند؛ اما بزرگ‌سالان به مخالفت با من برخاستند.
٩- رسول خدا (ص) فرمودند: قالَ رَجُلٌ: یا رَسولَ اللّه! ما حَقُّ ابنی هذا؟ قالَ: تُحسِنُ اسمَهُ وَأَدَبَهُ وَتَضَعُهُ مَوضِعا حَسَنا.[9]
مردی به رسول خدا (ص) عرض کرد حقّ این فرزند بر من چیست؟ پیامبر فرمودند: اسم نیکو برایش انتخاب کن و به خوبی او را تربیت نما و او را به کاری مناسب و پسندیده بگمار.
١٠- رسول خدا (ص) فرمودند: إنَّ اَحَبَّ الخَلائِقِ إلَی اللَّهِ شابٌّ حَدَثُ السِّنِّ فی صُورَةٍ حَسَنَةٍ جَعَلَ شَبابَهُ و جَمالَهُ لِلّهِ و فِی طاعَتِهِ ذلِکَ الَّذی یُباهِی بهِ الرَّحمنُ مَلائکتَهَ یَقولُ هذا عَبدِی حَقّاً.[10]
محبوبترین خلایق نزد خدا نوجوان خوشسیمایی است که جوانی و زیبایی خود را برای خدا و در راه طاعت او بگذارد. خداوند رحمان به وجود چنین نوجوانی بر فرشتگان میبالد و می‌فرماید: «حقا این بنده من است.»
١١- رسول خدا (ص) فرمودند: یا أَباذَر! ما مِنْ شابٍّ یَدَعُ لِلّهِ الدُّنْیا وَ لَهْوَها وَأَهرَمَ شبابَهُ فی طاعةِ اللّه ِ إِلاّ أَعْطاهُ اللّه ُ أَجْرَ إِثْنَیْنِ وَسَبْعینَ صِدّیقا.[11]
ای ابوذر! هیچ جوانی به خاطر خدا از دنیا و سرگرمی‌های آن نگذرد و جوانی خود را در طاعت خدا پیر نکند، مگر اینکه خداوند پاداش 72 صدّیق را به او عطا فرماید.
١٢- رسول خدا (ص) فرمودند: بادِرْ بِأَرْبَعٍ قَبْلَ أَرْبَعٍ شبابِکَ قَبْلَ هِرَمِکَ وَصِحَّتِکَ قَبْلَ سُقْمِکَ وَغِناکَ قَبْلَ فقرِکَ وَحَیاتِکَ قَبْلَ مَماتِکَ.[12]
به سوی چهار چیز پیش از چهار چیز بشتاب و آنها را از دست مده:
1- جوانی خویش را پیش از پیری.
2- سلامت و عافیت خود را پیش از آن که به بیماری گرفتار آیی.
3- امکانات و دارایی خویش را قبل از آن که فقیر و ندار شوی.
4- زندگانی و حیات خود را پیش از مرگ.
١٣- رسول خدا (ص) فرمودند: لاتَزُولُ قَدَمُ عَبْدٍ یَوْمَ اْلقِیامَةِ حَتّی یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ، عَنْ عُمْرِهِ فیما أَفْناهُ وَعَنْ شَبابِهِ فیما أَبلاهُ وَعَنْ مالِهِ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَهُ وَفیما أَنْفَقَهُ وَعَنْ حُبنا أَهْلَ الْبَیْتِ.[13]
روز قیامت کسی قدم از قدم برندارد مگر اینکه درباره چهار چیز از او پرسیده شود:
1- از عمرش که در چه راهی گذرانده.
2- از جوانی‌اش که چگونه و در چه راهی سپری کرده.
3- از مال و ثروتش که از کجا به دست آورد و در چه راهی صرف کرده.
4- از محبت خانواده ما. (اهل بیت (ع))
١٤- امام علی(ع) فرمودند: یا مَعْشَرَ الْفِتْیانِ حَصِّنُوا أَعْراضَکُمْ بِالاَْدَبِ وَ دینَکُمْ بِالْعِلْمِ.[14]
ای گروه جوانان! آبرو و شرف خویش را با ادب و دین خود را با دانش حفظ کنید.
١٥- امام صادق (ع) فرمودند: قالَ رَسُولُ اللّه (ص) أَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ إِذا وَعَدْتُمُوهُمْ شَیْئا فَفُوا لَهُمْ، فَإِنَّهُمْ لایَرَوْنَ إِلاّ أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ.[15]
رسول خدا (ص) فرموند به نوجوانان (یا کودکان) مهر بورزید و رحم کنید و هرگاه به آنها نسبت به چیزی وعده‌ای دادید به عهد خود وفا کنید. چراکه آنها چنان می‌پندارند که شما روزی دهندگان آنها هستید.
١٦- رسول خدا (ص) فرمودند: یَقولُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ؛ اَلشّابُّ الْمُؤمِنُ بِقَدَری، الرّاضی بِکِتابی، اَلْقانِعُ بِرِزْقی، اَلتّارِکُ لِشَهْوَتِهِ مِنْ اَجلی هُوَ عِنْدی کَبَعْضِ مَلائِکَتی.[16]
خداوند عزّوجلّ می‌فرماید، جوان معتقد به قضا و قدر من، خشنود به آنچه برای او مقدر کرده‌ام، قانع به روزی من و رها کننده هوا و هوس به خاطر من، در نزد من مانند بعضی از فرشتگان من است.
١٧- رسول خدا (ص) فرمودند: مَنْ اَحْسَنَ عِبادَةَ اللّه ِفی شَبیبَتِهِ، لَقّاهُ اللّهُ الْحِکمَةَ عِنْدَ شَیْبَتِهِ، قالَ اللّه ُ تَعالی «وَ لَمَّا بَلَغَ اَشُدَّهُ وَاسْتَوی ءَآتَیْناهُ حُکْما وَ عِلْما» ثُمَّ قالَ تَعالی «وَ کَذالِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ».[17]
هر که در جوانی خوب بندگی خدا کند خداوند در پیری به او حکمت می‌آموزد. خدای متعال می‌فرماید: «و چون به رشد و کمال خویش رسید به او حکمت و دانش عطا کردیم.» و در ادامه آیه می‌فرماید: «و نیکوکاران را چنین پاداش می‌دهیم.»[18]
[1] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9093
[2] - تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، حدیث 3029
[3] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9081
[4] - اصول کافی (ط- الإسلامیة)، جلد 8، صفحه 93، حدیث 66
[5] - من لا یحضره الفقیه، جلد 1، صفحه 118، ح 561
[6] - تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، حدیث 7532
[7] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9097
[8] - سفینه البحار، جلد 2، صفحه 176
[9] - میزان الحکمه، جلد 14، حدیث 22738
[10] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9096
[11] - میزان الحکمه، جلد 6، حدیث 9095
[12] - من لا یحضره الفقیه، جلد 4، صفحه 357، حدیث 5762
[13] - میزان الحکمه، جلد 3، حدیث 3866
[14] - نهج السعاده، جلد ۷، صفحه ۲۶۶
[15] - اصول کافی، جلد 6، صفحه 49، حدیث 3
[16] - کنز العمّال، جلد 15، ص 786، حدیث 43107
[17] - أعلام الدین فی صفات المومنین، صفحه 296
[18] - سوره قصص، آیه 14
